[00:00:00]Για πες. Τι θες να μάθεις Κατερίνα Σχοινά;

Είναι Τρίτη 22 Δεκεμβρίου του 2020, είμαι με τον Δημήτρη Δημόπουλο, ο οποίος βρίσκεται στην Αθήνα στην περιοχή του Θησείου, εγώ ονομάζομαι Κατερίνα Σχοινά, είμαι ερευνήτρια στο Istorima και βρίσκομαι στην περιοχή Νεράκι στη Νέα Πέραμο Αττικής. Αρχικά, Δημήτρη θα ήθελα να μου πεις λίγα λόγια για εσένα. Πόσο χρονών είσαι, πότε γεννήθηκες, τις σπουδές σου, τα πάντα!

Ναι! Λοιπόν, το Απρίλη που μας έρχεται θα κλείσω τα 45, έτσι λίγο για να μπερδεύεται o κόσμος και να πρέπει να κάνει προσθαφαιρέσεις, να δει τι γίνεται και πώς! Τι με ρώτησες; Την ηλικία μου, τις σπουδές μου;

Και πού γεννήθηκες!

Πού γεννήθηκα; Γεννήθηκα στον Πειραιά στο μαιευτήριο εκεί πέρα. Με πήρανε, με μαζέψανε και με πήγανε στο σπίτι μας το πατρικό, αλλά επειδή ήταν προίκα της μητέρας μου, είναι το προικώο της μητέρας μου, στο Μοσχάτο. Οπότε μπορεί να γράφω ότι έχω γεννηθεί στον Πειραιά, αλλά Μοσχάτο μεγάλωσα και εκεί πέρα πήγα στο Μοσχάτο μόνο για τα φροντιστήρια αγγλικών, γιατί δημοτικό πήγα σε ένα ιδιωτικό στον Πειραιά, γυμνάσιο και λύκειο στη Γερμανική Σχολή Αθηνών στο Μαρούσι. Σπούδασα στο ΤΕΙ Τουριστικών Επιχειρήσεων, με τη δεύτερη που πέρασα και πέρασα επειδή σαβούρωσα τα μισά μόρια γράφοντας δεκαεννιά στα αγγλικά και μετά σπούδασα. Πήρα το πτυχίο, να τα λέμε και αυτά! Το πήρα το πτυχίο, σπούδασα δηλαδή τουριστικά, τη βαριά βιομηχανία της Ελλάδας και καλά να πάθω. Μετά σπούδασα σε δραματική σχολή, στην οποία δραματική σχολή μάλιστα πήγα μετά το στρατό, ενώ είχα δώσει στις εξετάσεις του Υπουργείου και ο στρατός... Α, να πω και για, για το Istorima να το πω κι αυτό, ότι ήμουν το πρώτο δεκαεξάμηνο, όταν η θητεία ήταν 18 μήνες, οπότε αυτό σημαίνει ότι με το τελευταίο δεκαοχτάμηνο εμείς απολυθήκαμε ταυτόχρονα και μας κοίταζαν με μισό μάτι αυτοί που κάνανε δύο μήνες παραπάνω και εμείς απολυθήκαμε ταυτόχρονα. Ήταν το δεκαεξάμηνο που έπρεπε να αποφασίσω αν θα πάω στην δραματική σχολή ή όχι και είχα αποφασίσει να μην πάω στη δραματική σχολή, γιατί απλούστατα κάνοντας stand up απ’ το ’96 είχα γνωρίσει πάρα πολλούς ηθοποιούς, πάρα πολλούς συναδέλφους και έβλεπα πόσο δύσκολο είναι να επιβιώσεις στον καλλιτεχνικό τομέα.  Και είχε πλάκα, γιατί είχα αποφασίσει να μην το κάνω, ενώ ας πούμε είχα περάσει τις εξετάσεις του Υπουργείου Πολιτισμού, που σημαίνει ότι, αν πήγαινα σε μία δραματική σχολή θα ήταν και αναγνωρισμένο το πτυχίο μου για οτιδήποτε θα ήθελα να κάνω μετά. Και αυτό που έγινε είναι ότι πήγα σε μία ακρόαση με την κολλητή μου από το ωδείο που κάναμε τραγούδι και δε μας πήραν σε εκείνη την ακρόαση, μας κάλεσαν όμως σε μια άλλη οι σκηνοθέτες, όπου μας πήρανε κι έτσι είπα «αφού θα δουλέψω στο θέατρο ας πάω και στη δραματική», οπότε ξεκίνησα και τη δραματική, έβγαλα τη δραματική σχολή και... Ακούω το σκυλάκι σου!

Ναι!

Αχ, το γλυκούλι! Λοιπόν, εκεί τελείωσαν, ας πούμε, θεωρητικά οι σπουδές μου αυτές, νόμιζα εγώ. Καλά εντάξει είχα και στα ενδιάμεσα τα γνωστά πτυχία αγγλικών. Γερμανικά δεν έδωσα ποτέ για πτυχία, γιατί κάποια στιγμή αφότου είχα αποφοιτήσει από τη Γερμανική Σχολή Αθηνών, θεσπίστηκε ότι το απολυτήριό μας είναι ισότιμο, ανάλογα με το βαθμό του, σε κάποιο από τα ανώτερα πτυχία γερμανικών, οπότε είπα δεν μπαίνω καν στη διαδικασία. Έκανα ισπανικά το ’92 για ένα χρόνο, όταν τα ισπανικά δεν ήταν ακόμα τόσο της μόδας. Έκανα τρία χρόνια ρώσικα και δε θυμάμαι τίποτα, ως φοιτητής. Θυμάμαι δηλαδή σε φάση σκόρπιες λέξεις και μπορώ να διαβάσω και πέντε πινακίδες, αλλά όχι ότι καταλαβαίνω τι λένε, μπορώ να διαβάσω απλώς. Και για να ολοκληρώσω, αυτή τη στιγμή 22/12 του 2020 το πού βρίσκομαι σπουδαστικά, φέτος ξεκίνησα και το μεταπτυχιακό μου στη Θεατρολογία, οπότε είμαι πρωτάκι. Έχω πάσο. Έχω πάσο!  Κλείνω τον Απρίλιο τα 45 κι έχω πάσο και είμαστε σε καραντίνα και δεν μπορώ να χαρώ τα μισά μου εισιτήρια και τα φοιτητικά μου εισιτήρια! Και αυτό που θέλω να σου πω σε σχέση με αυτές τις σπουδές είναι ότι ήταν κάτι που το ψιλοήθελα, ήθελα να το κάνω, δηλαδή λόγω της καραντίνας σκεφτόμουν να πάω να δώσω κατατακτήριες, δηλαδή να πάω στο προπτυχιακό της Θεατρολογίας για τέσσερα χρόνια κανονικά και ένας συνεργάτης μου που κάνει το διδακτορικό του στο stand up μου λέει «μην είσαι βλάκας, θα πας να δώσεις στο μεταπτυχιακό». Μου λέει «θα σε πάρουνε, γιατί έχεις πτυχίο δραματικής σχολής και το βιογραφικό σου, που σίγουρα θα σε πάρουνε». Όμως αυτό που συνέβη είναι ότι για να κάνω την αίτησή μου, έπρεπε να έχω – και να γίνει αποδεκτή, έπρεπε να έχω κι ένα πτυχίο τετραετούς φοίτησης, που η δραματική είναι τριετούς, οπότε τα τυπικά προσόντα μου, για να γίνει δεκτή η αίτηση μου για το μεταπτυχιακό στο οποίο είμαι, ήταν και το πτυχίο από το ΤΕΙ Τουριστικών Επιχειρήσεων. Οπότε ξέρεις, σε ένα περίεργο συνονθύλευμα συγκυριών με πήραν. Σε κάλυψα από σπουδές;

Απόλυτα!

Τέλεια, απόλυτα!

Αυτό που θέλω να σε ρωτήσω είναι γιατί άργησες να ξεκινήσεις το θέατρο και επέλεξες κάτι άλλο στην αρχή; Γιατί φαίνεται ότι το αγαπάς πολύ και από αυτά που έχω διαβάσει στο βιογραφικό σου και από αυτά που έχω δει!

Γιατί μεγαλώνοντας, στην εφηβεία, δεν απέκτησα ποτέ το θάρρος να πω στον εαυτό μου πρώτα και στο γύρω κόσμο έπειτα, ότι θες να ασχοληθείς με αυτό. Αυτό είναι το κάλεσμά σου, η κλίση σου αυτό που θες να κάνεις, αυτό που που αισθάνεσαι ότι μπορείς να συνεισφέρεις και τώρα στο λέω το συνεισφέρεις, γιατί ξέρεις πριν χρόνια θα σου ‘λεγα αυτό που αγαπάς. Πριν λίγα χρόνια μπορεί να σου ‘λεγα αυτό στο οποίο είσαι καλός. Μπορεί να αλλάξει, αλλά αυτό που αισθάνομαι περισσότερο είναι ότι αυτό που συνεισφέρεις, δηλαδή εκεί που μπορείς να προσφέρεις κάτι, που δεν μπορεί να προσφέρει κάποιος άλλος, που ίσως το προσφέρεις καλύτερα, που σε ενδιαφέρει και να προσφέρεις. Ξέρεις, γιατί έχεις αυτήν τη χαζομάρα, αλλά και εν μέρει είναι αλήθεια αυτό. Α, έκλεισε η κάμερά μου, γιατί είναι χαζό και ηλίθιο το λάπτοπ μου. Πάμε πάλι. Αυτό το χαζό ότι, ξέρεις, αν κάνεις αυτό που θέλεις δε θα χρειαστεί ποτέ να δουλέψεις στη ζωή σου. Όχι. Αυτή τη στιγμή κάνω αυτό που θέλω και δεν έχω διαβάσει τόσο πολύ στη ζωή μου όσο στο μεταπτυχιακό. Κουράζεσαι. Αλίμονο δηλαδή, δεν ισχύει ότι το να κάνεις αυτό που αγαπάς δεν δουλεύεις. Όχι και δουλεύεις και οφείλεις και να κοπιάζεις και οφείλεις και να πληρώνεσαι, δηλαδή οφείλουν να σε πληρώνουν.  Πρέπει να αμείβεσαι γι’ αυτό που κάνεις. Αυτά. Οπότε γι’ αυτό άργησα, γιατί άργησα πάρα πολύ να πω ότι αυτός είναι ο δρόμος μου. Αυτός είναι ο δρόμος μου... Μαλακίες... Δηλαδή σε φάση έχω αλλάξει τόσους δρόμους... Μία από τις μεγαλύτερές μου αποφάσεις ήταν, γιατί δούλευα όταν ξεκίνησα το stand up το ’96, στις Νύχτες Κωμωδίας, ήτανε σαν χόμπι. Θέλω να βγω στη σκηνή και βρήκα έναν τρόπο να βγω στη σκηνή, δεν ήξερα καν τι είναι το stand up comedy. Οπότε μου δόθηκε ευκαιρία, γιατί το διάβασα σε μια αγγελία ότι γίνονται ακροάσεις για τις Νύχτες Κωμωδίας που διοργάνωνε η Λουκία Ρικάκη και πήγα. Δεν ήξερα τίποτα. Δεν ήξερα τίποτα, ήξερα μόνο ότι αισθάνομαι αυτό το κάλεσμα να πάω. Στις πλάτες του κοινού έμαθα να κάνω stand up comedy, βλέποντας τους άλλους συνεργάτες μου και συναδέλφους μου, έμαθα να κάνω stand up comedy. Μιλάμε για μία δεκαετία που δεν υπάρχει You Tube ας πούμε. Δεν έχεις αυτή την εύκολη πρόσβαση στην πληροφορία που υπάρχει τώρα. Δηλαδή για να δεις κωμικά special ξένων κωμικών έπρεπε να έχεις την βιντεοκασέτα και εμείς σπίτι μου δεν είχαμε καν βίντεο έτσι; Για κάποιο λόγο! Οι γονείς μου δεν θέλανε, η μητέρα μου δεν ήθελε να μας πάρει βίντεο. Οπότε δεν είχαμε βίντεο και να πω ότι γι’ αυτό δεν έχω συνηθίσει καθόλου στην αίσθηση του βλέπω ό,τι θέλω, όποτε το θέλω. Και έβλεπα τις σειρές στην τηλεόραση, πήγαινα κινηματογράφο και είμαι σε φάση που δεν έχω μάθει να καταναλώνω, να βλέπω σειρές. Αυτό που γίνεται τώρα, το binge watching, δεν το κάνω. Δεν έχω μάθει να το κάνω, δεν έχω συνηθίσει να το κάνω. Αυτό. Οπότε ήταν η φάση που άρχισα να το κάνω και συνέχιζα να έχω τις day jobs, πρωινές δουλειές και να ασχολούμαι και με την καλλιτεχνία και κάποια στιγμή πάρθηκε η απόφαση και λίγο μετά έτσι συνειδητοποιήθηκε αν θέλεις η απόφαση, γιατί δε νομίζω ότι την παίρνεις και τη συνειδητοποιείς, δηλαδή η απόφαση έχει ληφθεί και κάποια στιγμή συνειδητοποιείς ότι έχει ληφθεί η απόφαση, ότι θα ασχολούμαι με την καλλιτεχνία, θα ασχολούμαι με την κωμωδία, με το μουσικό θέατρο που πάντα με ενδιέφερε και συνεχίζει να με ενδιαφέρει, και τα πράγματα ήρθαν με έναν τρόπο που μπόρεσα να το κάνω, επιδιώκοντας να το κάνω και τρώγοντας πόρτες στη μούρη, ανοίγοντας πόρτες, ενώ μου ανοίγανε άλλες πόρτες που δεν περίμενα ότι θα μου ανοίξουνε και τα πράγματα γίνονταν με έναν τρόπο αν θέλεις φυσικό, τυχαίο; Δεν ξέρω πώς να στο π[00:10:00]ω, δηλαδή ούτε μπορώ να σου πω ότι συνωμότησε το σύμπαν. Έτσι; Απλώς, αυτό που συμβαίνει είναι ότι όσο περνάει καιρός και ασχολείσαι με κάποια πράγματα, με οποιοδήποτε κλάδο, αρχίζεις και συγχρονίζεσαι, να πούμε αυτήν τη λέξη τόσο της μόδας, λόγω της πανδημίας, συγχρονίζεσαι με κόσμο που μοιράζεται τα ίδια ενδιαφέροντα, κινείται στους ίδιους κύκλους με ‘σένα, οπότε σε εμπιστεύονται, τους εμπιστεύεσαι, σε προτείνουν για δουλειές, τους προτείνεις για δουλειές, συνεργάζεσαι μαζί τους, συνεργάζονται μαζί τους, οπότε δημιουργείς έναν κύκλο γνωριμιών στα πεδία που σε ενδιαφέρουν. To networking, το οποίο προκύπτει και έχω μία εντύπωση ότι όσες φορές το έχω επιδιώξει, δεν τα ‘χω πετύχει κι όσες φορές έχει προκύψει οργανικά έχει πετύχει.

Παρόλο που ξεκίνησες αργά είχες πάντα το μικρόβιο της κωμωδίας μέσα σου; Εννοώ από παιδί είχες καταλάβει;

Όταν λες αργά να πω ότι το ’96 που ξεκίνησα να κάνω κωμωδία, στις «Νύχτες Κωμωδίας» ήμουν 20 χρονών, δηλαδή δεν το λες και αργά. Κοίταξε, θα σου πω τώρα μια ανάμνηση που έχω. Είμαστε στο αυτοκίνητο με οικογενειακούς φίλους και η μητέρα της οικογένειας που είμαστε οικογενειακοί φίλοι, γυρνάει και μου λέει. Δεν μπορώ να σου πω την ηλικία, δε θυμάμαι την ηλικία, θυμάμαι μόνο ότι μου είπε: «Δημήτρη, δεν μπορείς να συνεννοηθείς ποτέ με άτομα της ηλικίας σου!» Μπορεί να ήμουν από 10 μέχρι 15 σε αυτό που σου είπα. Οπότε δεν μπορώ να σου πω ότι ήμουνα ας πούμε ο αστείος της τάξης. Αισθανόμουν πάντα ότι έχω ένα χιούμορ. Δεν ήταν πάντα το πιο εύληπτο να σου πω; Το πιο αναγνωρίσιμο; Το πιο αποδεκτό; Ήμουν σε φάση που αισθανόμουν «γιατί δε γελάνε;» Μα είναι τόσο αστείο αυτό που σκέφτηκα! Τη λύση μου την έδωσε, βέβαια, ένας φίλος μου χρόνια μετά, που κάποια στιγμή μου είπε: «Δημήτρη, σταμάτα. Σταμάτα να βρίσκεις αμέσως το λάθος που συμβαίνει και κυρίως σταμάτα να το λες! Δεν χρειάζεται να το λες πάντα!» και τον ευχαριστώ γι’ αυτό που μου είπε, γιατί πραγματικά ήταν μία στιγμή που πάλι μπορεί να λήφθηκε η απόφαση και να συνειδητοποιήθηκε μετά, ότι ναι, δε χρειάζεται να αποδεικνύω «είμαι αστείος, είμαι αστείος, έχω χιούμορ, είμαι έξυπνος, είμαι αυτό, είμαι εκείνο» δηλαδή! Και λίγο ηρέμησα σε σχέση με αυτό. Και αυτό... Δεν ξέρω... Αυτά τα συγκεχυμένα.

Οι δικοί σου σε στήριξαν σε αυτή σου την απόφαση; Εννοώ τελείωσες τη σχολή και μετά πήγες στη δραματική σχολή ή είχανε ενστάσεις ως προς την επιλογή σου αυτή;

Ξέρεις τι; Και να είχανε ενστάσεις θέλω να σου πω ότι – και αυτό έρχεται σε σχέση με αυτό το δεν είχα το θάρρος ίσως να το πω σε ‘μένα, στον εαυτό μου και το ‘να και τ’ άλλο – και να είχαν ενστάσεις, ξαφνικά μέσα μου ήταν ένα πράγμα σε φάση, χέστηκα! Πώς να στο πω; Μπορεί να διαισθανόμουν ότι δεν ήταν αυτό που ίσως θα με στήριζαν απολύτως ή θα ήθελαν. Δηλαδή να καταλάβεις το ωδείο μου και τη δραματική μου σχολή τα πλήρωνα εγώ. Εντάξει; Αλλά ήταν και εμφανές ότι δε διανοήθηκα και ποτέ ο ίδιος να τους πω «πληρώστε τά μου». Δηλαδή δεν είχα το θάρρος, αν θέλεις, να τους πω «αυτή είναι επιλογή μου. Πληρώστε την». Ήμουν σε φάση «το πληρώνω; Σκάστε. Δεν έχετε δικαίωμα να πείτε τίποτα». Εντάξει; Λίγο πώς να στο πω... Λίγο σκληρό μπορεί να ακούγεται αυτό, αλλά είναι η είναι η αλήθεια. Α! Να το πω και πιο... «Είναι η αλήθεια μου... Είναι η αλήθεια μου…» Αυτό τώρα, βέβαια, επειδή θα απομαγνητοφωνηθεί, πρέπει να μπει και μια παρένθεση: είπε ειρωνικά! Είναι η αλήθεια μου! Οπότε δε νομίζω να μην καμάρωναν ή να μην καμαρώνουν ή να μη χαίρονταν. Ο πατέρας μου έχει πεθάνει, η μητέρα μου ζει ακόμα. Να μη διαισθάνονταν ότι καλά κάνει ο Δημήτρης.  Ναι, ο πατέρας μου, μου είχε πει με το που έβγαλα το σχολείο να σε διορίσω στη «Τράπεζα Μακεδονίας-Θράκης». Ένα απορημένο βλέμμα από την Κατερίνα Σχοινά, γιατί «ποια είναι η “Μακεδονίας-Θράκης”;» Υπήρχε μία τράπεζα που λεγόταν «Μακεδονίας-Θράκης», η οποία συγχωνεύτηκε μετά με την Πειραιώς νομίζω... Θα είχα συμπληρώσει 25 χρόνια δουλεύοντας σε μια τράπεζα αν ήθελα και ήταν πολύ μεγάλη η στιγμή που είπα: «Όχι, δε θέλω! Δε θέλω!» Και ήτανε «δε θέλω ούτε να με διορίσετε.– Έτσι; – Ούτε θέλω να μπω σε μια τράπεζα». Έχω δουλέψει οκτάωρο σε γραφείο, οκτάωρο ντεμέκ που πήγαινε στο εννιάωρο, δεκάωρο, όταν έκανα την πρακτική μου σε ένα τουριστικό γραφείο, όπου δούλευα κανονικά οκτάωρο. Έχω κάνει δουλειές δηλαδή τέτοιες και εκεί πάλι δημιουργείς τις παρέες, δημιουργείς την κοινότητα κι αυτά, αλλά δεν ήταν η κοινότητα που με βοηθούσε να κάνω, να συνεισφέρω, όπως θα μπορούσα να συνεισφέρω.

Κάποιος που προσπάθησε να σε αποθαρρύνει από την επιλογή σου αυτή υπήρξε; Πέραν από την οικογένεια.

Ναι! Δηλαδή, ναι, και ήταν και μια φοβία μου πάντα αυτή, ότι θα βρεθεί κάποιος και θα μου πει «δεν μπορείς να το κάνεις. Δεν μπορείς να το κάνεις, δεν μπορείς να το κάνεις.» Πρόσεξε, δε μου το είχαν πει, εγώ έτρεμα, ότι θα μου το πούνε. Και κάποια στιγμή είχα ένα ραντεβού επαγγελματικό με έναν παραγωγό για να αναλάβει, να του προτείνω να αναλάβει, την παράστασή μου, το «Αντί Διδακτορικού», το πρώτο μου σόλο stand up comedy. Mιλάμε μαζί του και μου λέει: «Κοίταξε, επειδή θα κάνουν και άλλοι, πολύ πιο μεγάλα ονόματα από ‘σένα παραστάσεις, εγώ θα σου έλεγα να μην το κάνεις, δε θα πάει καλά». Και κλείνω και ήταν η φάση που εκείνη την ώρα αυτός μπορεί να το έλεγε όχι με κακία, όχι με οτιδήποτε ξέρω ‘γώ... Να μου το 'λεγε ξέρεις... «Ξέρεις, συμβαίνει αυτό κι αυτό είναι ο νόμος της αγοράς, όπως ξέρω την αγορά», αυτό. Και κλείνω την πόρτα και είμαι καταρρακωμένος. Και εκείνη την ώρα λέω: «Όχι ρε! Θα το κάνω! Θα το κάνω!» και βρήκα έναν άλλο συνεργάτη, ο οποίος με βοήθησε, οργάνωσε την παράστασή μου.  Δυστυχώς, σκοτώθηκε σε ένα ατύχημα με τη μηχανή του και είναι από τους ανθρώπους που μου λείπει πάρα πολύ και τον σκέφτομαι και το πόσο με βοήθησε και πόσο με βοήθησε στο επαγγελματικό και πόσο με βοήθησε να καταλάβω την αξία μου και το εκτόπισμα μου ως κωμικός καλλιτέχνης. Γιατί ανέλαβε όλη την μπακαλοδουλειά να κάνει την παραγωγή, την προώθηση και αυτά. Και τώρα που είπα προώθηση, έχει πάρα πολύ ενδιαφέρον το ζήτημα της προώθησης, αν θέλεις, γιατί ως stand up κωμικοί έχουμε μία δημόσια περσόνα, η οποία είναι και αναγνωρίσιμη από το κοινό. Η πρώτη μου αφίσα ήταν ένα κόμικ. Ήταν μεν η εικόνα μου, αλλά ήταν μέσω μιας ζωγραφιάς, μιας μάσκας, που δεν ήμουν εγώ. Η δεύτερη μου αφίσα ήμουν εγώ, αλλά πάλι πίσω κρυμμένος από ένα μπλοκ χαρτιού, που πάνω έγραφε τις πληροφορίες της παράστασης, το οποίο το έβλεπα, το έβρισκα αστείο, αλλά μετά συνειδητοποιώ ότι ήμουν ακόμα εγώ που δεν ήμουν ακόμα έτοιμος να δείξω τη μούρη μου και να πουλήσω, πλειοδοτήσω Δημήτρη Δημόπουλο ως stand up κωμικό. Και η τρίτη μου αφίσα στην Καφρόκρεμα ήταν πλέον που είχα συνειδητοποιήσει, γιατί έχουν υπάρξει κι άλλοι κωμικοί, είδα κι άλλους κωμικούς πώς κάνουν και λέω, ωραία. Το μάρκετινγκ, η προώθηση είναι κάτι άλλο από τη δουλειά σου.  Είναι κάτι άλλο από αυτό που θα παράγεις και θα παρουσιάζεις και θα προσφέρεις πάνω στη σκηνή. Και μάλιστα είχα και μια φωτογραφία για την Καφρόκρεμα, η οποία Καφρόκρεμα ονομάζεται έτσι, γιατί είναι και του ύψους και του βάθους, και highbrow και lowbrow, όπου φοράω κοστούμι, φοράω μια γραβάτα, είμαι πολύ… ποκάμισο και τα σχετικά και μια από τις φωτογραφίες που έχω είναι με ένα gag ball, αυτό το ερωτικό βοήθημα που σου βουλώνει το στόμα, το οποίο είχα πάει και το ‘χα βρει και ασορτί χρώμα με τη γραβάτα. Και έχω αυτή τη φωτογραφία και συζητάω με ένα συνεργάτη μου και μου λέει: «Αυτή είναι η αφίσα σου!» Του λέω: «Μωρέ και ‘μένα αυτή είναι η αφίσα μου πιστεύω». Σε σχέση με το τι δείχνει και το καθωσπρέπει, όπως το εννοούμε το καθωσπρέπει με το κοστούμι και τη γραβάτα, και δείχνει και το αντι-καθωσπρέπει, αν θέλεις με το gag ball. Και μετά σκέφτομαι: Αυτή η αφίσα, κολλημένη στα Χανιά, στα Γιάννενα, στην Ξάνθη, θα στείλει το μήνυμα που θέλω για να έρθει ο κόσμος να δει την παράσταση μου; Μπορεί και όχι. Μπορεί επειδή εγώ θέλω να κάνω τέχνη στο μάρκετίνγκ μου, να ζημιώσω την τέχνη μου. Οπότε επέλεξα μια άλλη αφίσα, μια άλλη φωτογραφία για την αφίσα, γιατί αυτή ήταν – πώς στο να το πω; – η σωστή απόφαση για ‘μένα.

Ωστόσο, θεωρείς ότι το πέρασε το μήνυμα που ήθελες τότε αυτή η αφίσα;

Αυτή η αφίσα, η τελική, πέρασε το μήνυμα, γιατί έχω έ[00:20:00]να πολύ ειρωνικό βλέμμα. Η ειρωνεία είναι σχεδόν σήμα κατατεθέν μου για κάποιο λόγο και νομίζω το πέρασε. Κυρίως αυτό που πέρασε είναι η φάτσα μου. Μια άλλη ερώτηση που μου κάνανε σε ένα από τα “Insta-live” μου ήταν «γιατί στις παραστάσεις σου έχεις μούσια, ενώ στις αφίσες σου είσαι ξυρισμένος φουλ, μούσια κεφάλι;» Δεν έχω μαλλιά, είμαι καραφλός. Αυτό που του απάντησα είναι ότι, επειδή το πρώτο βίντεο που βγήκε, το online, το «Αντί Δικτατορικού», είμαι φουλ ξυρισμένος, είναι η εικόνα που αναγνωρίζουν περισσότερο από ‘μένα. Οπότε και όταν είναι να κάνω φωτογράφιση για αφίσα και κάτι τέτοιο συνήθως, ναι, είμαι φουλ ξυρισμένος, γιατί αυτή είναι η εικόνα που έχουν συνδέσει με εμένα.

Την αναγνωρισιμότητα πώς τη διαχειρίζεσαι; Και το ρωτάω αυτό γιατί, εντάξει, σίγουρα σε αναγνωρίζουνε και στο δρόμο και σε έχουνε δει και στο You Tube και στα Social Media, και στο θέατρο. Πόσο δύσκολο είναι;

Πόσο δύσκολο είναι. Δεν είμαι τόσο αναγνωρίσιμος, ώστε να μου δημιουργεί κάποιο πρόβλημα αυτό, δηλαδή φροντίζω και εγώ γι’ αυτό. Τα Social Media μου υπάρχουν εκεί πέρα για συγκεκριμένο λόγο, τα διαχειρίζομαι εγώ, δεν τα διαχειρίζεται κάποια εταιρεία ή κάποιος άλλος, γιατί είμαι σε ένα κύκλο εργασιών να το πω; Ας το πω κύκλο εργασιών, που δεν απαιτείται να έχω έναν άνθρωπο να μου τρέχει το Instagram μου, έναν άνθρωπο να μου τρέχει το Facebook, έναν άνθρωπο να μου τρέχει το Twitter, δεν έχω αυτό τον όγκο εργασίας, εντάξει; Όμως είναι πολύ συνειδητή η απόφασή μου να μην κοινοποιώ την ιδιωτική μου ζωή σε αυτά. Είναι κάτι το οποίο το κάνω πολύ συνειδητά όταν βρίσκομαι με παρέες, όταν παραθερίζουμε με κόσμο μαζί και δεν έχει να κάνει με την αναγνωρισιμότητα, είχε να κάνει με το είμαστε εδώ πέρα για ‘μας. Δεν είμαστε για έξω. Δηλαδή έρχονται επισκέψεις σπίτι μου και τους λέω «παιδιά είναι “Insta-free” το μαγαζί εδώ πέρα, δε θα ποστάρουμε τίποτα».  Οπότε δε δημιουργώ και εγώ αν θέλεις κάποιες προϋποθέσεις για να αυξάνεται η αναγνωρισιμότητά μου, παρά μόνο μέσω της δουλειάς μου και όσα ποστάρω, τα οποία έχουν πάντα να κάνουν με κωμωδία, με σχολιασμό κοινωνικό και τα σχετικά ή τις άλλες μου δουλειές. Τώρα, πώς τα αντιμετωπίζω; Αν κάποιος έρθει και μου πει «α, σε ξέρω», λέω ένα «ευχαριστώ, τι κάνεις;» κι αυτά. Θα συστηθώ, θα ζητήσω να μου πούνε και το όνομά τους, ασχέτως αν δε θα το θυμάμαι μετά. Δημήτρης... Θα βγάλουμε τη φωτογραφία μας, θα την ποστάρουν, θα τους πω «τάγκαρέ με όμως». Εκεί είναι ένα ζήτημα όπου ο άλλος κατεβάζει την ιδιωτικότητά του και σε βάζει μέσα. Εγώ δε θα του έλεγα «έλα να βγούμε μια φωτογραφία». Το έχω πει στον Eddie Izzard, το ‘χω πει σε κωμικούς άλλους που ‘χω γνωρίσει παλιά. Οπότε θέλω να σου πω ότι δε με ενοχλεί, γιατί δεν είναι σε ένα σημείο τέτοιο που να με ενοχλεί. Δεν έχω ας πούμε όπως άλλοι συνάδελφοι κωμικοί, συνάδελφος γυναίκα κωμικός, που την ακολούθησαν σπίτι της. Δε μου είχε τύχει αυτό. Δε μου έχει τύχει κάτι άσχημο. Αυτό, Βέβαια, ξέρεις, το ότι δε σου έχει τύχει κάτι άσχημο, δε σημαίνει ότι δε συμβαίνουνε, έτσι; Αυτό. Εμένα προσωπικά δε μου έχει συμβεί κάτι.

Ωστόσο, παρόλο που έχεις αυτή τη στάση, θεωρείς ότι η αναγνωρισιμότητα μπορεί να αλλάξει τον χαρακτήρα ενός ανθρώπου; Και μιλάω ακόμα και από παραδείγματα δικά σου που μπορεί να έχεις.

Ναι, μπορεί. Μπορεί. Εμένα με έχουν κεράσει σουβλάκι μια φορά, επειδή με αναγνώρισαν. Έναν άστεγο δεν τον έχουν κεράσει ίσως σουβλάκι. Που έχουν, καταλαβαίνεις πώς το λέω τώρα, δηλαδή ακούστηκε πολύ σκληρό, αλλά θέλω να σου πω αυτό. Ναι, μπορεί να σε αλλάξει η αναγνωρισιμότητα και προς το καλύτερο και προς το χειρότερο, αλλά έχω μια εντύπωση ότι η αναγνωρισιμότητα θα σου διογκώσει αν θέλεις ήδη στοιχεία που υπάρχουν μέσα σου. Δηλαδή εγώ είμαι πάρα πολύ ευέξαπτος, πάρα πολύ ευερέθιστος. Μπορεί να βάλω τις φωνές αμέσως. Δε νομίζω. Το έκανα και πριν την αναγνωρισιμότητα μέσα σε «χιλιάδες» εισαγωγικά. Το κάνω και τώρα, δηλαδή μπορεί να βάλω τις φωνές. Αυτό που λέω όμως μετά τις φωνές είναι «παιδιά εγώ τώρα ξεμπέρδεψα, στοπ. Το φώναξα. Τώρα εγώ έχω ηρεμήσει». Είναι κάτι που πρέπει να το δουλέψω στον εαυτό μου, για να αποφορτιστώ εγώ. Δεν είναι και το σωστό να φορτώνω τους άλλους. Οπότε εντάξει... Συγγνώμη.

Έχεις κάποιον κάποιον ηθοποιό ή κάποιον stand up comedian φαντάζομαι πρότυπο και αν ναι, γιατί;

Ξέρεις τι; Πρότυπο... Επειδή όταν ξεκίνησα να το κάνω δεν είχα πρόσβαση στο να πω απ’ την αρχή «αυτός είναι το πρότυπό μου», σε αυτόν θέλω να μοιάζω ή να ξέρεις, που είναι πολύ σημαντικό το να έχεις ένα πρότυπο, ένα παράδειγμα προς μίμηση. Πώς το λένε; Μία απτή απόδειξη του «α, γίνεται αυτό!» Δηλαδή αυτό της ταύτισης, του representation, πώς το λένε στα ελληνικά; Βοήθησε με λίγο! Έλα! Για διδακτορικό πας!

Της παρουσίασης!

Ναι αυτό! Είναι η φάση, λοιπόν, που τα ανακάλυψα μετά, δηλαδή βλέποντας George Carlin είπα: «Κοίτα! Γίνεται και έτσι!» Βλέποντας Eddie Izzard είπα: «Α! Γίνεται και έτσι!» Βλέποντας Stewart Lee είπα: «Α! γίνεται και έτσι!» Οπότε μετά ανακάλυπτα κι όσο περισσότερο ανακαλύπτεις κι όσο περισσότερο δουλεύεις, έρχεται μία στιγμή που γίνεσαι δημιουργός, ερευνητής και το προσωπικό σου γούστο δεν έχει να λέει πια. Αυτό που έχει να λέει είναι να αναγνωρίζεις τη δουλειά, τα υλικά. Πλέον το να μου πεις ποιοι κωμικοί σου αρέσουν είναι σαν να… Είμαι σε φάση πάω στις παραστάσεις και δεν γελάω όπως γελάει το κοινό. Κάνουμε μια άλλη δουλειά εκεί πέρα. Είχα πάει – επειδή τα τελευταία δύο χρόνια στην Αθήνα έχουνε έρθει πάρα πολλοί αγγλόφωνοι κωμικοί και πηγαίνουμε στις παραστάσεις η κοινότητα και συναντάμε και το κοινό που παρακολουθεί stand up comedy – και σε μία παράσταση θυμάμαι, συγκεκριμένα, είχα καθίσει και έρχεται μετά κάποιος, με αναγνώρισε ξέρω ‘γω και μου λέει: «Το “Αντί Διδακτορικού” γαμάει» και τα σχετικά. Του λέω «σε ευχαριστώ» και μου λέει: «Σε έβλεπα σε όλη την παράσταση. Δε γέλασες καθόλου!» Αυτός είδε δύο παραστάσεις. Είδες και την παράσταση και εμένα να μη γελάω! Και του λέω: «Ναι, γιατί βιώνω αλλιώς την παράσταση. Δεν έχω έρθει για να χαλαρώσω και να γελάσω. Έχω έρθει για να δω έναν συνάδελφο πώς δουλεύει και να μάθω». Οπότε είναι μια άλλη διαδικασία. Τι να σου πω... Εμπνέομαι πάρα πολύ και ζηλεύω τους νεότερους κωμικούς που έχουν το θάρρος που δεν είχα εγώ τότε. Αυτό τους το αναγνωρίζω, τους το ζηλεύω! Και είμαι σε φάση: γιατί; Γιατί ήμουν τόσο χέστης; Γιατί φοβόμουν; Τι φοβόμουν; Αυτό το χαίρομαι. Μου αρέσει να βλέπω κωμικούς της γενιάς μου να μην είσαι ησυχάζουν και να το ψάχνουνε, να μην εφησυχάζονται. Στεναχωριέμαι να βλέπω κωμικούς, οποιασδήποτε ηλικίας, να επαναπαυόμαστε. Το έχω κάνει κι εγώ! Είμαι σε φάση: «εντάξει το ‘χω». Αμ, δεν το ‘χεις! Ποτέ δεν το ‘χεις ολοκληρωτικά. Και τώρα που ‘πα «το ‘χω», επειδή θα με ρωτήσεις κάποια στιγμή. Όταν δίδαξα στη δραματική σχολή stand up comedy σε πρωτοετείς, η μεγαλύτερή τους έκπληξη ήταν ότι δεν το ‘χεις. Μπορεί να το ‘χεις, ό,τι σημαίνει το έχω, που το το ‘χω σημαίνει ότι έχω όχι έμφυτη μία καλλιεργημένη αίσθηση του πώς λειτουργεί αυτό το πράγμα μέσω των εμπειριών μου, μέσω του ενδιαφέροντός μου, δηλαδή έχω δει, έχω καταλάβει πώς λειτουργεί νωρίτερα απ’ τους άλλους. Οπότε το να τους αποκαλύπτω τα εφόδια της κωμωδίας, πώς γράφεται ένα αστείο, πώς λειτουργεί ένα αστείο, σε τι συνίσταται ένα αστείο. Ήταν για τον περισσότερο κόσμο, για τους περισσότερους μαθητές μου μία έκπληξη το ότι μπορούν να το αποκτήσουνε, αν όχι μπορούν να το αποκτήσουν μπορούν να το χρησιμοποιήσουν και να το κάνουν πετυχημένα. Κι αυτό, βέβαια, σε φέρνει προ των ευθυνών σου σε μία τέχνη, όπως η υποκριτική, που όλοι λένε «το ‘χω», πρέπει να το ‘χεις και ξαφνικά όταν έρχεται και η παράμετρος «ναι, αλλά πρέπει και να το καλλιεργήσεις και να το μάθεις πιο πολύ που αυτό απαιτεί δουλειά», υπάρχει μία απογοήτευση και μία τεμπελιά. Πράγματα τα οποία αναγνωρίζω και σε ‘μένα φυσικά εννοείται, μη νομίζεις. Δηλαδή ξέρεις, πιάνω τον εαυτό μου τώρα στο μεταπτυχιακό και λέω να! Όλα αυτά τα βιβλία, που τ[00:30:00]όσο αφορούν την τέχνη σου, γιατί δεν τα έχεις διαβάσει; Έπρεπε να έρθει το deadline!

Όσον αφορά, αφού αναφέρθηκες στη διδασκαλία, θα σε πάω εκεί πρώτα...

Πήγαινε με!

Και θα ήθελα να μου πεις πότε ξεκίνησες και με ποια αφορμή ξεκίνησες να διδάσκεις.

Λοιπόν, με είχανε καλέσει σε ένα θεατρικό εργαστήριο, πολλά χρόνια πριν να διδάξω ένα σεμινάριο stand up comedy. Είχε πάρα πολύ λίγο κόσμο. Αυτό που έγινε επίσης ήταν ότι από τη σχολή που είχα αποφοιτήσει, τη Δραματική, με κάλεσαν να διδάξω στους πρωτοετείς stand up comedy. Οπότε ήρθε σαν πρόταση εκεί πέρα. Ήτανε μια πάρα πολύ ωραία εμπειρία. Μάθαινα και εγώ μαζί με τους φοιτητές, με τους σπουδαστές, τους συναδέλφους μου τους μελλοντικούς, οι οποίοι τώρα είναι στο τρίτο έτος τα δόλια τα παιδιά και θα πάρουν το πτυχίο τους και θα βγούνε σε μία κατάσταση που δεν ξέρω δηλαδή πραγματικά... Είναι φορές που το σκέφτομαι και στεναχωριέμαι. Ξέρεις, που είναι στο τρίτο έτος τους και σπουδάζουν μέσω Skype, δηλαδή μέσω Zoom, μέσω Webex δηλαδή. Είναι τρελό αυτό. Έτσι προέκυψε η πρόσκληση, η οποία ανανεώθηκε και ματαιώθηκε και για μια δεύτερη χρονιά, γιατί είμαι ευερέθιστος και έβαλα τις φωνές, οπότε δεν έχω καταλήξει ακόμα αν με απολύσανε ή αν παραιτήθηκα από εκείνη τη δουλειά. Γελάς, αλλά ήταν κάτι που συνέβη και στεναχωριέμαι, γιατί ίσως αν είχα δείξει λίγο περισσότερη ψυχραιμία θα είχα βοηθήσει περισσότερο! Για το επόμενο αυτό να μου γίνει μάθημα.

Τι αγαπάς περισσότερο σε αυτό; Εννοώ στο να διδάσκεις.

Ξέρεις τι; Να τους κόβω τα φτερά! Να τους φέρνω λίγο προ των ευθυνών τους, να τους δίνω να καταλάβουν ότι είναι μια δουλειά η οποία απαιτεί κάποια πράγματα, δηλαδή ήμουν πάρα πολύ αυστηρός σε σχέση με το ζήτημα του να είσαι στην ώρα σου, γιατί τους είχα πει «αυτά είναι πράγματα τα οποία δεν απαιτούν ταλέντο, απαιτούν να τα κάνεις». Είχε πλάκα, γιατί μετά συνάντησα έναν από τους μαθητές μου, σπουδαστές μου, στο δρόμο που έπιασε δουλειά σε ένα θέατρο, στο «Βάθος κήπος ανσάμπλ» και μου είπε: «Πω, πω κύριε, όσα μας λέγατε, πόσο δίκιο είχατε...». Οπότε θέλω να σου πω ότι ήμουνα λίγο και νομίζω ότι έτσι θα είμαι. Ο καθηγητής που τους έλεγα από την αρχή ότι εσείς το κάνετε το μάθημα. Αν έρθετε αδιάβαστοι εγώ δεν μπορώ να κάνω κάτι. Αν δεν έρθετε προετοιμασμένοι, δεν μπορούμε να δουλέψουμε. Ήμουν ο καθηγητής που τους έλεγε πράγματα πολύ πρακτικά, τα οποία ξέρεις, επειδή ήξερα ποιοι άλλοι διδάσκουν, νομίζω ότι υπήρχε μια παλάντζα ανάμεσα στο πάμε να κάνουμε το όνειρό μας πραγματικότητα. Ναι παιδιά εντάξει, ηρεμήστε λίγο! Και να τους μεταφέρω και την εμπειρία μου δηλαδή, ότι κι εγώ ως ηθοποιός είπα ότι θα ξεκινήσω να σπουδάζω στη σχολή και άλλοι συμφοιτητές μου που είχα ξεκινήσαμε να λέμε ηθοποιοί ηθοποιοί, γιατί είναι αυτό το πρώτο πράγμα που βλέπουμε. Όμως αρκετοί από αυτούς έχουν γίνει εξαιρετικοί συγγραφείς, εξαιρετικοί stage managers, εξαιρετικοί βοηθοί σκηνοθέτη! «Πάρτε το χαμπάρι ότι εδώ μέσα που βρίσκεστε θα συγχρωτιστείτε με κόσμο που θα είναι οι μελλοντικοί σας συνεργάτες και οι σπουδαστές και οι καθηγητές. Δεν το λέω γλύψτε τους, λέω συνειδητοποιήστε το. Έχετε έρθει να σπουδάσετε μία επιστήμη, αν έχετε έρθει να περάσετε το χρόνο σας, κρίμα. Αν έχετε έρθει για να γίνετε διάσημοι υπάρχουν άλλοι τρόποι να το κάνετε πιο γρήγορα και πιο πετυχημένα πλέον». Αυτό.

Κάποια στιγμή που σε συγκίνησε, ενώ δίδασκες, υπάρχει;

Ναι! Nαι, ναι, υπάρχει! Είχαμε κάνει μία άσκηση, όπου αυτό που είχαμε πει, διαβάζαμε ποίηση. Θα μου πεις «πού κολλάει η ποίηση στο stand up comedy». Όλα κολλάνε. Και τους είχα ζητήσει – είχαμε ένα ανθολόγιο ποίησης – και τους έλεγα «ανοίχτε το κι όπου πέσει αρχίζετε και διαβάζετε». Και είναι μια άσκηση που κάνει πολύς κόσμος. «Όπου ολοκληρώνεται ένα νόημα, σταμάτα». Κι ας μην έχει τελεία κι ας μην έχει κόμμα, δηλαδή «ξημέρωσε». Ολοκληρώθηκε νόημα, σταμάτα το. Κατάλαβε ότι ολοκληρώθηκε το νόημα, δηλαδή «ξημέρωσε και έβρεχε» είναι άλλο νόημα. Μπορούσε να σταματήσει. Μπορούσε να πει «ξημέρωσε και έβρεχε», αλλά μπορούσε να πει «ξημέρωσε και έβρεχε». Και τους είχα πει τελειώστε το ποίημα. Αυτό. Και ένας σπουδαστής, παίρνει ο δόλιος, έναν Ελύτη... Έναν Ρίτσο, δε θυμάμαι... Τους ποταμούς, τους ποταμούς! Και διάβαζε επί δεκαπέντε λεπτά. Διάβαζε επί δεκαπέντε λεπτά! Τελειώνει. Του λέω: «Σε ευχαριστώ. Κατάλαβες τι διάβαζες;» Μου λέει «όχι». Του λέω: «Καταλαβαίναμε εμείς κάτω;» «Ναι», λέω στους άλλους. «Καταλαβαίναμε εμείς κάτω;» «Ναι» «Βλέπεις ότι μπορείς να μην καταλαβαίνεις τι κάνεις, αλλά κάτω να καταλαβαίνουνε;» Ένα και δύο. Του λέω: «Σε ευχαριστώ, γιατί θα μπορούσες να μας κοροϊδέψεις ότι έχει τελειώσει το ποίημα ανά πάσα ώρα και στιγμή» και διάβαζε δεκαπέντε λεπτά. Ήταν κάτι πολύ συγκινητικό. Ήταν πάρα πολύ συγκινητικό και είναι κάτι που δε θέλω να το ξεχάσω ποτέ.

Μιας και που μιλάμε για τη διδασκαλία και είσαι κι εσύ τώρα φοιτητής μεταπτυχιακός, θέλω να σε πάω στο κομμάτι της τηλεκπαίδευσης, γιατί είναι αυτό που μου είπες πριν, ότι υπάρχουνε παιδιά που σπουδάζουνε θέατρο και άλλες επιστήμες, αλλά πάω στο θέατρο–

Δεν ξέρω... Σπουδάζουν ιατρική αυτή τη στιγμή; Δηλαδή πώς; Πες μου πώς δηλαδή!

Και αυτό θα σε ρωτήσω! Πώς; Γίνεται να διδαχθεί το θέατρο μέσω μιας πλατφόρμας;

Μας πετυχαίνεις, λοιπόν, στο πρώτο εξάμηνο που έχουμε τα θεωρητικά μαθήματα, δηλαδή είμαι στο μεταπτυχιακό της Θεατρολογίας, στο ΕΚΠΑ, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Δεν ήξερα τι σημαίνει το ΕΚΠΑ μέχρι που πήγα! Εντάξει; Λοιπόν και έχουμε τα μαθήματα, τα οποία αν θέλεις, είναι τα θεωρητικά. Οπότε γίνονται, δηλαδή αυτές τις μέρες ολοκληρώνουμε τις παραδόσεις μας, έχουμε κάθε μέρα μάθημα, είχαμε δηλαδή κάθε μέρα μάθημα. Επειδή είχαμε πέντε μαθήματα, Δευτέρα με Παρασκευή έξι με εννιά. Γίνεται η διδασκαλία σε αυτό το επίπεδο, όμως δεν ξέρω κατά πόσον είναι εποικοδομητική και δεν ξέρω κατά πόσο είναι εποικοδομητική από πολλές απόψεις. Δηλαδή, μιλάμε για ανθρωπιστικές επιστήμες, μιλάμε για τέχνη, μιλάμε για για 35 ανθρώπους που περάσαμε σε αυτό το μεταπτυχιακό, που έχει δύο κατευθύνσεις, η μία είναι «Δραματουργία και Παράσταση», την οποία θα ακολουθήσω εγώ και η άλλη είναι «Θέατρο και Εκπαίδευση», που κάνω αυτή τη στιγμή πέντε κοινά μαθήματα. Μιλάμε για 35 ανθρώπους – 36, 37 κάπου εκεί – οι οποίοι δεν έχουμε συναντηθεί ποτέ, οι οποίοι δεν έχουμε μιλήσει ο ένας στον άλλον, οι οποίοι δεν έχουμε καταλάβει τι μπορούμε να προσφέρουμε, τι μπορούμε να πάρουμε από τους συναδέλφους μας. Μιλάμε για πέντε καθηγητές – έξι, γιατί σ’ ένα μάθημα μοιραστήκαμε δύο καθηγητές – που δε μας έχουνε δει. Μας έχουνε δει κάποιοι όταν πήγαμε να δώσουμε τη συνέντευξη, επειδή έτυχε να είναι και στην επιτροπή. Δεν υπάρχει η διαίσθηση, δεν υπάρχει καθόλου η επαφή της παράδοσης της φυσικής, δηλαδή που να καταλάβεις ότι η πληροφορία έφτασε και έχει γίνει κατανοητή, δηλαδή από τους καθηγητές είναι πολλές φορές «παιδιά, το καταλάβατε αυτό;». Δεν υπάρχει, δεν έχεις τα μάτια των άλλων, γιατί δεν έχουμε ανοιχτές κάμερες! Γιατί πέφτουν τα συστήματα! Οπότε και να βλέπεις, δε βλέπεις κάποιον που σε κοιτάει στα μάτια, βλέπεις κάποιον που κοιτάει μια κάμερα. Δε βλέπεις κάποιον που παρακολουθεί εσένα, βλέπεις κάποιον που παρακολουθεί τον εαυτό του, γιατί αυτό κάνουμε. Κοιτάμε και κοιτάζουμε τους εαυτούς μας συνήθως στην κάμερα. Έχουμε χάσει πολλά πράγματα, χάνονται πάρα πολλά πράγματα. Κυρίως χάνεται το γεγονός ότι «ωραία γαμάτα, δεν πρέπει να τρέχουμε στην Πανεπιστημιούπολη!» Όμως εννιά, εννιά και δέκα, κλείνεις το μάθημα και δεν έχεις τους συμμαθητές σου να πεις «ρε μαλάκα, δεν κατάλαβα τίποτα» και να σου πει ο άλλος «ρε συ, ούτε και εγώ» και να αισθανθείς αυτή τη συνενοχή στο δεν κατάλαβα!  Ή να σου πει «ρε μαλάκα, με δουλεύεις;» Και να στο εξηγήσει σε τρία λεπτά. Δεν έχεις τα τριάντα λεπτά, τη μισή ώρα, τα σαράντα λεπτά που θα φύγεις από εκεί και αυτά θα δουλέψουν λίγο στο μυαλό σου και θα δεις το λεωφορείο... Είσαι μέσα στο σπίτι και κλείνεσαι και έχεις μία πληροφορία που μπορεί να σε έχει εμπνεύσει, να σε έχει προβληματίσει, να σε έχει κουράσει και δεν έχεις που να πας, τι να την κάνεις, με ποιον να την μοιραστείς. Έχουμε κάνει μετά από μαθήματα μαζώξεις οι συνσπουδαστές και το έχουμε ξεμπουρδελέψει, αλλά δεν είναι το ίδιο. Δεν είναι το ίδιο. Και να σου πω και κάτι! Είχα τόσα γαμάτα ρούχα να βάλω στην Πανεπιστημιούπολη και δεν τα έχω εμφανίσει! Έχω πάρει πέρυσι ένα μοντγκόμερι και το έχω βάλει δύο φορές! Δε γίνεται αυτό το πράγμα!

Έχεις καταφέρει ωστόσο να μιλήσεις με τους συμφοιτητές σου, αλλά δεν είναι το ίδιο μου λες έτσι;

Δεν είναι το ίδιο –

Έχω περάσει κι εγώ –

Δεν είναι το ίδιο. Και να σου πω και κάτι, η κωμική περσόνα ή η ποιότητα του χιούμορ, είναι κάτι το οποίο υπάρχει σε ‘μένα. Όσο και να με πίεσαν και να με κάνανε [00:40:00]ντρεσάζ και οι φίλοι μου στην προετοιμασία για τη συνέντευξη να μου λένε «Δημήτρη, εκεί θα πας και θα δώσει συνέντευξη για να σε πάρουν. Δε δίνεις ακρόαση, δίνεις συνέντευξη!» Και είναι το ίδιο με την αφίσα που σου έλεγα πριν. Έπρεπε να μετριάσω κάποια στοιχεία του χαρακτήρα μου, ώστε να πετύχω αυτό που θα ήθελα. Εντάξει; Δεν πήγα και είπα ότι είμαι κάποιος άλλος. Στο βιογραφικό μου έγραψα ότι είμαι stand up κωμικός. Είναι κομμάτια τα οποία τα είπα στη συνέντευξη, δηλαδή δεν έκρυψα. Αυτό που πίεσα ήταν η φυσική μου τάση να σχολιάσω. Δεν ήταν η ώρα να σχολιάσω! Και η ώρα να σχολιάσω μέσα στο μάθημα ήρθε χτίζοντάς την. Πρώτα από το γκρουπ που έχουν οι σπουδαστές, μετά λίγο από το chat, που και το chat δίπλα, στα Zoom κι αυτά, γίνεται η «γαλαρία» του μαθήματος και μετά στα τελευταία μαθήματα και on camera πλέον, γιατί είχαμε γνωριστεί. Ήξερα και πως δε θα προσβάλω και πως δε θα προσβληθούν. Αν θέλεις από ένα σχόλιο δηλαδή, αυτό.

Μου είπες πριν για τους τριτοετείς που είναι στη δραματική σχολή στον «Ίασμο».

Ναι, ναι!

Πόσο δύσκολο είναι αυτό τώρα, που είναι σε πρακτικά μαθήματα πλέον; Διδάσκεται έτσι;

Κοίταξε, που μιλάω με διάφορους και με έναν συνάδελφο κωμικό, ο οποίος είναι σε άλλη δραματική σχολή, μου λέει ότι είναι πολύ δύσκολο. Λέει «μας έχουν ταράξει στις εργασίες» και σε ρωτάω, πώς διδάσκεται ρε συ; Πώς διδάσκεται; Δηλαδή έχω φίλους τραγουδιστές από την όπερα. Κάνουν τα μαθήματά τους μέσω Skype. Πώς θα σε ακουμπήσει ο καθηγητής ή η καθηγήτρια στο διάφραγμα να σου πει «πίεσε εδώ, μην πιέζεις εκεί»; Πώς θα σου πιάσει το σαγόνι να σου πει «χαλάρωσέ το»; Και σου λέω, τι κάνουνε στην ιατρική αυτή τη στιγμή; Τι κάνουνε! Εμείς τώρα το επόμενο εξάμηνο ξεκινάμε στο μεταπτυχιακό και έχουμε και τα πρακτικά μαθήματα, δηλαδή έχουμε κάποια εργαστηριακά μαθήματα, υπάρχει κάποιο μάθημα επιλογής υποκριτικής, υπάρχουν μαθήματα τα οποία ξέρουμε ότι θέλουμε να είμαστε εκεί και είναι μια έγνοια μας. Καλά πέραν από την έννοια μας ότι έχουμε πέντε εργασίες να παραδώσουμε μέχρι το τέλος Φλεβάρη, εντάξει και είμαι σε φάση... Ξέρεις... Παρενθεσούλα: «Γελάει ειρωνικά και καταθλιπτικά ταυτόχρονα... » Και είναι σε μια φάση που είμαστε προσπαθούμε να… Ρωτήσαμε τους καθηγητές μας και τον υπεύθυνο του τμήματος τι θα γίνει και μας λέει «παιδιά, έτσι και έρθει ο νόμος, το ΦΕΚ, δεν ανοίγουν οι σχολές συνεχίζουμε έτσι. Συνεχίζουμε έτσι. Αν μας δοθεί η ευκαιρία και η δυνατότητα να κάνουμε τα μαθήματα δια ζώσης θα δούμε τι θα κάνουμε».  Υπάρχουν σπουδαστές που έχουν δηλώσει ότι «και να γίνουν διά ζώσης, φοβάμαι. Δε θέλω να έρθω. Φοβάμαι!» Τι θα του πεις του άλλου δηλαδή; «α όχι, έλα»; Οπότε ακόμα κι αν γίνουν διά ζώσης τα μαθήματα θα υπάρξει νομίζω η δυνατότητα και για κάποιον να τα παρακολουθήσει μέσω κάποιας πλατφόρμας. Τώρα, θα σου πω και το άλλο. Εγώ είμαι σε μια φάση τώρα με την πανδημία που δε δουλεύω και μάλιστα μία συνάδελφος με διόρθωσε όταν είπα ότι είμαι άνεργος. Μου λέει «δεν είσαι άνεργος Δημήτρη, δεν είσαι άνεργος. Δεν έχεις τη δυνατότητα να δουλέψεις, δεν είσαι άνεργος». Και δεν είμαι και άνεργος και στα χαρτιά, γιατί ως ελεύθερος επαγγελματίας εγώ πληρώνω κανονικά, σα να δουλεύουμε κανονικά. Πληρώνω το Τ.Ε.Β.Ε. μου, Ε.Φ.Κ.Α., ξέρω ‘γω πως το λένε τώρα... Όλες μου οι υποχρεώσεις ως ελεύθερος επαγγελματίας, που εργάζομαι ως ελεύθερος επαγγελματίας, για να μπορώ να κάνω αυτά που κάνω, συνεχίζουν και τρέχουνε. Και δεν έχω τα εισοδήματα, δεν έχω τη δυνατότητα να δημιουργήσω το εισόδημά μου όπως το δημιουργούσα, όπως προέκυπτε. Γιατί ούτε παραστάσεις, φέτος ας πούμε δεν ήμουνα έτσι κι αλλιώς σε κάποια παράσταση που θα γινότανε, που θα ‘χα κάνει κάποια μετάφραση, αλλά ούτε τη δυνατότητα έχω να περιοδεύσω ή να κάνω παραστάσεις στην Αθήνα. Ούτε η περσόνα μου αν θέλεις, ούτε είχα επενδύσει πολύ στο διαδικτυακό στο You Tube, να έχω κάποια εκπομπή και τα σχετικά. Δηλαδή μία εκπομπή που έκανα στο You Tube με θέμα τη μεταγλώττιση την έκανα μες στην καραντίνα, την πρώτη, γιατί ήμουν σε μια φάση... Mε ρωτάνε συνέχεια γι’ αυτό. Βαριέμαι να απαντάω συνέχεια, ας κάνω αυτή τη συνέντευξη. Ας κάνω αυτή τη σειρά συνεντεύξεων, γιατί είναι ένα θέμα που ενδιαφέρει αρκετούς και ήταν και μια σειρά συνεντεύξεων που την έκανα όπως ήθελα να την κάνω εγώ. Πάλι, ο party pooper που σου έλεγα πριν. Πες μας περισσότερες ιστορίες γι’ αυτά. Και ήμουν σε φάση δε με ενδιαφέρει αυτό να σας πω! Έχω μπροστά μου τον Ακίνδυνο Γκίκα, τον Σπύρο τον Μπιμπίλα, τη Βάσια τη Ζαχαροπούλου, τη Χριστίνα την Αργύρη, συναδέλφους, συνεργάτες, δε θέλω να θυμηθούμε πως περάσαμε! Θέλω να μου πούνε και να συζητήσουμε πώς γίνεται η δουλειά. Κι αυτό με ενδιέφερε και αυτό έκανα. Οπότε ποια ήταν η ερώτηση;

Δεν πειράζει! Μιας και που πήγαμε στο θέμα της καραντίνας και το οικονομικό προφανώς, το οποίο θα σε ρώταγα αργότερα, αλλά θα το κάνω τώρα καλύτερα...

Α, θυμήθηκα τι θέλω να σου πω! Κι αυτό που θέλω να πω είναι ότι, από τη στιγμή που εγώ δεν εργάζομαι, βιώνω και το μεταπτυχιακό πολύ πιο άνετα από ανθρώπους που εργάζονται. Δηλαδή έχουμε συμφοιτητές και συμφοιτήτριες, οι οποίοι διδάσκουν στην πρωτοβάθμια και κλείνουν την πλατφόρμα που διδάσκουνε και ανοίγουν την πλατφόρμα που διδάσκονται και κλείνουν εξάωρα και οκτάωρα μπροστά σε έναν υπολογιστή, και έχουν τη διπλή εμπειρία του να διδάσκεις και να διδάσκεσαι και έχουν την κόπωση. Εγώ είμαι «χαχαχού, χαχαχα», γιατί το ‘χω αποφασίσει, ό,τι δουλειά υπάρξει θα υπάρξει. Τρώμε από τα έτοιμα αυτή τη στιγμή. Δημιουργούνται ελάχιστα και είμαι σε φάση όσο μπορώ να περνάω μαθήματα στη συγκυρία αυτή, θα περνάω μαθήματα και αν ξανανοίξουν τα θέατρα τότε το σκέφτομαι να κάνω και επιμήκυνση του μεταπτυχιακού. Αυτή τη στιγμή είμαι σε φάση θα το τελειώσω στα δύο χρόνια, γιατί δεν έχω να κάνω τίποτα άλλο. Ρωτά με αυτό που ήθελες, διότι τώρα θυμήθηκα κι εγώ τι ήθελα να πω!

Δεν πειράζει κανένα θέμα! Αυτό που θέλω να σε ρωτήσω είναι ότι ασχολείσαι και με το θέατρο και με το stand up και με τη συγγραφή, με πολλά πράγματα και με μεταγλωττίσεις, που είναι μία περίοδος, όπως είπες τώρα, που οι ηθοποιοί βιώνουν μια κρίση στο μέγιστο βαθμό και αυτό που θέλω να σε ρωτήσω είναι τι σου δίνει την ώθηση και συνεχίζεις; Γιατί το αγαπάς αυτό που κάνεις και είδα και στο βιογραφικό σου, ακόμα και σήμερα, ότι συνεχίζεις και γράφεις, ότι κάνεις και στο You Tube εκπομπές, δηλαδή προσπαθείς, το συνεχίζεις, παρόλο που η κατάσταση είναι δύσκολη.

Νομίζω ότι όλοι προσπαθούμε, δηλαδή δεν μπορείς να κάνεις αλλιώς, δε θέλεις να κάνεις αλλιώς. Δηλαδή σου λέω αισθάνεσαι ότι εκεί μπορείς να προσφέρεις και πας εκεί που μπορείς να προσφέρεις και εκεί που σε θέλουν να προσφέρεις. Έχει τύχει. Προσπαθείς να δημιουργήσεις το χώρο σου να υπάρξεις. Είναι κάτι που λέω και σε νεότερους κωμικούς, δηλαδή που είναι στη φάση που ανακαλύπτουν την τέχνη τους, μαθαίνουν την τέχνη τους και διεκδικούν το χώρο τους σε αυτό. Και ξέρεις, όταν υπάρχουν λίγο αυτές οι κουβέντες μαζί τους, «δε με παίρνουνε να παίζω σε παραστάσεις», «εγώ πότε θα κάνω παραστάσεις;», «πότε θα φύγω απ’ το πεντάλεπτο, να πάω στο δεκάλεπτο, να πάω στο εικοσάλεπτο;» και όλα αυτά και τους λέω – ή από μεγαλύτερους κωμικούς μετά, μεγαλύτερους καταλαβαίνεις, πιο έμπειρους –ακούω «μα πού πάει αυτός να κάνει αυτό τώρα;» και τους λέω «παιδιά, διεκδικεί το χώρο του. Διεκδικεί το χώρο του». Και αυτό που τους λέω είναι: «Παιδιά, εμένα δεν ήρθε κανείς να μου πει Δημήτρη πάρε το θέατρο "Σταθμός”», που έπαιζα πέρσι και «κάνε παράσταση». Δεν την είχα αυτή. Άλλοι κωμικοί την είχαν την πρόταση και εγώ δεν την είχα. Εγώ πήγα και το νοίκιαζα το θέατρο. Εγώ δημιούργησα το χώρο και το χρόνο όπου λέω «εδώ είναι η δουλειά μου, την προσφέρω». Όπως σου είπα και πριν. Πλήρωνα τα δίδακτρά μου; Δε θα μου πείτε τίποτα. Οπότε είμαι σε φάση δημιουργείς, προσπαθείς να δημιουργήσεις τις προϋποθέσεις, για να υπάρχεις και να δημιουργείς και αυτή τη στιγμή ξεκίνησα κάτι που το σκεφτόμουνα και το είχα σκεφτεί και το κάνω τώρα. Πάλι το σκεφτόμουνα, το είχα οργανώσει, δεν το πολυοργάνωσα, όλα αυτά τα ταυτόχρονα. Και ξεκίνησα και κάνω Insta-live κάθε Κυριακή, που το λέω «Κυριακή στο πάρκο», όπου βγαίνω με κωμικούς – και όχι με κωμικούς – δηλαδή είμαι σε φάση θα βγαίνω, θα περπατάω και θα μιλάω με κόσμο! Δεν το κάνω με σκοπό να συνεχίσω να υπάρχω απλώς, δηλαδή τα λέω με κόσμο που θέλω να συζητήσω. Τα λέω με κόσμο, δεν είναι και κατευθυνόμενο σε φάση, «ωραία, να βρω τα accounts με τους πολλούς followers να τσιμπήσω παραπάνω followers». Λέω «όχι, θέλω να μιλήσω με αυτούς τους ανθρώπους και θα μιλήσω». Και ξεκινάω με αυτούς που ξέρω και που έχω μια άνεση και όπου θα μου πουν «ναι ρε, πάμε να το κάνουμε!». Αλλά δε γίνεται με το άγχος να υπάρχω. Να είμαι εκεί. Το οποίο υπάρχει, ειδικά σε μία δουλειά όπου η φάτσα σου είναι το εργαλείο σου, είναι ένα κομμάτι που πουλάς, το να χαθεί αυτή η φάτσα μπορεί να μπει σε εκείνο το κομμάτι του «ρε συ, αυτός πού χάθηκε; Αυτός πού είναι; Τι έγινε αυτός;» Το οποίο ανάλογα με το πού βρίσκεσαι μπορεί να είναι και πολύ αγχωτικό. Εμένα δε με αγχώνει τόσο πια, γιατί έχω περάσει τη φάση. Κι όταν λέω έχω περάσει δεν έχω ξεπεράσει, έχω περάσει τη φάση όπου γίνονταν πράγματα στην τηλεόραση, που γινόντουσαν ακροάσεις και αυτά και ήμουν σε φάση να παίρ[00:50:00]νω τηλέφωνο συναδέλφους μου, που ‘χω την άνεση και να τους γκρινιάζω! Να τους λέω «ρε συ, πες μου τι γίνεται; Γιατί δε με έχουνε πάρει σε αυτή την ακρόαση; Ποιος δεν κάνει καλά τη δουλειά του; Αυτοί που δεν ξέρουνε ποιος είμαι ή εγώ που δεν έχω κάνει τέτοια δουλειά, ώστε να έχει φτάσει μέχρι εκεί πέρα, σ’ αυτούς;». Ξέρεις, αυτό το γιατί δεν έχω γίνει γνωστός; Γιατί δεν έχω κάνει αυτό; Είναι πράγματα που τα περνάς και μετά λίγο ή αποδέχεσαι την επιτυχία σου ή τη μεταφράζεις αλλιώς και αισθάνομαι πολύ ήρεμος. Πραγματικά είναι πώς μεταφράζεις την επιτυχία; Τι σημαίνει για τον καθένα επιτυχία;

Και είναι και μια από τις ερωτήσεις που θα σου έκανα. Τι σημαίνει επιτυχία; Και για ‘μένα η επιτυχία είναι να μπορώ να κοιμάμαι το βράδυ σπίτι μου. Για ‘μένα είναι επιτυχία να μπορώ να, ναι, βλέπω τους εφιάλτες μου. Ναι, μπορεί να μη μου κολλάει ύπνος γιατί έχω περιοδεία και έχω αγχωθεί, γιατί έχω deadline με την εργασία, έχουν ξεκινήσει οι πρώτοι εφιάλτες, με τις εργασίες και τα deadline! Αλλά – πώς να στο πω; – έχω γνωρίσει τόσο κόσμο, με έχει βοηθήσει τόσος κόσμος, έχω βοηθήσει τόσο κόσμο, που η επιτυχία είναι για ‘μένα να μπορώ να κοιμάμαι το βράδυ. Να μπορώ να κοιμάμαι το βράδυ.

Μένω στην εποχή του Covid-19 προφανώς και θα σε ρωτήσω για ένα νέο ηθοποιό που ξεκινάει τώρα, πόσο δύσκολο είναι και να ξεκινήσει και τα οικονομικά του, αλλά και το να ζήσει με άνεση μέσα από αυτό που αγαπάει;

Παύση, τεράστια παύση. Είναι πολύ δύσκολο. Είναι πάρα πολύ δύσκολο. Ένα, ποιοι νοούνται ηθοποιοί. Δηλαδή, αν πούμε ότι οι απόφοιτοι των σχολών, βγαίνουνε απόφοιτοι πάρα πολλοί και δεν υπάρχει αυτή η αγορά να τους απορροφήσει όλους. Και πάλι θυμάμαι, γιατί έχω δουλέψει στο θέατρο, θυμάμαι βασικό μισθό 980 ευρώ, που έπαιζα σε παιδικό και ήταν ένα αποκούμπι το παιδικό θέατρο, το θέατρο για παιδιά για πολλούς ηθοποιούς που έκαναν το πρωί ένα παιδικό και είχαν τη δυνατότητα να κάνουν με την ομάδα τους το Δευτερότριτό τους, την παράσταση τους, όπως τη θέλανε αυτοί. Υπήρχε ένα οικονομικό αποκούμπι, πολύ ουσιαστικό, το όποιο είχε ασφαλισμένο και σου πλήρωνε το νοίκι. Ήταν πολύ σημαντικό! Τώρα, δε θέλω να μπω σ’ αυτήν την κουβέντα του η υπερπροσφορά παραστάσεων κι αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει καμία προσφορά παραστάσεων, υπάρχει μόνο η online παράσταση, το live streaming, το streaming, η αναμετάδοση ή οτιδήποτε. Είναι δύσκολο. Είναι δύσκολο. Μία ας πούμε μία από τις σπουδάστριές μου, που είχα στο πρώτο έτος, μπήκε σε ένα τηλεοπτικό σίριαλ από το δεύτερο έτος, χωρίς να έχει βγάλει τη σχολή. Ήτανε φάτσα. Ήτανε και είναι κάτι που της το είχα πει από την αρχή, δηλαδή «θα σε τσιμπήσει αμέσως η τηλεόραση». Γιατί ήτανε πολύ έτοιμη γι’ αυτό που ζητά η τηλεόραση και δεν το λέω – Πώς το λένε; – Δε στο λέω αισθητικά, όχι το λέω αισθητικά και αξιοκρατικά, δηλαδή ότι αυτό το πρόσωπο, αυτή η διάθεση θα έβγαζε τη δουλειά που απαιτείται. Στο λέω αξιοκρατικά και αισθητικά μάλλον. Ναι, στο λέω εντελώς έτσι. Δεν ξέρω, έρχεται και αυτή η στιγμή που είσαι μέσα στον κλάδο, κινείσαι και βλέπεις πολύ καλούς ηθοποιούς να μη βρίσκουν δουλειά, διάττοντες αστέρες. Αρχίζεις και γνωρίζεις κόσμο, τους οποίους δεν τους ξέρεις, αλλά που δουλεύουν συνέχεια. Που δεν τους ξέρεις, εννοώ ότι δεν είναι γνωστοί, αλλά δουλεύουν συνέχεια. Και τι είναι η επιτυχία; Είναι μήπως η επιτυχία να είσαι συνέχεια σε μία σκηνή και να δουλεύεις; Κι ας μη σε ξέρει ο κόσμος. Δεν ξέρω καθόλου τι πρόκειται να γίνει. Δεν ξέρω καθόλου, δηλαδή αν δυσκολευόμαστε εμείς που κάνουμε stand up, που δε θέλουμε σκηνικά, που δε θέλουμε κοστούμια, που δε θέλουμε τίποτα, να κάνουμε τη δουλειά μας, πόσω μάλλον μια παράσταση. Α, και επειδή ασχολούμαι με το μουσικό θέατρο, που δηλαδή από τον έναν άνθρωπο που είμαι στο stand up, πάω μετά και συμμετέχω σε παραστάσεις που έχουνε ορχήστρες, σκηνικά, χορωδίες, μονωδούς, κομπάρσους, τα πάντα, όλα και βλέπεις ένα μηχανισμό ο οποίος είναι τεράστιος και που αυτή τη στιγμή η Εθνική Λυρική Σκηνή αυτό που κάνει είναι να συνεχίζει τη λειτουργία της και να παράγει υλικό για διαδικτυακή αναμετάδοση, για τηλεοπτική αναμετάδοση. Όμως όλοι, όλοι, θέλουμε να επιστρέψουμε στη σκηνή. Θέλουμε να επιστρέψουμε στο πλατό. Δεν έχω κάνει πολλά πλατό, αλλά υποθέτω ότι και τα πλατό θα είναι δύσκολα αυτή τη στιγμή με μάσκες, να σου μιλάει κάποιος ως σκηνοθέτης από την άλλη και να μην καταλαβαίνω τι μου λες γιατί φοράς μια μάσκα! Θέλουμε να επιστρέψουμε στη συνθήκη που είχαμε μάθει να κάνουμε τη δουλειά μας. Μπορεί να αναγκαστούμε να μάθουμε μια καινούργια συνθήκη να κάνουμε τη δουλειά μας. Αυτή τη στιγμή δεν ξέρω τι να σου πω... Είναι απλά αχαρτογράφητα νερά. Παρένθεση: «είπε με βαθιά φωνή γεμάτη τονίζοντας την κωλυσιεργία της πράξης!»

Καλλιτεχνικά μου είπες πώς βιώνεις αυτήν την περίοδο, αν και θα σου κάνω κι άλλες ερωτήσεις εννοείται. Ήθελα να μου πεις πώς βιώνεις εσύ προσωπικά την περίοδο του Covid-19. Πώς νιώθεις για όλο αυτό που συμβαίνει;

Είμαι από τους πολύ τυχερούς. Είμαι από τους πάρα πολύ τυχερούς, γιατί υπάρχουν πάρα πολλές προϋποθέσεις στη ζωή μου, που μου επιτρέπουν να κοιμάμαι το βράδυ ήσυχος. Οικονομικές, συναισθηματικές, πρακτικές, θεωρητικές, τα πάντα. Έχω το μεταπτυχιακό, το οποίο με κρατάει σε μία κανονικότητα, αν θέλεις, σε σχέση με το πώς γεμίζω τις ώρες μου, το ότι ασχολούμαι με το πεδίο μου, γιατί ταυτόχρονα με τις συνεντεύξεις για το μεταπτυχιακό έκανα και συνεντεύξεις για paid job, για δουλειά κανονική σε call center Γερμανόφωνο, τα οποία εδρεύουν στην Ελλάδα. Γιατί τα γερμανικά με ξελασπώνουν όπως φαίνεται μια ζωή. Κι ήμουν πάρα πολύ κοντά στο να ξεκινήσω να δουλεύω οκτάωρο, call center. Ο λόγος που δεν το έκανα τελικά ήταν γιατί τους είπα ότι «παιδιά, δεν μπορώ, θα έχω το μεταπτυχιακό, μπορούμε part-time;» Μου λένε αυτό δε γίνεται. Θέλουμε φουλ διαθεσιμότητα για οκτάωρο και φουλ ελαστικότητα ωραρίου, γιατί θα δουλεύεις πέντε μέρες τη βδομάδα. Θα σου βγάζουμε το πρόγραμμα, Δευτέρα με Πέμπτη θα δουλεύεις; Θα δουλεύεις Τρίτη με Σάββατο; Και είμαι σε μια φάση, ήταν η φάση που είχαμε το πρώτο μας meeting με το μεταπτυχιακό Παρασκευή και εγώ Δευτέρα θα μάθαινα αν θα ξεκινούσα εκπαίδευση γι’ αυτή τη δουλειά, το call centre. Και τους έστειλα τη Δευτέρα. Και τελειώνει η συζήτηση με τους καθηγητές και λέω «δεν προλαβαίνω με τίποτα να τα κάνω όλα!». Λέω «θα φας από τα έτοιμα Δημόπουλε». Και αυτό. Ήθελα να σου πω ότι είχα αναζητήσει εκτός καλλιτεχνίας πάλι μια δυνατότητα βιοπορισμού. Τώρα, το γεγονός ότι ασχολούμαι με κάτι το οποίο είναι στο πεδίο μου με κρατάει πολύ πιο ενεργό. Στεναχωριέμαι που κάνουμε μια θεωρητική προσέγγιση ενός πεδίου που δεν έχει πρακτική εφαρμογή αυτή τη στιγμή, έχει πάρα πολύ δύσκολα πρακτική εφαρμογή. Αλλά με κρατάει στο να μη βάλω τα κλάματα, που έχω φτάσει πολύ κοντά κάποια στιγμή στο να βάλω τα κλάματα. Δηλαδή, πέραν του ότι δεν μπορούμε να δούμε τους δικούς μας ανθρώπους, δεν μπορούμε να δούμε τους φίλους μας, δεν μπορούμε να κάνουμε τη δουλειά μας και να έρθουμε σε επαφή με το κοινό, να είμαστε σε μία αίθουσα που, ναι, αυτό μας λείπει... Εμένα μου λείπει. Είναι φορές που στο chat του μεταπτυχιακού, ξέρεις, γράφω, λέω χαζομάρες, το ένα, το άλλο και τους γράφω με κεφαλαία «καταλάβετέ με, έχω τρεις μήνες να κάνω παράσταση!».  Όπως καταλαβαίνεις είναι πολύ performative και το μεταπτυχιακό, οπότε το βιώνω ποικιλοτρόπως, με μεγάλη αγωνία του τι θα γίνει, με μεγάλη οργή με πράγματα που γίνονται. Μεγάλη οργή, ας πούμε, το γεγονός ότι χώροι όπως τα θέατρα και οι κινηματογράφοι παραμένουν κλειστοί, ενώ είναι χώροι που μπορεί να γίνει επιτήρηση, να υπάρξει ασφάλεια. Με όλο αυτό που συμβαίνει. Ξέρεις, το να ανοίγεις τις ειδήσεις και να διαβάζεις για λεφτά που δίνονται αριστερά και δεξιά και δε δίνονται στην υγεία σε εξοργίζει. Με εξοργίζει. Το να είμαστε οι συνάδελφοι οι κωμικοί σε ένα γκρουπ που στο Facebook και να λέμε ο ένας στον άλλον πήγαινε κάνε αυτήν την α[01:00:00]ίτηση. Πήγαινε κάνε εκείνο το επίδομα και να έχουμε ξέρεις συναδέλφους που να μας λένε «παιδιά, δεν το δικαιούμαι, γιατί μου έλειπαν δύο ένσημα», ξέρω ΄γω σε φάση τέτοια. Δηλαδή το βιώνω από μία σχετική ασφάλεια ακόμα! Ακόμα, γιατί δεν ξέρεις και προσπαθώ και να βοηθώ. Πώς να στο πω; Δηλαδή έχω πάρει άνθρωπο τηλέφωνο και άρχισε να κλαίει. Του λέω «κλάψε, it’s ok». Έχω πάει επίσκεψη να δω φίλο και μου λέει «έχω να δω άνθρωπο δεκαπέντε μέρες». Και το βιώνω πάρα πολύ ήρεμα όπως βλέπεις και στην περιγραφή του προσπαθώ να είμαι λίγο... Έκλεισε πάλι η κάμερα, την ξανανοίγω! Προσπαθώ.

Α, επιλογή εφέ φόντου! Τώρα μου το βγάζει αυτό πρώτη φορά! Δε με ενδιαφέρει... Άνοιξε ρε! Έχω ένα λάπτοπ, έχει πολλή πλάκα, γιατί για κάποιο λόγο κλείνει ανοίγει η κάμερα και αν κουνήσω το καπάκι δε γίνεται κάποια ένωση καλά; Τέλος πάντων! Τώρα με βλέπεις! Και κλείνει, ναι!

Και κλείνει! Έλα λέγε!

Τι θα σε ρώταγα... Αν άλλαξες σχέδια –

Δεν ξέρω!

λόγω Covid και ποια ήταν αυτα;

Αστείο! Λοιπόν! Φέτος, τρομάρα μου, θα ήταν η τρίτη χρονιά που θα έπαιζα την Καφρόκρεμα,τον τρίτο μου μονόλογο. Το σχέδιο ήτανε ότι φέτος θα περιόδευα σαν να μην υπάρχει αύριο και θα κατέληγα σε μία παράσταση, την οποία θα μαγνητοσκοπούσα, θα βιντεοσκοπούσα για να κυκλοφορήσει. Ωραία, πάρτο αυτό, ένα. Δύο. Φέτος είχα αποφασίσει να κάνω ένα κάμπαρε σόου, με σόλο φωνή εμένα και πιάνο, έναν πιανίστα, όπου θα αφηγούμουν ιστορίες από τη μετάφραση, από την μεταγλώττιση, θα τραγουδούσαμε τραγούδια που ‘χω μεταφράσει, που ‘χω συμμετάσχει και αυτό είναι κάτι το οποίο το ‘χα κλείσει, πέρσι το συζητούσαμε τον Μάρτιο, Απρίλιο, Μάιο και είναι κάτι που το ακύρωσα Ιούνιο μήνα από μία παραλία, όπου ήρθε η ώρα που μου λέει η υπεύθυνη του θεάτρου «θέλω να στείλω το πρώτο δελτίο τύπου για το πρόγραμμα του χρόνου». Και λέω ναι, αλλά δεν έχω μιλήσει ακόμα για τα οικονομικά. Την οικονομική συμφωνία που θα έχουμε και μου τα λέει. Τα βάζω κάτω στην παραλία τώρα αυτά... Δηλαδή σε φάση τεφτεράκι, Φ.Π.Α. μείον τόσο, δυνατότητα μέγιστου sold out τόσα άτομα, αμοιβή πιανίστα τόσο, I.K.A. τόσο, δε βγαίνει λέω με τίποτα. Δηλαδή συν έξοδα προώθησης, αφίσες, φωτογραφίες, αυτά... Ακύρωσα κάτι που είχα Ιούνιο μήνα. Ο χώρος άνοιξε και έκανε αυτές τις δύο ή τρεις βδομάδες παραστάσεων που γίνανε φέτος στην αρχή της σεζόν. Είναι κάτι που θέλω να το κάνω, αλλά είναι σε φάση αυτό... Τώρα υποτίθεται ότι έχω μία παράσταση στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, το Stand up Symphony, το οποίο ακόμα δε μου έχει ανακοινωθεί ότι έχει ακυρωθεί, αλλά ανεπίσημα το ‘χω μάθει! Οπότε είμαι σε μια φάση δεν κανονίζω τίποτα για να μην έχω την απογοήτευση της ακύρωσης, γιατί το καλοκαίρι που άνοιξαν λίγο οι θερινοί κινηματογράφοι ξεχυθήκαμε και έκανα παραστάσεις. Πήγα Κρήτη, έκανα περιοδεία, έκανα κάποιες παραστάσεις στην Αθήνα σε θερινούς κινηματογράφους και δύο που είχα το Σεπτέμβρη να κάνω, μία την ακύρωσα γιατί θα ερχόταν ο τυφώνας, δεν θυμάμαι το όνομά του και φοβηθήκαμε, όποτε δεν το κάναμε και έκανα μία που έγινε Τετάρτη, την Πέμπτη πριν κλείσουν πάλι τα θέατρα, 24 Σεπτέμβρη, 25 Σεπτέμβρη κάτι τέτοιο. Και ήμουνα σε φάση όχι! Αυτό το άγχος του θα γίνει, δε θα γίνει, επιστρέψτε τα χρήματα... Λέω «δεν το χρειάζομαι αυτό το άγχος από πάνω μου. Από τη στιγμή που μπορώ να μην το κάνω» και υπήρξαν κάποιες ευκαιρίες. Μία διαδικτυακή, ένα βίντεο που έγινε και που είναι να παιχτεί σε λίγες μέρες από τη μέρα που κάνουμε αυτήν τη συνέντευξη, το οποίο θα κάνουμε με μία συνάδελφο τραγουδίστρια από τη Λυρική, ένα λυρικό πρωινάδικο, οπού εγώ κάνω τον παρουσιαστή και θα έχει λυρικό τραγούδι και θα λέγεται Πρωινές ΚαλημέρΕΛΣ. Το «ΕΛΣ» είναι από την Εθνική Λυρική Σκηνή και είναι λίγο η «εξτραβαγκάντζα» του πρωινάδικου: «Γεια σας φίλες και φίλοι! Τι κάνετε;» με την «εξτραβαγκάντζα» του λυρικού τραγουδιού, όλα στο κόκκινο και μοντάρεται αυτή την στιγμή περιμένω να το δω πώς και πώς! Και είναι κάτι το οποίο δεν το περίμενα και, λόγω του συγχρωτισμού με κόσμο, που ξέρουνε ποιος είσαι, τι κάνεις, ότι ασχολείσαι με αυτό, μπορείς και το κάνεις. Και γιατί επανέρχομαι τώρα σε αυτό, το ξέρεις να το κάνεις. Γιατί μαθαίνεις πράγματα και αρχίζεις και μπορείς να συνδυάσεις πράγματα, δηλαδή όταν μου ήρθε πρόταση από την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης, από την καλλιτεχνική διευθύντρια τη Ζωή την Τσόκανου, να κάνουμε το stand up Symphony, ήταν δική της ιδέα και ήξερε ότι εγώ ασχολούμαι και με τη μουσική και με το stand up comedy, οπότε μου λέει με εσένα μπορώ να το κάνω. Και όταν μίλησα και με κόσμο που έχω την άνεση από την ορχήστρα, κατάλαβα ότι έχουν ξαναγίνει προσπάθειες τέτοιες, αλλά με κάποιους, με ηθοποιούς να παρουσιάζουνε και το ένα και το άλλο, αλλά δεν είχαν αυτήν τη σύνδεση με την μουσική. Την πιο οργανική. Προσπάθησα να μάθω μουσική, δεν τα κατάφερα, αλλά έχω βρεθεί με τόσο κόσμο που παράγει μουσική, οπότε έχω μάθει πώς λειτουργεί αυτό το πράγμα. Κι όταν πήγα στην πρώτη πρόβα με την ορχήστρα, το πρώτο πράγμα που θέλω να κάνω είναι να τους κάνω να αισθανθούν την ασφάλεια ότι δεν έχω πάει να κάνω μια κωμωδία που θα κοροϊδέψει την τέχνη τους. Ότι σέβομαι την τέχνη τους, κι αυτός ο σεβασμός της τέχνης τους θα δημιουργούσε και έναν σεβασμό στη δικιά μου τέχνη, για να φτάσουμε στο τέλος της διαδικασίας. Που πρόσεξε, μία διαδικασία που γινόταν θεωρητικά να στηθεί η δραματουργία της παράστασης, αλλά οι πρόβες με την ορχήστρα ήτανε – Δευτέρα, έφτασα εγώ και έπρεπε να πάω σε μία συνέντευξη τηλεοπτική, οπότε δεν πήγα στην πρόβα τους, που έτσι κι αλλιώς δε μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα, γιατί πήραν το μουσικό υλικό της συναυλίας – Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη πρόβα, Παρασκευή γενική το πρωί, Παρασκευή βράδυ η παράσταση. Οπότε ήταν από την Δευτέρα που πήγα μετά και τους είπα ένα γεια, μέχρι την Παρασκευή είχε γίνει μια άλλη σχέση, μια άλλη εμπιστοσύνη, ένα άλλο πράγμα που τελείωσε και είμαστε σε φάση «πότε μπορούμε να το ξανακάνουμε αυτό;» Και ήταν να το ξανακάνουμε, το Μάιο του 2020, και δεν έγινε ποτέ! Τελείωσε το τσάι μου, περνάω στο παγούρι μου με το νερό!

Ήθελα να σε ρωτήσω, ποιος νομίζεις ότι είναι ο ρόλος της τέχνης στην εποχή του Covid-19;

Ο ίδιος που είναι πάντα ο ρόλος της τέχνης, να τέρψει, να ψυχαγωγήσει, να προβληματίσει, να διδάξει, να αποσυμφορήσει, ανάλογα με το τι χρειάζεται ο καθένας στην τέχνη του. Είναι αλλιώς το τι μπορεί να σου προσφέρει η τέχνη όταν είσαι δημιουργός και άλλο το τι σου προσφέρει η τέχνη όταν είσαι αυτός που τη δέχεται, αυτός που διαβάζει ένα βιβλίο, δηλαδή είναι άλλη προσφορά στον συγγραφέα και άλλη στον αναγνώστη. Είναι άλλη στο χορευτή και άλλο στο θεατή, είναι άλλη στον στιχουργό και άλλη πάλι στον ακροατή. Δε νομίζω ότι οι λειτουργίες της έχουν αλλάξει. Αυτό που έχει αλλάξει είναι δυνατότητά μας να προσφέρουμε και να δεχόμαστε τέχνη. Αυτό.

Το κράτος τι θα μπορούσε να κάνει ώστε να βοηθήσει τους καλλιτέχνες, το οποίο δεν κάνει και θα μπορούσε κατά πάσα πιθανότητα να το κάνει;

Θα μπορούσε να μας κάνει τη δουλειά μας λίγο πιο εύκολη. Θα μπορούσε να μη μας πρήξει τόσο μέχρι να δοθούν κάποια επιδόματα σε κόσμο που τα είχε ανάγκη και δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις που απαιτούνταν από το κράτος για να πάρει τα επιδόματα. Δηλαδή ένας άνθρωπος ο όποιος έχει συμφωνήσει να είναι σε μια παράσταση τον Απρίλη, αποκλείεται να έχει υπογράψει ακόμα το Μάρτη που έκλεισαν τα πάντα, για να μπορέσει να αποδείξει ότι εγώ θα ήμουν σε μία δουλειά. Έπρεπε να γίνει πάρα πολύ αγώνας από τα σωματεία και από τους οργανισμούς, για να γίνουν αποδεκτά κάποια αιτήματα, τα οποία εμάς μας φαίνονται πολύ λογικά, όμως το κράτος δεν ήθελε να τ’ αποδεχτεί. Ήταν η στιγμή που αισθανόμασταν ότι τιμωρούμαστε γι’ αυτή μας την επιλογή, να είμαστε καλλιτέχνες. Ότι κάνουμε το κέφι μας, ότι δε συνεισφέρουμε. Κι είναι μια συζήτηση που την κάναμε ας πούμε κα με συναδέλφους στο μεταπτυχιακό και αυτά δηλαδή, κάποιος έχει υπολογίσει ποτέ τι τζιρά[01:10:00]ρει ο πολιτισμός; Έτσι; Γιατί, ας πούμε, για τη Νέα Υόρκη που το έχουν υπολογίσει, το Broadway τζιράρει περισσότερο από ό,τι οι αθλητικές οργανώσεις που γίνονται στην ευρύτερη περιοχή της Νέας Υόρκης. Και θα μου πεις τώρα «μου μιλάς για το Broadway το ΄να τ’ άλλο». Εδώ πέρα, αυτήν τη στιγμή όταν κάποιος βγαίνει, πήγαινε στο θέατρο, υπήρχε μία μερίδα κόσμου που το θέατρο ήταν μια έξοδος, που συνοδευόταν με ένα δείπνο, που συνοδευόταν με ένα ποτό μετά. Είναι, αν θέλεις, να το πάρουμε και εντελώς οικονομικά, είναι ένας τομέας οικονομικής δραστηριότητας. Αιτήματα δηλαδή τα οποία τα έχουμε πολύς κόσμος. Αυτό το πρώτο που σου είπα. Έπρεπε να πληρούμε κάποιες προϋποθέσεις, για να μπορέσουμε να πάρουμε κάποια επιδόματα, τα όποια επιδόματα ήτανε και πενιχρά. Και να ανοίγεις μετά την τηλεόραση και να διαβάζεις για δανειοδότηση αεροπορικών εταιρειών με πάρα πολύ μεγάλα ποσά για να βοηθηθούν. Δε σου λέω ότι αυτό είναι μόνο στην Ελλάδα, επειδή και πριν νομίζω ότι λίγο μας είχαν ψιλοπαραγκωνισμένους. Οι αεροπορικές εταιρείες θα σωθούν από τα κράτη. Εμείς μπορεί και να μην καταφέρουμε να σωθούμε. Αυτό το αίτημα μας. Παιδιά, μπορούμε να τηρούνται κάποια μέτρα ασφαλείας στα θέατρα. Γιατί μας τιμωρείτε; Γιατί είναι κλειστά τα θέατρα; Γιατί είναι κλειστοί οι κινηματογράφοι; Και να πούμε τώρα και την καραμέλα: και γιατί είναι ανοικτές εκκλησίες; Γελάς; Γελάς; Είναι αυτό που ισχύει! Δηλαδή πώς να στο πω. Το καταλαβαίνω ότι πιστεύεις και θέλεις να πας στο χώρο λατρείας σου. Το καταλαβαίνω, το καταλαβαίνω, όμως δεν μπορείς να πας όπως πήγαινες. Εσύ μπορείς να το καταλάβεις αυτό; Και εμείς δε θα πηγαίναμε στα θέατρα όπως είχαμε μάθει να πηγαίνουμε. Θα υπήρχανε επιπτώσεις. Το θέατρο που χωρούσε 120 άτομα, θα χωρούσε 40 άτομα. Tο θέατρο που στριμωχνόντουσαν στα καμαρίνια έξι ηθοποιοί σε μια μεγάλη παραγωγή, δε θα γινόταν αυτή η μεγάλη παραγωγή, γιατί θα έπρεπε να είναι ένας σε κάθε καμαρίνι. Δηλαδή θα άλλαζαν τα πράγματα, αλλά εμείς δεν έχουμε καν αυτή τη δυνατότητα, να βιώσουμε το πώς θα μπορούσαμε να δουλέψουμε, γιατί δεν μας δίνεται αυτή δυνατότητα να δουλέψουμε. Έξαλλος, είμαι!

Θα σε ρωτήσω σχετικά τώρα με δύο παραστάσεις που έχεις ανεβάσει στο You Tube. Πρόκειται για την Υπερπαραγωγή και για την Αντί Διδακτορικού. Και το έκανες νομίζω σε περίοδο καραντίνας, αν είδα καλά. Σωστά;

Το Αντί Δικτατορικού είχε ανέβει, η πρώτη του version, το ’12 γυρίστηκε, το ’16 ανέβηκε; Το ’14... Δεν θυμάμαι πότε ανέβηκε... Αυτό που έγινε πέρσι είναι ότι εγώ είχα κλείσει μία σειρά παραστάσεων – και όταν λέω πέρσι εννοώ τη σεζόν 2019 - 2020, είχα κλείσει μία σειρά παραστάσεων στο θέατρο σταθμός με την Καφρόκρεμα. Αυτό που λέγαμε πριν ότι δημιουργείς τους χώρους σου, για να δεις, για να παράσχεις τις υπηρεσίες σου, το προϊόν σου, την τέχνη σου. Εγώ είχα το δείγμα – τώρα θα σου μιλήσω και ως επιχειρηματίας – είχα το δείγμα μου πώς πήγαινε η παράσταση οικονομικά. Η παράστασή μου είχε βγάλει τα έξοδά της από την πέμπτη παράσταση. Από την πέμπτη παράσταση και μετά, εγώ και ένα εισιτήριο να έκοβα έμπαινε στην τσέπη μου, αλλά δεν έμπαιναν τόσα εισιτήρια, ώστε να είμαι ευχαριστημένος με την απόδοση την οικονομική. Και σου βάζω την οικονομική ξέχωρα από την καλλιτεχνική. Οπότε τι σκαρφίστηκα; Ότι θα πρέπει να ανανεώσω με κάποιο τρόπο το ενδιαφέρον του κοινού και κάτι που σκεφτόμουν να το κάνω, ένα φεστιβάλ στον εαυτό μου, δηλαδή να παίξω και τις παλιές μου παραστάσεις σε ένα τριήμερο. Αυτό το έκανα σε τρεις βδομάδες, τις χειρότερες νεκρές βδομάδες, δηλαδή του Γενάρη.  Οπότε το Γενάρη έκανα το Δημόπουλος Specials, γιατί αν δεν κάνω εγώ φεστιβάλ για ‘μένα ποιος θα κάνει! Όπου έπαιξα άλλη μια φορά το «Αντί Διδακτορικού», έπαιξα άλλη μια φορά την «Υπερπαραγωγή» και μετά συνέχισα την Καφρόκρεμα και η οποία Καφρόκρεμα θα συνεχιζόταν υποτίθεται μέχρι το Μάρτιο. Είδα ότι αυτή η τονωτική ένεση για το κοινό λειτούργησε, αλλά όχι στο βαθμό που ήθελα, οπότε εγώ θέλω να σου πω ότι ακύρωσα τις παραστάσεις που θα έκανα το Μάρτιο πριν μας τις ακυρώσουν, δηλαδή σε συνεργασία με τους [Δ.Α.] συντελεστές. Τους λέω «παιδιά, ναι, δεν πάει τόσο καλά όσο θα ήθελα». Πρόσεξε τώρα «ντιβιλίκια» και δεδομένα, δηλαδή κόβω 50 εισιτήρια μόνο, που τώρα δε θα ‘χα χώρο να κόψω 50 εισιτήρια μόνο, όποτε θέλω να σταματήσω, γιατί τα χαζά... Και εκείνες τις μέρες που θα έκανα αυτές τις παραστάσεις τις βιντεοσκόπησα από μία κάμερα και τις ανέβασα και ονομάζονται Live and Raw, γιατί πραγματικά είναι ήχος φυσικός κάμερας, πρότζεκτ value, πώς το λένε... Ρroduction value το ελάχιστο. Είναι σα να κάθεσαι σε μία θέση στο θέατρο και βλέπεις την παράσταση, πριν τις παραστάσεις έχω κάνει και ένα βιντεάκι, την ώρα ξέρεις, εισαγωγικό, ότι και για τζάμπα μια χαρά είναι, που ξεκινάω τις παραστάσεις για το οποίο κατηγορήθηκα κιόλας από το κοινό! Δεν είναι τζάμπα, γιατί βγάζετε λεφτά από το You Tube! Γελάω! Γελάω πάρα πολύ! Και ενώ κατανοώ ότι δεν είναι ίσως το καλύτερος τρόπος να παρουσιάζω τη δουλειά μου, με μέτρια εικόνα, μέτριο ήχο και τα σχετικά, ήθελα να υπάρχει και ένα δείγμα δουλειάς ενός κωμικού για νεότερους κωμικούς να το δούνε. Όχι τέλεια μονταρισμένο. Όχι έχοντας επιλέξει τι θα ακουστεί και τι όχι. Έχοντας μια σχετική προσομοίωση του τι είναι η πραγματική συνθήκη. Του πώς είναι το πράγμα. Οπότε έχει και εκπαιδευτικό χαρακτήρα αυτή η δουλειά, αλλά κυρίως είμαι ανάποδος, δηλαδή ακόμα και τώρα τα Insta-live που κάνω, είναι σε φάση Κυριακή μεσημέρι κι όποιος το δει. Όχι μεταμεσονύκτια που κάθεται ο κόσμος και τέτοιο. Ανάποδος! Δημόπουλος ανάποδος! Θέλει να κάνει τέχνη παντού τρομάρα του, να μια μούντζα από εδώ μέχρι απέναντι!

Η online εκδοχή φτάνει την πραγματικότητα; Δηλαδή με –

Όχι, όχι με τίποτα! Με τίποτα δεν τη φτάνει! Γιατί ακόμα και σε αυτή την συνθήκη, όπου έχεις πραγματικά ένα μονοκάμερο και βλέπεις και ακούς σα να ήσουν εκεί πέρα δεν είσαι εκεί. Δεν είσαι εκεί. Δεν είσαι εκεί για να ακούσεις το γέλιο. Δεν είσαι εκεί για να παράγεις το ίδιο γέλιο. Δεν είσαι εκεί για να αισθανθείς τη δικιά μου φωνή να ξεραίνεται και να πρέπει όντως ως σώμα να πιώ νερό, ότι απαιτεί το σώμα μου εκείνη τη στιγμή ενυδάτωση! Δεν είσαι εκεί για να σε ενοχλήσει η θέση που είναι στενή. Δεν είσαι εκεί γι’ αυτό που δημιουργείται εκείνη τη στιγμή και μόνο για εκείνη την παράσταση. Δεν είναι καθόλου το ίδιο! Αν μας ικανοποιούσαν μόνο οι τσόντες, δεν θα κάναμε σεξ.

Το You Tube και το Instagram και τα Social Media που διαχειρίζεσαι, πόσο βοηθάνε στην προβολή και στην προώθηση της δουλειάς σου;

Βοηθούν αρκετά στην προώθηση, γιατί μπορείς πλέον να την πληρώνεις και να πηγαίνει το μήνυμά σου στοχευμένα εκεί που θεωρείς ότι θέλεις να στοχεύσεις. Πρακτικά, γιατί διατηρείς μια περσόνα, διατηρείς το παρόν σου εκεί πέρα. Θέλω κάποια στιγμή να κάνω ένα πείραμα, πραγματικά, να γράψω το ίδιο status με κάποιον κωμικό, δηλαδή να το συνεννοηθούμε και να γράψουμε το ίδιο πράγμα. Εγώ που έχω ένα άλφα αριθμό ανθρώπων που με ακολουθούν και με κάποιον που έχει έναν άλφα plus, plus, plus... Για να δω αν το ίδιο πράγμα, από το ίδιο μέσο, πόσο η αναγνωρισιμότητα και η αποδοχή το κάνει πιο εύκολα αποδεκτό, όχι πιο εύληπτο, πιο άμεσα προσβάσιμο. Γιατί μπορεί να πούμε το ίδιο πράγμα και επειδή ο άλλος είναι πιο γνωστός έχει–. Και το γνωστός σου το λέω ως έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη περισσότερου κόσμου, ότι κάνει τη δουλειά του σωστά και μπορώ να τον εμπιστευτώ και αυτό που θα παράξει είναι καλό. Είναι συνεπές. Όχι, όχι! Να μην πω καλό, να πω συνεπές! Αυτό. Βοηθάει, βοηθάει! Σου λέω, σε πιάνει το άγχος πώς θα αυξήσω τους follo[01:20:00]wers και αυτά, αλλά για ‘μένα με πιάνει σε μια φάση πώς θα το κάνω, ώστε όταν θα κάνω παράσταση να έρθει περισσότερος κόσμος; Δεν έχω επενδύσει τόσο πολύ στο διαδικτυακό προϊόν, στη διαδικτυακή τέχνη. Όπως έχουν κάνει άλλοι και μπράβο και τους εκφράζει. Δηλαδή είναι ο ίδιος λόγος που με ρωτάνε «δεν θες να κάνεις κάτι στην τηλεόραση;» Και λέω όχι. Και δεν είναι σνομπίστικο, είναι ότι δεν έχω επενδύσει το χρόνο για να μάθω πώς γίνεται αυτό το πράγμα, δηλαδή έχω επενδύσει το χρόνο, για να μάθω πώς ανεβαίνει μια όπερα, πως ανεβαίνει ένα μιούζικαλ. Οπότε εκεί είναι που μπορώ να προσφέρω και που θα είμαι... Παρεμπιπτόντως, το καλοκαίρι έγραφα για μία εκπομπή που θα έβγαινε σε μια πλατφόρμα, έγραφα κείμενα και ακυρώθηκε εκπομπή. Τέλειο;

Θέλω να σε ρωτήσω –

Ε μόνο να ρωτήσεις θέλεις όμως!

Ναι! Ποιος είναι ο λόγος που άρχισες το You Tube και θέλω να μου πεις πότε το άρχισες, πόσους subscribers έχεις αυτή τη στιγμή και να είμαι ειλικρινής ότι κι εγώ ως θεατής σε γνώρισα το 2014 στην παράσταση Αντί Διδακτορικού και από τότε σε ακολουθώ.

Ναι.  Σ’ ακολουθώ... Λοιπόν, περίμενε να δω, να μπω! Δεν τα ξέρω και απ’ έξω! Κατάλαβες; Τόσο πολύ δε με νοιάζει! Λοιπόν, το You Tube νομίζω το έκανα γύρω στο ’07 -’08; Πρέπει, μπορεί και πιο νωρίς, ίσα για να ανεβάσω κάποια βιντεάκια που είχα από τις Νύχτες Κωμωδίας ή από το 100% Κωμωδία. Ένας συνάδελφός μου, συνεργάτης μου τότε μου είπε «Δημήτρη, πρέπει να κάνεις κάτι στο You Tube» και είμαι σε φάση σιγά τώρα μην ασχοληθώ με αυτό. Να, να, βλάκα! Ηλίθιε! Εννοείται σούρνεται τώρα που πρέπει να μπω στο κανάλι μου για να σου πω τι γίνεται και τι έχω. Αλλά πιο ουσιαστικά άρχισα να το δουλεύω με το που ανέβασα το Αντί Διδακτορικού. Όπου έκανα διάφορα προτζεκτάκια, ας πούμε έκανα το, όταν ήταν να παίξω... Συμμετείχα στην παράσταση West Side Story, που ανέβηκε στο Μέγαρο Μουσικής, όπου έκανα τον τελευταίο ρόλο. Βέβαια, τον πιο τελευταίο, δηλαδή κάτω-κάτω γραμμένο! Και είπα ωραία, τι μπορώ να κάνω, αφού θα είμαι στην πρόβα; Δεν θα ‘χω τι να κάνω. Είχα δει διάφορα vlog που κάνουνε θεατρικά, οπότε έκανα το West Side Vlog, το οποίο έβγαζα και δεν πήγε τόσο καλά όσο θα έπρεπε, να το πω κι αυτό! Όχι εντάξει, μια χαρά. Δεν ήξερα ότι εγώ κάνω αυτοεθνογραφία τότε, τώρα το έμαθα! Στο μάθημα της Μεθοδολογίας της Έρευνας. Εκεί μετά προέκυψαν διάφορα προτζεκτάκια, που έκανα, ας πούμε, για προώθηση των παραστάσεών μου κυρίως, δηλαδή νομίζω ότι αμιγώς για το You Tube, για τη δουλειά μου, γι’ αυτήν την πλατφόρμα ήταν το “West Side Vlog”, ήταν το Οι Περιπέτειες στο Μεταγλωττιστάν. Αυτά. Κάτσε τώρα... «Να το κανάλι σας!» Ήτανε η μούρη σου πάνω στο κουμπί που έπρεπε να πατήσω και έπρεπε να σε μετακινήσω! Λοιπόν, έλα! Έχω 17.000 εγγεγραμμένους στο You Tube αυτή τη στιγμή. Ένα medium κανάλι. Θες να σου πω και Ιnstagram;

Ναι και Facebook, άμα ήταν εύκολο!

Ιnstagram χάλια, χάλια Ιnstagram! Δεν τα πάμε καλά... Ούτε swipe up δεν έχω! Ούτε swipe up! Δεν έχω φτάσει τους 10.000. Λοιπόν, που είμαι; Περίμενε τώρα γιατί σούρνεται το σύμπαν... Εννοείται σούρνεται το σύμπαν όταν θες να κάνεις δουλειά... Στο προφίλ μου στο Facebook έχω 5.000, όχι 4.000 κάτι και 1.000 pending αιτήματα. Αυτό και νομίζω στη σελίδα έχω γύρω στους 8.000 κάτι τέτοιο και στο Instagram είμαστε πολύ χαμηλά, πολύ χαμηλά, πολύ χαμηλά, ούτε 7.000! Νομίζω είμαι 6.930 κάτι; Και το κοιτάζω τώρα και κάθε φορά που κάνω Insta-live αν τσιμπήσαμε κανέναν follower! Έχει πλάκα γιατί με έναν συνάδελφο κωμικό, μου είπε κάτι story που έκανα. Μου λέει ότι ρε συ Δημήτρη, αυτά τα story που κάνεις είναι αποτρεπτικά και χάνεις followers. Να, μπες στα στατιστικά! Και λέω, έχει στατιστικά το Instagram; Και μου λέει, ναι κοίτα εδώ! Και είμαι εντάξει οk... Μπούμερ, μπούμερ! Που δεν είμαι μπούμερ, αλλά έχει καθιερωθεί πια να λέγεται μπούμερ, όταν δεν ξέρεις κάτι στο διαδικτυακό και στον υπολογιστή σου. Αυτά, στα είπα! Καλά στο Twitter χάλια έτσι, κάτι 2.000, δηλαδή σα να μην υπάρχω.

Τον εαυτό σου θα μπορούσες να τον θεωρήσεις youtuber;

Όχι, δηλαδή ξέρεις τι; Δε θα μπορούσα να τον θεωρήσω youtuber, γιατί δεν έχω καθίσει να ασχοληθώ τόσο πολύ με το πώς λειτουργεί η πλατφόρμα, ώστε να μεγιστοποιήσω αυτό που κάνω. Ό,τι παράγω έχει να κάνει με μια άλλη τέχνη, δηλαδή – και θα σου πω και κάτι άλλο. Όταν ξεκίνησα την Καφρόκρεμα, είχα ξεκινήσει να μαγνητοσκοπώ τον εαυτό μου, ενώ κάνω την περιοδεία, με σκοπό να βγάλω ένα vlog, δηλαδή έχω υλικό πάρα πολύ, το οποίο κάποια στιγμή κουράστηκα, γιατί ήτανε παραπάνω δουλειά και ήταν και μια δουλειά που απαιτούσε να είσαι μία περσόνα που θα εξυπηρετούσε το You Tube, γιατί πραγματικά ήταν από τα πράγματα που είπα οk, αυτό τώρα γίνεται για το You Tube, για να ανέβει στο You Tube. Και με κούρασε η σκέψη και μόνο ότι θα έπρεπε εκτός απ’ την περσόνα της σκηνής, να υποδυθώ και μια περσόνα για να εξυπηρετήσω το You Tube. Δηλαδή έκανα burnout πριν καν ανέβουν τα βίντεο, και σκέφτομαι πάρα πολύ σοβαρά μήπως χρησιμοποιήσω αυτό το υλικό για να μιλήσω ακριβώς γι’ αυτό το πράγμα, δηλαδή την απροθυμία μου να κάνω reality τελικά μέσω του You Tube, για να τσιμπήσω κόσμο. Σου λέω, υπάρχει κόσμος που επειδή έχει μάθει αυτόν τον κώδικα, τον χειρίζεται καλύτερα. Εγώ φοβάμαι ότι δε θα τον χειριστώ τόσο σωστά και θα αποβεί εις βάρος μου. Αυτό. Οπότε γι’ αυτό δε θα έλεγα ότι θεωρώ τον εαυτό μου youtuber. Είναι σημαντικό πάντως αυτό το ζήτημα του αυτοπροσδιορισμού. Του πώς προσδιορίζεσαι, του αυτοπροσδιορισμού. Δηλαδή το γεγονός ότι, όταν ξεκίνησα εγώ stand up και ακόμα δεν ήταν γνωστό να λες stand up comedy, να καταλαβαίνει ο άλλος τι κάνεις. Ήταν ένα μείον. Τώρα που το stand up comedy ως brand είναι πιο γνωστό, το να λέει κάποιος είμαι κωμικός δε σημαίνει αυτόματα ότι είναι κωμικός ηθοποιός. Μπορεί να είναι κωμικά stand up comedy, μπορεί να είναι κωμικός σεναριογράφος, δηλαδή η νεότερη γενιά των κωμικών έχει κατακτήσει πια αυτή τη δυνατότητα της ταυτότητας, αυτό που λέγαμε πριν και για το represantation. Πλέον το να λες είμαι κωμικός σημαίνει πολλά περισσότερα πράγματα απ’ το ’96 που ξεκίνησα.

Άρα εσύ πώς αυτοπροσδιορίζεσαι θα λέγαμε; Ως ηθοποιός, ως stand up comedian;

Εγώ αυτήν τη στιγμή ας πούμε λέω stand up κωμικός και λιμπρετίστας. Μόνο και μόνο για να έχω ξέρεις, δύο πράγματα που να λένε «Ε; Τι είναι αυτό;» Και είναι και ανάλογα, δηλαδή όταν δουλεύω ως μεταφραστής, δουλεύω ως μεταφραστής. Όταν δουλεύω ως ηθοποιός, που δουλεύω ελάχιστα ως ηθοποιός. Ως ηθοποιός εργάζομαι πλέον μόνο στην μεταγλώττιση και εκεί πλέον εργάζομαι ελάχιστα, οπότε θέλω να σου πω ότι αυτό. Κι έχει πλάκα, γιατί ας πούμε τώρα συναντώ και στο μεταπτυχιακό κόσμο που είναι ηθοποιοί και κάνουν το μεταπτυχιακό, και ξέρεις, και βλέπω αυτή τη διαφορά ρε παιδάκι μου. Ως ηθοποιός δεν είχα την κλίση να προσφέρω τόσα, όσα είχα την κλίση να προσφέρω πίσω από τη σκηνή ως μεταφραστής, δηλαδή το drive που έχει κάποιος να γίνει ηθοποιός δεν το είχα. Για να φάω τα σκατά που χρειάζεται. Τα τρώω τα σκατά ως stand up κωμικός, ως μεταφραστής, ως σκηνοθέτης αν θέλεις. Σε άλλα πράγματα που αισθάνομαι ότι θα προσφέρω πολύ περισσότερα, αν φάω τα σκατά.

Άρα, για κάποιον που μπορεί να μην ξέρει, το να είσαι stand up κωμικός ή ηθοποιός δεν είναι το ίδιο πράγμα.

Όχι! Δεν είναι το ίδιο πράγμα! Κατά πλειοψηφία σε μεγάλο ποσοστό, ας πούμε, ο stand up κωμικός γράφει τα ίδια του τα κείμενα. Θα μου πεις υπάρχουν και μορφές θεάτρου που το κείμενο προκύπτει από [01:30:00]την ομάδα των ηθοποιών, το Devised Theatre. Θα σου πω ναι και γι’ αυτό λέγεται Devised Theatre, δε λέγεται Devised stand up comedy. Υπάρχει το Improv, υπάρχει το Playback Theatre, που είναι δύο διαφορετικά πράγματα αυτοσχεδιαστικού θεάτρου. Αλλά όχι. Ένας ηθοποιός, αν θέλει, μπορεί να κάνει stand up comedy. Ένας stand up κωμικός μπορεί να κάνει κάποιο ρόλο. Το ζήτημα είναι όταν θα έρθει, θα σου δοθεί η ευκαιρία. Θα είσαι έτοιμος; Θα μπορέσεις να υπηρετήσεις αυτό; Ας πούμε, εγώ δεν αισθάνομαι άνεση να πω ότι θα μπω σε μια διαδικασία ως ηθοποιός να κάνω δύο μήνες πρόβες και να κάνω μετά παράσταση σεζόν. Δεν έχω αυτή την ανάγκη. Θυμάμαι όταν είχα πρωτοπαίξει στην πρώτη μου παράσταση σε παιδικό θέατρο που είχα βαρεθεί πάνω στο μήνα, αισθανόμουν τύψεις. Σε φάση «το όνειρό σου έγινε πραγματικότητα και βαριέσαι;» Και εκεί είναι που λες «α, είναι κι αυτό δουλειά». Αυτό.

Το stand up το ξεκίνησες το 1996 και είσαι αυτοδίδακτος.

Ναι.

Τι ήθελα να πω τώρα –

Θα μπορούσα να είχα μάθει πολύ πιο γρήγορα να κάνω καλύτερο stand up, αν ήμουν πιο μελετηρός και πιο εργατικός. Σε σχέση με το αυτοδίδακτος.

Το κωμικό στοιχείο το είχες πάντα έμφυτο από πάντα.

Έτσι θεωρώ. Ασχέτως αν δε με αναγνωρίζανε.

Για το stand up πώς έμαθες; Γιατί στην Ελλάδα δεν ήτανε διαδεδομένο. Νομίζω τα τελευταία χρόνια –

Διάβασα μία αγγελία, σε μία εφημερίδα, που παίρναμε στο σπίτι ότι «η Λουκία Ρικάκη αναζητεί νέους ηθοποιούς, σεναριογράφους, κωμικούς για τη στελέχωση των παραστάσεων stand up comedy Νύχτες Κωμωδίας». Και είμαι σε φάση «θα πάω» και πήγα. Και δεν είναι μόνο ότι πήγα, πήγα και έμεινα. Δηλαδή την πρώτη χρονιά έπαιξα δύο φορές όλες κι όλες, αλλά πήγαινα και τους έβλεπα. Ήταν μια φτηνή έξοδος για ‘μένα, γιατί δεν πλήρωνα το εισιτήριο. Έβλεπα κάτι και μάθαινα. Δεν το συνειδητοποιούσα τότε, αλλά μάθαινα. Πήγαινα και έβλεπα. Έχω πάει για να παίξω παράσταση και μου έχουν πει «α, δε θα παίξεις, γιατί θα παίξει ένας συνάδελφός σου που πήρε άδεια από το στρατό, οπότε θα παίξει σήμερα» που ήταν καλύτερος από ‘μένα. Οπότε έχω φάει και τη χλαπακιά. Πήγα και «δεν θα δουλέψεις».

Και σε ρωτάω γιατί στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχει γίνει γνωστό το stand up νομίζω.

Ναι. Το stand up comedy έχει περάσει διάφορα κύματα που γίνεται γνωστό και κάθε φορά γίνεται λίγο και πιο γνωστό, αλλά γι’ αυτούς που το ανακαλύπτουν τότε, τότε γίνεται γνωστό. Είχε πλάκα, γιατί όταν πέρσι ανοίξανε το “Premise Comedy Club” και το “Λος Άντζελες Comedy Club”, έστειλα σε όλους τους συναδέλφους μου ένα άρθρο του  Αθηνοράματος από το 2004, που το stand up comedy, το νέο είδος που κατακτά τη θεατρική Αθήνα, γιατί είχαμε να συνεχίζονται οι Νύχτες Κωμωδίας, να ανοίγει το “Athens Comedy Club” από τον Χριστόφορο Ζαραλή και τον Θανάση Παπαγεωργίου, το οποίο δε μακροημέρευσε, αλλά θέλω να σου πω ότι ξαφνικά σε ένα άρθρο του 2004 υπήρχαν αναφορές για πέντε χώρες που έκαναν stand up comedy και το έστειλα στον κόσμο! Τους λέω «παιδιά», γιατί είχε φύγει και δελτίο τύπου «το πρώτο comedy club, που ανοίγει», όποτε ξέρεις, εκεί με έπιασε και το «έλα! Εντυπωσιασμοί, εντυπωσιασμοί, αλλά αυτό δεν τιμάει και εσάς, γιατί δεν ξέρετε την τέχνη σας! Λοιπόν, κόφτε το, το πρώτο stand up comedy της Ελλάδας, γιατί έχει υπάρξει». Γιατί παίζαμε στις Νύχτες Κωμωδίας Τετάρτη με Κυριακή. Κάναμε πέντε παραστάσεις τη βδομάδα.

Η σημαντικότερη δουλειά σου ποια είναι και για ποιο λόγο που έχεις κάνει στο stand up;

Η σημαντικότερη δουλειά μου που έχω κάνει στο stand up; Πω, πω! Όλες οι δουλειές μου είναι πολύ σημαντικές και όλες μου τους μονολόγους τους θεωρώ παιδιά μου, οπότε μη με βάζεις σε αυτή τη δύσκολη θέση να διαλέξω... Κοίταξε. Τι να σου πω ρε συ, δηλαδή, ευχαριστιέμαι πάρα πολύ την Καφρόκρεμα. Πάρα πολύ. Ευχαριστιέμαι πάρα πολύ που έκανα για τα 20 χρόνια μου μια παράσταση που την είχα βγάλει Ανθολόγιο και πάλι κλασικός Δημόπουλος ανάποδος! Αντί να πει «όντως θα παίξω τα καλύτερά μου», είχα βγάλει και έπαιζα κι από τα μέτρια μου, τα τράβαγα στην τύχη και ό,τι έβγαινε το έπαιζα εκείνη τη στιγμή. Περνούσα πάρα πολύ ωραία, γιατί δεν ήξερα κι εγώ ποια θα είναι η πορεία της παράστασης και κάθε βράδυ προέκυπτε μια καινούργια παράσταση και είναι κάτι που θέλω να το ξανακάνω εννοείται για τα 25 χρόνια, για τα 30 χρόνια, δεν ξέρω. Χάρηκα πάρα πολύ το stand up Symphony που έγινε, δηλαδή που καταφέραμε να συγκεράσουμε την κωμωδία. Εντάξει, το stand up Symphony ήταν μια κωμική παράσταση, με έναν κωμικό και μία συμφωνική ορχήστρα, δηλαδή το ότι βάλαμε δύο μεγάλα brand μαζί, το stand up και το symphony, ήτανε για να σηματοδοτήσουνε τι θα είναι αυτό το πράγμα. Θυμάμαι να κάνω την παράσταση και κάποια στιγμή να κάνω κάτι το οποίο – είναι κάτι που δεν το κάνω σχεδόν καθόλου – να κάνω δηλαδή έπαιζα ορχήστρα και εγώ μόνο με το σώμα μου που είμαι πολύ «μπλα-μπλα» ως άνθρωπος, έπρεπε να δημιουργήσω κωμωδία βουβός. Με παντομίμα, με μιμική, δηλαδή τελειώνει αυτό το πράγμα και λέω «έκανα Mr. Bean αυτή τη στιγμή», που δεν το συνηθίζω να κάνω. Δεν είμαι άνθρωπος που λειτουργώ έτσι, αλλά η συγκυρία το έφερε να πρέπει να κάνω αυτό το πράγμα και να ξέρω τους κανόνες του πώς γίνεται αυτό το πράγμα. Οπότε μου αρέσει πάρα πολύ το ότι κατάφερα να κάνω αυτήν την παράσταση, που ονομάστηκε stand up Symphony.

Πόσο δύσκολο είναι να συγκεράσεις κωμωδία με μιούζικαλ; Μου είπες, βέβαια, κάποια πράγματα, αλλά –

Κοίταξε, ξέρεις τι γίνεται; Η σύμπραξη ανόμοιων πραγμάτων είναι πολύ σημαντικό στοιχείο και εργαλείο της κωμωδίας. Δηλαδή το να πεις είναι ένα αστείο που θεωρείται χακ - χακ και λέγεται το κοινότοπο αστείο, δηλαδή το να πεις ότι θα κάνω κάτι με φωνή GPS, το οποίο το έχουμε ακούσει σε πολλές version, ότι παίρνεις ένα πράγμα από ένα πεδίο και ένα πράγμα από το άλλο το πεδίο και το έχουμε ακούσει. Να κάνεις σεξ και να υπάρχουν οδηγίες GPS. Να πηγαίνεις ξέρω ‘γω για ψώνια και να υπάρχουν οδηγίες σα GPS. Θέλω να σου πω ότι το να παίρνεις δύο διαφορετικά πεδία και να τα συνδυάζεις είναι κομμάτι της κωμωδίας. Οπότε είναι ένας τρόπος να κάνεις κωμωδία. Το ζήτημα είναι πόσο καλά γνωρίζεις αυτά τα δύο εργαλεία, τα δύο πεδία τα οποία θα φέρεις, γιατί όσο περισσότερο τα γνωρίζεις τόσο καλύτερα γνωρίζεις τις δυνατότητές τους και τις ιδιαιτερότητές τους. Οπότε εγώ μπορούσα να πω, να κάνω αστεία για μια ορχήστρα, γιατί την ήξερα την ορχήστρα. Θα μπορούσε και ένας άλλος κωμικός να τη μάθει την ορχήστρα, αλλά είχα επενδύσει πολύ περισσότερο στο να ξέρω πώς είναι μια ορχήστρα, λόγω των άλλων μου ασχολιών. Οπότε μου ήταν πιο εύκολο μου. Μου ήταν πιο εύκολο. Ήξερα πώς λειτουργεί μία ορχήστρα, πώς είναι καταμερισμένη. Για ποιο λόγο είναι τα βιολιά εκεί, οι βιόλες εκεί, τα κοντραμπάσα εκεί και τα βιολοντσέλα εκεί. Για ποιο λόγο είναι έτσι. Το ήξερα, οπότε μπορούσα να το κάνω. Επίσης, ήξερα πώς να γράψω με κωμικούς κανόνες, οπότε ήξερα αυτό να γίνει πιο γρήγορα. Έπρεπε να έρθει η ώρα που θα έλεγα σε κάποιον «εμπιστεύσου με». Δεν μπορείς να το φανταστείς εσύ, αλλά μπορώ να το φανταστώ εγώ. Με τη μαέστρο που το κάναμε μαζί το πρόγραμμα, κάποια στιγμή μου λέει «αχ, μήπως αυτό δε λειτουργήσει;» Και της λέω «αν δε λειτουργήσει αυτό, δεν έχουμε τον κεντρικό καλλιτεχνικό πυλώνα του τι θέλουμε να πούμε με αυτήν την παράσταση». Οπότε πρέπει να με εμπιστευτείς, γιατί όπως εσύ παίρνεις μια παρτιτούρα και τη διαβάζεις, γιατί έχεις μάθει να τη διαβάζεις, έτσι κι εγώ μπορώ να διαβάσω το κείμενο του αστείου και να ξέρω πού θα υπάρχουν οι δυνατότητες κωμωδίας. Και σου μιλάω για δυνατότητες κωμωδίας, γιατί αυτές θα επιβεβαιωθούν μόνο πάνω στη σκηνή. Αυτό είναι η δουλειά μας δηλαδή, να μπορούμε να ανακαλύπτουμε τις δυνατότητες κωμωδίας και να εφαρμόζουμε την τέχνη μας, για να φανερωθούν αυτές οι δυνατότητες, να αποκαλυφθούν.

Τα κείμενα του stand up τα γράφεις εσύ.

Εγώ.

Γενικώς τη συγγραφή την είχες από μικρός;

Όχι. Πολλά πράγματα έχω κάνει που δεν τα είχα και πάλι επανέρχεται αυτό το έχω. Δηλαδή ούτε μεγάλος αναγνώστης ήμουνα, ούτε μεγάλος αναγνώστης παραμένω. Ούτε πολύ τηλεόραση έβλεπα, ούτε πολύ τηλεόραση βλέπω. Έκανα λίγο απ’ όλα. Η συγγραφή προέκυψε μέσω του stand up comedy και από ένα σεμινάριο που είχαμε κάνει στις Νύχτες Κωμωδίας, με Άγγλους κωμικούς που είχαν έρθει σε συνεργασία με το Βρετανικό Συμβούλιο, που ένας κωμικός μας είπε αυτό. Μου λέει «δεν θεωρώ, δεν θεωρούσα τον εαυτό μου συγγραφέα, δημιουργό κειμένου, μέχρι που συνειδητοποίησα τι είμαι μέσω του stand-uo comedy». Τι θέλω να πω. Δεν αισθάνομαι την κλίση να γράψω ένα ποίημα. Δεν αισθάνομαι την κλίση να γράψω ένα μυθιστόρημα, μία [01:40:00]νουβέλα. Δεν έχω αυτό το «θέλω» για να πω ότι είμαι συγγραφέας. Είσαι youtuber; Δεν μπορώ να θεωρήσω τον εαυτό μου youtuber. Θεωρώ τον εαυτό μου μεταφραστή; Όταν καλούμαι να κάνω τη δουλειά του μεταφραστή, που έχω μεταφράσει μιούζικαλ, οπερέτες, τραγούδια για σειρές κινουμένων σχεδίων τότε είμαι μεταφραστής και στιχουργός. Δεν έχω αισθανθεί όμως την ανάγκη να γράψω στίχους για να γίνει ένα τραγούδι. Οπότε είναι για ‘μένα, σε σχέση με αυτά, με ενδιαφέρει πάρα πολύ η μεταγραφή και όχι η πρωτότυπη γραφή σε σχέση με αυτά και βρίσκω πάρα πολύ ενδιαφέρον και πάρα πολύ δημιουργικό το ζήτημα της μετάφρασης, που είναι αυτό που μου λένε «μα πώς το κάνεις, είναι πάρα πολύ δύσκολο», δηλαδή να βάλεις στίχους σε περιορισμένο χώρο με δεδομένη τονική έκταση και να τραγουδιέται, και τους λέω «μου αρέσει πολύ η διαδικασία, η μετάφραση αυτού του είδους είναι μία από τις δουλειές στις οποίες μπορεί και να ξεχάσω να φάω». Φαντάσου!

Στο κομμάτι της μετάφρασης τραγούδια, έχω δει κάποια βίντεο που είχες κάνει στις «Περιπέτειες στο Μεταγλωττιστάν», αν θυμάμαι καλά, πώς την κάνεις την μετάφραση; Τεχνική.

Τεχνική; Λοιπόν, συγκεκριμένα ας πούμε για τη μετάφραση για τα κινούμενα σχέδια, που έχω κάνει ως τώρα, μου έρχεται το βίντεο, μου έρχεται το script... Δυστυχώς δε μου έρχεται παρτιτούρα, το οποίο είναι καθιστά πιο δύσκολη τη δουλειά μου, γιατί δεν έχω καταγεγραμμένη τη ρυθμολογία και πρέπει να την ακούω και δεν είναι το ντικτέ μου σε τέτοιο βαθμό το μουσικό ντικτέ σε τέτοιο βαθμό εφαρμοσμενο, ώστε να μπορώ αμέσως να καταλάβω τι γίνεται, να το μεταφράσω. Οπότε θα είμαι σε φάση, ενώ αν το είχα μπροστά μου θα μου ήταν πιο απλό. Αυτό που κάνω είναι ότι εμπιστεύομαι τι μου έχει γραφτεί. Εμπιστεύομαι τους στίχους. Και γιατί στο λέω εμπιστεύομαι τους στίχους; Γιατί θα μου ‘ρθει ένα πρότζεκτ, πέντε τραγούδια από πέντε επεισόδια μιας σειράς που έχει 200 επεισόδια. Πενήντα επεισόδια. Δεν ξέρω τι έχουν συμβεί σε αυτά τα επεισόδια. Δεν πληρώνομαι τόσο γι’ αυτήν τη δουλειά, ώστε να φροντίσω να μάθω, οπότε θα εμπιστευτώ απόλυτα τι μου δίνει το κείμενο. Μπορεί να κάνω μια μικρή έρευνα μέσα στο επεισόδιο για να δω αυτή τη λέξη – και σου μιλάω με παράδειγμα – το “well” ήταν πηγάδι ή πηγή; Οπότε θα μπω σε μια διαδικασία να εμπιστευτώ τον συγγραφέα, να δω ποιες είναι οι σημαντικές πληροφορίες που πρέπει να φύγουνε, να δω ποιες από αυτές τις πληροφορίες συμπληρώνονται από την εικόνα – οπότε μπορώ να τις κάνω γαργάρα – τι φαίνεται, τι δε φαίνεται και να μεταφράσω το τραγούδι, ώστε να μπορεί και να τραγουδηθεί. Με τις επαναλήψεις του, με το ρεφρέν του, με κάποια αν θέλεις μοτιβικά στοιχεία, που εγώ θέλω να διατηρήσω μέσα σε αυτό και να το στείλω να φύγει. Όταν είναι δουλειά για το θέατρο εκεί υπάρχουν άλλες δυνατότητες. Δεν έχεις μια δεδομένη εικόνα να υπηρετήσεις. Η εικόνα θα δημιουργηθεί από το σκηνοθέτη μετά. Πάλι είσαι υπόλογος στο κείμενο, μουσικό και λογοτεχνικό, δηλαδή τους στίχους και τη μουσική, τους στίχους και τις νότες, τις συλλαβές μάλλον και τις νότες, οπότε αντίστοιχα στις περιόδους και στις μουσικές φράσεις, αλλά έχεις μια μεγαλύτερη ευκολία, γιατί έχεις μια μεγαλύτερη άνεση, γιατί δε δεσμεύεσαι από μια δεδομένη εικόνα. Πάλι πρέπει να είσαι πιστός στα νοήματα, στα μοτίβα, στο ύφος της γλώσσας, δηλαδή τώρα πάλι μου ζήτησαν για το πρωτοχρονιάτικο γκαλά – και πάλι θα σου πω για τις συνεργασίες που γίνονται και που δημιουργούνται φιλίες, συνεργασίες και σχετικά –μου ζητήσανε δύο μεταφράσεις για δύο άριες από οπερέτες για το πρωτοχρονιάτικο γκαλά της Kρατικής Oρχήστρας Θεσσαλονίκης. Θα μπορούσα να γράψω ό,τι ήθελα σ’ αυτούς τους στίχους, γιατί δε θα δεν θα παιζόντουσαν απ’ το έργο. Όμως λέω θα εμπιστευτώ αυτό που πρέπει να ειπωθεί. Αυτό που είναι, γιατί μπορεί αργότερα να πρέπει αυτήν την άρια να την χρησιμοποιήσω για να μεταφράσουμε όλο το έργο, οπότε είναι άλλη η δουλειά, άλλη η διαδικασία.  Αυτό που πρέπει όμως είναι να μείνεις πιστός στο ύφος, όπως προκύπτει αυτό. Και αυτές οι δύο άριες, που μιλάμε για οπερέτες 1915 - 1920, κάπου εκεί, τις έστειλα σε μία συνάδελφο και φίλη, την οποία εκτιμώ βαθύτατα και της τα έστειλα και μου έστειλε μία απάντηση που με συγκίνησε πάρα πολύ, γιατί μου λέει, γιατί το στέλνω και της λέω «for your eyes only» και η και μου λέει «my eyes only βλέπουν ότι έχω να κάνω με μία δουλειά, η οποία στιλιστικά σεβάστηκε τη μουσική του 1900 κάτι, αλλά δεν έκανε μία κιτς προσπάθεια να είναι η γλώσσα κιτς με όρους του τότε». Έγινε πολύ εσκεμμένα και ήμουν σε φάση ένας άνθρωπος που ξέρει, μπορεί να αναγνωρίσει τη δουλειά, ότι στο πλαίσιο αυτής της μουσικής μπορούσα να βάλω κάποιον να πει «μιλεί», όχι «μιλάει». Το σήκωνε η μουσική. Όταν μετέφρασα ας πούμε τα τραγούδια από το Once, ένα μιούζικαλ του 2006, πάντως μέσα στο 2000, η ταινία και μετά η παράσταση, ήταν με τραγούδια τα οποία ήταν αυτόνομα, γιατί είχαν έρθει από το άλμπουμ του δημιουργού, δηλαδή δεν γράφτηκαν για μία υπόθεση και έπρεπε να λειτουργήσω σαν αυτό το τραγούδι θα έπρεπε να λειτουργήσει και εκτός. Ήταν δύσκολο, γιατί δεν είχα να γράψω για υπόθεση, οπότε το ύφος της μουσικής, το ύφος του έργου σου υπαγορεύουν και το ύφος της γλώσσας. Μεγάλο παράδειγμα το ότι μετέφρασα τους στίχους για το Ωραία μου κυρία, που ήταν ό,τι πιο δύσκολο έχω κάνει με τα φραστικά. Το ευχαριστήθηκα πάρα πολύ, με άγχωσε πάρα πολύ, αλλά το ύφος σου επιβάλλει και τους κανόνες του.

Μετάφραση έμαθες μόνος σου να κάνεις;

Μετάφραση έμαθα δουλεύοντας, πάλι στις πλάτες. Όταν σπούδαζα υπήρχαν διάφορες εταιρείες, που μία συνάδελφος της μητέρας μου, καθηγήτρια αγγλικών, έκανε μετάφραση για υπότιτλο και της είπα «ok για να συμπληρώσω χαρτζιλίκι, μπορείς να με συστήσεις;» Έκανα το τεστ, με κόψανε, μετά από τρεις μήνες έκανα ξανά το τεστ, με πήρανε και έμαθα μετάφραση υπότιτλους στη δουλειά. Και η υπεύθυνή μας ήταν μεγάλη δασκάλα, ανακάλυψα πόσο αγαπώ τη γλώσσα εκεί, ανακάλυψα πάρα πολλά για τη λειτουργία της γλώσσας εκεί, με βοήθησαν πάρα πολύ ως ηθοποιό να ανακαλύπτω την αξία και την οικονομία της γλώσσας, και έμαθα δουλεύοντας. Και ο λόγος που με συγκίνησε το mail που σου είπα πριν αυτής της φίλης, είναι, γιατί είναι μία γυναίκα η οποία έχει μεταπτυχιακά και διδακτορικό πάνω στη μετάφραση και κάνουμε την ίδια δουλειά, δηλαδή σχεδόν ντρέπομαι να πω ότι είμαι συνάδελφός της, αλλά χαίρομαι που αναγνωρίζει τη σκέψη και το αποτέλεσμα. Γι’ αυτό σου λέω. Και της απαντάω, της λέω «εντάξει, έχω συγκινηθεί πάρα πολύ».

Θα σε γυρίσω ξανά στο κομμάτι του stand up και θα ήθελα να μου πεις ποιες είναι οι πηγές έμπνευσής σου;

Πηγές έμπνευσής μου είναι κάτι που θα δω, κάτι για το οποίο θέλω να μιλήσω. Πολλές φορές μπορεί να είναι και κάτι το οποίο είναι μια άσκηση επί χάρτου, δηλαδή μπορώ να κάνω κωμωδία με αυτό και αυτό; ΣτηνΥπερπαραγωγή υπάρχει ένα κομμάτι που προσπάθησα να κάνω πιο λογοπαίγνια και απ’ το λογοπαίγνιο. Με παρηχήσεις σε ένα κομμάτι. Έχω ένα κομμάτι, το οποίο εμπνεύστηκα από το «αράζω, άρα ζω», όπου μετά έβγαλα τρεις φράσεις που έχουν αυτήν την παρήχηση και κάτι σημαίνουνε. «Το πατάκι, το πατάκι» τέτοια χαζά! «Πυραμίδα, πυραμίδα» και το «Κάνε να μείνει, κανένα μίνι». Βρήκα και μια λατινική έκφραση το “si sapis, sis apis”, αν γνωρίζεις «έσω μέλισσα» κι όλα αυτά δημιούργησαν ένα ηλίθιο premise, μια ηλίθια, κουτή, χαζή αστεία προϋπόθεση, όπου πάνω εκεί είπα ωραία, τι μπορώ να χτίσω με αυτό; Κάποια πράγματα μπορεί να είναι και επί χάρτου, δηλαδή κάνω κω[01:50:00]μωδία για την κωμωδία αν θέλεις. Αυτό. Μπορεί κάποια πράγματα να είναι και βιωματικά, αλλά για ‘μένα δεν είναι πάλι. Είναι βιωματικά, αλλά πάντα φιλτράρισμένα ένα από ένα μυθοπλαστικό φίλτρο. Δεν είμαι ο κωμικός που θα βγει να πει όλη την αλήθεια για τη ζωή του. Δεν αισθάνομαι άνετα με αυτό. Όπως δεν αισθάνθηκα, ας πούμε, και σε σχέση με τα βίντεο. Υπάρχουν κωμικοί που το κάνουνε και έχω τις επιφυλάξεις μου ενίοτε, δηλαδή σε φάση οι σκέψεις μου είναι «ρε συ, πώς μπορείς να βγαίνεις κάθε βράδυ και να ξεγυμνώνεσαι τόσο;» Εγώ δεν το καταλαβαίνω, εγώ δεν μπορώ να το κάνω. Με φοβίζει, με τρομάζει, με φοβίζει. Εκφράζω αυτή μου την αγωνία, αλλά όταν βλέπω ότι ο άλλος έχει βρει τους μηχανισμούς να το κάνει αυτό και να λειτουργεί για τον ίδιο, τι λόγος μου πέφτει; Παλαιότερα μπορεί και να το κατέκρινα. Μαθαίνεις μετά και λες «ok, υπάρχουν πολλοί τρόποι».

Το stand up πόσο δύσκολο είναι;

Καλά δεν είναι νευροχειρουργική! Είναι τόσο δύσκολο όσο κάθε πράγμα που νομίζεις πως γίνεται από μόνο του. Δηλαδή είναι τόσο δύσκολο όσο και να τραγουδάς όπερα. Μπορεί να έχεις μια φυσική τάση, αλλά θέλει να καλλιεργηθεί για να μπορείς να το κάνεις. Και στο λέω, που έχω βρεθεί με ανθρώπους που τραγουδάνε θεϊκά και με ανθρώπους που έχουν προσπαθήσει και δεν τραγουδούν τόσο θεϊκά. Και έχω βρεθεί με ανθρώπους που προσπαθούν να κάνουν κωμωδία και κάνουν θεϊκά και με ανθρώπους που προσπαθούν και δεν κάνουν θεϊκά. Όταν δεν το βλέπεις από κάποιον άνθρωπο που ξέρει να το κάνει σου φαίνεται πολύ απλό. Όταν το βλέπεις από κάποιον που δεν έχει μάθει ακόμα και μπορεί και να μη μάθει ποτέ να το κάνει σου φαίνεται πολύ δύσκολο. Δεν ξέρω αν μαγειρεύεις; Πόσο εύκολο είναι να μαγειρεύεις; Εξαρτάται σε τι βαθμό θέλεις να μαγειρεύεις. Αυτό. Οπότε ναι, μου φαίνεται πολύ δύσκολο, ειδικά στους ηθοποιούς φαίνεται «πω, πω» όταν λέω ότι κάνω stand up «πώς το κάνεις αυτό;» Και τους λέω μαθαίνεις και το κάνεις.

Έχει υπάρξει κάποια στιγμή που ανέβηκες στη σκηνή και δεν ήσουν καλά και έπρεπε να βγάλεις την παράσταση;

Ναι, ναι. Σε όλους συμβαίνει. Σε όλους συμβαίνει και να αποτύχεις πάνω στη σκηνή και να μην είσαι καλά όταν είσαι πάνω στη σκηνή και χίλια πράγματα. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα που έχω ήταν όταν έκανα αυτό το Φεστιβάλ Δημοπούλου, που στην τελευταία παράσταση είχα μια απίστευτη καταρροή. Είχα μια συνέντευξη για πλατφόρμα βίντεο πριν, που εμένα η καταρροή μου με κάνει να δείχνω πολύ πιο άσχημο απ’ ότι είμαι! Σε φάση δηλαδή τρέχει η μύτη μου, τρέχουν τα μάτια μου, είναι κατακόκκινα και πάω στο φαρμακείο και τους λέω, συμβαίνει αυτό. Θέλω κάτι να μου σταματήσει την καταρροή, γιατί έχω αυτό και αυτό να κάνω απόψε και μου δίνουν ένα σκεύασμα, ένα φάρμακο και μου λένε «θα το πάρεις μόνο σήμερα! Μη το συνεχίσεις, είναι πολύ ισχυρό!» Πάω στη συνέντευξη είμαι σούπερ! Έχουν σταματήσει τα μάτια μου είναι σούπερ λαμπερά, δεν τρέχει τίποτα και στην παράσταση αρχίζουν και σκάνε όλες οι παρενέργειες. Αδυναμία σώματος, να μπερδεύομαι... Δηλαδή έκανα μία παράσταση όπου η βιοχημεία μου, δεν μπορούσα να της επιβληθώ. Δεν ήταν ότι είμαι κουρασμένος, έλα κάν’ το! Είχα πάρει ένα σκεύασμα που μου δημιούργησε παρενέργειες και εκείνη τη στιγμή, όσο και να προσπαθούσα, δεν μπορούσα να τους επιβληθούν και το πα και στο κοινό τους λέω «παιδιά έχω πάρει ένα φάρμακο. Θα κάνω την παράσταση, συγγνώμη κάνω σαρδάμ, ξεχνάω». Ήμουνα ράκος μετά. Ήμουν ράκος, αλλά πρόσεξε. Εγώ δεν πίνω ποτέ πριν βγω στη σκηνή. Δεν τρώω ποτέ πριν βγω στη σκηνή, γιατί έχω μάθει ότι δεν μπορώ να λειτουργήσω. Δεν μπορώ να λειτουργήσω. Αν έχω φάει και είναι γεμάτο το στομάχι μου, δε θα αποδώσω. Αν έχω πιει και ανέβω ζαλισμένος, δε θα αποδώσω όπως θέλω να αποδώσω. Έχω το νερό μου, το παγούρι μου κι αυτό. Οπότε και αλλιώς το βιώνεις μια αδυναμία, μια αποτυχία πάνω στη σκηνή όσο περνάει ο καιρός. Δηλαδή την πρώτη φορά που σου τυχαίνει λες «δε θέλω να ξανανέβω στη σκηνή». Μπορείς να το πεις και αυτό. Μετά λες «είναι κομμάτι κι αυτό της δουλειάς μας».

Τι είναι αυτό που απολαμβάνεις περισσότερο όταν κάνεις stand up;

Τη σχέση που δημιουργείται, δηλαδή την παρουσία του κοινού, το άγχος μου όλο είναι – αυτό που λες αγχώνεσαι – αγχώνομαι το τρίλεπτο πριν βγω στη σκηνή, το οποίο ξέρεις, είσαι «άντε να μπούμε παιδιά, έχει πάει εννιά και πέντε η ώρα!» Και δεν είναι θέλω να βγω γιατί έχει περάσει η εννιά που είχαμε την ώρα έναρξης! Είμαι σε φάση πότε θα βγω; Γιατί πάνω στη σκηνή ξέρω ότι δε θα είμαι μόνος μου, θα έχω τους συμμάχους μου από κάτω! Θα έχω τους ανθρώπους οι οποίοι έχουν έρθει για να είναι μαζί μου και έχω πάει για να είμαι μαζί τους! Μέσα στο καμαρίνι είμαι μόνος μου. Θέλω να βγω και να βρω τους συμμάχους μου. Θέλω να βγω κι εκείνη τη βραδιά να τη ζήσουμε με το κοινό εκείνη τη βραδιά. Και πρόσεξε τώρα, επειδή έχουμε τη συζήτηση «σου λείπουν οι παραστάσεις, σου λείπουν οι παραστάσεις;». Δε μου λείπουν οι παραστάσεις, αλλά με το που θα ανέβω στη σκηνή θα καταλάβω πόσο μου λείπαν οι παραστάσεις. Είμαι βέβαιος γι’ αυτό! Ντρέπομαι να πω σε φίλους, σε συναδέλφους που μου λένε «ρε συ, μου είχε λείψει να παίζω, μου είχε λείψει να παίζω». Δε μου έχει λείψει να παίζω αυτή τη στιγμή, γιατί έχω παίξει αρκετά, δεν έχω παίξει ίσως όσο άλλοι. Έχω το μεταπτυχιακό, οπότε διατηρούμαι στο πεδίο μου, αλλά με το που θα ανέβω στη σκηνή – oπως και έγινε δηλαδή – την πρώτη παράσταση που έκανα μετά την πρώτη καραντίνα, τελείωσε και ήμουν: «πόσο μου είχε λείψει...». Δεν το είχα συνειδητοποιήσει.

Την πρώτη φορά που ανέβηκες στη σκηνή τη θυμάσαι;

Ως τι;

Αν φοβήθηκες, πότε ήταν.

Η πρώτη φορά που ανέβηκα στη σκηνή ήταν σε γυμναστικές επιδείξεις στο δημοτικό, που το σχολείο μας τις έκανε στο «Δελφινάριο». Το ντεμπούτο μου έγινε στο «Δελφινάριο» ως μαθητής! Δεν είχα αίσθηση του πράγματος! Είχαμε κάνει τις πρόβες μας για να κάνουμε κάτι πραγματάκια, βγήκαμε, τα κάναμε και ξέραμε ότι είναι από κάτω οι δικοί μας. Οπότε είχα μια άγνοια κινδύνου! Μια άγνοια γενικότερη είχα. Την πρώτη φορά που βγήκα στο stand up θυμάμαι ότι δεν ήξερα τι κάνω. Όσο και να είχα, δεν ήξερα τι κάνω και αυτό είναι ένα ζήτημα. Την πρώτη φορά που βγήκα για την πρώτη μου επαγγελματική παράσταση ως χορωδός στο παιδικό της Λυρικής, η πρώτη μου, η πρεμιέρα ήταν σε φάση «έχουμε κάνει τόσο καιρό πρόβες, είμαστε έτοιμοι γι’ αυτό που ξέρουμε τι θα κάνουμε, απλώς είναι κάτω κόσμος». Δηλαδή δεν είχα αίσθηση του αυτή είναι η πρώτη φορά, γιατί είχαν προηγηθεί και άλλες φορές, είχε προηγηθεί η προετοιμασία. Οπότε ξέρεις, δεν αισθάνθηκα άγχος, γιατί ήξερα ότι είμαι προετοιμασμένος και είναι πολύ σημαντικό το να είσαι προετοιμασμένος ή να έχεις συναίσθηση του ότι δεν είσαι!

Τι σε γοητεύει περισσότερο;

Περίμενε, περίμενε, περίμενε! Γιατί το πιο αγχωτικό πράγμα όμως που έχω κάνει, σε σχέση με πρεμιέρα, ήταν το stand up Symphony. Γιατί ήταν κάτι το οποίο το κάναμε για πρώτη φορά και θα το κάναμε μία φορά. Δηλαδή κάναμε τη γενική πρόβα μας με λίγο κόσμο την Παρασκευή το πρωί και το βράδυ είχαμε την παράσταση και θα τελείωνε η παράσταση και εγώ δε θα είχα την ευκαιρία να έχω μάθει από την παράσταση, ώστε να κάνω κάτι καλύτερο την επόμενη φορά. Ό,τι γινόταν, θα γινόταν εκείνη τη μία φορά. Ήτανε από τα πιο αγχωτικά πράγματα που έχω κάνει ως κωμικός.

Και τα σχόλια του κόσμου; Αυτό που σου έχει μείνει περισσότερο ποιο θα ήτανε;

Πω, πω έχω ακούσει τόσα πολλά σχόλια και καλά και κακά. Κοίταξε, σε σχέση με τα σχόλια, αρχίζεις και δημιουργείς μία δυνατότητα φιλτραρίσματος να καταλαβαίνεις από πού προέρχεται το σχόλιο και σε τι αποσκοπεί. Μπορεί ένα σχόλιο κακό να σε βοηθήσει. Μπορεί ένα σχόλιο καλό να σε βλάψει. Δύο πράγματα που έχω κρατήσει από, όχι κριτική, από σχόλια που έχουν πει ήταν από την πρώτη μου καθηγήτρια τραγουδιού, γιατί προσπάθησα και απέτυχα. Προσπαθούσα, αλλά σου λέω, δεν είχα αυτό το κάλεσμα να το κάνω τόσο[02:00:00] καλά, να αφιερωθώ τόσο όσο θα έπρεπε να αφιερωθώ. Ήταν το «πότε δε θα είσαι έτοιμος». «Ποτέ δε θα είσαι έτοιμος», το οποίο ήταν πάρα πολύ σημαντικό να το ακούσω εκείνη τη στιγμή που το άκουσα. Το δεύτερο ήταν από έναν συνεργάτη μου και φίλο, «εμπιστέυσου το κιτς σου» και το κιτς το εννοούσε αυτό που θέλεις να προσφέρεις. Εμπιστεύσου το. Οπότε είναι δύο σχόλια τα οποία τα έχω κρατήσει πάρα πολύ. Κατά καιρούς έχω ακούσει και σχόλια, δηλαδή που μου μεταφέρονται, ότι συνάδελφοι θεωρούν την κωμωδία μου παρωχημένη. Έχω ακούσει ότι «δεν είσαι αστείος», αυτό που φοβόμουν δηλαδή, ότι θα βρεθεί κάποιος να μου πει ότι «δεν μπορείς να το κάνεις». Δεν το έχω ακούσει αμέσως, το έχω ακούσει εμμέσως, αλλά πλέον είμαι σε μια φάση να μπορώ να πω «το έχω κάνει». Οπότε, κλάιν! Σου λέω, είναι πολύ σημαντικό να μπορείς να έχεις βρει ανθρώπους που να έχουν μιλήσει για πράγματα ανοιχτά. Κι εγώ από συνεντεύξεις συναδέλφων και πράγματα έμαθα πολλά περισσότερα, δηλαδή πώς διαχειρίζεσαι την αποτυχία, πώς διαχειρίζεσαι την επιτυχία. Είναι κάτι ουσιαστικό, είναι κάτι ανούσιο και ακούω συνεντεύξεις και νεότερων συναδέλφων μου κωμικών. Και μαθαίνω από αυτούς. Είναι σημαντικό, γιατί είναι μία εμπειρία που μεταφέρεται. Ένα "Istorima"!

Μέχρι τώρα, ποια στιγμή θυμάσαι που ήταν η πιο έντονη;

Πιο έντονη στην πορεία μου; Πω, πω… θα σου πω για μια δυσάρεστη έντονη, μία δυσάρεστα έντονη. Όταν με τους συνεργάτες μου, Χαράλαμπο Γωγιό και Αλέξανδρο Ευκλείδη, κάναμε την παράσταση το Λυκόφως των χρεών, μία παράσταση όπερας, στην οποία έγραψα το λιμπρέτο, το κείμενο δηλαδή της παράστασης, που ήταν η τρίτη μας, – όχι τρίτη μας, τρεισήμισι, διότι είχαμε πει έχει παρέλθει και κάτι άλλο– η τρίτη μας συνεργασία, αλλά η τρίτη μέσα σ’ αυτό το μοτίβο, το μοντέλο εργασίας που μάθαμε στη Γερμανία, έχοντας κάνει το Yasou Aida! και το AIRossini στη “Neuköllner Oper”, ένα θέατρο που ανεβάζει μουσικό θέατρο και οι όπερες που ανεβάζει είναι πάντα διασκευασμένες με πρωτότυπο λιμπρέτο, είναι κάτι που δεν το ξέραμε ότι γίνεται κι ήταν η πρώτη φορά που έγραψα για όπερα, τρίγλωσσο λιμπρέτο, τρομάρα μου. Και φέραμε αυτή την τεχνογνωσία και την κάναμε. Ήταν η πρώτη παράσταση της Εθνικής Λυρικής, στην εναλλακτική σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Το Λυκόφως των Χρεών, μια παράφραση, μια όπερα σε παράφραση πάνω στο Λυκόφως των Θεών του Ρίχαρντ Βάγκνερ, όπου η δικιά μας ιστορία είχε να κάνει με το φαντασιακό του Νεοελληνικού Κράτους, τον νεοκλασικισμό, του οι Έλληνες ως συνέχεια ενός λαμπρού πολιτισμού, είχε να κάνει με την προδοσία που τελείται μεταξύ ψηφισμένου και ψηφοφόρου και είχε να κάνει και με το χρέος ως κομμάτι της – που κινεί την παγκόσμια οικονομία. Δηλαδή και ως πρωταρχικό εργαλείο της ίδρυσης του Νεοελληνικού Κράτους, ότι όλα τα κράτη έχουν χρέος και βεβαίως η ρητή η έννοια της λέξης χρέος, του χρηματικού χρέους, αλλά και του ηθικού πολιτικού χρέους απέναντι στον οποιονδήποτε.  Όσο γράφαμε αυτό το έργο, το οποίο είχε έναν θίασο, που τσιμπιέμαι, με το ότι τέτοιοι τραγουδιστές, τέτοιοι καλλιτέχνες βρέθηκαν στο δρόμο μου και μπορώ να τους παίρνω τηλέφωνο και να κουτσομπολεύουμε και να λέμε! Ανθρώπους που τους είχα θαυμάσει και ανθρώπους που το ταλέντο τους είναι παγκόσμιο ας πούμε. Απλώς δε βρέθηκαν οι συγκυρίες να αναγνωριστεί. Για τους τραγουδιστές μιλάω. Κάναμε τις πρόβες μας και ετοιμαζόμασταν για την πρεμιέρα μας και επειδή ο Αλέξανδρος ο Ευκλείδης ως σκηνοθέτης, αλλά και καλλιτεχνικός διευθυντής της Εναλλακτικής Σκηνής, που η ανάθεση είχε γίνει για το έργο πριν γίνει τελικά καλλιτεχνικός διευθυντής της Εναλλακτικής Σκηνής, οπότε ήταν αυτό το… Δεν ήταν το «έβαλε το έργο του να παίξει». Το έργο του είχε επιλεγεί να παιχτεί, η σκηνοθεσία του και μετά έγινε και μια ανάθεση θέσης. Επειδή είναι πολύ πιο μέσα στο πώς λειτουργεί όλο αυτό το σύστημα, εννοώ πώς οργανώνεται, πώς επικοινωνείται και τα σχετικά, είχε αρχίσει λίγο στο chat που είχαμε και με τον Χαράλαμπο να με προετοιμάζει ότι οργανώνεται μία πολεμική κατά του έργου. Επικοινωνιακή, πολιτική, σε σχέση με το ποιόν του και εγώ ήμουνα εντάξει, οk. Και λίγο-λίγο, λάου-λάου μου το ‘φερε ότι «Δημήτρη, να ξέρεις ότι θα επικεντρωθεί στο κείμενο αυτό το πράγμα», που πρόσεξε. Όλο αυτό είναι λίγο, μου μεταφέρεται ενώ δεν έχω καν κάνει πρεμιέρα. Και ευτυχώς είχα ανθρώπους που μου εξήγησαν τι σημαίνει, γιατί συμβαίνει αυτό και μου λέει «κοίταξε Δημήτρη, δε θα τα βάλουν ποτέ με έναν θεσμικό άνθρωπο – δε θα τα βάλουν, ξέρεις, καταλαβαίνεις – δε θα τα βάλουν με κάποιον άνθρωπο ο όποιος έχει κάνει μια δουλειά που δεν την κατανοούν – και μιλάω για τον μαέστρο και τον Χαράλαμπο που κάνει τη μουσική διασκευή – θα τα βάλουν με το πρώτο πράγμα που γίνεται κατανοητό σε μια τέτοια παράσταση, το κείμενο, το οποίο κείμενο ήταν σκωπτικό, ήταν επιθεωρησιακό αν θέλεις, με την έννοια της πολιτικής σάτιρας.  Και πάμε στην πρεμιέρα και δύο ώρες πριν την πρεμιέρα, μία opinion leader και opinion maker και δημοσιογράφος, ποστάρει ένα σχόλιο αρνητικό για την παράσταση, χωρίς η παράσταση να έχει κάνει καν πρεμιέρα. Εγώ είμαι στο θέατρο, λέω «σκατά, σκατά, σκατά» στους συνεργάτες μου, εκεί που είναι να παίξουμε, τρέχουμε για τα τελευταία πράγματα κι αρχίζουν να μου σκάνε. Το status αυτό και οι σχολιασμοί από κάτω. «Δημήτρη» μου λένε και λέω «παιδιά, τι να σας πω, δεν ξέρω». Δεν έχουμε κάνει καν πρεμιέρα. Αυτό που μου μεταφέρθηκε είναι ότι άνθρωπος που είχε έρθει να δει την παράσταση, πριν ξεκινήσει η παράσταση, είπε σε συντελεστή «να ξέρεις, δεν πρόκειται να γράψω καλά». Και σκάνε τα πρώτα δημοσιεύματα και όντως τα πυρά έχουν στοχευτεί περισσότερο στη δική μου δουλειά. Δειλά-δειλά υπήρξε και κάποιο δημοσίευμα, κριτική ανθρώπου που τον τσάκωσαν και λέω τον τσάκωσαν πραγματικά, γιατί είχε έρθει με πρόσκληση δημοσιογραφική και δεν έχει μπει να δει την παράσταση και τον βλέπει απ’ έξω ο συντελεστής της παράστασης και λέει «τι κάνεις;» Και λέει: «Εντάξει, θα δω το δεύτερο μέρος». Κι αυτός ο άνθρωπος έγραψε μια κριτική, όπου επειδή τον τσακώσανε είπε ότι είδε μόνο το δεύτερο μέρος, αλλά κατέληξε να γράφει μέσα στην κριτική του ότι ένα έργο το οποίο το διακατείχαν διάφορα αρνητικά γι’ αυτόν στοιχεία, όλο το έργο. Και είμαι σε φάση, όχι ρε φίλε, δεν μπορείς να μιλήσεις για ολόκληρη την παράσταση! Είδες το δεύτερο μέρος και δεν έχεις δει τι έχει χτιστεί. Λοιπόν, αυτές ήταν άσχημες εμπειρίες για ‘μένα, γιατί δειλά-δειλά έγινε και ένα δημοσίευμα όπου γράφτηκε «οι περγαμηνές του οποίου προέρχονται από το stand up comedy». Με μία συμπαραδήλωση «το stand up comedy δε δικαιούται να συνδιαλέγεται με αυτά τα μεγάλα μουσικά κείμενα και τα μεγάλα έργα, πόσο μάλλον να παρουσιάζεται στο...» Θα σου το πω όπως το έλεγα στους συνεργάτες μου: «στο παλάτι της αριστείας, το σπίτι του TEDx Athens». Όλα αυτά ήταν πρωτόγνωρα πράγματα για ‘μένα, δηλαδή το ότι κρινόταν η δουλειά μου από ανθρώπους που δεν μπορούν να την αποκωδικοποιήσουν επί της ουσίας και με ατζέντα που δεν έχει να κάνει με τη δουλειά. Και δεν είχε να κάνει με το πρόσωπο μου, έχει να κάνει με το «πώς κάνετε Σεφερλή στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος!» Κατάλαβες; Αυτό που με βοήθησε ήταν το ότι είχα την προειδοποίηση. Το ότι μετά από αυτά τα [02:10:00]δημοσιεύματα οι άνθρωποι που έπρεπε, έχοντας διαβάσει αυτά, να βγουν να ξανακάνουν την παράσταση, οι τραγουδιστές, οι ηθοποιοί ήρθαν και μου είπανε «χέστους, είναι μαλάκες, δεν ξέρουνε τι λένε». Και υποστήριξαν, γιατί δεν μπορώ να σου μεταφέρω πόσο δύσκολο είναι για έναν εκτελεστή να έχει ακουστεί κακός λόγος για την παράσταση στην οποία συμμετέχει και να πρέπει να βγει να την υπηρετήσει. Οπότε θα τους ευχαριστώ για πάντα γι’ αυτό.  Εντάξει υπήρχαν και κάποια δημοσιεύματα που κατάλαβαν το έργο περισσότερο, αλλά αυτό που έχει περισσότερη πλάκα είναι ότι επειδή εκείνη την περίοδο ταυτόχρονα ήταν και η επίσημη πρεμιέρα του νέου κτιρίου της Λυρικής με την Ηλέκτρα του Στράους, είχαν έρθει πάρα πολλοί δημοσιογράφοι από το εξωτερικό και ένας από αυτούς, ένας Ισπανός δημοσιογράφος, από την El País, ήρθε, είδε την παράστασή μας. Η παράσταση παιζόταν με ελληνικό υπέρτιτλο, οπότε δεν είχε πρόσβαση στο τι σημαίνει το κείμενο. Απλώς έβλεπε την παράσταση, όπως πολύς κόσμος έβλεπε όπερα σε ξένες γλώσσες πριν τον υπέρτιτλο και απλούστατα συναισθανόμασταν τι συνέβαινε και κατάλαβε το έργο και τη δουλειά μου πολύ περισσότερο από τους Έλληνες συναδέλφους του. Γιατί έπιασε τις βαγκνερικές παρηχήσεις, τα δομικά στοιχεία που είχα επαναλάβει και κατάλαβε το έργο πολύ καλύτερα. Είμαι σε φάση εντάξει, οk! Δεν μπορώ να κάνω τίποτα! Δεν μπορώ να κάνω τίποτα. Μακάρι να ήμουν από αυτούς που λένε και το κάνουν δε διαβάζω τις κριτικές και το τι γράφεται. Τα διαβάζω, αλλά νομίζω ότι έχω κωλοπετσωθεί αρκετά και μπορώ να τα φιλτράρω κατάλληλα.

Υπάρχει τάση να θεωρείται το stand up comedy ως κατώτερη μορφή τέχνης σε σχέση με το θέατρο;

Υπάρχει γενικά μία τάση η κωμωδία να θεωρείται λιγότερο άξια μελέτης και εκτίμησης. Και το βιώνω και τώρα και στο μεταπτυχιακό. Όπου βλέπω τη βιβλιογραφία της κωμωδίας ότι είναι περιορισμένη. Όταν ξεκινήσαμε με ένα απ’ τα μαθήματα στο μεταπτυχιακό που κάναμε, ονομαζόταν «Ζητήματα Αρχαίου Θεάτρου», οπότε όταν έκανα τη συνέντευξη και έμαθα ότι με πήρανε, είχα ανοίξει τον Ευριπίδη, τον Αισχύλο και τον Σοφοκλή, όσο προλάβω να διαβάσω μην πάω σαν το χάπατο στο μάθημα και δεν ξέρω τα βασικά! Δεν ξέρω τα έργα, γιατί δεν τα είχα διαβάσει όλα τα έργα κι ούτε θα προλάβαινα να τα διαβάσω όλα τα έργα μέχρι το πρώτο μου μάθημα! Και πάλι η καθηγήτρια μας ανακοινώνει ότι η ίδια ασχολείται πάρα πολύ με τον Αριστοφάνη. Το μεταπτυχιακό της, το διδακτορικό της ήταν στον Αριστοφάνη και θα ασχοληθούμε με τον Αριστοφάνη και αύριο θα έχουμε την τελευταία μας παράδοση στον Αριστοφάνη και ήταν μεγάλη μου έκπληξη να καταλάβω πόσα λίγα μέσα υπάρχουν για την κωμωδία και μάλιστα του Αριστοφάνη. Ο οποίος Αριστοφάνης είχε γίνει φύλλο και φτερό φιλολογικά, αλλά θεατρολογικά, όχι τόσο, δηλαδή όταν πρότεινα την εργασία μου του εξαμήνου και πρότεινα ένα πιο πρακτικό και δύο πιο «φιλολό», η καθηγήτρια μου λέει «θα κάνεις το πιο πρακτικό, γιατί είναι ένα κομμάτι, ένα πεδίο, ένα εργαλείο έρευνας, το οποίο εμείς δεν το ξέρουμε και μπορείς να προσφέρεις». Οπότε έβλεπα και από συμφοιτητές μου να αγνοούν πολύ βασικούς κανόνες της κωμωδίας και να είναι «αυτό γιατί είναι αστείο τώρα;» Να μην μπορούν άνθρωποι δηλαδή του θεάτρου να κάνουν την αναγωγή του πώς αυτό θα είναι πάνω στη σκηνή. Ή να την κάνουν πλημμελώς. Όπως εγώ δεν μπορώ να διαβάσω, σου είπα, παρτιτούρα πριν, αλλά μπορώ να ξέρω πού υπάρχουν δυνατότητες κωμωδίας. Οπότε βλέπω ότι υπάρχει. Υπάρχει και η κωμωδία έχει κάτι πάρα πολύ δύσκολο, κάτι πάρα πολύ δύσκολο, ειδικά η ζωντανή κωμωδία, που νομίζω ότι τρομάζει αν θέλεις όσους δεν κάνουν κωμωδία. Έχει μια ταυτοχρονική επικύρωση της επιτυχίας της. Δηλαδή εκείνη την ώρα που γίνεται, αν γελάσει το κοινό, έχεις πετύχει. Έχεις κάνει τη δουλειά σου κι αν δεν γελάσει, την ώρα που είσαι πάνω στη σκηνή, καταλαβαίνεις ότι αποτυγχάνεις. Αυτό είναι πολύ τρομαχτικό. Να είσαι πάνω στη σκηνή και να συνεχίζεις ξέροντας ότι αποτυγχάνεις.

Τι είναι αυτό που σε γοητεύει περισσότερο στην κωμωδία;

Το ότι μου ήταν πιο οικεία. Το ότι έχεις τη δυνατότητα να σχολιάσεις πολύ πιο άμεσα. Το ότι, τι να σου πω; Μεγάλωσα κατανοώντας και έχοντας περισσότερα κωμικά ερεθίσματα και λιγότερα άλλα; δηλαδή πώς να στο πω; Δεν ήμουν ένα παιδί που διάβαζε πάρα πολύ, οπότε δεν ήρθα σε επαφή με κείμενα που θα με έκαναν καλό αναγνώστη, επιμελή αναγνώστη. Όχι ότι δεν μπορώ να κατανοήσω τα κείμενα. Όταν έπιασα για πρώτη φορά στα χέρια μου Ντοστογιέφσκι ήμουν σε φάση «α, οk, καταλαβαίνω γιατί πρέπει να έχεις διαβάσει Ντοστογιέφσκι». Όταν έπιασα για πρώτη μου φορά ξέρω ‘γω οτιδήποτε. Μου ήταν πιο οικείο; Μου ήταν πιο εύκολο; Είχα μάθει τους κανόνες του πιο γρήγορα; Το ‘χα; Δεν ξέρω. Είναι ωραίο το γέλιο. Μου αρέσει να γελάω. Γελάω δύσκολα! Δύσκολα πλέον θα υπάρξει μiα συγκυρία που θα με φέρει σε τέτοια έκπληξη για να γελάσω, γιατί δουλεύει ανάποδα το μυαλό μου. Αναγνωρίζω το αστείο που έρχεται. Όταν δεν το αναγνωρίζω όταν έρχεται τότε θα γελάσω και είμαι άνθρωπος που θα γελάσει ίσως στα πιο άσχετα σημεία σε μια παράσταση ή σε μια ταινία ίσως.

Αστείες, αμήχανες στιγμές που θυμάσαι από οντισιόν ή από παρασκήνια θα ήθελες να μου πεις, που σου έχουν μείνει;

Πάρα πολλά είναι αυτά. Πάρα πολλά είναι. Έχω βγει σε παράσταση έχοντας ξεχάσει να βάλω τη μάσκα μου! Και είμαι σε μια φάση που είμαι ντυμένος λύκος και φοράω όλα τα ρούχα του λύκου, όλο το κοστούμι του λύκου, εκτός απ’ τη μάσκα. Και με το που το συνειδητοποιώ, ξέρεις, γιατί είναι η μάσκα που καλύπτει λίγο τα μάτια και ξαφνικά είμαι πάνω στη σκηνή και συνειδητοποιώ πως δεν έχω αυτήν την περιορισμένη όραση που έχω συνήθως όταν φορώντας τη μάσκα και λέω «γιατί δεν φοράς τη μάσκα!». Και κάνω κάτι τούμπες και καλά χορογραφία, άντε μέχρι να μπω στο παρασκήνιο που είναι ο σκηνοθέτης και πριν μου πει οτιδήποτε της λέω «ντρέπομαι πιο πολύ από ‘σας!» Μπαπ και φοράω τη μάσκα και βγαίνω πάλι στη σκηνή! Δηλαδή δεν είχα διάθεση, δε θα της επέτρεπα να με μαλώσει! Λέω «ντρέπομαι, συγγνώμη». Α, καλά. Το συγνώμη είναι πολύ καλό πράγμα. Το συγγνώμη λίγο παίρνει το όπλο απ’ τον άλλο να σε κατηγορήσει. Αν προλάβεις να το πεις, συγγνώμη έφταιξα. Κι έξω απ’ την πόρτα! Αλλά είναι δύσκολο.

Φιλίες στο βάθος των χρόνων έχεις δημιουργήσει;

Αν εννοείς από αυτό το χώρο ελάχιστες, αλλά υπάρχουν και φιλίες που δημιούργησαν το χώρο, οπότε ναι. Και οι φίλοι, ρε συ, ξέρεις τι γίνεται; Αλλάζουν ανάλογα με το πού βρίσκεσαι και σε ποια φάση της ζωής είσαι. Δηλαδή τώρα, είμαι βέβαιος, ότι από το μεταπτυχιακό θα δημιουργηθούν κάποιες φιλίες, γιατί θα έχουμε δημιουργήσει μία κοινή εμπειρία. Από το στρατό μου έχει μείνει ένας φίλος. Γιατί είναι οι άνθρωποι που έχεις ανάγκη σε μία καινούργια κοινότητα να τους έχεις κοντά σου. Μπορεί να μην κρατάνε μετά τόσο, αλλά υπάρχουν.

Θα σε πάω στο κομμάτι του θεάτρου και του μουσικού θεάτρου που έχεις ασχοληθεί. Η αγάπη σου γι’ αυτό πότε ξεκίνησε;

Ούτε που ξέρω! Θυμάμαι πότε τη συνειδητοποίησα... Εκεί γύρω στο γυμνάσιο, στο λύκειο, που άρχισα να ακούω τα πρώτα μου μουσικοθεατρικά έργα και κατάλαβα ότι μου αρέσει αυτό σαν τρόπος αφήγησης. Και άρχισα να βλέπω και παραστάσεις και τα σχετικά. Ήταν ταυτόχρονα δε και με αυτήν την αναγέννηση της Disney αν θέλεις, στο ’90 κάτι, με Beauty and the Beast, του Alladin, Lion King και τα σχετικά. Τα οποία έμεναν πέτυχαν στην εφηβεία, οπότε δεν είναι ότι στιγμάτισαν την παιδική μου ηλικία. Είχα την ψυχραιμία και το υπεράνω του έφηβου ότι εντάξει και το ένα και το άλλο. Να δεις κάτι παραπάνω, να δεις λίγο την τέχνη και την τεχνική. Και ήταν [02:20:00]αφηγηματικές φόρμες που ξαναέφεραν πάρα πολύ το τραγούδι ως μέσο αφηγηματικό στο μεγαλύτερο κοινό και πάλι, δηλαδή εγώ πήγα από τον κινηματογράφο στο μιούζικαλ και από το μιούζικαλ στην όπερα, για να φτάσω ξαφνικά δηλαδή να μπορώ να κατανοήσω το την αφηγηματική δυνατότητα και τις αξίες μιας Μπαρόκ όπερας, που μέχρι τότε το άκουγα και έλεγα «βαρετό είναι». Το άκουσα να γίνεται σωστά και λέω τι ζώον ήμουν!

Αν ξεχώριζες κάποια παράσταση από αυτές που έχεις συμμετάσχει, είτε ως σκηνοθέτης – γιατί είδα ότι έχεις κάνει και σκηνοθεσία – είτε ως βοηθός σκηνοθέτη, είτε από υποκριτική, είτε από οτιδήποτε. Ποια θα ήταν; Στο κομμάτι του θεάτρου πάντα όμως, μιλάω.

Για διαφορετικούς λόγους. Για διαφορετικούς λόγους θα σου πω τρεις. Η μία είναι το Sweeney Todd όπου ήμουν βοηθός σκηνοθέτη. Όταν παίχτηκε στο Ηρώδειο κι όταν παίχτηκε μετά στο Μέγαρο έκανα αντικατάσταση ένα ρόλο, που όταν έκανα τραγούδι τον είχα μελετήσει. Και ήμουν σε φάση αυτό θέλω να το κάνω και έγινε. Μία παράσταση είναι αυτή. Μία άλλη παράσταση είναι το Σιωπή, ο βασιλιάς ακούει, που είχαμε κάνει με τις Όπερες των Ζητιάνων, σε σκηνοθεσία Μαριάννας Κάλμπαρη και μουσική διεύθυνση Χαράλαμπου Γωγιού. Μία πάλι, ένα έργο, το οποίο το ήξερα από το CD και το οποίο το είχα ζηλέψει και είχα πει μακάρι να μπορούσα να το κάνω και το έκανα και θέλω να σου πω ότι όταν έκανα αυτή την παράσταση και έγινε τόσο καλή η παράσταση, δηλαδή το καταλάβαινα ότι ήμουνα σε μια καλή παράσταση, ήμουνα με μια καλή σκηνοθέτη, με καλούς συνεργάτες, δηλαδή ήταν η Ιωάννα η Φόρτη και ο Ζαφείρης ο Κουτελιέρης, οι τρεις μας που παίζαμε, είχαμε ζωντανή μουσική και ήμουν σε φάση ας μην ξαναπαίξω στο θέατρο, δε με ενδιαφέρει, έχω κάνει αυτήν την παράσταση. Και ήτανε ειλικρινές. Είχε ικανοποιηθεί τόσο πολύ το τι μπορώ να κάνω ως ηθοποιός και το τι μπορώ να προσφέρω που στο τέλος είπα δε με νοιάζει να το κυνηγάω. Το κυνήγησα μετά και έβλεπα ότι δε θα έπαιρνα την ίδια χαρά με αυτά και αυτή είναι μία. Σου είπα το Sweeney Todd, σου είπα το Σιωπή, ο βασιλιάς ακούει και θα σου πω και την παράσταση που είχα κάνει, τους Ευνοούμενοους του Μίδα, μια παράσταση από ένα έργο που το είχα διαβάσει του Τζακ Λόντον, το οποίο είναι μία μικρή ιστορία, την οποία σκεφτόμουνα πάρα πολλά χρόνια ότι κάτι θέλω να την κάνω και τελικά την έκανα μια παράσταση η οποία δεν είχε καθόλου μουσική. Ήταν μια παράσταση αμιγώς λόγου. Μια παράσταση που την ευχαριστήθηκα πάρα πολύ να την στήνω και που την κουβαλάω πάρα πολύ μέσα μου. Δηλαδή έχω έναν συνεργάτη μου που μου λέει «να την μοντάρουμε, να την μοντάρουμε, να την μοντάρουμε, να τη βγάλουμε να παίξει» και του λέω «δεν μπορούμε να την μοντάρουμε αυτήν την παράσταση να παίξει». Γιατί ήταν μία παράσταση που είχε φτιαχτεί για το Υπόγειο του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης, που φτιάχτηκε, γιατί είχα σκηνοθετήσει τον ήχο σε αυτήν την παράσταση, δηλαδή το ότι η πρωταγωνίστρια έτριβε τα τακούνια της στην άλλη άκρη της αίθουσας και αυτό μεγεθυνόταν και γινόταν κάτι μέσα στον αντίλαλο του γκαράζ, γιατί είναι το γκαράζ εκεί πέρα, δεν μπορούσε να μεταφερθεί. Οπότε ήταν μία παράσταση που φτιάχτηκε για εκεί, γι’ αυτό το λόγο, με αυτά τα μέσα και την κουβαλάω πάρα πολύ... Την αγάπησα πάρα αυτήν την παράσταση. Έλα τρεις σου πα!

Ονειρεύεσαι ρόλους ή συνεργασίες που θα ήθελες να κάνεις;

Και που τα ονειρεύομαι, δε γίνονται! Και που τα ονειρεύομαι, δε γίνονται! Θέλω να σου πω ότι όλα αυτά που ονειρεύομαι έχουνε γίνει σχεδόν το τίποτα, δηλαδή έφτασα πολύ κοντά στο όνειρό μου να έχω μεταφράσει έναν Sondheim και να ανέβει στη σκηνή και δεν έγινε ποτέ και έκλαιγα! Και δε σου μιλάω ότι αυτό έγινε όταν ήμουν έφηβος. Αυτό έγινε πριν τρία - τέσσερα χρόνια... Τρία; Έκλαιγα, έκλαιγα! Ήμουν στο γραφείο μου και έκλαιγα. Γιατί θα ήταν η δουλειά μου, που σου ‘πα έχω φάει σκατά, έχω φάει σκατά. Ήταν η δουλειά την οποία μου την πρότειναν και είπα θα γίνει όπως θέλω εγώ αυτή η μετάφραση. Και όταν άρχισαν τα σούξου μούξου και τα σχετικά είπα δε θα την κάνω. Δε θα την κάνω! Και έβλεπες ένα όνειρό σου να φεύγει. Και έλα όμως που έχουν γίνει και πράγματα που δεν τα ονειρευόμουν ποτέ, ποτέ! Δηλαδή το ότι εγώ ξαφνικά έκανα μία όπερα, έγραψα το λιμπρέτο μιας όπερας, τρίγλωσσης, η οποία βραβεύτηκε, πήρε έναν έπαινο εδώ στην Ελλάδα, παίχτηκε στο Φεστιβάλ Αθηνών, στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, έκανε παραστάσεις πάνω στη Γερμανία. Μια παράσταση που έφερε και άλλες συνεργασίες με το ίδιο θέατρο στη Γερμανία. Δεν το ονειρευόμουνα! Ήρθε. Ήμουν στην κατάλληλη στιγμή, με την κατάλληλη παιδεία και την κατάλληλη απαιτούμενη άγνοια κινδύνου να πω πάμε να το κάνουμε. Και το ΄κανα! Οπότε, ναι, ονειρεύομαι πράγματα. Έχω τα folder μου εδώ πέρα τα διάφορα που θα ‘θελα να κάνω αυτήν την παράσταση, θα ήθελα να μεταφράσω αυτή την παράσταση το ένα και το άλλο...  Αλλά και το μεταπτυχιακό δεν το περίμενα. Δεν το περίμενα. Ετοιμαζόμουν να δώσω κατατακτήριες και την αίτησή μου για το μεταπτυχιακό την έκανα δώδεκα μέρες, το πήρα χαμπάρι, δώδεκα μέρες πριν λήξουν οι αιτήσεις. Και όταν βγήκαν τα αποτελέσματα είχα περάσει και πρώτος στο τμήμα. Δεν παίζει κανένα ρόλο αυτό, γιατί δεν παίζει πραγματικά κανένα ρόλο, γιατί μπορεί να το τελειώσω τελευταίος, αλλά το σκεφτόμουν ότι μπορεί και να το κάνω. Το είχα συζητήσει ότι θα ήθελα να κάνω ένα μεταπτυχιακό, ένα κάτι, ένα αυτό. Δούλευα, οπότε δεν είχα το χρόνο. Ξαφνικά η συγκυρία το έφερε και είμαι αυτή τη στιγμή στο μεταπτυχιακό. Σκέφτομαι πάρα πολύ σοβαρά και το διδακτορικό μετά και είμαι σε φάση πού το σκεφτόμουν; Πότε το φανταζόμουν; Έχω κόσμο, έχω παραδείγματα ανθρώπων που είχαν πολύ συγκεκριμένα πράγματα στο μυαλό τους και δούλεψαν και τα κατάφεραν. Δεν ήταν ποτέ κάτι τόσο συγκεκριμένο στο μυαλό μου. Θυμάμαι ότι στο πρώτο έτος της δραματικής σχολής που μας ρώτησε μια καθηγήτρια τι σκέφτεστε, τι θέλετε, το ένα το άλλο και της είπα «δεν ξέρω. Θέλω να βρίσκομαι στο θέατρο, στο χώρο». Και κατάφερα να βρίσκομαι στο χώρο είτε ως μεταφραστής, είτε ως βοηθός σκηνοθέτη, είτε ως σκηνοθέτης και λίγο ως ηθοποιός. Αλλά κατάφερα να βρίσκομαι στο χώρο. Μακάρι δηλαδή όποιος ξέρει από πολύ νωρίς τι θέλει να κάνει και το κυνηγάει και να το καταφέρνει. Μπράβο! Εμένα μέχρι στιγμής μου έχουν έρθει πράγματα τα οποία δεν τα περίμενα. Με πήγαν αλλού. Όταν άρχισα να ξεκινάω και να ασχολούμαι με το μουσικό θέατρο με το Yasou Aida! και όλα αυτά που έφυγα στη Γερμανία και τα – για λίγο όλα αυτά μου φέρανε έναν κύκλο εργασιών, δουλειών που άφησα το stand up comedy. Και πολύς κόσμος νόμιζε ότι το παράτησα. Κάποια στιγμή το σταμάτησα για άλλους λόγους. Αλλά ξέρεις, ήταν η φάση που είσαι τώρα στο stand up comedy και έχω δεχτεί και το σκωπτικό σχόλιο «πρέπει να διαλέξεις» και ήμουν σε φάση «όχι δεν πρέπει. Δεν πρέπει να διαλέξω». Το ότι βρίσκεται κάποιος σε μια φάση που το θεωρεί το άπαξ, έναν τομέα της καλλιτεχνικής του έκφρασης, το άπαν, μπράβο. Έχω περάσει από αυτό το σημείο και έχω καταλάβει για τον εαυτό μου ότι κάτι θα γίνεται κάθε δέκα, έντεκα χρόνια και θα αλλάζει η ζωή μου συνέχεια. Οπότε αυτό.

Μου είπες γενικά ότι είσαι λίγο εκρηκτικός χαρακτήρας...

Ναι.

Και αυτό που θα ήθελα να σε ρωτήσω είναι αν υπήρξαν ποτέ τοξικές σχέσεις με συναδέλφους σου και πώς τις αντιμετώπισες.

Σίγουρα έχουν υπάρξει και μπορεί να τις έχω δημιουργήσει και εγώ. Έχω πει τα λάθος πράγματα, έχω κάνει τα λάθος πράγματα. Μου έχουν πει τα λάθος πράγματα, που ‘χω κάνει τα λάθος πράγματα. Κοίταξε τώρα, ας πούμε, το γεγονός ότι δεν είναι η ζωή μου ως τώρα, δεν εξαρτιόταν από μία μόνο καλλιέργεια και μπορούσα, κι αυτό είναι κάτι που το συνειδητοποίησα αφότου είχε γίνει, το γεγονός δηλαδή ότι μπορούσα από τη μοναξιά του stand up comedy να βρεθώ στο πολυπληθές της όπερας και του μουσικού θεάτρου και να βλέπω το drama σε δύο κλάδους και να αποτραβιέμαι σε όποιον είχε το λιγότερο drama εκείνη τη στιγμή ή να βλέπω ότι εντάξει «σκατά παντού, τα ίδια» με βοήθησε στο να είμαι λίγο πιο ήρεμος, δηλαδή πιο υπομονετικός. Τώρα τα λέω επειδή είμαστε εδώ πέρα. Έχω βάλει τις φ[02:30:00]ωνές σε συναδέλφους στο θέατρο, μου έχουν βάλει τις φωνές, δηλαδή έχουνε εκτοξευθεί τα πράγματα! Κοίταξε, ένας τρόπος να τις κόβεις τις τοξικές τις σχέσεις είναι να αποκόβεσαι. Ένα πρόσωπο που παράδειγμα, είναι ότι δέχτηκα ένα τηλεφώνημα από μία απόλυτα τοξική συνεργασία, το οποίο τηλεφώνημα καν δεν απάντησα! Και μετά έπρεπε να αναλογιστώ γιατί ακόμα επιτρέπω στον εαυτό μου ή υπάρχουν οι συνθήκες ακόμα και μία κλήση, που ξέρω από πού προέρχεται, να με ταράζει τόσο; Τι πρέπει να κάνω για να μη με ταράζει τόσο; Είναι δουλειά όλο αυτό. Και πάλι πρόσφατο παράδειγμα, πήγα και ζήτησα συγγνώμη σε ένα φίλο και συνεργάτη, να του πω «ξέρεις τι; Τώρα συνειδητοποιώ πόσο μαλάκας ήμουν τότε». Μου λέει: «Εγώ το ‘χω ξεχάσει. Τι είναι αυτά που μου ‘λεγες; Δεν το θυμάμαι». Το καλό ήταν ότι έδωσα τον αέρα σε κάποιους ανθρώπους να μου πουν πού σφάλλω και να τους εμπιστεύομαι και να τους αγαπώ τόσο, ώστε να κάτσω να τους ακούσω. Δεν ήταν πάντα έτσι. Δεν είναι κάτι το οποίο έχει ολοκληρωθεί ως διαδικασία, είναι κάτι το οποίο θα γίνεται συνέχεια. Αλλά είναι κάτι που το μαθαίνω. Ακούγεται πολύ self help και πολύ life coaching, αλλά μπορεί και να είναι. Δεν ξέρω.

Με ποιους τύπους ανθρώπου δυσκολεύεσαι να συνεργαστείς;

Τους ηλίθιους. Τους ηλίθιους. Συγγνώμη, αλλά ξέρεις τι; Πώς να στο πω; Θα στο πω! Δυσκολεύομαι ρε παιδάκι μου να συνεργαστώ με κόσμο, με ανθρώπους που αδυνατούν να κατανοήσουν απλά πράγματα. Φτάνω σε σημείο που να σκέφτομαι ok, είμαι εγώ σε κάποιο φάσμα; Είναι αυτοί σε κάποιο φάσμα; Σε τι φάσμα είμαστε; Είμαστε σε φάση τώρα που με συνάδελφο από το μεταπτυχιακό κουτσομπολεύουμε, ξέρεις και δεν το πιστεύω ότι βρίσκομαι αυτή τη στιγμή να είμαι ο λιγότερο ξινιόλης από τους δύο. Σε φάση δηλαδή να δείχνω σχεδόν και περιθώρια κατανόησης! Αλλά είναι ευτύχημα το ότι έχω συνεργαστεί με ανθρώπους που ήμουν εγώ ο ηλίθιος και με ανέχτηκαν και έμαθα. Οπότε το έσωσα κάπως;

Έχεις ασχοληθεί και με τη συγγραφή του παιδικού θεάτρου, είδα στο βιογραφικό σου.

Εντάξει, ναι εντάξει. Τώρα αυτό μη το λέμε παραέξω, γιατί γελάμε, δηλαδή το ότι έχω κάνει επιμέλειες κειμένου και παραστάσεων για ένα-δύο πράγματα. Δεν μπορώ να το πω αυτό. Σου λέω. Διαβάζεις ένα βιογραφικό το οποίο έχει συνταχθεί για να περάσω στο μεταπτυχιακό. Έπρεπε να βάλω τα πάντα! Κάτι ας πούμε που μου θυμίζει, επειδή το πιο πρόσφατο που είχα κάνει σε σχέση με θέατρο που απευθύνεται σε παιδιά είναι μια παράσταση όπερας κουκλοθέατρου, όπου ήταν η πρώτη φορά που δούλεψα με κουκλοπαίχτες, όπου προσκλήθηκα να ρετουσάρω, να φέρω λίγο στα ίσια της μια παράσταση την οποία την είχαν στήσει οι κουκλοπαίχτες και οι τραγουδιστές της όπερας από κοινού, όποτε υπήρχαν κάποια δραματουργικά σκηνοθετικά ζητήματα, τα οποία έπρεπε να φέρω στην, να τους κάνω ένα ρετούς αυτής της παράστασης. Άλλαξα όλο της το φινάλε. Ήταν πάρα πολύ ενδιαφέρον, γιατί έμαθα, όχι μόνο ως θεατής αλλά και ως σκηνοθέτης συνεργάτης κουκλοπαιχτών, πώς λειτουργεί αυτό το πράγμα; Και δε λέω ότι το έμαθα. Άρχισα να το ανακαλύπτω και εκεί ήταν μία στιγμή που έπρεπε να ζητήσω από τους κουκλοπαίχτες στο φινάλε, ήταν μία πάρα πολύ εποικοδομητική συνεργασία και σε σχέση με το πώς είχα μάθει πια να μιλάω και εγώ. Να εξηγήσω στους κουκλοπαίκτες, που οι κουκλοπαίκτες αισθάνονται ότι η ζωή τους, η τέχνη τους έχει να κάνει με την εμψύχωση της κούκλας.  Να τους εξηγήσω ότι ήταν η στιγμή που έπρεπε να μείνουν ακίνητοι σχετικά, όσο ακίνητη μπορεί να μείνει μία κούκλα και ένας κουκλοπαίκτης, γιατί πάντα κινείσαι και να αφήσουν τη μουσική δραματουργία να λειτουργήσει. Και να τους πω δε χρειάζεται να κάνετε τίποτα πέρα από αυτά τα ελάχιστα, γιατί υπάρχει ένας τραγουδιστής που τα χώνει και επειδή κρατάει την κούκλα τα χώνει και η κούκλα, και επειδή γίνεται χαμός μουσικής πληροφορίας από κάτω, το οπτικό πρέπει να ηρεμήσει. Ήταν μια πολύ δύσκολη συναλλαγή, να πείσεις κάποιον να εμπιστευτεί τα χωράφια μιας άλλης τέχνης, ότι θα βγάλει το φίδι από την τρύπα. Και είναι ένα ζήτημα που το βλέπουμε σε κόσμο που πάει να δει όπερα και λένε εντάξει, δεν κουνιούνται, δεν κάνουν τίποτα εκεί πέρα, γιατί έχουν μάθει σε ένα θέατρο άλλο. Λόγω που τρέχει σε άλλους ρυθμούς και σκηνικής άλλης ρυθμολογίας και πρέπει και μόνο αν τις αποδεχτεί στη σύμβαση, ότι πέραν της σωματικής δυσκολίας του ότι και τώρα πρέπει να παρκάρει κάπου ο τραγουδιστής, γιατί πρέπει το σώμα του να είναι σε μία τέτοια θέση, ώστε να παράξει τους ήχους που απαιτούνται. Πρέπει να καταλάβεις ότι και η μουσική ρυθμολογία στην όπερα είναι διαφορετική. Η ατάκα θα πέσει πιο αργά. Υπάρχει μια μουσική που κάνει μια άλλη δουλειά από κάτω. Οπότε είναι πράγματα, είναι άλλοι κώδικες επικοινωνίας. Το ίδιο και στην κωμωδία, το ίδιο και στο μπαλέτο. Ας πούμε εγώ το σύγχρονο χορό θα πω τι κάνουν εκεί, γιατί χτυπιούνται; Δεν καταλαβαίνω, γιατί δεν έχω μάθει τον κώδικά τους.

Πόσο σημαντικό –

Πάρα πολύ!

θεωρείς ότι είναι το θέατρο για τα παιδιά;

Πάρα πολύ! Χωρίς να ξέρω τι θα με ρωτήσεις! Πόσο σημαντικό είναι το θέατρο για τα παιδιά. Σημαντικό είναι τα παιδιά να βλέπουν θέατρο. Σημαντικό είναι τα παιδιά να ερχόμαστε σε επαφή με ερεθίσματα, αθλητικά, λογοτεχνικά, θεατρικά, όχι μόνο για να ανακαλύψουμε την κλίση μας, αλλά για να ανακαλύψουμε και το πολύπτυχο της ανθρώπινης έκφρασης. Όταν συνειδητοποίησα ότι στο σχολείο που πηγαίναμε είχαμε τόσα παράθυρα γνώσης και βαριόμασταν, αισθάνομαι τύψεις! Αισθάνομαι τύψεις, δηλαδή σε φάση «πόσο ηλίθιος ήμουνα που είχα αυτούς τους ανθρώπους και αυτά τα βιβλία και δεν τα εκμεταλλεύτηκα όσο θα μπορούσα!» Άλλοι το κάνανε και μπράβο τους! Εγώ ήμουνα ηλίθιος, δεν το κατάλαβα τότε. Δεν το κατάλαβα, οπότε είναι σημαντικό. Τώρα σημαντικό επίσης είναι να υπάρχουν και παραστάσεις που αποκομίζουν κάτι τα παιδιά. Αισθητικά, κοινωνικά, μηνυματικά αν θέλεις. Οπότε ναι, είναι σημαντικό, αλλά εξίσου σημαντικό με το να πάει το παιδί να παίξει, να αθληθεί, να διαβάσει, να δει τηλεόραση. Αυτό που είναι σημαντικό είναι να διδαχθεί και τη συνθήκη παρακολούθησης του θεάτρου. Και δε σου μιλάω «σουτ, μη μιλάς, μη γελάς!» Σου μιλάω να καταλάβει ότι βρίσκεται σε έναν χώρο όπου βρισκόμαστε όλοι ταυτόχρονα, σου επιτρέπεται να συνδιαλλαγείς με την παράσταση, να αντιδράσεις, να γελάσεις, να κλάψεις, να ρωτήσεις «μαμά τι κάνουν;», αλλά να μάθεις να το κάνεις με τον τρόπο που απαιτεί η συγκυρία.  Μία από τις τελευταίες παραστάσεις που πήγα και είδα ήταν το «Πατάρι Project», στις Τέσσερις Εποχές στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, μια παράσταση που είχε να κάνει με την περιβαλλοντική καταστροφή και καθόμουνα και ήτανε πιο δίπλα μου ένα παιδάκι το οποίο καταλάβαινε την παράσταση στο εκατό τοις εκατό! Το καταλάβαινα από αυτά που έλεγε στη μαμά του. Γυρνάει και λέει ξαφνικά «η γη μας πονάει. Η γη μας κινδυνεύει» κάτι τέτοιο. Είμαι σε μια φάση που το ακούω που το λέει και λέω έχει επικοινωνή[02:40:00]σει εκατό τοις εκατό με την παράσταση και το ‘πα μετά και στη σκηνοθέτη. Και ακούω εκείνη τη στιγμή κάποιον από κάτω που κάνει προς αυτό το παιδάκι «σουτ!» Ήθελα να ανέβω και να του πω «σκάσε ρε μαλάκα, το παιδάκι αυτό έχει επικοινωνήσει με την παράσταση, εσύ όχι!». Οπότε ναι, είναι σημαντικό να πεις στο παιδάκι «τώρα είμαστε εδώ πέρα, κάνουμε μια ησυχία», αλλά δεν κάνουμε ησυχία γιατί σεβόμαστε αυτό που κάνουμε. Κάνουμε μια ησυχία για να κάνουμε τη δουλειά μας ως θεατές. Να έχουμε το ενδιαφέρον μας στραμμένο στον πομπό του μηνύματος. Αυτό. Και έτσι μαθαίνει, μαθαίνουμε να είμαστε καλοί θεατές. Γιατί θέλω να σου πω ότι οι ενήλικες δεν είναι καλοί θεατές. Η δυνατότητα συγκέντρωσης μειώνεται όλο και περισσότερο. Βγαίνω από παραστάσεις και με κόσμο που έχουμε πάει μαζί, δεν έχουν πάρει χαμπάρι πράγματα που ήτανε παρά στην παράσταση, δηλαδή «ποτέ το είπαν αυτό», «πότε έγινε αυτό». Απαιτώ να είμαι εγώ καλός πάνω στη δουλειά μου, αλλά έχω και την απαίτηση και το κοινό να τιμά την παρουσία του ιδίου. Δεν το καταλαβαίνω. Πώς ξεχνάς να κλείσεις το κινητό σου; Δεν το καταλαβαίνω. Πραγματικά δεν μπορώ να καταλάβω, γιατί έχεις έρθει εκεί για ‘σένα! Δεν έχεις έρθει για ‘μένα! Μπορεί να έχεις έρθει για ‘μένα, αλλά έχεις έρθει επειδή το ήθελες να έρθεις! Αν το παιδί σου φοβάσαι, γιατί είναι άρρωστο στο σπίτι, είναι πολύ πιο σημαντικό να μείνεις στο σπίτι! Μην έρθεις στο θέατρο, δεν πειράζει! Είναι πιο σημαντικό, αλλά έχω το παιδί μου άρρωστο και έχω αφήσει το κινητό στο θέατρο ανοιχτό, ούτε το παιδί σου τιμάς, ούτε την παράσταση. Γνώμη μου. Αυτό. Που έχω ξεχάσει κινητό ανοιχτό μέσα σε πτήση! Ντροπή μου! Αυτό για όσους μας ακούτε και δεν είστε δημιουργοί, αλλά είστε θεατές, συναισθανθείτε λίγο τους λόγους που έρχεστε. Δεν είναι κοινωνική υποχρέωση να ‘ρθείτε στο θέατρο, δεν είναι κοινωνική υποχρέωση να δεις μία σειρά, δεν είναι – αν το κάνεις, για να γεμίζεις μόνο το χρόνο σου κάτι χάνεις. Κάτι χάνεις. Και πρόσεξε, μπορώ να το καταλάβω. Μπορώ να καταλάβω ότι «ήρθα να ξεσκάσω». Ναι, το δέχομαι. Έλα να ξεσκάσεις όμως και το ξεσκάω σημαίνει χαλαρώνω και αφήνω ό,τι μου ‘ρχεται εκεί πέρα. «Έχω έρθει να σκεφτώ». Ωραία, έλα και συγκεντρώσου και θυμήσου το λόγο που έχεις έρθει. Μην το ξεχάσεις! 

Θα φύγω τελείως από το κομμάτι του θεάτρου και θα σε πάω στο κομμάτι των μεταγλωττίσεων, το οποίο δεν το έχουμε πιάσει καθόλου.

Ναι.

Και ήθελα να σε ρωτήσω αρχικά, αν δε δεσμεύεσαι νομικά, γιατί ξέρω ότι έχει αλλάξει λίγο το νομικό πλαίσιο σε αυτό το κομμάτι –

Θα σου πω ό,τι μπορώ να σου πω και θα σου αποκρύψω ό,τι πρέπει να σου αποκρύψω.

σε ποιες δουλειές της Disney έχεις συμμετάσχει;

Δεν θυμάμαι όλες αυτές, αλλά πρόσφατα δημιουργήθηκε ένα data base, greek data base, όπου μπορείτε να πάτε να το δείτε και εγώ αυτό συμβουλεύτηκα κάποια στιγμή και είπα «ρε συ, έχω κάνει και αυτό! Το είχα ξεχάσει!» Οπότε θέλω να σου πω ότι αν κάποιος αναλαμβάνει την ευθύνη να αποκαλύψει άλλος, ας πάει εκεί να το βρει.

Επομένως, δε διαβάζω κάτι ούτε από το βιογραφικό σου για να μην έχουμε –

Όχι μη διαβάσεις κάτι, δεν παίζει ρόλο, δεν παίζει ρόλο!

Ωραία, η πρώτη σου δουλειά θα μπορούσες να μου πεις ποια ήταν ως μεταγλωττιστής; Και πώς έγινε η επαφή σου με αυτό το κομμάτι της δουλειάς;

Η επαφή μου σε αυτό το κομμάτι έγινε ως εξής. Ήμουν σε μια παράσταση παιδικού θεάτρου μαζί με μία συνάδελφο, που τραγουδούσαμε καλύτερα από το θίασο. Μας πρότεινε ένας ηθοποιός συνάδελφος, ο οποίος έκανε μεταγλωττίσεις να μας πάει, να μας συστήσει για να κάνουμε δοκιμαστικό για το τραγούδι. Η φίλη μου που είναι καλύτερη τραγουδίστρια δεν την πήρανε, γιατί είχαν πάρα πολλές γυναικείες φωνές και εδώ υπάρχει ένα μεγάλο ζήτημα υπερπροσφοράς γυναικών τραγουδιστών και ηθοποιών σε σχέση με το τι απαιτείται από το θέατρο. Γιατί μέχρι τώρα το παγκόσμιο δραματολόγιο έχει πάρα πολλούς αντρικούς ρόλους. Και υπάρχει ένας συνθέτης ο Michael John LaChiusa που γράφει μιούζικαλ και γράφει για πάρα πολλές γυναίκες στο θίασο και τον ρωτήσανε γιατί το κάνετε αυτό, γιατί λέει «έχω πάρα πολλές εξαιρετικές γυναίκες ηθοποιούς τραγουδίστριες και δεν έχουν ρόλους και γράφω γι' αυτές». Οπότε αυτό που έγινε είναι ότι πήγαμε, ξεκινήσαμε, κάναμε το δοκιμαστικό μας, εμένα με κρατήσανε, γιατί τους έκανα. Θέλανε έναν κωμικό τενόρο, έναν character tenor και τους έκανα και από εκεί με άκουσε ο Ακίνδυνος ο Γκίκας, που ρώτησε αν έχει έρθει κανένας που να τα πιάνει και του ‘πανε «έλα να τον δεις λίγο εκεί πέρα» και με βούτηξε και με έβαλε σε δύο σειρές που έκανε εκείνη τη στιγμή, μαζί με άλλους δύο συναδέλφους, που κάναμε για πρώτη φορά. Κι εκεί δοκιμάστηκα και έπεσα σε μια χρονική συγκυρία πάλι όπου θα άνοιγε μία πλατφόρμα πολύ μεγάλη και θέλανε πολύ υλικό να μεταγλωττιστεί μέσα στο καλοκαίρι. Στο οποίο καλοκαίρι όμως πάρα πολλοί από τους ηθοποιούς που παίζανε στις μεταγλωττίσεις έλειπαν σε περιοδείες, οπότε ξαφνικά βρέθηκα να δουλεύω πάρα πολύ. Τώρα δε δουλεύω τόσο. Δουλεύουν άλλοι περισσότερο. Δε δουλεύω τόσο.

Πότε άρχισες; Ποια χρονολογία;

Πότε να ‘τανε; Το ’07, το ’08, το ’06; Κάπου εκεί πρέπει να ‘τανε.

Σου άρεσε από πάντα σαν αντικείμενο;

Όχι δεν είναι και πάλι θέλω να σου πω ότι δεν ήτανε ότι μεγάλωσα έχοντας τόσο κατά νου μου ότι υπάρχει αυτό το πράγμα που λέγεται μεταγλώττιση. Ήξερα πέντε ονόματα που κάνουν μεταγλώττιση, τα πολύ SOS. Για ‘μένα ήταν μία ακόμα δουλειά που μπορούσα να κάνω ως ηθοποιός. Την ευχαριστήθηκα πάρα πολύ, την ευχαριστήθηκα πάρα πολύ, γιατί τώρα δεν την ευχαριστιέμαι τόσο. Για διάφορους λόγους δεν ευχαριστιέμαι τόσο, γιατί είναι υποαμειβόμενη δουλειά. Και με στεναχωρεί όταν δεν αμείβεται μία δουλειά όσο μπορεί και αξίζει. Έχω βριστεί πάρα πολλές φορές με αυτόν τον ευερέθιστο χαρακτήρα μου, όταν ακούω διάφορες αμοιβές. Μας έχει ακούσει δηλαδή ολόκληρο γραφείο να τους λέω «μη με ξαναπάρετε τηλέφωνο!». Μία δουλειά όμως που ξέρεις, μία δουλειά που ευχαριστήθηκα πάρα πολύ ήταν μια δουλειά που ήταν καλομεταφρασμένη, καλοσκηνοθετημένη, την είχα πάρει μετά από voice test, oπότε δεν είχα το άγχος ότι θα μου πουν ότι «δεν μπορείς να το κάνεις», γιατί με είχαν επιλέξει από το εξωτερικό να την κάνω και υπήρχε μια συγκυρία όπου μέσα σε αυτό το πράγμα αισθάνθηκα και λίγο ότι παίζω, δημιουργώ, δεν κάνω ας πούμε φασόν πράγμα. Επειδή, πάρα πολλά πράγματα από αυτά που έκανα όμως ήταν φασόν, δεν τη χάρηκα τόσο όσο θα μπορούσα.

Θα μπορούσες ίσως –

Και, συγγνώμη, και επειδή ακριβώς είχα αυτήν την απόσταση να μην το έχω θεοποιήσει, να το θεωρώ όνειρό μου που γίνεται πραγματικότητα, μπόρεσα να κάνω κι αυτήν τη σειρά με ψυχραιμία, που μιλήσαμε για τη δουλειά και όχι για το nostalgia, για το όνειρο και τα σχετικά.

Θα μπορούσες ίσως να μου πεις ποιος ήταν ο σημαντικότερός σου ρόλος; Ή ο αγαπημένος σου και γιατί; Αν γίνεται.

Εντάξει, να σου πω ότι αυτό που σου είπα πριν ήταν ο Γκάρφιλντ που έκανα και το χάρηκα όχι τόσο επειδή ήταν ο Γκάρφιλντ, ήταν επειδή ήταν μία συγκυρία που έκανε τη δουλειά όμορφη και διασκεδαστική. Γενικά δηλαδή η μεταγλώττιση για ‘μένα ήταν ένα κομμάτι στο οποίο ήθελα να πηγαίνω και να περνάω και καλά. Κι όταν τελικά αυτό έπαψε να υπάρχει δεν αισθανόμουνα ωραία.

Ταυτίζεσαι με τους χαρακτήρες που ενσαρκώνεις;

Κοίταξε, είναι μια δουλειά που επειδή γίνεται τόσο τμηματικά δεν έχεις χαρακτήρα να ταυτιστείς. Δηλαδή αυτός ο ρόλος, ο Γκάρφιλντ, ήτανε καλογραμμένο, μου κάθισε στη φωνή. Μετά η ξένη μεταφράστρια και σκηνοθέτης είπε ότι γράφει για ‘μένα. Ήξερε, μου το ‘χε πει και η ίδια ότι «επειδή ήξερα ότι θα είσαι εσύ στο στούντιο, αν κάτι με δυσκόλευε στη μετάφραση, το κρατούσα και θα σε ρωτούσα» και ήταν σε φάση «θα ρωτήσω και τον Δημήτρη εκείνη την ώρα, αν του έρχεται κάτι καλύτερο». Οπότε μια συγκυρία πολύ δημιουργική και ένα πράγμα. Όταν πηγαίνεις όμως να κάνεις μια μεταγλώττιση και δεν έχεις δει την ταινία, δεν ξέρεις το σενάριο και κάνεις τμηματικά πράγματα, έχεις επιλεγεί επειδή η φωνή σου, η ιδιοσυγκρασία σου, είναι πολύ κον[02:50:00]τά σ’ αυτό που πρέπει να δημιουργήσεις. Άρα, δεν έχεις χρόνο να κάνεις τη δουλειά που κάνει ένας ηθοποιός στο θέατρο. Στη μεταγλώττιση δουλεύεις επειδή λειτουργούν πολύ πρωτόλεια εργαλεία σου.

Κάποιος χαρακτήρας που σε δυσκόλεψε υπήρξε;

Με δυσκόλεψαν τεχνικά διάφορα πράγματα, δηλαδή το ότι δεν μπορούσα να καταλάβω τι εννοούσε η σκηνοθέτης μου εκείνη την ώρα «φώναξε, χωρίς να φωνάζεις», ας πούμε τέτοια πράγματα. Τέτοια πράγματα, δηλαδή δεν μπορώ να σου πω ότι με δυσκόλεψε κάτι, όχι. Οι δυσκολίες ήτανε τεχνικές κυρίως, να μου είχε κολλήσει μια ατάκα λάθος και να την τονίζω λάθος. Να σαρδαμιάζω, ενώ δεν πρέπει να σαρδαμιάσω. Να πω μας έχει πιάσει χαχανητό, το νευρικό γέλιο με το συνάδελφο που γράφουμε ταυτόχρονα και να μην μπορούμε να προχωρήσουμε τη δουλειά. Δεν είναι και δύσκολα κείμενα αυτά που έχω κληθεί να παίξω, δηλαδή πόσες φορές να πω «πιστεύω σε ‘σένα», «αχ όχι, μην το κάνεις αυτό»; Όταν κάποια προϊόντα είναι φασόν, είναι φασόν και στη γραφή τους, οπότε σε φάση «πω,πω! Δεν το πιστεύω, τώρα θα πω αυτή την ατάκα».

Βλέποντας τη σειρά που είχες κάνει στις Περιπέτειες στο Μεταγλωττιστάν, είδα αρκετές φορές και να σε ρωτάνε, αλλά και αρκετές φορές νομίζω τέθηκε το ζήτημα, ότι είναι ένα κλειστό επάγγελμα και ότι πρέπει να το κάνουν μόνο ηθοποιοί. Τι έχεις να πεις γι’ αυτό; Σε ρωτάω κι εδώ εννοείται για να ακουστεί η άποψή σου.

Πιστεύω ότι επειδή είναι μία δουλειά η οποία καλούνται να την κάνουν ηθοποιοί, δηλαδή να έχουν υποκριτικές ικανότητες, καλό θα ήτανε να μένει στους ηθοποιούς. Αυτό, βέβαια, δε σημαίνει ότι οι άνθρωποι οι οποίοι μπορεί να δοκιμαστούν σε αυτό και να κάνουνε και δεν είναι ηθοποιοί, θα αποκλειστούν από τη δουλειά. Όμως το να έχουμε αλεξιπτωτιστές, οι οποίοι ρίχνοντας τις τιμές καταφέρνουν να πάρουν τη δουλειά από ανθρώπους που έχουν σπουδάσει και ήταν το όνειρό τους; Θα το πω, για κάποιον μπορεί να ήταν το όνειρό τους να το κάνουνε! Είναι λίγο άδικο. Έχω δει πολύ ικανούς ηθοποιούς να μην μπορούν να ανταποκριθούν στην μεταγλώττιση. Έχω δει απειρότερους ηθοποιούς σκηνικά να μπορούν να ανταποκριθούν σε αυτό που κάνουμε εμείς. Λίγο πολύ θα κριθούμε στη δουλειά. Οπότε, αυτό. Αλλά καλό θα ήτανε, επειδή είναι ένα κομμάτι από το οποίο μπορούν ζήσουν ηθοποιοί και αποτελεί και μέρος της δουλειάς του ηθοποιού, ας την κάνουνε ηθοποιοί. Τώρα ποιος νοείται ηθοποιός; Εντάξει. Έχουμε δει μιούζικαλ που παίζουνε κόσμος, επειδή είναι influencer και έχουν 25.000-50.000 άτομα στο account τους. Είναι πολύ συγκεκριμένη η απόφαση της παραγωγής να τους φέρει και να τους έχει. Αν μπορούν να το κάνουνε μπράβο τους. Αν δεν μπορούνε, έχει κάνει κακό στην παράσταση. Έχει κάνει κακό στο θέατρο και το θέατρο θα επιβιώσει και χωρίς εμάς.

Μου είπες ότι κάποιοι ηθοποιοί δεν μπορούν να το κάνουνε τελικά. Άρα, τι προσόντα χρειάζονται τελικά για να μπορέσει να κάνει κάποιος μεταγλώττιση;

Ταχύτητα, οξυδέρκεια, άρθρωση και ετοιμότητα. Δεν έχεις χρόνο να στήσεις ρόλο. Πολλές φορές η πρώτη σου ανάγνωση είναι και πιο σωστή. Οπότε αν είσαι ένας ηθοποιός ο οποίος αισθάνεσαι ότι εκείνη τη στιγμή πρέπει να μπεις σε κάποιο συναίσθημα για να μπορέσεις να αποδώσεις, φίλε έχεις φύγει. Δεν είσαι γι’ αυτήν τη δουλειά, που απαιτείται ταχύτητα. Απαιτείται να το φορέσεις το συναίσθημα στη φωνή σου εκείνη τη στιγμή. Δεν μπορεί από το συναίσθημα να προκύψει η φωνή, θα πρέπει από τη φωνή να προκύψει το συναίσθημα.

Είχες κάποιον δάσκαλο, κατά κάποιον τρόπο σε εισαγωγικά, που σε κατηύθυνε;

Τον πρώτο μου τον σκηνοθέτη, τον Ακίνδυνο Γκίκα, στις πρόζες, τους συναδέλφους μου μέσα στο booth που γράφαμε μαζί, τους παρατηρούσα, λίγο πάλι σαν το stand up. Το έβλεπα στη δουλειά πώς γίνεται. Είχε πλάκα, γιατί στην πρώτη μας δουλειά αυτό που έγινε ήταν ότι είχαμε πολύ κακές μεταφράσεις. Πολύ κακές μεταφράσεις! Και οι άλλοι είχαν την ταχύτητα της εμπειρίας. Εγώ την ταχύτητα να αναγνωρίζω τη λάθος μετάφραση και όταν ερχόταν η ώρα μου να μιλήσω, να το έχω διορθώσει, να λέω το σωστό. Κατάλαβες; Να ξέρω, να έχω διακρίνει το λάθος, οπότε τσακ ένα εργαλείο που είχα από τον υποτιτλισμό μου χρειάστηκε στη μεταγλώττιση και είχα μια άλλη σχέση με αυτό το λόγο. Με το να κάνω back engineering τι ήθελε να πει στα αγγλικά, τι έχει πει μάλλον στα αγγλικά, οπότε είχα ένα άλλο ατού. Όπως θέλω να σου πω ότι όταν βρέθηκα για πρώτη φορά σε σετ σειράς, κατάλαβα ότι φωνάζω, ενώ δε χρειαζότανε, γιατί δεν είχα κάνει πολύ πλατό, δεν είχα κάνει πολύ τηλεόραση να ξέρω ότι το μικρόφωνο, έβλεπα μακριά το μικρόφωνο κι έλεγα δε με πιάνει, να κρατά το μικρόφωνο και ότι έπρεπε να φωνάξω. Και μετά με βλέπω και λέω «μαλάκα, γιατί φωνάζω;» και συνειδητοποιώ ότι πρέπει να μιλάω κάπου εκεί. Στην τηλεόραση δε χρειάζεται, το έμαθα στη δουλειά. Αν συνέχιζα θα ερχόταν κάποιος να μου το πει. Θέλω να πιστεύω! Αλλά το είδα. Το είδα και λέω κάνεις λάθος. Δεν είχες συναίσθηση του πού βρίσκεσαι. Του ποια είναι τα μέσα.

Παρακολουθείς τις ταινίες που έχεις συμμετάσχει;

Σε ελάχιστα πράγματα έχω κάνει. Δεν το έχω κάνει αυτό. Δεν κυνηγάω να με δω.

Την πρώτη φορά που άκουσες τη φωνή σου σε κάποιον χαρακτήρα που έχεις ενσαρκώσει, ποια ήταν;

Δε θυμάμαι να σου πω. Θυμάμαι να σου πω όμως μία σκηνή που έχει γίνει στο στούντιο, όπου επειδή ήταν ένα πρότζεκτ που κάναμε έναν πρωταγωνιστικό, έναν δευτεραγωνιστικό και μπούγιο διάφορα άλλα πράγματα [Δ.Α.] έτυχε μία στιγμή να κάνω και τους τρεις επί οθόνης. Και γυρνάω στον Ακίνδυνο και του κάνω: «Ακίνδυνε, πώς; Πώς; Τι;» Μου λέει: «Κάνε αυτό που έκανες μέχρι τώρα και το μάτι του θεατή θα ξεγελαστεί, το μάτι και το αυτί». Και με φώναξε: «έλα να το δεις». και πραγματικά ξεγελιέσαι, γιατί συνδυάζεις αλλιώς τις πληροφορίες. Κλασικά την πρώτη φορά που ακούει ο οποιοσδήποτε τη φωνή του λέει: «Τι; Έτσι ακούγομαι;» Το κλασικό.

Σε έχουν αναγνωρίσει ποτέ από τη φωνή;

Ναι! Ναι! Και είναι κάτι το οποίο δεν το πίστευα και θα σου πω γιατί! Γιατί συνήθως με αναγνωρίζουνε από το stand up, απ’ τη μάπα μου και ξαφνικά «Α, εσύ τέτοιο!» Αυτό! Και υποθέτω αυτό γίνεται και περισσότερο τώρα, γιατί τώρα αρχίζουν να έρχονται κόσμος, που έχει μεγαλώσει – έχουμε και αυτό τώρα – «έχω μεγαλώσει με τη φωνή σου!» Βρε άι στο διάλο κωλόπαιδο! Οπότε ναι! Οπότε ναι, μάλλον θα με αναγνωρίζουν και από τη φωνή μου σε λίγο.

Μου είπες, βέβαια, πριν ότι δεν το απολαμβάνεις τόσο, όσο παλαιότερα –

Ναι.

Έχουν αλλάξει οι συνθήκες της μεταγλώττισης σήμερα;

Έχουν αλλάξει οι συνθήκες. Κοίταξε, αυτή τη στιγμή είναι πολύ άσχημα αμειβόμενη δουλειά. Και για ένα λόγο μου αρέσει να πληρώνομαι για τις δουλειές μου, άκου τώρα ένα πράγμα... Ανώμαλος... Επίσης, επειδή έχουν χαθεί παρέες με τις οποίες έκανα δουλειά. Επίσης, είναι δυσαρεστημένοι αυτοί που κάνουν τη δουλειά, επειδή αμείβονται λίγο, οπότε δεν υπάρχει αυτό το ωραίο κλίμα που είχαμε όταν πρωτοξεκίνησα. Πρόσεξε, επίσης μπορεί και να απομυθοποιήθηκε και σε ‘μένα. Το έκανα, το έκανα, το έκανα και λέω «α, ok έτσι γίνεται». Δηλαδή πώς να στο πω, είναι φορές που είμαι στο στούντιο και βλέπω τις ατάκες και λέω «τι χαζομάρες πάλι θα πω, δηλαδή τι χάλια είναι τώρα αυτά!» Αυτό... Δεν έχω την παραμύθα που έχουν άλλοι. Ενώ πρόσεξε, μπορεί να μεταφράζω κοινοτοπίες, δηλαδή αυτές οι δύο οπερέτες που μετέφρασα που σου έλεγα πριν. Σ’ αγαπώ, μ’ αγαπάς, τέτοιο είναι! Ήτανε η διαδικασία όμως που με ενδιαφέρει και γουστάρω να βυθίζομαι σε αυτήν, οπότε δε με πείραζε.

Μία άλλη ερώτηση που θέλω να σου κάνω, σχετικά με τις παλιές μεταγλωττίσεις, γιατί είχα δει ένα βίντεο από τις Περιπέτειες στο Μεταγλωττιστάν με τον youtuber “NeverLander”, που λέγατε χαρακτηριστικά ότι οι παλαιότερες είναι καλύτερες.

Πλέον “NeverLander” ναι, ναι, συγγνώμη! Πήγα να σε διορθώσω, αλλά είπες το σωστό, μπράβο! Ναι την κάναμε αυτή την κουβέντα η αλήθεια είναι και εγώ δεν μπορώ να το ξέρω, γιατί δεν ήξερα να κάνω τη σύγκριση. Δεν ξέρω, μπορεί και να ισχύει αυτό και μπορεί να έχει να κάνει για ‘μένα με το γεγονός ότι ίσως να μην υπήρχε τέτοια βιασύνη τότε, γιατί τώρα γίνεται πολύ γρήγορα αυτό το πράγμα, πολύ γρήγορα αυτές οι δουλειές.

Ποιους συναδέλφους μεταγλωττιστές ξεχωρίζεις;

Ονομαστικά θέλεις τώρα δηλαδή;

Αν μπορείς να πεις. Αν δεν θέλεις δεν υπάρχει θέμα κανένα!

Συνεργάστηκα με πολύ λίγο κόσμο, σε σχέση με τον κόσμο που ενεργοποιείται στη μεταγλώττιση και λίγο πολύ αυτούς που εκτιμούσα και εκτιμώ τους κάλεσα και στο Μεταγλωττιστάν. Δεν έχει τύχει να συνεργαστώ με τόσο κόσμο, ώστε να είχα κι άλλους, δηλαδή όταν άρχισαν κάτω στα σχόλια του Μεταγλωττιστάν φέρε και εκείνον, φέρε και τον άλλο, ναι το καταλάβαινα γιατί θέλουνε να φέρω και τον έναν και να φέρω και τον άλλο, όμως ας πούμε με τον Τάσο Κωστή δεν έχω δουλέψει μαζί, για να είχα το θάρρος να τον πάρω[03:00:00] τηλέφωνο, να του πω «κάνω αυτό, θες να έρθεις;». Σκεφτόμουν ότι αν θα έκανα συνέχεια δεύτερη σεζόν που μου λένε «το Μεταγλωττιστάν, το Μεταγλωττιστάν» αυτό που σκεφτόμουνα είναι ότι θα καλούσα κόσμο, με τον οποίον δεν έχω δουλέψει και δεν τους ξέρω, αλλά ο τρόπος που θα με ενδιέφερε να το κάνω θα ήταν αν το Μεταγλωττιστάν μπορούσε να γίνει εν είδει πάνελ. Να είμαστε ζωντανά κάπου και να μαγνητοσκοπείται και να ηχογραφείται, να κάνω τις ερωτήσεις μου και να υπάρχει κοινό εκεί πέρα κάτω να το παρακολουθεί για να κάνει κι αυτό τις ερωτήσεις του. Αυτός θα ήταν ο τρόπος που θα με ενδιέφερε να το συνεχίσω, γιατί όλα όσα ήθελα να πω για τη δουλειά, για ‘μένα ειπώθηκαν σ’ αυτήν τη σειρά των βίντεο. Για ‘μένα το θεωρώ ολοκληρωμένο και χαίρομαι που το έχω κάνει, γιατί όταν αρχίζει τώρα ξέρεις κάποια στιγμή και με αυτά και είναι κάποιος «ρε συ με ενδιαφέρει, πώς μπορώ να μπω» του λέω ότι «έχω κάνει μια ολόκληρη σειρά από βίντεο. Δες, θα σου λυθούν όλες οι απορίες, δε χρειάζεται να κάνω τίποτα άλλο!»

Το μόνο που θα σε ρωτήσω, επειδή τον ανέφερες κιόλας και είναι πολύ γνωστό όνομα έτσι κι αλλιώς στο χώρο των μεταγλωττίσεων, είναι ο Ακίνδυνος Γκίκας. Θα ήθελα απλά να μου πεις την εμπειρία σου από αυτή τη συνεργασία.

Ήταν μια εμπειρία που έμαθα πάρα πολλά από τον Ακίνδυνο, πάρα πολλά και ελπίζω – Περίμενε, γιατί, μ’ ακούς;

Ναι!

Γιατί μου έκανε «πίου, πίου» το μικρόφωνό μου, νομίζω ότι το hands free μου σε λίγο θα τα φτύσει. Ναι γιατί έχουμε φτάσει και στο όριό του! Βλέπω μιλάμε τρεις ώρες και είκοσι λεπτά;

Ναι! Τελειώνουμε βέβαια!

Λοιπόν, απ’ τον Ακίνδυνο έμαθα πάρα πολλά, αλλά έμαθα πάρα πολλά επίσης και από άλλους. Από τη Σόφια την Τσάκα έμαθα πάρα πολλά σε σχέση με τη μετάφραση και την ηρεμία της. Από ποιον άλλον…Από τον συνάδελφό μου, που μεταπήδησε και στις μεταφράσεις και στις σκηνοθεσίες, τον Στέλιο τον Ψαρουδάκη έμαθα πάρα πολλά. Απ’ τον Ακίνδυνο. Στον Ακίνδυνο είδα επίσης λίγο και το δικό μου εκρηκτικό χαρακτήρα απ’ έξω, γιατί κι ο Ακίνδυνος είναι ένας άνθρωπος πολύ έντονος. Οπότε όταν την είδα αυτή την ένταση και σε κάποιον άλλον άνθρωπο, είπα « α,υπάρχει αυτό που πρέπει να το μετριάσω!»

Λοιπόν, κλείνοντας επίσης θα ήθελα να σε ρωτήσω το εξής. Μου είπες ότι δε θα επέλεγες την τηλεόραση νωρίτερα, αν και είδα πάλι στο βιογραφικό σου, ότι έχεις κάνει κάποιους μικρούς ρόλους σε τηλεοπτικές εμφανίσεις. Πάλι δε θα αναφέρω, γιατί δεν ξέρω νομικά πόσο δεσμεύεσαι.

Είναι τόσα λίγα. Ναι, για πες.

Θα επέλεγες την τηλεόραση;

Ναι, αλλά ως τι; Δεν ξέρω –

Ίσως –

Θέλω να σου πω ξέρεις τι; Και πάλι θα σου πω ότι εγώ θα την επέλεγα, αλλά αυτή θα με επέλεγε; Δηλαδή θέλω να σου πω ότι αν εγώ δεν εκπέμπω ότι θέλω να είμαι εκεί πέρα, γιατί εκπέμπω ότι θέλω να είμαι κάπου αλλού, γιατί να με πάρουνε; Κατάλαβες; Καταλαβαίνεις πώς το λέω;

Υπάρχει κάποια τηλεοπτική σειρά που θα ήθελες να συμμετάσχεις απ’ όσες βλέπεις;

Όχι, δε βλέπω κάτι. Σου λέω δεν υπάρχει το drive του ηθοποιού τόσο μεγάλο.

Και το άλλο που ήθελα πάλι να ρωτήσω τη γνώμη σου ίσως περισσότερο. Βλέπουμε ότι γίνονται πολλές reality τηλεοπτικές παραγωγές και στη θέση τους ίσως θα μπορούσε κανείς να πει θα μπορούσαν να γίνουν κάποιες σειρές ή να προβληθεί το θέατρο περισσότερο.

Ναι.

Γιατί πιστεύεις ότι δε γίνεται αυτό και τι θα έλεγες στους παραγωγούς, που δεν κάνουν μία τέτοια επιλογή;

Κοίταξε, αυτήν τη στιγμή – Τι να πεις τώρα; Ριάλιτι. Καταρχήν, κατά όλα, καλό είναι να ξέρουμε όλοι ότι δεν υφίσταται πραγματικότητα στο ριάλιτι, δηλαδή από τη στιγμή που έτσι κι αλλιώς υπάρχει ένα προϊόν τηλεοπτικό, το οποίο μόνο μοντάρεται δημιουργείται μία δραματουργία. Ακόμα και όταν προκύπτουν πράγματα, η επιλογή των πλάνων, η επιλογή της οπτικής είναι κατευθυνόμενη. Γι’ αυτό μισούσαμε όλοι τον Αιμιλιάνο από το GNTM 3! Δηλαδή υπάρχει η δυνατότητα αυτή να δημιουργείται μία δραματουργία κατευθυνόμενη! Οπότε δε μιλάμε για πραγματικότητα, μιλάμε για μυθοπλασία, που προκύπτει. Το προϊόν αυτό το τηλεοπτικό έχει το εξής θελκτικό. Έχει την έννοια του διαγωνισμού. Οποιαδήποτε έννοια ανταγωνισμού, διαγωνισμού ήδη δημιουργεί μία δραματουργία από μόνη της. Ποιος θα κερδίσει στα 100 μέτρα; Ποιος θα κερδίσει στη Eurovision; Ποιος θα κερδίσει στο GNTM 3; Εντάξει; Αυτό δημιουργεί ήδη έναν αφηγηματικό άξονα με αρχή, μέση και τέλος. Το γεγονός ότι αυτό μπορεί να μπολιαστεί με ανθρώπους, οι οποίοι έχουν ένα drive έκθεσης, αλλά όχι έκφρασης ίσως, δημιουργεί ένα επίπεδο δραματουργίας απρόβλεπτο, που μπορεί να δημιουργήσει ενδιαφέρον. Δεύτερο αυτό. Το κόστος παραγωγής είναι μάλλον μικρότερο, γιατί θα χρειαστεί στους πάντες εκτός από συγγραφείς, εκτός από ηθοποιούς. Κυρίως όμως θα δημιουργήσεις ένα επιπρόσθετο ανθρώπινο δυναμικό να περιφέρεται, να καταναλώνεται στην παραφιλολογία του πράγματος. Στα πρωινάδικα, στα κουτσομπολίστικα, δηλαδή εκεί που είχες να ασχολείσαι με τους ηθοποιούς, έχεις ξαφνικά να ασχολείσαι και με τους παίκτες ριάλιτι, οπότε έχεις αυξήσει το talent pulse σου με ποιον θα ασχολείσαι. Επίσης, σου είναι, όχι περιττοί, αναλώσιμοι αυτοί οι άνθρωποι. Ο ηθοποιός θέλει να ξαναπαίξει. Θέλει να υπάρχει. Οφείλει να ξαναπαίξει, οφείλει να υπάρχει. Αυτό είναι κομμάτι της δουλειάς του. Άρα, ο ηθοποιός μπορεί να προστατέψει όλη αυτή την έκθεσή του στην παραφιλολογία που εσύ θέλεις να εκμεταλλευτείς. Ο παίκτης ριάλιτι δε θα το κάνει αυτό. Είναι αναλώσιμος. Οπότε ενώ χρειάζεσαι τη Μαρία Κίτσου για να συνεχίσει τις Άγριες Μέλισσες, δε χρειάζεσαι κανέναν για να συνεχίσεις το GNTM 3. Και αυτό είναι πολύ θελκτικό στον παραγωγό. Να έχει το brand και το brand του να μην είναι ανθρωποκεντρικό. Και δυστυχώς το βλέπουμε σε παγκόσμιο επίπεδο νικητές σε ριάλιτι αν έχουνε συνέχεια, σε αυτό που ονειρεύτηκαν να κάνουν, δηλαδή οι εξαιρέσεις είναι ελάχιστες.

Έχεις σκεφτεί να πας στο εξωτερικό για μεγαλύτερη καριέρα; Γιατί έχεις κάνει κάποια παράσταση μου είπες.

Γελάω. Όταν ήμουν στο Βερολίνο, με αυτήν την όπερα το Yasou Aida!, ναι, σκέφτηκα πάρα πολύ σοβαρά να παραμείνω στο Βερολίνο. Αλλά ήμουν εκεί πέρα στο Βερολίνο με πάρα πολύ ευνοϊκές συνθήκες, δηλαδή ήμουνα σε μια παράσταση ως συγγραφέας, όπου θα πληρωθώ, θα πληρωνόμουν και το ζούσα δουλεύοντας. Γνωρίζοντας εκεί πέρα τον κόσμο είδα ότι ο κόσμος αντιμετώπιζε τα ίδια προβλήματα που αντιμετωπίζουμε και εδώ όλοι στην Αθήνα, δηλαδή οι καλλιτέχνες έπρεπε να βρουν δουλειά. Το Βερολίνο ήταν υπερκορεσμένο. Αν ήθελες καλοπληρωμένη δουλειά θα έπρεπε να πας σε κάποια από τις πόλεις, τις πιο πλούσιες από το Βερολίνο, το Αμβούργο, τη Στουτγάρδη ή το Μόναχο, οπότε εκεί λέω θα αντιμετωπίσω τα ίδια προβλήματα, τα ίδια ζητήματα, αλλά θα έχω ένα μεγάλο μείον, τη γλώσσα. Συνειδητοποίησα ότι η γλώσσα, τα ελληνικά, είναι η γλώσσα μου και είναι η γλώσσα στην οποία έχω τη μεγαλύτερη άνεση να εκφραστώ. Οπότε δεν έμεινα έξω. Κι έτσι μπόρεσα να μεταφράσω. Δε θα μπορούσα να μεταφράσω στα γερμανικά, αλλά στα ελληνικά μπορούσα να μεταφράσω. Άκου τώρα πράγμα! Οπότε δεν το σκέφτηκα, γιατί είναι το εργαλείο μου τέτοιο, η γλώσσα, που δ[03:10:00]ε μου επιτρέπει να το κάνω. Θα μπορούσα να πω και τώρα μηδενίζω και ξαναξεκινάω στα αγγλικά. Θα μπορούσα, δεν το έκανα.

Αν δεν ήσουν stand up comedian ή συγγραφέας, ηθοποιός, ότι έχεις ασχοληθεί, υπάρχει κάτι άλλο που θα ήθελες να ήσουν;

Γράψε «σήκωσε τα χέρια του λέγοντας δεν ξέρω!» Τι να σου πω. Δεν ξέρω! Είναι μια εύλογη ερώτηση, αλλά είναι και μια ερώτηση, ξέρεις, τι να σου πω; Όταν έρχεται αυτή η ερώτηση: «αν αύριο συνέβαινε κάτι και δε θα μπορούσες πια να δουλέψεις σαν stand up κωμικός τι θα έκανες;» Ρε παιδιά τι έχει συμβεί δηλαδή και δεν μπορώ να δουλέψω σαν stand up κωμικός; Πρέπει να έχει γίνει κάτι! Να καταστραφεί το σύμπαν! Δε θα με απασχολήσει εκείνη τη στιγμή και τι θα έκανα. Θα έπρεπε να επιβιώσω. Οπότε ξέρεις, αυτό.

Υπάρχει κάποια φράση από κάποιο έργο ή ρόλο που σε εκφράζει;

Υπάρχει μια έκφραση που με εκφράζει, που προέκυψε από δική μου παράσταση και τη λέω συχνά πριν πάνε στραβά τα πράγματα και χαλάει οτιδήποτε κι αυτά, γιατί κάποτε αγχωνόμουνα πάρα πολύ και φώναζα και συνεχίζω. Αλλά η ατάκα μου είναι «και στον Τιτανικό, όλα τέλεια λειτουργούσαν».

Απ’ όλα όσα έχεις κάνει, συγγραφή, θέατρο, stand up, τα πάντα, ποιο είναι αυτό που σου δίνει τη μεγαλύτερη ελευθερία έκφρασης;

Το stand up. Και είναι κάτι το οποίο με χαροποιεί ιδιαίτερα, το ότι μπορώ να το κάνω, δηλαδή και όσο περισσότερο ασχολούμαι με άλλες δουλειές, γιατί ξέρεις όταν κάνεις μετάφραση είναι πολύ δημιουργικό. Σε περιορίζει το έργο το υπάρχον. Όταν δεν είσαι ο μόνος που υπογράφει τη δημιουργία, συνεργάζεσαι. Μου ήταν πάρα πολύ δύσκολο να ξεκινήσω συνεργασίες προερχόμενος από το stand up. Έμαθα κι εγώ, αλλά και μόνο η σκέψη ό,τι και να γίνει μπορώ να το κάνω αυτό και να είμαι αφεντικό, συγγραφέας και σκηνοθέτης και υποκριτής και παρουσιαστής του εαυτού μου και της δουλειάς μου, με χαροποιεί. Μου δίνει πάρα πολύ μεγάλη χαρά και θα σου πω και κάτι και σε σχέση με αυτό ότι είναι και η φάση που θα πω ότι όχι το stand up μου δε θα μου το ορίσει κανείς άλλος. Ναι, αν με καλέσεις σε μια εταιρική παράσταση να συμμετάσχω θα έχω μία συναίσθηση του χώρου που βρίσκομαι και του τι καλούμαι να κάνω και θα συμπεριφερθώ αντίστοιχα. Όμως στην παράστασή μου θα πω αυτό που έχω σκεφτεί. Αυτό που θέλω. Και είναι και ο λόγος που στην Καφρόκρεμα, που έκανα μόνος μου ολοκληρωτικά την παραγωγή, γύρισα στην υπεύθυνη δημοσίων σχέσεών μου, στο θέατρο και της είπα δε δίνω προσκλήσεις. Δε δίνω σε ραδιοφωνικούς σταθμούς, δε δίνω – Στην Αθήνα δεν έδωσα, στην επαρχία για κάποιους λόγους έπρεπε να δώσω κάποιες προσκλήσεις για κάποιες τέτοιες συνεντεύξεις και τα σχετικά. Αλλά τους είπα δεν θα έρθει άνθρωπος να δει την παράστασή μου, χωρίς να το έχει επιλέξει κι ας μην του αρέσει. Εγώ άνθρωπο που μπήκε τζάμπα στην παράστασή μου και μετά θα έχει και την αποψάρα του δεν τον θέλω.

Τι θα συμβούλευες νέα παιδιά που θέλουν να ασχοληθούν με το stand up – και λέω το stand up, γιατί είναι αυτό που σε χαρακτηρίζει περισσότερο – τι θα τους έλεγες;

Να προσέχουν τους συνεργάτες τους σε όλα τα επίπεδα και να τους προσέχουν, να τους φροντίζουνε και να τους προσέχουν τι κάνουνε, να μαθαίνουνε δηλαδή και από την τέχνη τους και από την τεχνική τους και από το πώς διαχειρίζονται όλα τα άλλα τα εξωπαραστασιακά. Θα τους έλεγα να είναι όσο το δυνατόν καλύτερα προετοιμασμένοι σε κάθε φάση που βρίσκονται και θα τους έλεγα να αναλογίζονται κάθε λίγο πού βρίσκονται οι ίδιοι στη ζωή τους εκείνη τη στιγμή και τι θέλουν να πετύχουν. Αυτό. Δεν ξέρω τι άλλο. Και να δουλεύουν όσο μπορούν περισσότερο, και να μην αισθάνονται τύψεις όταν θέλουν να τεμπελιάσουν!

Πριν κλείσουμε, υπάρχει κάτι που θα ήθελες να συμπληρώσεις;

Όχι, ξέρεις τι; Παθαίνω κάτι τώρα που το έπαθα σήμερα το πρωί. Ανοίγω τους υπολογιστές και αυτά και βλέπω και το Twitter και λέω να γράψω τώρα κάτι στο Twitter; Και λέω δε μου έρχεται κάτι να γράψω τώρα, να πιεστώ να γράψω κάτι; Όχι, οπότε να πιεστώ το να σου πω τώρα; Δε μου ήρθε κάτι. Αυτό που σου είπα τώρα!

Σε ευχαριστώ πάρα πολύ για τον χρόνο σου και για τη συζήτηση που είχαμε!

Και πάτησες το pause τώρα; Το stop;

Όχι ακόμα δεν το ‘χω πατήσει!