Λοιπόν, καλησπέρα, πώς ονομάζεστε;

Καλησπέρα, ονομάζομαι Δήμητρα Λιάνη Παπανδρέου.

Είμαι η Χριστίνα Μαργιώτη. Είμαστε με την κυρία Δήμητρα Λιάνη Παπανδρέου στην Πολιτεία, είναι 3 Ιουλίου και ξεκινάμε. Θέλετε να μας πείτε κάποια πράγματα για τη ζωή σας;

Βεβαίως. Πάμε. Γεννήθηκα λοιπόν στις 30 Απρίλη. Μεταξύ... Κοντά μάλλον στη σύζευξη 2 μηνών. Τέλη Απριλίου, 30 Απρίλη, προς αρχές του Μάη. Άνοιξη. Γεννήθηκα στην Αθήνα, στην οδό 3ης Σεπτεμβρίου, σε μια κλινική όπου με γέννησε η μητέρα μου, και μάλιστα λέγανε ότι κάνανε μια κλήρωση για μια χρυσή λίρα, ποιο ήταν το πιο όμορφο μωρό. Όπου τη λίρα την πήρε η μητέρα μου, γιατί θεωρήσαν ότι εγώ ήμουν το πιο όμορφο μωράκι εκεί. Στη συνέχεια ήθελα να πω δυο πράγματα για τους γονείς μου. Ο πατέρας μου κατάγεται από την Κλεισούρα της Καστοριάς, κατά το ήμισυ λοιπόν είμαι Μακεδόνισσα, και η μητέρα μου απ’ την Ελευσίνα. Το σπίτι της ήταν λίγο –αρκετά– κοντά προς τον ιερό ναό της Δήμητρας. Τη γιαγιά μου, τη μητέρα της μητέρας μου, την λέγαν Δήμητρα. Απόκτησα λοιπόν αυτό το όνομα. Έχω έναν αδερφό, ο οποίος είναι μεγαλύτερος. Ήμασταν δύο παιδιά στην οικογένεια. Και ο πατέρας μου ήταν στρατιωτικός. Γεννήθηκα από έναν μεγάλο έρωτα, του πατέρα μου προς την μητέρα μου, που όταν την είδε σε κάποιο χορό που είχε γίνει στην Ελευσίνα, την ερωτεύτηκε σφόδρα και την παντρεύτηκε. Από κει και πέρα, η ζωή ενός στρατιωτικού τότε ήταν γεμάτη μεταθέσεις. Σχολείο πήγα πρώτη φορά στη Βυρηττό, στο Λίβανο, γιατί ο πατέρας μου πήρε μια θέση σαν στρατιωτικός ακόλουθος  στην πρεσβεία του Λιβάνου, στη Βυρηττό. Πήγα λοιπόν, τα πρώτα μου βήματα, τα σχολικά ξεκίνησαν σε ένα σχολείο όπου ήμουν το μοναδικό Ελληνάκι. Επίσημη γλώσσα ήταν τα Γαλλικά. Το σχολείο ήταν καλογριές, Ουρσουλίνες, το Saint Joseph, καθολικό σχολείο. Ήθελα να πω ότι πήγα και πολύ λίγο, για κάνα διάστημα ενός μήνα, σε ένα ελληνικό σχολείο. Μετά αμέσως με πήγαν εκεί, όπου ήταν δραματικές αυτές οι στιγμές. Μπορώ να πω ότι σχεδόν τις θυμάμαι και όπως μου τις είχαν χαρακτηρίσει οι γονείς μου. Ο πατέρας μου ερχόταν κάθε μεσημέρι να με παραλάβει με το αυτοκίνητο της πρεσβείας και εγώ ήμουν στα κάγκελα κλαίγοντας, κρατώντας τα κάγκελα. Φανταστείτε ένα παιδάκι να 'χει χώσει τη συμπαθητική του μουρίτσα κλαίγοντας στα κάγκελα και να χτυπιέται. Γιατί ήθελα να φύγω. Δεν με έπαιζε κανείς γιατί δεν μπορούσα να επικοινωνήσω. Επειδή όμως η ανάγκη ενός παιδιού να επικοινωνήσει είναι πάρα πολύ μεγάλη και επειδή ένα παιδάκι είναι ένα σφουγγαράκι, πολύ γρήγορα άρχισα να μαθαίνω τα Γαλλικά, που ήταν η κύρια γλώσσα που μάθαινα. Παράλληλα η μητέρα μου, μου έκανε μαθήματα Ελληνικών με τα γνωστά κλασικά βιβλία που είχαμε τότε, όσο μπορούσε κι εκείνη. Δεν ήταν καθηγήτρια, αλλά όσο μπορούσε μου μάθαινε την αλφαβήτα και να σχηματίζω προτάσεις. Οι τρεις πρώτες τάξεις του Δημοτικού πέρασαν εκεί. Στο διάλειμμα είχα αρχίσει να μαθαίνω κάποια Αραβικά, τα οποία πολύ λυπάμαι που δεν τα καλλιέργησα μετά και τα ξέχασα πάρα πολύ γρήγορα, γιατί είναι μια γλώσσα που μιλιέται σε πάρα πολλές αραβικές χώρες. Και αργότερα απέκτησα και φίλους στη συνέχεια από τον αραβικό κόσμο. Έτσι, πολύ γρήγορα προσαρμόστηκα. Έκανα τις τρεις πρώτες τάξεις του Δημοτικού εκεί και στη συνέχεια πήραμε μια μετάθεση. Ήρθαμε στην Ελλάδα. Πέρασα από μια επιτροπή. Με βάλανε στην τρίτη Δημοτικού και συνέχισα σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, όπως ήταν η Αλεξανδρούπολη, όπως ήταν η Χαλκίδα. Περιττό να πω ότι ο πατέρας μου ήταν ένας δημοκρατικός, λαμπρός αξιωματικός, καθηγητής στη σχολή πολέμου, αλεξιπτωτιστής. Δίδασκε δηλαδή τους μέλλοντες στρατιωτικούς. Όμορφος, με τις γλώσσες του, δηλαδή μιλούσε τα Γαλλικά του, τα Αγγλικά του, για κείνη την εποχή ήτανε και πολλές οι γλώσσες αυτές. Και πέρασαν τα χρόνια, ώσπου ήρθε η 21η Απριλίου του 1967 και σχηματίστηκε η Χούντα. Εκεί τον πατέρα μου τον είχαν διώξει απ’ τον στρατό, και μάλιστα είχε και κάποιον φίλο και νονό μου, τον λεγόμενο κύριο Κώστα Καρύδα. Ήταν αδερφικοί φίλοι. Και επειδή είχε γίνει η Χούντα, περνούσε απ’ τον μοναδικό δρόμο, στου Παπάγου πια έχουμε εγκατασταθεί. Έχει πάρει ένα σπίτι από τον ΑΟΑ. Ο ΑΟΑ είναι αυτός ο οργανισμός που έφτιαχνε σπίτια κι έδινε στους αξιωματικούς, ούτως ώστε οι πρώτοι κάτοικοι του Παπάγου ήταν περισσότερο αξιωματικοί, και μάλιστα συνοικισμός αλληλομισουμένων όπως το έλεγα εγώ, όπου οι μισοί δεν μιλούσαν στους άλλους μισούς, λόγω πολιτικών πεποιθήσεων. Τα πρώτα μου ερεθίσματα πολιτικά τα πήρα από τον πατέρα μου, ο οποίος κατά τη διάρκεια της Χούντας, όντας έξω απ’ τον στρατό, άκουγε "Deutche Welle", που ήταν παράνομη. Εκεί μου μάθαινε κάποια πράγματα ιστορικά. Πολύ μικρή πλέον... Α, τελειώνοντας το Δημοτικό στου Παπάγου, τα γυμνασιακά μου χρόνια πήγα στο 2ο Θηλέων, «Μαράσλειο» –τότε ήταν θηλέων τα σχολεία–, το οποίο είναι στην οδό Μαρασλή και Σουηδίας στο Κολωνάκι. Το λέω αυτό γιατί είναι κάποια σημαδιακά πράγματα στη ζωή. Παραδείγματος χάριν στην Σουηδίας, στην οδό Σουηδίας ήταν το γραφείο του Ανδρέα εκείνη την εποχή. Λοιπόν... Όταν είχε έρθει κι αυτός από την εξορία γιατί ήταν εξόριστος κάποια χρόνια. Λοιπόν, τελείωσα το σχολείο. Στα 16 μου όμως οργανώθηκα με άλλα παιδιά απ’ του Παπάγου, κυρίως παιδιά αξιωματικών. Οργανώθηκα στον Ρήγα Φεραίο. Είχα γνωριστεί με ένα παιδί, που ήτανε στο κίνημα το φοιτητικό επί Χούντας, στη Νομική Σχολή, που γίναν πολλά επεισόδια. Δεν ξέρω αν έχεις δει, είσαι πάρα πολύ μικρή, αλλά είχαν γίνει κάποια επεισόδια επί Χούντας. Ήταν λίγο πριν το Πολυτεχνείο, γίνει το Πολυτεχνείο.

Όχι το Χημείο;

Όχι, το Πολυτεχνείο, που μπήκαν τα τανκς κλπ., λίγο πριν έγιναν τα επεισόδια στη Νομική Σχολή. Εγώ κοριτσάκι, τότε πέρναγα απέξω, ενθουσιάστηκα, γνωρίστηκα με ένα παιδί, ο οποίος δεν ζει πια, λεγόταν Νικήτας Λιοναράκης, ένα από τα στελέχη του ΚΚΕ Εσωτερικού τότε. Η φοιτητική οργάνωση του ΚΚΕ Εσωτερικού λεγόταν Ρήγας Φεραίος. Μπήκα λοιπόν με μια έτσι χαρά και ότι κάνουμε την επανάστασή μας, διάβαζα περίφημα βιβλία, Μαρκούζε και ό,τι ήταν της εποχής, αντιστασιακό. Ποτίστηκα με αριστερές ιδέες. Έγινε το Πολυτεχνείο. Εγώ ήμουν ακόμα πιο μικρή από εκείνη τη γενιά του Πολυτεχνείου, που ήταν οι γνωστοί, Λαλιώτης κλπ. και η Μαρία Δαμανάκη και Παπαχρήστος, ο Δημήτρης Παπαχρήστος, ο οποίος ήτανε η φωνή του Πολυτεχνείου: «Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο». Όλα αυτά γινόντουσαν κρυφά απ’ τους γονείς μου, γιατί ερχόταν ένα παιδί, το οποίο ήταν τότε της καθοδήγησης, υπεύθυνος και ο οποίος ήταν... Ακούει στο όνομα... Υπάρχει ακόμα, απλώς δεν μ’ αρέσει η εξέλιξή του. Λεγόταν Δημήτρης Ψαριανός, ο γνωστός. Αυτό το παιδί λοιπόν ήταν καθοδηγητής μου τότε. Ερχόταν λοιπόν, εγώ πήδαγα απ’ το παράθυρο της κρεβατοκάμαράς μου και δεν έπρεπε να ξέρει η αριστερά σου, τι ποιεί η δεξιά σου. Μιλάω για... Αυτές τις εντολές είχαμε. Μοιράζαμε προκηρύξεις σε μια περιοχή που ο Παπάγος ήτανε κόκκινο πανί για να τις ρίξεις. Να φανταστείς ότι όταν έγινε η Χούντα, όλα τα τανκς περνούσαν απ’ τον μοναδικό δρόμο, που ήταν η[00:10:00] λεωφόρος Παπάγου και περνούσαν μπροστά από το σπίτι μας. Υπήρχε ένα αστυνομικό αυτοκίνητο, το οποίο παρακολουθούσε τον πατέρα μου και όλα έπρεπε να γίνουν πάρα πολύ κρυφά. Το λέω γιατί τον παρακολουθούσαν γιατί εθεωρείτο... Ο πατέρας μου αγαπούσε πολύ τον Γεώργιο Παπανδρέου. Κοίτα τώρα πώς κουμπώνουν κάποια πράγματα, έτσι; Αγαπούσε πολύ τον Γεώργιο Παπανδρέου. Πίστευε στις ιδέες του Γεωργίου, δημοκράτης αξιωματικός, ο οποίος εκείνη την εποχή, το να είσαι δημοκράτης και να ψηφίζεις Ένωση Κέντρου εθεωρείτο, ίσον ερυθρός Συνταγματάρχης. Λοιπόν, ο πατέρας μου είχε και έναν ανιψιό, ήταν πολλά αδέρφια, ένας ανιψιός του πατέρα μου, ο Γιώργος Λιάνης, όχι ο δημοσιογράφος, ένας άλλος πρώτος μου ξάδερφος, ο οποίος ζούσε στην Αμερική και ήταν δάσκαλος, θα 'λεγα, καθηγητής και στους πρώτους αστροναύτες, NASA κλπ., ο οποίος ανήκε και στο ΠΑΚ και είχε και ιδιαίτερη φιλία με τον Ανδρέα. Λοιπόν, τα λέω αυτά γιατί θα ακούσεις, έτσι, ο πατέρας μου, Λιάνης, Λιάνης ο δημοσιογράφος, Λιάνης εκείνος ο οποίος έγινε και στην πρώτη κυβέρνηση του Ανδρέα που έκανε το ’81, τότε Υπουργός Έρευνας και Τεχνολογίας. Λοιπόν, τώρα ξαναγυρίζω πάλι πίσω και λέω ότι συνεχίστηκε αυτή η ιστορία κτλ., κτλ. Ό,τι γινόταν, γινόταν κρυφά απ’ τους γονείς μου, μέχρι που μια φορά, ένα βράδυ με τσάκωσε η μητέρα μου να μπαίνω από το παράθυρο, όπου το μυαλό της πήγε κάπου αλλού, διότι 16 χρονών, 17, φαντάστηκε ότι είμαι το κοριτσάκι που «γκομενίζει» με τ΄αγοράκια. Κι αυτό δεν της άρεσε καθόλου καθότι το σπίτι μας ήταν και αυστηρών αρχών και περιττό να σου πω ότι ο πιο αυστηρός στο σπίτι, ήταν η μητέρα μου, όπως την έλεγα: «Ο στρατηγός είναι η μητέρα», παρά ο πατέρας μου, ο οποίος μου είχε μια ιδιαίτερη αδυναμία, ως το κορίτσι, και του έμοιαζα κιόλας. Θέλω να σου πω για τον πατέρα μου επίσης, ότι ήταν ένας άνθρωπος, ο οποίος ενώ είχε αυτές τις δημοκρατικές αντιλήψεις και πάλευε γι' αυτές όσο μπορούσε, με διακριτικότητα, ήταν ένας άνθρωπος ο οποίος και στον Εμφύλιο βοήθησε, παρότι στρατιωτικός, αρκετούς αντάρτες. Και μάλιστα τα τελευταία χρόνια της ζωής του, που νοσηλεύτηκε στο Ιπποκράτειο, ήρθε ένας γιατρός, έπεσε στην αγκαλιά του. Ήταν ένας αντάρτης τον οποίο είχε σώσει ο πατέρας μου. Όπως επίσης είχε σώσει και αρκετούς Εβραίους της Θεσσαλονίκης, γιατί ζούσαν στη Θεσσαλονίκη, την εποχή εκείνη που γινότανε στον πόλεμο το μάζεμα και στα Άουσβιτς και στα Νταχάου κτλ., των Ελληνοεβραίων της Θεσσαλονίκης. Όπως και πολλοί πέθαναν, πολλοί διώχτηκαν, αλλά και κάποιοι σώθηκαν. Κάποιους τους έσωσε και ο πατέρας μου. Λοιπόν ήταν δηλαδή ένας άνθρωπος, ο οποίος είχε ευαισθησίες. Νομίζω, πολύ έτσι ταπεινά να πω ότι τις απέκτησε αυτές τις ευαισθησίες σε ότι αφορά τον άνθρωπο, γι' αυτό και μεγάλωσα, θα 'λεγα, με ένα ανθρωποκεντρικό άξονα στη ζωή μου. Λοιπόν, με τσάκωσε λοιπόν η μητέρα μου, μου έριξε κάτι φάπες ξεγυρισμένες. Βέβαια εγώ κλειστό το στόμα μου. Δεν μαρτύρησα ποτέ κτλ. Κάπως αυτό λίγο δεν πήγαινα κάποιες μέρες. Μετά συνεχίστηκε με προσοχή κλπ. Όταν όλα τελείωσαν το ’74, έχω την πρώτη μου σχέση. Είναι ένα παιδί που είναι φαρμακοποιός, εργάζομαι στο φαρμακείο του. Και δεν έχω περάσει για μισή μονάδα τότε στην Φιλοσοφική Αθηνών. Αν είχα δηλώσει άλλες σχολές, μπορούσα να πάω, αλλά επειδή ο έρωτας με είχε καθηλώσει, ο πρώτος έρωτας, παρέμεινα στην Αθήνα και δούλευα στο φαρμακείο μαζί με τον τότε σύντροφό που είχα, τον Βασίλη, γιος αξιωματικού κι αυτός, χουντικού εκείνος, αριστερό το παιδί. Ναι, υπήρχαν τα παιδιά δηλαδή κάποιον χουντικών οι οποίοι από αντίδραση βγαίναν ακριβώς το αντίθετο. Λοιπόν, τελείωσα το Γυμνάσιο, δούλεψα εκεί ένα διάστημα και γύρω στα 19 μου παρουσιάζεται μια ευκαιρία. Βλέπω ότι η Ολυμπιακή Αεροπορία κάνει προσλήψεις πολλές. Είναι η εποχή η μεταβατική της Ολυμπιακής. Έχει μεσολαβήσει το lock out που είχε κάνει ο Ωνάσης τότε και πουλήθηκε στο δημόσιο και η Ολυμπιακή άρχισε να μεγαλώνει, να απλώνει τα δικά της φτερά. Παίρνουν λοιπόν πάρα πολλές κοπέλες, και ιπτάμενες, και συνοδούς εδάφους. Εγώ δεν τολμούσα να πω για ιπτάμενες κτλ.. Στην Ολυμπιακή υπήρχε μια άλλη μου ξαδέρφη, αδερφή αυτουνού του Γιώργου του Λιάνη, που ήταν στην Αμερική, η Άρτεμις η Χαλκιοπούλου –όνομα ανδρός–, στην οποία τηλεφώνησα, αν και δεν είχαμε πολύ ιδιαίτερες σχέσεις. Της τηλεφωνώ, της λέω: «Υπάρχουν κάποιες προσλήψεις μήπως κι εγώ μπορώ;» κτλ. Οι προσλήψεις αυτές προς πάσα κατεύθυνση στελέχωσης της Ολυμπιακής Αεροπορίας. Από μετριοφροσύνη είχα πει να δουλέψω στον χώρο των συνοδών εδάφους. Όταν πάω λοιπόν να συναντήσω την Άρτεμις, την ξαδέρφη μου, η οποία ήταν αρχισυνοδός τότε, μου λέει: «Βρε παιδί μου, παίρνουν τώρα, σήμερα, παίρνουν κοπέλες οι οποίες… Παίρνουν προσλήψεις. Δεν δίνεις μια εδώ; Γιατί τώρα κάτω στο έδαφος δεν έχω πολύ τα κονέ μου». Λέω: «Πότε να δώσω;». «Τώρα -μου λέει-, συμπλήρωσε αυτή την αίτηση -μου δίνει την αίτηση- και θεωρώ ότι είναι καλύτερα για σένα». Με βάζει υπογράφω την αίτηση και μου λέει: «Πέρνα σε ένα δωμάτιο», όπου είναι μια επιτροπή. Μια κυρία εξετάζει τα Αγγλικά, μια άλλη κυρία εξετάζει τα Γαλλικά, δίνω το βιογραφικό μου. Μου κάνουν τις ερωτήσεις. Μου λέει η μια κυρία, που ήταν τότε στην επιτροπή, ονόματι Τζένη Ραϊσή, πολύ παλιά από την ΤΑΕ. Να σκεφτείς ότι ο κλάδος αυτός δεν είχε σύνταξη –θα σου πω γι' αυτό μετά– και ήτανε στο ΙΚΑ, δηλαδή φαντάσου γυναίκες των 60 χρονών και 62 χρονών, να πετάνε. Καταλαβαίνεις τώρα, αυτό δεν είναι επάγγελμα για μεγάλες γυναίκες, ήταν για νεαρά κορίτσια, να μπορούν να αντέξουν στις τότε συνθήκες εργασίας. Όπου λοιπόν μου λέει αυτή η κυρία Τζένη Ραϊσή: «Σε παρακαλώ, μπορείς να κάνεις μια βόλτα, να περπατήσεις μέχρι το παράθυρο εκεί;». Είχε κάποιο βάθος κάποιων μέτρων. Εγώ τα χάνω. Λέω: «Γιατί;». «Περπάτησε, κορίτσι μου», μου λέει. Περπατάω, φτάνω στο παράθυρο και όπως ερχόμουν μου λέει: «Έλα τώρα, έλα». Με κοίταγε και μου χαμογέλασε. Μου λέει: «Ξέρεις κάτι; Εμείς τις πολύ ωραίες κοπέλες δεν τις θέλουμε στην Ολυμπιακή». Λέω: «Γιατί;». Ήμουν και αρκετά έτσι... Είχα την «παιδική αφέλεια» γιατί και παραμένω ίσως παιδάκι μέχρι σήμερα στην καρδιά μου. Λοιπόν λέει: «Μας τις παίρνουν γρήγορα». Εγώ δεν κατάλαβα, λέω: «Μάλλον δεν με θέλουν. Δεν ξέρω για ποιον λόγο». Βγαίνω έξω στην ξαδέρφη μου, της λέω: «Άσ' τα, χάλια». «Γιατί;». Λέω: «Μου 'πε ότι δεν θέλουν τις κοπέλες τις...». «Κάτσε να δω, ρε παιδί μου». Μπαίνει μέσα. Λέει: «Πέρασες με τα τσαρούχια, τι είναι αυτά που λες;». Τελοσπάντων, για κάποιες μέρες έχω κρυφά πάει να αρχίσω την εκπαίδευση. Ώσπου κάποια στιγμή επειδή αυτή η εκπαίδευση θα κρατούσε καιρό, ανακοινώνω στους δικούς μου ότι μπήκα ιπταμένη στο προσωπικό της Ολυμπιακής και ότι είμαι στη φάση της εκπαίδευσης. Μια επανάσταση της μητέρας μου, διότι πρώτον φοβόταν τα αεροπλάνα, δεύτερον αυτή η χειραφέτηση δεν της καλοφαινότανε. Για τη μητέρα μου το πρότυπο ήταν, να έχω παντρευτεί το πολύ μέχρι τα 20, να 'χω αραδιάσει τέσσερα-πέντε κουτσουβελάκια και να είναι γιαγιά και ευτυχής, ότι εγώ έχω παντρευτεί έναν καλό άνθρωπο και έχω κάνει τα παιδάκια μου. Βέβαια αυτός ο συμβιβασμός για μένα δεν χωρούσε στην τότε δική μου λογική. Και γίνεται ένας καβγάς, όπου σηκώνομαι και φεύγω από το σπίτι και παίρνω και τον σκύλο μου. Είχα έναν σκύλο τότε. Πάντα είχα σκύλους. Αγαπώ πολύ τα ζώα. Είχα και γάτες μια περίοδο, [00:20:00]αλλά ο σκύλος αυτός ήταν μεγάλος Δανός. Ένα τεράστιο σκυλί, ο Σάντο. Έχουμε πάει στο πάρκο. Έχουμε καθίσει τη νύχτα όλη. Κλαίω συνέχεια. Είναι ο Σάντο, ο οποίος μου γλύφει τα δάκρυά μου στο πρόσωπο και τελικά την άλλη μέρα πάω στο σπίτι και εξηγούμαι ότι "I’m not telling you -στη μάνα μου-, I’m not asking you, I’m telling you", «δεν σε ρωτώ, στο ανακοινώνω. Αυτή είναι η κατάστασή μου». Τελοσπάντων είδαν και απόειδαν ότι με εμένα δεν γινόταν τα πράγματα να πάνε κατ’ ευχήν της μητέρας μου περισσότερο. Τελοσπάντων πέρασε ένα διάστημα τότε στον Ρήγα Φεραίο, στην Ολυμπιασκή κτλ., κτλ. Αλλά το 1976 έρχεται ο Ανδρέας στην Ελλάδα και ως πιτσιρίκα εγώ πηγαίνω με το τότε αγόρι μου στην υποδοχή του Ανδρέα στο αεροδρόμιο, στο Ελληνικό. Είχε φτάσει ο Καραμανλής, ήταν στην παντοδυναμία του και φτάνει κι ο Ανδρέας, ο οποίος κάπως σε εμάς τους νέους της εποχής άρχισε να δίνει τα πρώτα ελπιδοφόρα μηνύματα: Σοσιαλισμός. Είχα απηυδήσει με το ΚΚΕ εσωτερικού και εκείνα τα τσιτάτα του τύπου αν ο Ζαχαριάδης, τα... αναλύσεις... ήταν δεξιός οπορτουνιστής ή σεχταριστής κτλ. Όλα αυτά δεν μου πήγαιναν στον χαρακτήρα τον ατίθασο που είχα. Και ιδρύουμε μαζί με άλλα παιδιά την πρώτη τοπική οργάνωση στον Παπάγο. Περάσαν τα χρόνια, το ΠΑΣΟΚ γίνεται αντιπολίτευση και το ’81 ο Ανδρέας γίνεται Πρωθυπουργός. Το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, ο λαός στην εξουσία. Εγώ σε όλες τις συγκεντρώσεις μέσα, είτε με την οργάνωση της Ολυμπιακής, που ήταν στην ΟΣΠΑ τότε, η μεγάλη οργάνωση όλων των κλάδων της Ολυμπιακής... Κατεβαίναμε στις διαδηλώσεις, γραμμένη στην ΠΑΣΚΕ στο συνδικαλιστικό μου όργανο. Κάποια στιγμή με βάζουν ως μέλος της ΠΑΣΚΕ και του ΠΑΣΟΚ, με βάζουν στα πληρώματα του Ανδρέα, που πηγαίναν «τα δικά μας παιδιά» λέγανε. Έτσι; Τα παιδιά του ΠΑΣΟΚ. Τελοσπάντων πέρασα εγώ, γνωριζόμαστε, σε κάποια στιγμή εγώ έχω φύγει για το Παρίσι. Φεύγω για το Παρίσι. Παίρνω μια άδεια άνευ αποδοχών. Πηγαίνω στο Παρίσι και γράφομαι στη Σορβόννη και στην École des hautes études, μεγάλη σχολή. Αυτή ήταν μια πολύ σπουδαία σχολή πανεπιστημιακή–

Καστοριάδης.

Όπου εκεί δίδασκε στο Παρίσι, εκεί δίδασκε ο Μίλαν Κούντερα, τον οποίον είχα την τύχη να είναι καθηγητής μου και με έλεγε "la blondie", ή "la blonde là-bas", με χαρακτήριζε δηλαδή «η ξανθούλα της τάξης». Και στην Σορβόννη, όπου παρακολουθώ μαθήματα, Ιστορία, στην École des hautes études έκανα Ιστορία Τέχνης κεντρικής Ευρώπης. Καφκολογία περισσότερο ασχοληθήκαμε το πρώτο διάστημα, Κάφκα και στη συνέχεια στη Σορβόνη κάνω Ανθρωπολογία και κάνω και μοντάζ, εθνολογικό ντοκιμαντέρ και μοντάζ. Λοιπόν, αυτό το έκανα… Το καλοκαίρι γύρισα στη δουλειά μου, ξανά πάλι. Ήμασταν περίπου 2 χρόνια έτσι στο Παρίσι. Ό,τι έκατσα, έκατσα. Δεν μπορούσα να συνεχίσω μετά να παίρνω όλα αυτά. Συνέχισα στη δουλειά μου. Γνωρίζω τον πρώτο μου άνδρα. Έχω χωρίσει με την πρώτη μου αγάπη. Ο πρώτος μου άντρας, ο πρώτος μου σύζυγος λεγόταν Αλέξης Καπόπουλος. Ήταν αρχιτέκτονας. Δούλευε τότε στο ΥΠΕΧΩΔΕ, χωροταξίας και περιβάλλοντος, ως αρχιτέκτονας, και εκείνος ήταν κινεζόφιλος. Ήταν δηλαδή Μαοϊστής την εποχή εκείνη. Ανθίζαν όλα αυτά τότε, πολύ. Και μαοϊκός.

Το κίνημα των 100 γαρυφάλλων; Πώς λεγόταν...

Ναι, ναι. Λοιπόν τελοσπάντων, χωρίς να είναι κανένας έρωτας της ζωής μου, απλώς ότι ήθελα κι εγώ να φύγω κι απ’ το σπίτι μου, να ανεξαρτητοποιηθώ, να, να, να… Εκτιμούσα το μυαλό του, του Αλέξη, ο οποίος ήταν, έτσι, αρκετά, θα 'λεγα, καλλιεργημένο άτομο και ένα άτομο έξυπνο και πολιτικοποιημένο ιδιαίτερα. Αυτά ήταν που με συγκινούσαν εμένα. Βλέπεις τα πρώτα μου ερεθίσματα ήταν πλατωνικός έρωτας και θαυμασμός για τον Τσε Γκεβάρα, οι αφίσες με τον Τσε Γκεβάρα. Τρελαινόμουν. Αυτά δηλαδή, δεν ήταν κάποιος ηθοποιός, κάποιος τραγουδιστής ή... Αυτά με συγκινούσαν κι αυτά με καθοδήγησαν στον μετέπειτα δρόμο. Παντρευτήκαμε, αυτά, και επι 4 χρόνια ήμουν στο πλήρωμα του Ανδρέα.

Έχουμε φτάσει πια στο 1983-84. Τότε κάνω πιο συχνά τα δρομολόγια με τον Ανδρέα. Λέει ο Ανδρέας μια μέρα: «Έλα εδώ, παιδί μου, εσύ», όπως είμαι μπροστά και δουλεύω στην πρώτη θέση. «Πώς σε λένε;». Λέω εγώ: «Δήμητρα Λιάνη». Ήταν από πίσω ο ξάδερφός μου, αυτός ο Υπουργός. Λέει: «Κι αυτόν τι τον έχεις εκεί πέρα;». Λέω εγώ: «Ξάδερφός μου είναι, πρόεδρε». Λέει: «Καλά, αυτός είναι άσχημος, εσύ πώς βγήκες όμορφη;». Κοκκίνισα εγώ, εντάξει τον Ανδρέα τον βλέπαμε θεό τότε. Ήτανε στα πολύ μεγάλα ντουζένια του. Λοιπόν, συνέχισε έτσι ένα φλερτ ματιών. Βέβαια, εγώ δεν μπορούσα να το παραδεχτώ αυτό. Υπήρχε κι ένας πολύ καλός μου φίλος τότε, καθόμουνα μπροστά. Καθόμουνα στις θέσεις, ήταν ιπτάμενος φροντιστής, ο Βαγγέλης ο Λώλης και μου λέει: «Βρε παιδί μου, σε κοιτάει ο πρόεδρος συνέχεια, ρίξ' του μια ματιά». «Ποιον εμένα;», λέω. «Όχι, εμένα», λέει. Λοιπόν, σκάω ένα χαμογελάκι πάρα πολύ έτσι ταπεινό κτλ. Με τον πρώτο μου σύζυγο αποφασίσαμε να κάνουμε μια εκπομπή τότε έχοντας έρθει και από το Παρίσι, που αφορούσε στην ισότητα των δύο φύλων, αφορούσε στην ισότητα των δύο φύλων. Ήταν η πρώτη φορά που δημιουργήθηκε στην Ελλάδα μια Γραμματεία Ισότητας κτλ. κτλ. Έχει βγει ο νόμος εναντίον της μοιχείας και αποποινικοποίηση και όλα αυτά. Έχουν γίνει πράγματα στην Ελλάδα μετά τη Χούντα. Ξέρεις, ήτανε φριχτά αυτά, δηλαδή «αμαρτούσες»; Σε πιάνανε με τα σεντόνια, σε πηγαίνανε στα τμήματα και γινόταν χαμός. Ξεφτίλισμα εντελώς. Καταρράκωση της ανθρώπινης υπόστασης όλα αυτά. Έχουν αρχίσει γίνονται πράγματα. Τελοσπάντων δεν υπάρχει σχέση με τον Αντρέα, απλώς κάποια στιγμή –ιδέα του πρώην συζύγου–, μου λέει: «Βρε παιδί μου, δεν ζητάς από τον Παπανδρέου να σου δώσει μια συνέντευξη;». Ζητάω μια συνέντευξη, δέχεται με χαρά ο Αντρέας να του δώσω τη συνέντευξη αυτή, και εφόσον παίρνω την συνέντευξη, μαθαίνω ότι δεν περνάει απ΄ την ΕΡΤ. Δεν υπήρχαν τα κανάλια τότε τα ιδιωτικά. Υπήρχε ΕΡΤ –ήταν ΕΤ1– και ΥΕΝΕΔ. Δεν ξέρω, δεν μπορώ να θυμηθώ αν υπήρχε και η Θεσσαλονίκης. Δεν είμαι σίγουρη. Μιλάω για ΕΡΤ Θεσσαλονίκης. Μαθαίνω ότι αυτό κόβεται για κάποιους λόγους κλπ. Μα, να έχεις συνέντευξη πρωθυπουργού και να σου την κόψουν; Μου φαινόταν περίεργο. Κάποια στιγμή σε ένα ταξίδι λέω: «Κύριε Πρόεδρε, μπορώ να σας απασχολήσω ένα λεπτό; Το και το συμβαίνει». Γίνεται έξω φρενών. Α, εγώ είχα ζητήσει και από την Μαργαρίτα συνέντευξη και μου λέει ο Ανδρέας: «Όχι άσ' το, θα σου δώσω εγώ μόνο». Λοιπόν, η Μαργαρίτα δεν μιλούσε και Ελληνικά, έτσι; Και ήταν και λίγο θέμα τότε να δώσει συνεντεύξεις. Οπότε λέει ο Ανδρέας: «Άσ' το, θα σου δώσω εγώ». Ξέρεις, μιλούσε κάπως Αμερικανικά, τα θέματα αυτά. Και υπήρχε και ένας έντονος αντιαμερικανισμός στην ιδεολογικά του κόσμου τότε. Είχε κοπεί η εκπομπή. Γίνεται μια φασαρία. Φεύγει ο τότε διευθυντής της ΕΡΤ, Χαλάτσης και μπαίνει κάποιος άλλος. Η εκπομπή γίνεται, τελοσπάντων κάναμε 13 θέμ[00:30:00]ατα. Τελειώνει αυτό. Κάποια στιγμή επειδή ο Ανδρέας ήταν με μια άλλη σχέση, εγώ ήμουν 4 χρόνια ήδη στο πλήρωμά του, πηγαίναμε πολλές φορές, μας καλούσε σε τραπέζια. Γινόντουσαν κάποιοι χοροί. Με είχε ζητήσει σε χορό.

Πώς;

Ένα πρωί–

Πώς το έκανε αυτό; Πώς σας ζήτησε σε χορό;

Το έκανε, ας πούμε, σε ένα ταξίδι στο Μεξικό, μου είχε ζητήσει να χορέψουμε. Ήταν και η Μαργαρίτα. Ήταν και όλοι οι άλλοι και βλέπανε. Εγώ ένιωθα την ώρα που με χόρευε, μαχαίρια να χώνονται στην πλάτη μου πίσω. Ξέρεις, τα βλέμματα τα κακά και τα άγρια. Κόντευα να λιποθυμήσω απ’ το κακό το μάτι και την κακή ενέργεια που έρρεε άφθονη τότε από το περιβάλλον του Ανδρέα. Και ένα πρωί, που έχω γυρίσει από κάποιο δρομολόγιο, άρα πολύ αργά τη νύχτα, κοιμάμαι. Χτυπάει το τηλέφωνο –δεν υπήρχαν κινητά– το σταθερό. Χτυπάει λοιπόν, ο Αλέξης είναι στη δουλειά του, είμαι μόνη μου και κοιμάμαι και νιώθω... Α, χτυπάει το τηλέφωνο και λέει, ακούω μια φωνή: «Δήμητρα εσύ;». Λέω: «Μάλιστα, ποιος είναι;». «Παπανδρέου εδώ». Πέφτω απ’ το κρεβάτι, γιατί δεν μπορούσα να φανταστώ ότι σου τηλεφωνεί ο Πρωθυπουργός τότε, και τι Πρωθυπουργός, ηγετάρα έτσι; Θεός στα μάτια μας. Λοιπόν, το κλείνω, πάνω στη ζαυλακωμάρα μου που έπεσα απ’ το κρεβάτι. Λέω: «Τι έκανα;. Μπα, θα 'ναι καμιά φάρσα, θα με παίρνει ο φίλος μου ο Βαγγέλης να μου κάνει φάρσα». Χτυπάει ξανά το τηλέφωνο: «Ναι, έκλεισε η γραμμή. Παπανδρέου εδώ». «Μάλιστα, κύριε Πρόεδρε». «Τι λες -μου λέει- να 'ρθεις το βράδυ στο Καστρί να πιούμε ένα ποτό, να μιλήσουμε;». «Μάλιστα, κύριε Πρόεδρε, εντάξει». Αυτό συνέβη 2-3 μέρες πριν τα γενέθλιά μου στις 30 Απρίλη. Μάλλον παραμονή των γενεθλίων μου, 29 Απρίλη. Και 30 αρχίζει η σχέση μας. Και μάλιστα στις βέρες μας, αντί για την ημερομηνία του γάμου μας, είχα βάλει την ημερομηνία της αρχής της σχέσης. Λοιπόν, με πιάνει, χορεύουμε, βάζει κάτι fados, πορτογαλέζικα, Amalia Rodrigues... Είχε μια αγάπη σε αυτές τις μουσικές του κόσμου. Λοιπόν, εγώ τότε ένιωθα ότι τα πόδια μου δεν πατάνε στη γη. Δεν ξέρω, κάπως αεροβατούσα, κάπου ήμουν σε ένα ροζ συννεφάκι, κάπου ήμουν εκτός πραγματικότητας, κάπου ήμουν... Κάπως που δεν μπορούσα να ορίσω τον εαυτό μου, κάπως ένιωθα. Χορεύεις με ένα ιερό τέρας, έναν άνθρωπο που ήταν… Έλεγα λοιπόν συνέχεια: «Ναι, κύριε Πρόεδρε». Μου λέει: «Να σου πω, δεν αφήνεις τα "κύριε Πρόεδρε" να μιλάμε στον ενικό;». Πώς να το κάνω εγώ αυτό; Τι να τον πω, «Ανδρέα»; Αποκλείεται, δεν μου ‘βγαινε απ’ το στόμα αυτό με τίποτα. Λέω λοιπόν: «Μάλιστα κύριε...». Αυτό το ότι δεν μπόρεσα να του πω: «Να σου πω Ανδρέα», ποτέ στη ζωή μου, με συνόδευσε μέχρι την τελευταία μέρα της ζωής του. Τον έλεγα «καρδούλα μου, ψυχή μου, μάτια μου, αγάπη μου». Μπροστά στους άλλους: «Ο Πρόεδρος ή ο Πρωθυπουργός είπε αυτό». Ποτέ δεν είπα «ο Ανδρέας», ποτέ δεν είπα… Τι θέλω να πω με αυτό; Ότι ήταν τόσο το δέος... Υπήρχαν άνθρωποι οι οποίοι όταν τους χαιρετούσε ο Ανδρέας δεν πλένανε το χέρι τους για τουλάχιστον 15 μέρες, γιατί τους είχε χαιρετήσει. Υπήρχαν άνθρωποι που κλαίγανε, τον βλέπανε και κλαίγανε. Είχε μια δυνατότητα διείσδυσης στο πώς το λένε; Στην ψυχή, τη μύχια καρδία του κόσμου, απίστευτη... Μου λέει: «Να σου πω, αύριο θέλεις να μείνουμε στον Αστέρα που θα πάω για 3 μέρες;». Έπεφτε Πρωτομαγιά, Κυριακή και Δευτέρα Πρωτομαγιά, κάτι τέτοιο. «Θέλεις να 'ρθεις εκεί να τα πούμε; Αν θες, μπορείς και να μείνεις». Να μην θέλω; Να ντρέπομαι; Μια που ντρεπόμουν; Μια που να ανοίξει η γη να με καταπιεί; Μια που δεν μπορούσα να το πω ούτε στον εαυτό μου; Μια άλλη που έλεγε πόσο το θέλω; Πώς, τι; Σε πληροφορώ ότι πάω πρωτομαγιάτικα και μένω 3 μέρες εκεί μαζί του. Ήταν 3 μέρες του ονείρου. Μιλάγαμε πολύ. Μ’ άρεσε πάρα πολύ η κουβέντα του, μάθαινα χιλιάδες πράγματα, σφουγγαράκι που τραβάει. Και τι δεν λέγαμε... Μου ‘λεγε ιστορίες πολλές και μάθαινα κοντά του όλη την ιστορία της νεότερης Ελλάδας. Πώς με τον πατέρα του, διάφορα πράγματα, πώς μεγάλωσε, πώς έζησε το διαζύγιο των δικών του, τον γάμο της Κυβέλης, της μεγάλης αυτής καλλιτέχνιδας, θεατράνθρωπου, της Κυβέλης και του Γεωργίου, πώς τα βίωσε, πώς όταν ο πατέρας του ήταν 12 χρονών ήταν Υπουργός του Ελευθέριου Βενιζέλου, πώς τον έπαιρνε και πηγαίναν στο «Πεντελικό», ένα φοβερό ξενοδοχείο που υπήρχε και που έκλεισε πριν λίγα χρόνια και μιλούσαν και παρατηρούσε πότε τον Ελευθέριο Βενιζέλο, πότε τον πατέρα του να μιλάει. Μου ‘λεγε πολλές ιστορίες. Λοιπόν, εγώ ήμουν μαγεμένη. Τελείωσε. Αυτό ήταν, παραδόθηκα. Σήκωσα τα χέρια, είπα, όπου με πάει. Αυτός παντρεμένος, εγώ παντρεμένη. Μόλις αρχίζει αυτή η σχέση, βάζω τη διαδικασία γρήγορα του διαζυγίου μου, η οποία βγήκε ευτυχώς με πολύ συνοπτικές διαδικασίες και συναινετικό. Ευτυχώς ο Αλέξης ήταν ένας άνθρωπος ο οποίος όντας καλλιεργημένος, πολιτικοποιημένος και παντρεμένος αρκετές φορές, εγώ ήμουν η τρίτη σύζυγός του, είχε παντρευτεί άλλες δύο φορές, πολιτικό γάμο, άλλωστε με πολιτικό είχα παντρευτεί τότε τον Αλέξη. Και αριστερός, με ιδεολογίες έτσι πιο προχωρημένες, τα δέχτηκε όλα αυτά, οπότε παραμένει το διαζύγιο του Ανδρέα, ένα μεγάλο καρφί. Τότε αρχίζουμε και συζούμε, κανονικά. Μετά δηλαδή από το πρώτο τριήμερο, βρεθήκαμε μετά αμέσως σε ένα άλλο σπίτι και ξαφνικά νοικιάστηκε ένα σπίτι εδώ κοντά στην περιοχή και ζούσαμε μαζί από τότε. Παράνομοι. Η παράνομή μου αγάπη. Αυτά δεν μπορούσα να τα πω ούτε στη σκιά μου, ούτε στη σκιά μου, δεν τα λες αυτά, το τι συμβαίνει. Εκτός από δύο, τους πολύ στενούς μου φίλους.

Δεν σας πίεζε συναισθηματικά αυτό;

Με πίεζε, αλλά ήταν τέτοια η έλξη που είχα, τέτοιος έρωτας... Με τύφλωσε, δεν έβλεπα μπροστά μου. Δεν μπορούσα να λειτουργήσω ως άνθρωπος. Τι να με πιέσει συναισθηματικά. Ήμουνα... Σε άλλον κόσμο ζούσα εγώ τότε, σε ένα παράλληλο σύμπαν, αλλά όχι στη γη. Δεν ξέρω σε ποιον πλανήτη είχα πάει. Και φτάνει η μέρα που έρχεται από κάποιες εξετάσεις και μου λέει… Κάτι δεν πήγαινε καλά, είχε αρχίσει να έχει κάτι πρησμένα πόδια, κάτι αυτά, κάτι λιποθυμικές τάσεις και τέτοια. Άρχισε να μου λέει: «Ξέρεις κάτι, πρέπει να φύγουμε για Λονδίνο, να πα να κάνω κάποιες εξετάσεις». Λέω γω: «Ντάξει να φύγουμε». «Ναι», μου λέει, αλλά είχε αρχίσει και διέρρεε τότε αυτό. Καλά, αυτή η λανθάνουσα ερωτική κατάσταση πριν φτιαχτεί η σχέση, υπήρχε 6 μήνες πριν σε περιρρέουσα ατμόσφαιρα, στους δημοσιογράφους, σ’ όλο τον κόσμο, στους υπουργούς, υπήρχε αυτό το ερωτικό, ο ερωτισμός. Υπήρχε μια επικοινωνία κτλ., κτλ., μετά γίναν αυτά τα τηλέφωνα. «Λοιπόν -μου λέει-, θα πρέπει να πάμε λίγο στο Λονδίνο, να κάνω κάποιες εξετάσεις». Λέω: «Πόσο θα λείψουμε;». Μου λέει: «Καλά, πάρε μια άδεια από τη δουλειά σου. Δεν ξέρω, κάποιες μέρες», μου λέει. «Καλά», λέω. Φεύγουμε μαζί, γίνεται χαμός στην Ελλάδα, «φεύγει ο Πρωθυπουργός, το κορίτσι μαζί». Όλοι οι δημοσιογράφοι, Άγγλοι, Γάλλοι, Πορτογάλοι, οι πάντες, στο Saint Tomas στην αρχή. Εκεί αρχίζω να περνάω δύσκολες στιγμές, γιατί προσπαθούσαν όλοι, όσο μπ[00:40:00]ορούσαν να μην με αφήνουν μόνη μαζί του. Τελοσπάντων κάποια στιγμή, ενώ τα πράγματα δεν πηγαίναν καλά στο Saint Tomas, του Αντρέα, η υγεία του είχε αρχίσει να είναι λίγο προς τα κάτω, μου τηλεφωνεί μια ξαδέρφη μου, η οποία είχε ένα θέμα εγχείρησης καρδιάς. Έχω αρκετά ξαδέρφια στη Μακεδονία, στη Θεσσαλονίκη. Αυτή είχε ένα πρόβλημα, νομίζω μικρή καρδιά, κάτι τέτοιο, και έπρεπε να πάει να εγχειριστεί. Είχε πάει στην Αμερική τότε, στον Doctor Cooley και λέει: «Σε 2 μήνες θα πεθάνεις, δεν μπορώ να κάνω κάτι, δεν παίρνεις ούτε εγχείρηση κτλ.» και τότε πάει στον Yakoub. Και της έβαλε, έκανε μεταμόσχευση καρδιάς και η γυναίκα από 2 μήνες έζησε 10 χρόνια. Τελοσπάντων με παίρνει τηλέφωνο εκεί στο SaintTomas, μου λέει: «Δήμητρα, να τον πάρεις και να τον πας στον Yakoub». Έρχεται και ένας γιατρός τότε βοηθός του Yakoub, ο Στέργιος ο Θεοδωρόπουλος. Προσπαθεί, με βρίσκει, του λέω το και το με την ξαδέρφη μου. «Ναι, βεβαίως, τη γνωρίζω», αυτά. Έπαιρνε μέρος σε εγχειρήσεις του Yakoub. Το λέω στον Ανδρέα, τον πείθω και φτάνουμε λοιπόν στο Harefield κρυφά. Κανείς δεν ξέρει πώς και τι, γιατί δεν ήθελα ούτε να τραβήξουν πλάνα, φωτογραφίες, αυτά. Έπρεπε να γίνει μυστική μετάβασις από το Λονδίνο στο Harefield που είναι έξω απ’ το Λονδίνο. Και συναντάω για πρώτη φορά τον Yakoub. Την «αιγυπτιακή προτομή», έτσι τον... Αιγύπτιος. Εξαιρετικά φίνος άνθρωπος, ο οποίος συμφωνεί να κάνει κάποιες εξετάσεις και να περάσει ένα διάστημα προεγχειρητικό, ήρεμο κτλ., όπου γινόταν μια... Από τα οιδίματα να ξεπρηστεί, να αλλάξει, γιατί ήταν πάρα πολύ πρησμένος από τα οιδήματα, η καρδία δεν λειτουργούσε. Είχε 6% λειτουργία καρδιάς και με το 6% λειτουργίας καρδιάς το προηγούμενο καλοκαίρι βούταγε από ένα σκάφος και πήδαγε δεν ξέρω πόσα μέτρα και κολύμπαγε. Θηρίο. Λοιπόν, αυτό το διάστημα το προεγχειρητικό, το οποίο ήταν αρκετά μεγάλο σε μέρες, ίσως και βδομάδες απ’ ό,τι θυμάμαι, μέχρι να φτάσει σε ένα σημείο που τον ήθελε ο Yakoub για να τον εγχειρήσει... Ο οποίος χειρουργούσε τα βράδια με μουσική. Συνήθως οι καρδιές, όλα αυτά, φτάνουν βράδια, τα μοσχεύματα, τα οποία είναι για μεταμοσχεύσεις, τις οποίες έκανε πολύ έντονα το διάστημα εκείνο. Μεγάλος ερευνητής και μεγάλος καρδιοχειρούργος, απ’ τους number 1 στον κόσμο, που σου 'πα ότι όταν τον είδα, ένιωσα σιγουριά για τον Ανδρέα, ότι θα πάει καλά. Λοιπόν, έπρεπε να αλλάξει βαλβίδα καρδιάς και να κάνει και –νομίζω– 2 bypass. Λοιπόν, αρχίζουν κάποιες… Εγώ ήμουν όλη μέρα, μέχρι το βράδυ αργά που κοιμόταν, που πήγαινα το ξενοδοχείο. Με πήγαινε το αυτοκίνητο της πρεσβείας και πάλι πρωί πρωί εκεί στο Harefield, ξέρω γω, 08:00 η ώρα ήμουν εκεί. Ξύπναγα 06:00, 07:00 έφευγα για να φτάσω στο  Harefield. Ήταν αρκετά πρωί, μόλις άνοιγε τα μάτια του να ξέρω να είμαι εκεί. Κάνανε ότι μπορούσαν –γιατί ήταν και πολύ όλο αυτό το περιβάλλον– να μη με αφήνουν μόνη μαζί του. Εγώ είχα παρέα τότε δύο φίλους, μια φίλη και έναν φίλο μου. Και κάποια στιγμή ήθελε να τους δει. Τους λέω: «Σας απαγορεύω να κάνετε οποιαδήποτε συζήτηση. Αν σας πει κάτι για τη Δήμητρα, ξέρω γω, "αν φύγω απ' τη ζωή να ξέρετε τι μπορεί να βοηθήσει την κατάσταση". Δεν σας επιτρέπω να κάνετε καμία συζήτηση επ' αυτού».

Δεν σας πονούσε το να μην σας επιτρέπουν να προσεγγίσετε τον άνθρωπό σας;

Πολύ, πάρα πολύ, θα φτάσω εκεί όμως. Απαγορεύω λοιπόν στους φίλους μου να κάνουν την οποιαδήποτε συζήτηση μαζί του που να μην αφορούσε προοπτική και ελπίδα. Για το να μη βγει ζωντανός από το χειρουργείο το απέκλεια. Δηλαδή: «Δεν υπάρχει περίπτωση, δεν θα συζητήσετε, δεν θα μπείτε σε καμία διαδικασία τέτοιου τύπου. Εάν λοιπόν τη φτάσει εκεί ποτέ, θα σας παρακαλούσα -πες ότι εγώ πήγαινα στην τουαλέτα και έμενε, ξέρω γω, η φίλη μου-, θα υπάρχει... Δεν θα ξαναμιλήσουμε ποτέ. Κόβω τις σχέσεις μας. Είμαι τόσο κάθετη». Γιατί; Γιατί είχα καταλάβει ότι αυτός ο άνθρωπος μπορούσε να λειτουργήσει... Ποιο ήταν η αχίλλειος πτέρνα του; Θα του έδινες προοπτική και ελπίδα, προοπτική, ελπίδα. Εάν του έδινες αυτά, είχε άλλου είδους ψυχοσύνθεση. Και σε έναν άνθρωπο ο οποίος θα μπει να κάνει ένα μεγάλο χειρουργείο έπαιζε πολύ μεγάλο ρόλο. Δηλαδή ο Yakoub τον ήθελε απόλυτα ήρεμο. Και ξαφνικά επειδή είδε όλο το συρφετό, δηλαδή παιδιά, γραμματείς... Ήταν και πολλοί. Με την Μαργαρίτα ήταν σε διάσταση. Την ανακοίνωσε εκεί στο Harefield. Είχε βάλει τον τότε κοινοβουλευτικό, ήταν Εκπρόσωπος Τύπου, να πει ότι «βρισκόμαστε σε διάσταση», και μάλιστα είχε συμπέσει με τη διάσταση που ήταν πρωτοσέλιδη Νταϊάνας-Καρόλου, το "separation", πώς λέγανε στην οι τίτλοι των εγγλέζικων εφημερίδων. Aκριβώς τότε είχε κάνει δήλωση ότι σκοπεύει να πάρει διαζύγιο και ότι είναι σε διάσταση, για να καλύψει τη θέση μου, αυτό που λέγανε, «η ερωμένη». Εντάξει; Λοιπόν, και επειδή είχε άδικο για αυτό σαν… Είχε δίκιο, λέω, στο να αφαιρεί όλα αυτά τα… Υπήρχε μια τεράστια αγάπη και ένας θαυμασμός από τη μεριά μου και ένας έρωτας από την πλευρά του. Δεν ήταν μια ευκαιριακή σχέση, ξέρεις, που έχεις μια ερωμένη, οτιδήποτε, μια γκομενίτσα, μία… Ήταν κάτι σοβαρό. Λοιπόν, απαγορεύει την τελευταία εβδομάδα ο Yakoub, όλες τις επισκέψεις στο δωμάτιο του Ανδρέα, παρά μόνο τη Δήμητρα αφήνει. Ο Ανδρέας είχε μιλήσει στον Yakoub για μένα. Είχε πει ότι «οτιδήποτε και αν γίνει, πρώτα να ενημερωθεί η Δήμητρα για οτιδηποτε, για την έκβαση της εγχείρησης». Είχε δώσει τις εντολές του στην Αθήνα ότι σκοπεύει να πάρει διαζύγιο, ότι σκοπεύει να γυρίσει γιατί γινόντουσαν κινήσεις δελφίνων τότε ως προς την... Ποιος θα είναι ο επόμενος. Είχε πει μάλιστα και έγραψε το «Βήμα» στην τελευταία σελίδα, που διαβάζεται πάρα πολύ –είναι η πρώτη και η τελευταία–, είχε γράψει, είχε φωτογραφία δικιά μου: «Δήμητρα Λιάνη, η μέλλουσα σύζυγος Πρωθυπουργού». Και να βλέπεις εκεί κατάσταση, να λέει η μία γραμματέας, η άλλη διευθύντρια του γραφείου η τέως, η Αγγέλα Κοκκόλα: «Αυτός που έγραψε κάτι τέτοιο είναι ένα πολύ μεγάλο γαϊδούρι», ότι τάχα μου θα παντρευτώ κτλ. με τον Ανδρέα. Έξαλλοι όλοι που έχει μόνο εμένα εκεί. Αποφασίζουμε λοιπόν την προηγούμενη της εγχείρησης να κάνουμε μια βόλτα χέρι-χέρι πιασμένοι και να μιλήσουμε σαν ζευγάρι, να του τονώσω το ηθικό, να είναι κατά κάποιον τρόπο οι τελευταίες στιγμές πριν μιας σοβαρής εγχείρησης, που ναι μεν έχεις την ελπίδα ότι θα πάει καλά, αλλά υπάρχουν και απρόοπτα. Είναι αυτό που λένε: «Ο Θεός ξέρει, εμείς δεν ξέρουμε». Λοιπόν, και όπως προχωράμε οι δυο μας, σαν ένα ερωτευμένο ζευγάρι, κάνω ένα έτσι πίσω και βλέπουμε μια στρατιά ανθρώπων να μας ακολουθεί: Γραμματείς, όλο το γραφείο του, πέντε-έξι γραμματείς, καλά, οι αστυνομικοί, παιδιά, με γυναίκες, με εγγόνια, ξέρεις, με ένα μπούγιο από πίσω και οι δημοσιογράφοι ακόμη πιο πίσω. Γυρίζω και λέω: «Κοίτα τι γίνεται, δεν μας αφήνουν». Μου λέει: «Δυστυχώς. Πάμε στο δωμάτιό μου να κουβεντιάσουμε, στο Harefield». Γυρίζουμε πίσω, πάω κάποια στιγμή στην Αγγέλα την Κοκκόλα, που ήταν διευθύντρια του γραφείου και λέω: «Αγγέλα, είναι μια στιγμή που θέλαμε να διεκδικήσουμε, για να δούμε πώς θα χειριστούμε συναισθηματικά αυτό το θέμα της εγχείρησης». Μου λέει: «Και τι νομίζεις, ότι σου ανήκει ο Ανδρέας;». Λέω: «Δεν είναι θέμα ποιον ανήκει». «Γιατί ανοίκει -μου λέει- σ’ όλη την Ελλάδα. Δεν ανήκει σε σένα». Λέω: «Κοίτα, δεν το κάνω γιατί δεν αναγνωρίζω πόσο δημοφιλής είναι και ότι...». [00:50:00]Ξέρω ότι στην Ελλάδα είχαν παγώσει τα πάντα και περιμένανε με την εγχείρηση πώς θα είναι κτλ». Να 'ρχονται άνθρωποι και να μου στέλνουν ραβασάκια, να μου στέλνουν γράμματα ότι αν θέλουν, μπορούν να πάρουν –και αν δεν πάει κάτι καλά–, την καρδιά τους την ίδια να προσφέρουν. «Είναι πιο χρήσιμο να την έχει ο Αντρέας παρά εγώ», δηλαδή να θυσιαστούν, χωρίς καρδιά, να πεθάνουν για να τη δώσουν στον Ανδρέα. Υπήρχαν τέτοια συγκινητικά μηνύματα. Λοιπόν αφού έζησα όλο αυτό το bullying τότε από το περιβάλλον το οποίο με μισούσε απίστευτα και με κακολογούσε και έβρισκε όλη την... Όταν εγώ μπορούσα να λείψω κάποιες στιγμές να χύσει το δηλητήριό του, ξέρεις–

Απλά δεν έχετε κακοποιηθεί μόνο από το περιβάλλον, έχετε κακοποιηθεί… Μάλλον είστε το πρώτο θύμα κακοποίησης απ’ τον τύπο.

Καλά, αυτό δεν υπάρχει νομίζω γυναίκα η οποία να έχει περάσει στον κόσμο, αυτά που έχω περάσει εγώ, με πάρα πολύ μικρούς θανάτους, κάθε φορά που έβλεπα κάτι πρωτοσέλιδο στα μανταλάκια, στα περίπτερα να σε κρεμάνε. Φωτογραφίες που ήμουν 20 χρονών και που βεβαίως δεν μπορούσα να φανταστώ ποτέ ότι θα παντρευτώ τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας. Και τότε στην εποχή μας, ήτανε που κάναμε topless, βγάζαμε το σουτιέν μας στις παραλίες, πηγαίναμε στη Μύκονο, κάναμε γυμνισμό σε μέρη που πήγαιναν κι άλλοι. Υπήρχε δηλαδή ένα τέτοιο κύμα, ξέρεις, απόρριψης συντηρητισμού της εποχής, μια επαναστατική έτσι φάση, στην οποία βρισκόμουν και εγώ. Δεν το ήξερα και εγώ στα 20 μου χρόνια και στα 19 μου, που είχα βγάλει το σουτιέν μου, ότι μπορεί να παντρευτώ κάποια μέρα τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας και συγγνώμη που το έκανα αυτό. Δεν έκανα και κάποιο έγκλημα. Το 'χουν κάνει πάρα πολλές γυναίκες, τουρίστριες, αυτά, ερχόντουσαν. Λοιπόν, μου αφήνει ένα γράμμα. Του άφησα εγώ ένα γράμμα και του λέω: «Σε παρακαλώ πάρα πολύ, θέλω να μου ορκιστείς -όταν πήγαμε πια στο δωμάτιο-, θέλω να μου ορκιστείς ότι θα βγεις ζωντανός από το χειρουργείο, καν’ το για μένα». Και μου δίνει ένα γράμμα –τα ‘χα βάλει αυτά στο βιβλίο μου, το πρώτο βιβλίο–, μου δίνει ένα γράμμα και μου λέει, μου γράφε: «Σου ορκίζομαι ότι θα βγω ζωντανός, ότι όταν βγω θα κινήσω τη διαδικασία διαζυγίου και θα παντρευτούμε, σε αγαπώ όσο τίποτα άλλο στον κόσμο, είσαι η μοναδική μου αγάπη». Ξέρεις, ένα άκρως ερωτικό γράμμα, επίπεδου και κομψό, όπως κομψός ήτανε και βαθύτατα ευγενής και στις σκέψεις. Δεν έχω γνωρίσει στη ζωή μου πιο ευγενικό άνθρωπο, με τέτοια ευγένεια ψυχής. Έχω γνωρίσει πάρα πολύ κόσμο, αλλά τόσο αληθινά ευγενικό, εξαιρετικά συναισθηματικό, με ποιότητα συναισθήματος και σκέψης και IQ ενός ανθρώπου διανοούμενου, ποτέ στη ζωή μου ξανά, ποτέ όμως. Γνώρισα πολλούς ανθρώπους, γνώρισα υψηλά ιστάμενους, γνώρισα ηγέτες, γνώρισα λαϊκούς ανθρώπους, γνώρισα ό,τι μπορείς να φανταστείς, αλλά αυτού του είδους την ευγένεια ψυχής που είχε, που θα μπορούσε να 'χει και την έπαρση και όλα αυτά, δεν υπήρχε πουθενά. Τελοσπάντων, αρχίσαν οι διαδώσεις: «Αφήνει»... Γι' αυτό το γράμμα, ότι «αυτό της αφήνει το κόμμα», ο άλλος να λέει: «Της αφήνει λίρες», ο άλλος: «Κάποιο θησαυρό»… Ξέρεις, όλα αυτά, η παραφιλολογία. Όλα πήγαν καλά. Στην εγχείρηση έβγαινε ο Στέργιος ο Θεοδωρόπουλος και με ενημέρωνε πώς πήγαν και ο Δημήτρης ο  Κρεμαστινός, ο οποίος εκεί γνωριστήκαμε, δηλαδή στο αεροπλάνο όταν φεύγαμε για Λονδίνο, ο όποιος τότε μου πρωτοείπε ότι θα γίνει εγχείρηση. Γιατί εμένα μου 'πε ο Ανδρέας... Δεν μου το είπε ότι θα πάει να κάνει εγχείρηση, να μη με φοβίσει. Μου 'πε: «Πάω να κάνω κάποιες εξετάσεις θα λείψουμε λίγες ημέρες» κτλ. κτλ. Τότε είναι που καθίσαμε 2 μήνες και κάτι στο Λονδίνο. Δεν είχα ρούχα, δεν είχα αυτό. Πήγα ψώνισα κάτι ρουχαλάκια. Λέγανε, μου μετράγανε πόσο ήτανε πάνω από το γόνατο το mini, πόσους πόντους ακριβώς, ξέρανε δηλαδή, ότι τάχα μου ψώνιζα με δημόσιο χρήμα ρούχα, που εγώ ήμουνα μια καλοπληρωμένη... Όχι εγώ καλοπληρωμένη, ήμασταν καλοπληρωμένες τότε και φτουρούσε η δραχμή, ξέρεις.

Στην Ολυμπιακή.

Ναι, ναι. Παίρναμε έτσι καλά λεφτά, δηλαδή δυνατότητα είχα να ψωνίσω και να πάω ταξίδια. Δεν υπήρχε αυτό το στένεμα που υπάρχει τώρα, που δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Λοιπόν ναι, αφού περνούσαμε όλα αυτά, να γραφούν τα τέρατα και τα σημεία, βγαίνει κάποια στιγμή από το Λονδίνο και φτάνουμε στο Λονδίνο για να περάσει ένα διάστημα προσαρμογής, έτσι, και ανάρρωσης. Αρχίζουν οι απειλές. Τότε ήταν που είχε ξεσπάσει το σκάνδαλο Κοσκωτά. Εμένα με απειλούν να μη γυρίσω πίσω. Καλά, με απειλούσαν και πριν φύγουμε ότι θα με σκοτώσουν. Κάτι περίεργα τηλεφωνήματα τα οποία… «Να προσέχεις, γιατί μπορεί και να μη γυρίσεις από τον δρόμο που πας», ξέρεις, κάτι τέτοια, που ήξερα ότι είναι βαλτά απ’ το περιβάλλον. Πολλές απειλές. Επειδή όμως το θεϊκό σχέδιο που υπάρχει, είναι πάνω από τις βουλές των ανθρώπων, πολύ πιθανόν εάν δεν είχε συμβεί το Harefield, αυτή η περίοδος αυτής της, θα 'λεγα, εποχής προεγχειρητικής και μετεγχειρητικής, εάν δεν είχε συμβεί αυτό, πολύ πιθανόν μια βλάβη στα φρένα του αυτοκινήτου, κάτι, ένα δυστύχημα, ένα φορτηγό μπροστά να μπει, ξέρεις, επειδή οι μυστικές υπηρεσίες–

Εσείς ψυχολογικά πώς ήσασταν σε όλο αυτό; Γιατί καταλαβαινω ότι–

Δεν με ένοιαζε για τη ζωή μου, δεν με ένοιαζε τίποτα άλλο. Με ένοιαζε να είναι καλά αυτός ο άνθρωπος. Ήταν η προστασία μου, ήταν τα πάντα, όλη η ομπρέλα, όλη η προστασία, ήταν αυτός. Από κει και πέρα ήμουν διευθετημένη και τη ζωή μου να δώσω. Ό,τι και να μου 'λεγε. Αν μου 'λεγε: «Πήδα από το παράθυρο», θα πήδαγα. Εγώ ήμουνα Μουτζαχεντίν. Ήμουνα... Πώς το λένε; Σου λέω αν μου ‘λεγε: «Πήδα από το παράθυρο»…

Άγρυπνος φρουρός.

Εκεί αυτά. Λοιπόν, να μη στα πολυλογώ, εκεί γίνονται διάφορες συναντήσεις. Ήρθε η Margaret Thatcher να δει τον Ανδρέα και την περίμενε όρθιος. Αυτή περίμενε ότι θα τον δει σε καροτσάκι και του 'φερε ένα δώρο τυλιγμένο, πολύ ωραίο, ένα ωραίο κουτί από το Harrods, με ωραίες κορδέλες κτλ. Λέω μπορεί να είναι ένα κουτί σοκολατάκια, ας πούμε, αλλά τι ήτανε; Ένα μικρό κουβερτάκι για τα πόδια, που βάζουνε στους ανθρώπους με τις wheelchair, τις καρέκλες. Λοιπόν, μου είχε κακοφανεί αυτό. Αυτή όταν την είδε, την υποδέχτηκε –η Σιδηρά Κυρία–, την υποδέχτηκε όρθιος, τα ’χασε, δεν το περίμενε. Δίνει και μια συνέντευξη και λέει: «Λοιπόν, επιστρέφω στην Ελλάδα. Προκηρύσσω εκλογές», λέει ο Ανδρέας. Στα λέω σε τίτλους. «Προκηρύσσω εκλογές. Κάνω τη διαδικασία αίτησης διαζυγίου. Παντρεύομαι τη Δήμητρα». Αυτά ήτανε οι τίτλοι. Ο άνθρωπος έδινε τίτλους. Έδινε τίτλους όπως... Τον ρωτάγανε: «Τι κάνετε σήμερα στο Harefield;». Έγραφε στα «Νέα»: «Μετράω τους φίλους». Ποιοι ήταν μαζί του. Τίτλος στα «Νέα». Ή τι έγραφε στην «Ελευθεροτυπία»... Τον ρωτάει η δημοσιογράφους: «Πώς είστε;» κτλ. Έλεγε, ξέρω γω, τίτλος στην «Ελευθεροτυπία»: «Πώς είστε, κύριε Πρόεδρε;». «Ακολουθώ την τροχιά μου». Τίτλος, βγαίνει. Δηλαδή ήταν οι ατάκες του πολύ δυνατές και περνούσαν και γινόντουσαν τίτλος. Έγινε η επιστροφή, αυτή η επιστροφή από το Harefield. Δέχτηκα πολλές απειλές όπως και δέχτηκε και εκείνος: «Να μην γυρίσεις με τη Δήμητρα. Η Δήμητρα να γυρίσει με άλλο αεροπλάνο, άλλη στιγμή». Πήγανε φίλοι του, όπως ο Κατσιφάρας και του λέει... Που τον πήγα εγώ, γιατί δεν ήθελε να τον βλέπει κάποια στιγμή γιατί ήτανε ταυτισμένος με τη Μαργαρίτα. «Αρκετά τραβάω το κάρο για όλους εσάς, Γιώργο μου -του είπε-, κάποια στιγμή θέλω και εγώ να ζήσω τη ζωή μου». Του φάνηκε εντελώς άτιμο τη γυναίκα που του στάθηκε, που ήταν μέρα-νύχτα εκεί, που ξενύχταγε πάνω του, που του έδωσε όλη αυτή την προοπτική και ελπίδα, που λέγαμε, να έρθει η στιγμή που θα γυρίσει μόνος, σαν να μη συμβαίνει κάτι. Το θεώρησε άνανδρο. Και φτάνει η στιγμή που εγώ δέχομαι τις εκατομμύρια απειλές. Υπήρχανε άνθρωποι... «Να φύγεις, να πας στην Αμερική μετά από το Harefield, και εγώ θα σε γυρίσω σε 6 μήνες Πρωθυπουργό». Καλά, ό,τι μπορείς να φανταστείς. Γιατί τότε υπήρχανε.[01:00:00].. Νόμιζε ο καθένας από τους εκδότες, ότι διοικεί την Ελλάδα. Λοιπόν, έρχεται η ώρα, μπαίνουμε στο αεροπλάνο –γιατί αξίζει τον κόπο την ερμηνεύσω αυτή τη στιγμή–, λέγαμε πώς θα φτάσουμε αυτό, εκεί κάτω περιμένανε όλα τα πρακτορεία, Reuter, ό,τι μπορείς να φανταστείς από ξένα πρακτορεία, από όλο τον κόσμο, ελληνικά, αυτά, ιστορίες, φωτογράφοι, κόσμος, υπουργοί, κατά μήκος που θα περνούσε η πομπή κόσμος. Του λέω: «Πώς θα γίνει;». Λέει: «Κοίταξε να δεις, θα σου κάνω κάποιο σήμα. Θα περιμένεις κάποιο σήμα από μένα πότε θα βγεις», γιατί εγώ δεν ήξερα τι θα κάνω, πότε θα βγω. Ήμουν κρυμμένη λίγο πίσω στο αεροπλάνο. Όταν βγήκε και χαιρέτησε και έγινε ο χαμός που γύρισε ζωντανός, λέει: «Θα περιμένεις κάποιο σήμα από μένα. Όταν κατέβω, θα χαιρετήσω τον κόσμο και θα σου πω πότε θα κατέβεις». Αυτό ελέχθει μόνο. Από κει και πέρα, γυρνάει, κατεβαίνει στο αεροπλάνο, χαιρετάει, γίνεται ο χαμός και γυρνάει προς τα εμένα και κάνει το περίφημο νεύμα, το νεύμα στην ιστορία που έμεινε. Τι σηματοδοτεί με αυτό; Σηματοδοτεί ότι «κυρίες και κύριοι, τέρμα η υποκρισία! Αυτή είναι η γυναίκα που σκοπεύω να παντρευτώ, αυτή είναι η γυναίκα που μου στάθηκε και σας τη γνωρίζω. Τη μονιμοποιώ και τη νομιμοποιώ». Αυτό ήθελε να πει ο ποιητής με αυτή την κίνηση. Και βέβαια ο χαμός στις εφημερίδες. Αρχίζει ένας πόλεμος με κάτι φωτογραφίες, ό,τι μπορείς να φανταστείς, που μ’ είχε βγάλει ο πρώην άντρας μου ο οποίος είχε... Ο Αλέξης είχε μια μανία με τη φωτογραφική μηχανή και με έβγαζε. Κοιμόμουν, πηγαίναμε σε μια παραλία μόνοι μας, ήμαστε χωρίς μαγιό, ξαπλωμένη εγώ έτσι κι αλλιώς, με πόζες κτλ. Και είχα έναν πάκο φωτογραφίες από αυτά. Αυτές να διαρρέουν όλες, να αισθάνομαι ό,τι μπορείς να φανταστείς. Αυτές οι φωτογραφίες να έχουν έρθει από μυστικές υπηρεσίες της Αθήνας, που να πιάνουν ότι έχουν υποστεί και μοντάζ στην Τουρκία. Έχω αυτά τα έγγραφα. Λοιπόν, ό,τι μπορείς να φανταστείς. Ένας πόλεμος, να έχουν μεταδοθεί... Άσε που o Αντρέας είχε και αυτός θέμα με τις φωτογραφίες. Με φωτογράφιζε όπως μπορείς να φανταστείς. Είχε πολύ μεγάλο χόμπι με τη φωτογραφική μηχανή και φωτογράφιζε. Εγώ ήμουνα το μοντέλο του, χιλιάδες φωτογραφίες. Όλα αυτά διέρρευσαν από την τέως φίλη μου και είπαν, βρέθηκαν να είναι πρωτοσέλιδα σε εγγλέζικες, σε γαλλικές, σε ό,τι μπορείς να φανταστείς, περνώντας στη διάσταση του πορνό, βρε παιδί μου, του αισχρού. Μια κοπέλα που είχε βγάλει απλώς το στήθος της έξω, παρουσιαζόταν σαν να ήταν τότε πορνό αυτό όλο. Δεν ξέρω αν καταλαβαίνεις, έτσι; Λοιπόν, τελοσπάντων, σ΄ όλα τα μήκη και πλάτη της γης πήγαν αυτές οι φωτογραφίες. Με ξέραν οι Άγγλοι, με ξέραν οι Γάλλοι. Με βγάζαν πρωτοσέλιδα οι εγγλέζικες εφημερίδες, αμερικάνικες, ό,τι μπορείς να φανταστείς. Καλά, υπέστην μεγάλους βιασμούς. Έχω ενα αρχείο με όλα αυτά, που αν αποφασίσω και το βγάλω, θα είναι άξιο ερεύνης όλο αυτό το bullying που υπέστην για εκείνο το διάστημα, με χαρακτηρισμούς ό,τι μπορείς να φανταστείς…

Φτιαξαν καριέρες άνθρωποι κανονικά, δηλαδή κατι "Nitro"–

Και απόκτησαν και λεφτά–

Και κάτι τέτοια, τότε βγήκανε.

Ναι, ναι, ναι, και φτιάξαν και λεφτά πολλά, πάρα πολλά λεφτά. Τελοσπάντων, έζησα όμως ωραία χρόνια. Ο Ανδρέας πέρασε το ειδικό δικαστήριο και νοσοκομεία–

Να σας κάνω μια ερώτηση, μπορούσατε να εμπιστευτείτε ανθρώπους;

Πολύ δύσκολα. Εμένα ο τύπος μου είναι να εμπιστεύομαι πολύ εύκολα ανθρώπους. Αυτός είναι ο χαρακτήρας μου, δηλαδή δεν είμαι καχύποπτη ποτέ, δεν υπήρξα καχύποπτη ποτέ. Υπήρξα ένας άνθρωπος, ο οποίος αυτό που έλεγε το εννοούσε, δηλαδή αν εγώ σου έδινα το λόγο μου ότι αυτό δεν βγαίνει, δεν κυκλοφορεί, αυτό ήταν νόμος, νομοτέλεια. Αυτό δεν συνέβαινε με τους ανθρώπους. Δηλαδή ακούγανε μια λέξη μου, ένα «και», και παρουσιαζόταν ότι ήτανε εντελώς αλλοιωμένο, εντελώς παραχαραγμένο. Τι να σου πω τώρα... Δηλαδή ούτε και εγώ θέλω να μπω σε αυτή τη διαδικασία, να θυμηθώ, αλλά κράτησε πολύ καιρό αυτή η ιστορία. Μέχρι που έφτασαν και τέτοιες φωτογραφίες και μετά την... Σαν Πρωθυπουργός που ήταν Ανδρέας και εγώ διευθύντρια του γραφείου του. Θέλω να σου πω ότι δέχτηκα αυτή τη θέση αμισθί, διότι τα λεφτά μου τα έδινα στο παιδικό χωριό SOS. Μπορείς να το εξακριβώσεις αυτό. Το ξέρει ο κύριος Πρωτόπαπας απ’ χωριά και ένα μικρό μέρος σε ένα ίδρυμα σπαστικών παιδιών στη Θεσσαλονίκη. Αποποιήθηκα των χρημάτων. Γιατί το έκανα αυτό; Ήταν η προστασία του Ανδρέα και ένας επιβεβαρημένος όρος, λαϊκός όρος. Όταν πηγαίναμε συγκεντρώσεις όλοι μου χτυπάνε την πλάτη και μου λέγανε: «Να τον προσέχεις, να τον προσέχεις». Αυτό ήταν από απειλητικό –ακουγόταν στα αυτιά μου απειλητικό– μέχρι ιστορικό βάρος. «Ναι, τον προσέχω». Αισθάνθηκα πολλές φορές ότι τον φέρνω πίσω στη ζωή. «Δεν πας πουθενά, εδώ. Εδώ θα μείνεις». Το 'κανα αυτό. Το  ‘κανα, το πλήρωσα πολύ ακριβά, γιατί ήθελαν να τελειώνουν με τον Ανδρέα οι επίγονοι. Το πλήρωσα πολύ ακριβά. Δεν κέρδισα τίποτα. Δεν το εξαργύρωσα, ούτε με έναν πλούσιο γάμο, ούτε και με πολλά λεφτά ή, ξέρω γω, κάτι, οτιδήποτε. Το αντίθετο υπέστην.

Δηλαδή μετά τον θάνατο του Ανδρέα, αποφάσισαν τα παιδιά να μου κάνουν μια... Η οικογένεια, να μου κάνει μια εξοντωτική επί Σημίτη –πώς το λένε– καταδίωξη οικονομικο-νομικού περιεχόμενου και πολιτικού, οικονομικο-πολιτικό πόλεμο, στον οποίο πόλεμο αυτό βάλανε το νόθο παιδί που έχει, την κόρη, τη Σουηδέζα, να πάρει την μισή σύνταξη. Για πάρα πολλά χρόνια παίρνω –γιατί από το ’96– παίρνω τη μισή σύνταξη. Έπαιρνα για πολλά χρόνια 870€ σύνταξη χήρας του Πρωθυπουργού, γιατί χρωστούσα και μπήκα σε μια διαδικασία εφορίας, αυτά. Με κυνηγήσανε, με πήγανε για το χτίσιμο του σπιτιού σε Ντογιάκο, σε ανακριτές και λοιπά σε διαδικασία δίωξης, γιατί ο Ανδρέας είχε βάλει στο πόθεν έσχες το τίμημα της πραγματικής αξίας, της αντικειμενικής αξίας του σπιτιού, ως όφειλε, και έτσι ορίζει ο νόμος. Δεν βάζουμε την πραγματική αξία, αλλά βάζουμε την... Πώς το λένε; Αυτό το πλήρωσα πολύ ακριβά, διότι μου βάλανε ένα πρόστιμο τότε το ’97, 400.000€, όπου ένιωθα μια θηλιά στον λαιμό να με πνίξει, γιατί εγώ δεν είχα τη δυνατότητα να το πληρώσω αυτό. Ήταν ένα πρόστιμο το οποίο ανέβαινε όλα αυτά τα χρόνια και είχε φτάσει πολλά εκατομμύρια. Μη δυνάμενη –γιατί αυτά τρέχει ο τόκος υπερημερίας–, μη δυνάμενη να πληρώσω όλα αυτά κάθε χρόνο. Εδώ είναι ο οικονομικός αποκλεισμός. Μου παίρνουν τη μισή σύνταξη, δεν άφησαν να πάρω μία –πώς το λένε;– από την Αμερική, ασφάλεια ζωής που είχε κάνει ο Ανδρέας. Λοιπόν υπέστην ό,τι νομική δίωξη μπορείς να φανταστείς. Ένας θεός με φύλαξε. Υπέστην ό,τι οικονομική δίωξη μπορείς να φανταστείς και δεν μπορείς να φανταστείς κιόλας. Υπέστην ό,τι δίωξη μπορείς να φανταστείς. Χιλιάδες τόνους πληρωμένους κονδυλοφόρους να γραφούν τα χειρότερα. Το αποτέλεσμα είναι ότι υπάρχει ένας θεός από πάνω μου, υπάρχει ένας άγγελος από πάνω μου. Ο καθένας μας έχει βέβαια έναν άγγελο, αλλά ο δικός μου άγγελος δεν τα επέτρεψε όλα αυτά στο τέλος. Υπάρχει ένας κόσμος και μια μερίδα κόσμου σκεπτόμενου και μια μεγάλη μερίδα αγάπης απ’ τον κόσμο. Αυτό είναι το μόνο κέρδος που κέρδισα στην όλη ιστορία. Υπάρχουν άνθρωποι που με ρωτούν γιατί δεν πολιτεύτηκα. Γιατί όλοι κάναν κωλοτούμπες στη ζωή τους. Πηγαίναν από το ένα κόμμα στο άλλο, από αριστερά στα δεξιά, από δεξιά στα αριστερ[01:10:00]ά. Εγώ δεν έκανα καμία κωλοτούμπα. Έμεινα πιστή στις αρχές της 3ης του Σεπτέμβρη, που γαλουχήθηκα και μεγάλωσα, και πίστη στον Ανδρέα και στην… Πώς να το πω; Ήμασταν τόσο, τόσο δεμένοι... Πήρα αυτή τη θέση, όπως σου 'πα, της διευθυντρίας του γραφείου, για να μπορέσω να κοντρολάρω το θέμα των πόσων ανθρώπων μπορεί να δει, να μην επιβαρυνθεί. Παράλληλα να κοιτάζω και τα θέματα υγείας, να παίρνεις και πίεση, να ακολουθείς τις οδηγίες του Κρεμαστινού, που να λέει, ξέρω γω: «Θα πατάς το πόδι αν έχει ένα 1%, ξέρω γω, ένα βαθύ βαθούλωμα στο πόδι, θα δίνεις ένα Lasix ή θα δίνεις μισό Lasix». Δηλαδή να ακολουθώ τις οδηγίες αυτές, να κοιτάζω και αυτό, να ετοιμάζω πράγματα για εκείνον και να… Κοίταξε, όλα αυτά, ένα γραφείο Πρωθυπουργού έχει να κοιτάξει την εσωτερική του κατάσταση σε ό,τι αφορά διοίκηση, υπουργεία στο σύνολο, κόσμος, σωματεία, οργανώσεις, κλπ., διευθυντές τραπεζών. Όλα αυτά που σε μεγάλο βαθμό είχα αναλάβει να τους βλέπω εγώ και να μεταφέρω, και ο Ανδρέας να βλέπει τα πιο σημαντικά πράγματα. Και υπήρχε και η ξένη ατζέντα, έτσι; Το εξωτερικό, ηγέτες, υπουργοί, αγγελιοφόροι κτλ. Όλο αυτό το πακέτο σε ένα μεγάλο βαθμό, δούλευα σαν πάνω από 50 άντρες την ημέρα. Διοικήσεις, αστυνομία, τη δική μας αστυνομία, έτσι; Όλα αυτά που… Τι έπρεπε να γίνει, τι δεν έπρεπε, υπογραφές, αν νομικά είναι όλα εντάξει. Όλα αυτά ήταν μια πάρα πολύ μεγάλη δουλειά, που τραβιόμουν από το πρωί μέχρι το βράδυ, χωρίς να πληρώνομαι, έχοντας μόνο γνώμονα πώς να βοηθηθεί ο Ανδρέας, έτσι; Συν την κοινωνική μας ζωή, δηλαδή μας είχαν καλέσει οι τάδε, πρόσκλησεις στον Λευκό Οίκο, τι δώρα πρέπει να πάμε. Όλα αυτά περνούσαν από το χέρι μου. Δεν θα απασχολούσε τον Ανδρέα, ας πούμε, αν πάμε στο τάδε σπίτι του κυρίου τάδε, ας πούμε, που μας έχει καλέσει σε δείπνο, το τι να πάει, να στείλει λουλούδια. Αυτά ήτανε τουλάχιστον δικά μου θέματα. Ή στον Πρόεδρο, στον Πλανητάρχη τι δώρο θα πας στον François Mitterrand. Είμαι ευτυχής όμως. Είμαι ευτυχής γιατί γνώρισα σημαντικούς ανθρώπους. Γνώρισα προσωπικότητες, λόγιους ανθρώπους όπως ήταν ο François Mitterrand και πολύ φίλος του Ανδρέα, ο οποίος, όταν πήγαμε εκεί, γυρίζει σε μένα στα Γαλλικά και μου λέει: «Να σου πω τώρα. Άσ' τον αυτόν, πες μου εσύ πώς γνωριστήκατε; Πες μου την πρώτη συνάντηση κτλ.». Ήθελε να μάθει. Αυτός είχε μια αντίστοιχη σχέση, την οποία κρατούσε στην παρανομία. Δεν ήταν σαν τον Ανδρέα που... Βγήκε μετά, είχε και ένα παιδί νόθο κτλ., το οποίο βγήκε μετά τον θάνατό του. Θαύμαζε λοιπόν τον Ανδρέα για την πράξη του αυτή την γενναία, να με παρουσιάσει στον κόσμο, να με παντρευτεί μετά κτλ. «Πες μου λοιπόν, πώς έγινε αυτή η συνάντηση;». Άρχισε εγώ να διηγούμαι στα Γαλλικά. Χαμογελούσε ο Ανδρέας. Με κοιτούσε ο Mitterrand και μου λέει: "Mais c'est une grande histoire d'ámour ça!", «αυτό είναι μια πολύ μεγάλη ιστορία αγάπης». Ποιον άλλο; Γνώρισα τη Thatcher, γνώρισα τη Σιδηρά Κυρία δηλαδή της Αγγλίας, γνώρισα μετέπειτα Πρωθυπουργούς όπως το Μajor κλπ. Γνώρισα τον Willy Brandt, που ήταν έτσι μια μεγάλη φυσιογνωμία της Γερμανίας, πολλούς ηγέτες της εποχής εκείνης, τον γιο της Indira Gandhi και μετέπειτα πρόεδρο, μετά το θάνατο της μητέρας του, πριν τον σκοτώσουν, τον Rajiv Gandhi. Γνωρίσα τον Klinton, την κυρία Klinton. Όλα αυτά ήταν πολύ πρωτόγνωρα. Ήμουν ένα παιδί που πετούσε αυγά στην αμερικάνικη πρεσβεία ή πέτρες, όντας αριστερή πιτσιρικά. Η μετάβαση του να ζεις μέσα σε αστυνομικούς στο ίδιο σπίτι και να τρως με τον Πλανητάρχη, είναι μια τεράστια απόσταση ενός κοριτσιού που είχε αυτή τη ζωή και πέρασε αυτή τη μετάβαση. Το πώς πρέπει να ντυθείς, το πώς πρέπει να σταθείς, το πώς πρέπει να μιλήσεις, το πώς πρέπει να μην καπελώνεις τον άλλον, να αφήνεις αυτή την απόσταση που πρέπει. Δεν τα διδάχτηκα, τα βρήκα στον δρόμο, μέσα από την αγάπη και μέσα από τα καλά, τα καλύτερα αισθήματα που μπορούσαν να βγουν γι' αυτό. Αυτή ήταν πολύ δύσκολη μάχη. Και ήταν δύσκολη γιατί ένα κοριτσάκι που φτάνει, μια κοπελίτσα, νέα, που φτάνει στο να γίνει η γυναίκα του Πρωθυπουργού και να έχει και δημόσιο θεσμικό χαρακτήρα, όπως είναι η θέση του γραφείου του Πρωθυπουργού, η διευθύντρια, και να συμμετέχει σε υπουργικά συμβούλια κλπ. κλπ. και γενικά σε όλες τις διαδικασίες, στα βουλευτικά, στη Βουλή να παρακολουθώ τα πάντα, να έχω γραφείο στη Βουλή... Αυτά δεν είναι εύκολα. Δες πώς ξεκινάς, επαναστάτισσα, Τσε Γκεβάρα, Ρήγας Φεραίος, μετά ΠΑΣΟΚ, στην πρώτη του έτσι... Το να δημιουργήσεις τοπικές οργανώσεις και μετά να ζεις μέσα με αστυνομία, όταν περνάγαμε και λέγαμε τα συνθήματα: «Μπάτσοι-γουρούνια-δολοφόνοι», κτλ. Καταλαβαίνεις τι θέλω να σου πω; Και είσαι μετά με τον Πλανητάρχη και την πρώτη κυρία της Αμερικής κτλ., είναι μια μετάβαση όχι εύκολη. Και να 'ναι και πετυχημένη. Και πολύ γρήγορα μπορείς όταν έχεις το μαγικό ραβδί και λες: «Θέλω αυτό, θέλω αυτό, θέλω αυτό», πολύ εύκολα μπορεί να πάθεις έπαρση, να πάθεις την αλαζονεία, εντελώς να διαστρεβλώσεις τον χαρακτήρα σου. Αυτή είναι η μεγαλύτερη μάχη που δίνεις με τον εαυτό σου. Είμαι πολύ περήφανη που δεν την άλλαξα τη ζωή μου, με την έννοια ότι παρέμεινα ένας απλός άνθρωπος, γιατί απλός ήταν ο Ανδρέας και με δίδαξε. Είχα και μια ταπεινότητα και μια συστολή, κληρονομιά απ’ τον πατέρα μου. Είχα και ένα προσωπικό τσαμπουκά, κληρονομιά από τον πατέρα μου. Όλα αυτά τα ποδηγέτησα. Όχι εύκολα, αλλά επίπονα. Κατόρθωσε να βγει μια καλή σύζυγος, όπως πρέπει να είναι, στο πλευρό του άντρα της, χωρίς να παρεμβαίνει, χωρίς έγκρισή του, και μια γυναίκα που να τον πονάει και να τον θαυμάζει μέχρι τελευταία στιγμή. Όταν λοιπόν έφυγε από τη ζωή, εγώ ένιωσα να είμαι σαν να ‘φυγε το χαλί κάτω από τα πόδια μου. Πέρασα πριν στο «Ωνάσειο» και όλα τα νοσοκομειακά όσο πήγαμε σε νοσοκομεία, μέσα στο νοσοκομείο –δεν έφευγα, δεν πήγαινα σπίτι μου, με ήθελε κοντά του–, στο νοσοκομείο, στο «Ωνάσειο», έμεινα μέσα, χωρίς να βγάλω το κεφάλι μου έξω. Με τη φόρμα νοσοκόμας 4 μήνες και 2 μέρες. Χωρίς να βγάλω ούτε το κεφάλι μου, γιατί παραμόνευε ο τύπος έξω από το παράθυρο. Ζούσα μέσα. Έβλεπα στις εντατικές να πεθάνει κόσμος.

Ζούσατε;

Ναι, ναι, ναι ζώντος του Ανδρέα μέσα σ’ όλα αυτά

Ζούσατε όμως; Ζούσατε τη ζωή σας;

Ναι, τι; Δεν υπάρχει ζωή. Είναι η ζωή ενός νοσοκομείου. Ζεις τη ζωή ενός νοσοκομείου, αλλά δίνεις μια μάχη για ένα αποτέλεσμα, να βγει από το νοσοκομείο. ‘Ολα αυτά είναι επικίνδυνα πράγματα για τον εαυτό σου, παθαίνεις κατάθλιψη, παθαίνεις φοβίες, παθαίνεις πολλά πράγματα. Δεν ήταν εύκολο μετά τον Ανδρέα να ισορροπήσω. Είμαι άνθρωπος θρησκευόμενος, όχι θρησκόληπτος, αλλά πιστεύω και πιστεύω πολύ. Έχτισα ένα εκκλησάκι, ας πούμε, στο σπίτι. Βοήθησα πάρα πολύ το θέμα σχέσης εκκλησίας-κράτους. Βοήθησα πολύ νομοσχέδια που ωφελούσαν την αναστήλωση Αγίου ‘Ορους και νομοσχέδια που αφορούσαν στα Μετέωρα. Βοήθησα πολύ να αναστηλωθούν εκκλησάκια βυζαντινά, να σωθούν. Δεν τα διαλαλούσα και δεν τα διατυμπάνιζα, γιατί –και τη φιλανθρωπία– εγώ πιστεύω ότι αυτά δεν έχουν νόημα, να πεις, να τα κάνεις για να φαίνεσαι. Είναι να τα κάνεις γιατί πρέπει να τα κάνεις, γιατί οφείλεις να τα κάνεις. Οφείλεις να δώσεις σ’ έναν κόσμο αυτά που θέλει ο κόσμος. Πήρα πολλά μαθήματα ζωής και από τη ζωή μου, τα 10 χρόνια και 54 ημέρες που έζησα με τον Ανδρέα συνεχώς και αδιαλείπτως, ήταν τόσο συμπυκνωμένα χρόνια, που πέρασα ασθένειες, εγχειρήσεις... Πώς το λένε; Δολοπλοκίες, συκοφαντίες, εκλογικές ανα[01:20:00]μετρήσεις. Δεν ξέρω, και οτιδήποτε άλλο που δεν μου έρχεται αυτή τη στιγμή στο μυαλό. Όλα τα πιθανά πράγματα. Συκοφαντίες μέχρι εκεί που δεν παίρνει. Γνώρισα τους ανθρώπους με την έννοια ότι πώς αρέσκονται στην εξουσία να σε περιτριγυρίζουν και μετά δεν σε ξέρουν, μετά μένεις μόνος σου. Όλα αυτά τα βίωσα, δηλαδή ήταν τεράστια μαθήματα ζωής.

Αισθάνεστε ότι θυσιαστήκατε για την Ελλάδα;

Για την Ελλάδα οφείλεις να θυσιάζεσαι. Έχουν δώσει το αίμα τους χιλιάδες πρόγονοι δικοί μας. Δεν μπορείς να πεις ότι θυσιάζομαι, όχι. Θυσίασα πολλά χρόνια και πολλά πράγματα στην προσωπική μου ζωή, να είμαι σύντροφος ενός ηγέτη, ενός διανοούμενου ανθρώπου και θα ήθελα απλώς μια αναγνώριση, ρε παιδί μου, έτσι αυτό, σε έναν μεγάλο βαθμό, στον κόσμο. Δεν ήθελα ούτε πλούτη, ούτε να τα εξαργυρώσω με άλλα πράγματα. Ήθελα να βοηθάω τον κόσμο. Πόσος κόσμος με βρίσκει: «Ξέρεις με βοήθησες τότε εκεί». Ούτε που θυμάμαι. Όποτε μπορούσα έκανα καλό. Είναι αυτό που λένε: «Κάνε καλό βρε παιδί μου, δεν είσαι εδώ για να… Είσαι για να υπηρετήσεις την πατρίδα». Την πατρίδα την αγαπάμε. Είμαι πατριώτισσα. Είμαι Μακεδόνισσα στην καρδιά. Πονάω που πουλήθηκε το όνομα «Μακεδονία». Με πόνεσε πάρα πολύ. Ο Ανδρέας έλεγε: «Το όνομά μας είναι η ψυχή μας. Δεν το πουλάμε». Και ότι πουλήθηκε με αυτό τον τρόπο εμένα με ενόχλησε σαν Μακεδόνισσα. Αισθάνομαι ότι έχω μια αρχέγονη, παλιά ψυχή που έχει ζήσει πιθανόν και άλλες ζωές. Κουβαλάω ιστορικές μνήμες που πιθανόν να μην έχω ζήσει σε αυτή τα χρόνια διάβασης από νέα κοπέλα έως σήμερα, και που υπάρχουν στο μυαλό μου, στην ψυχή μου, στην καρδιά μου. Αγαπώ τους ανθρώπους, παρόλο που την έχω πατήσει εκατομμύρια φορές, γιατί σου είπα ότι δεν ήμουν καχύποπτη. Δεν θέλω να 'μαι καχύποπτη. Θέλω να είμαι πιο προσεκτική. Δηλαδή αν με ρωτήσεις: «Γιατί πράγμα μετανιώνεις;», δεν μετανιώνω για κάτι, για όσα έκανα, μετανιώνω για όσα δεν πρόλαβα να κάνω ή δεν έκανα, γιατί για κάποιους λόγους δεν έκανα. Ήθελα να κάνω πολύ περισσότερα πράγματα και απλώς έπρεπε να 'μουν πιο προσεκτική στην προσέγγιση των ανθρώπων και στην επιλογή ανθρώπων. Εκεί έκανα λάθη. Φυσικά και έκανα λάθη. Απ’ τα λάθη μας μαθαίνουμε. Δεν νομίζω ότι υπάρχει αλάνθαστος άνθρωπος, και ο πιο σοφός άνθρωπος κάνει λάθος. Ουδείς αλάνθαστος. Λάθη έκανα, και για το νεαρό της ηλικίας μου, και από απερισκεψία, και από αφέλεια. Έκανα πολλά, αλλά δεν έκανα κακό σε άνθρωπο, δεν εκδικήθηκα κανέναν από όσους με είχανε βάλει στόχο και μου 'κάναν τόσα και τόσα. Δεν μπορεί να βρεθεί κάποιος να πει ότι σήμερα η Δήμητρα έχει πλουτίσει. Δηλαδή έχω προκαλέσει να ψάξουν όλο τον κόσμο, όλες τις offshore εταιρείες και όλες τις τράπεζες του κόσμου, νόμιμες και μη. Δεν πρόκειται να βρουν ένα πενηνταράκι. Και αυτό γιατί υπέφερα οικονομικά. Δεν φρόντισα για τον εαυτό μου. Ίσως έπρεπε να φροντίσω περισσότερο. Δεν περίμενα τόση ανανδρία, που έλεγε και ο Ανδρέας. «Περίμενα λιγότερη ανανδρία», έλεγε και ό,τι αφορούσε και τα θέματά μου.

Να σας ρωτήσω κάτι; Σήμερα η σχέση σας με τη μοναξιά ποια είναι; Και το ρωτώ αυτό γιατί καταλαβαίνω ότι όταν συνοδεύεις τον άνθρωπό σου στο νοσοκομείο και σου λένε: «Εσύ δεν περνάς», είναι σαν να σε αποκλείουν κοινωνικά.

Όχι «εσύ δεν περνάς», δεν με άφηναν με τον τρόπο τους να μένω μόνη με τον άνθρωπό μου.

Είναι μια μορφή αποκλεισμού αυτή όπως και απ’ την πολιτική σκηνή αποκλειστήκατε.

Κοίτα να δεις, γι' αυτούς επειδή με παντρεύτηκε… Εδώ έχουμε το οικόσημο. Είναι θέμα οικοσήμου. Λοιπόν, οι άνθρωποι αυτοί πορεύτηκαν καλώς ή κακώς με το όνομα Παπανδρέου. Όταν έγραφε στη διαθήκη του ο Ανδρέας ότι «στα παιδιά μου αφήνω το όνομά μου. Το ΠΑΣΟΚ δεν κληρονομείται, δεν τεμαχίζεται, δεν πωλείται», τι εννοούσε; «Δεν κληρονομείται», πού πήγαινε; Στον γιο του. Δεν επιθυμούσε αυτή τη διαδοχή για πολλούς λόγους. Λοιπόν εκεί πήγαινε το «δεν κληρονομείται». Το «δεν τεμαχίζεται» και αυτό είναι το να φεύγουν, να γίνονται 1.000 κομμάτια. Λοιπόν, τώρα, σε μια συνέντευξη που είχε δώσει στον Θανάση το Λάλα, θυμάμαι, κοινή στο «Βήμα», είχε πει: «Η Δήμητρα είναι το πιο ανιδιοτελές πλάσμα που έχω γνωρίσει ποτέ στη ζωή μου. Θα μπορούσε να μου ζητήσει τα πάντα και δεν μου έχει ζητήσει τίποτα». Δηλαδή εγώ τι να 'λεγα; «Όταν πεθάνεις, φρόντισε να μου ‘χεις σε παρακαλώ μερικά εκατομμύρια» και όλα αυτά; Δεν ξεστόμισα ποτέ μου κάτι τέτοιο, γιατί τότε μού φάνταζε η ζωή χωρίς τον Ανδρέα να πεθάνω και εγώ μαζί, να φύγω και εγώ από τη ζωή. Τραγικό για μένα αυτό, να σκεφτόμουν να τον βάλω στη διαδικασία τι θα γίνει άμα πεθάνει. Μα αυτός τους ανθρώπους άμα τον έβαζες σ’ αυτή τη διαδικασία, τελείωσε. Ήθελε να έχει ελπίδα και προοπτική, τέλος. Αυτά τα δύο τον κάναν να προχωρήσει. Δηλαδή στην ιστορία των δικών του 'χε πει ο Κρεμαστινός: «Δεν θέλω να βλέπεις, να παρακολουθείς τα ειδικά δικαστήρια» και τέτοια. Πήγαινε κρυφά και παρακολουθούσε. Και τι έκανα εγώ; Πώς είναι η προοπτική και ελπίδα; Του λεγα: «Ρε παιδάκι μου, κοίτα να δεις, αυτή η δίκη…». «Τι -μου λέει-, τι λέει το ένστικτό σου;», μου 'λεγε. «Θα 'ναι και δεν θα 'ναι». «Δηλαδή;», μου λέει. «Δεν μπορώ να σου πω, αλλά εσύ θα ξαναγίνεις Πρωθυπουργός. Είμαι 1000% σίγουρη». Ωπ! Τον έβλεπες εκεί που έπεφτε ακούγοντας όλα τα αισχρά και τα ψέματα που λεγόντουσαν, γιατί θέλαν να τον ρίξουν.

Είχα σκεφτεί και κάτι άλλο, επειδή φαίνεστε, έτσι, ένας άνθρωπος που... Θέλει μια ιδιαίτερη ψυχική δύναμη να κάνεις πίσω τον εαυτό σου και να πεις: «Τώρα η ζωή μου για τη ζωή του».

«Είναι αυτός».

Σκέφτομαι λοιπόν–

Το κενό μετά είναι τραγικό και το χάος τεράστιο. Άσ' το πώς το κάλυψα. Δηλαδή ήθελε πολύ μεγάλο κέντημα ψυχής, ήθελε πολλή περισυλλογή, ήθελε πολλή μοναχικότητα, ήθελε πολύ διάβασμα, ήθελε πολλή πίστη σε κάτι, ότι κάτι θα γίνει, ήθελε πολλά πράγματα. Ήταν συγκερασμός πολλών πραγμάτων και χρονικής περιόδου. Δεν έγινε από τη μια στιγμή, στην άλλη. Ξύπνησα και είπα: «Σήμερα είμαι δυνατή, σήμερα είμαι…». Όχι, αυτό πήρε χρόνο, πήρε μεταπτώσεις, πήρε εποχές που ήθελα να βάλω μια θηλιά στο λαιμό μου και να πνιγώ, πήρε πάρα πολλά πράγματα, πήρε χρόνο αυτό.

Για σας όμως, για σας… Είχατε το ίδιο… Θέλει πάθος για ζωή, για να δώσεις σε έναν άλλον άνθρωπο το πάθος να συνεχίσει να ζει.

Ναι, την έδωσα όσο μπορούσα.

Εσείς για τη δικιά σας τη ζωή έχετε την ίδια αντιμετώπιση; Δηλαδή…

Όχι.

Μπορείτε να μου το περιγράψετε λίγο αυτό;

Εμένα δεν με ενδιέφερε αν θα πέθαινα την άλλη μέρα. Ήθελα κιόλας να προκαλέσω ένα... Το να φύγω από τη ζωή. Δηλαδή δεν με ένοιαζε. Μετά σκέφτηκα ότι εγώ έπρεπε να διατηρήσω τον μύθο. Κοίταξε να δεις, εγώ τον «Παπανδρεϊσμό» τον κουβάλησα στην πλάτη μου όλα αυτά τα χρόνια. Δεν το κάναν αυτοί, γιατί αυτοί οι επίγονοι, αυτοί που είναι σήμερα, μισούσαν το τεράστιο μέγεθος του Ανδρέα. Όλοι οι επίγονοι μισούσαν αυτή τη δημοτικότητα, αυτό το αστέρι που είχε πάνω. Ήταν σταρ, παιδί μου, αυτός. Αυτός ήταν σταρ. Σταρ δεν υπάρχουν πια, δεν υπάρχουν οι μύθοι. Τέλειωσε. Είναι κοινοί άνθρωποι τώρα αυτοί. Οι πρωθυπουργοί σήμερα είναι αναλώσιμοι. Μπορεί να μοιάζουν με διευθυντές τραπεζών. Δεν είναι σταρ. Δεν είναι μύθοι. Ο άνθρωπος αυτός ήταν σταρ. Με το που έβγαινε, με το που έβγαινε στο μπαλκόνι: «Ουάου», όλοι. Δηλαδή τρελαινόντουσαν, παιδί μου. Περνούσε μέσα από τις διαδηλώσεις και οι γριές τον τσιμπούσαν με τρέλα, με αγάπη, με… Έπαιρνε τέτοια αγάπη, που έβγαινε άλλος άνθρωπος. Έπαιρνε τεράστιες δόσεις από ενδορφίνες και καταχολεμίνες και όλα αυτά. Τεράστιες δόσεις αγάπης. Και αυτή η αγάπη του ‘δινε… Η προοπτική και η ελπίδα ήταν αυτά που τον σώσανε. Και «εδώ δεν πας πουθενά. Τι »λέει-, ειδικό δικαστήριο;». Λέγανε, ξέρω γω, 2 χρόνια με αναστολή. «Δήμητρα, μου τσαλακώνουν την εικόνα», «Βρε θα ξαναγίνεις Πρωθυπουργός. Δεν μπορείς να σκεφτείς το επόμενο υπουργικό συμβούλιο;». Ωπ! «Το πιστεύεις αυτό;». «[01:30:00]Όχι μόνο το πιστεύω, υπεραμύνομαι αυτής της άποψης», κατάλαβες;

Και θέλω και μια ερώτηση που από όλους τους ανθρώπους στη γη, θέλω να την κάνω σε εσάς. Τελικά η θρησκεία είναι το όπιο του λαού ή μήπως η πολιτική είναι θρησκεία;

Όχι, δεν είναι η πολιτική, θρησκεία. Μην την εμπλέκουμε. Αλλα εγώ έβαλα κάτω λεπτομέρειες και υπάρχει ένα θεϊκό σχέδιο. Δεν ήταν τυχαίο το ότι βρέθηκα, ξέρω γω, ενώ να πήγαινα σχολείο και δίπλα, 20 μέτρα, πιο πέρα ήταν το γραφείο του Ανδρέα. Πήγαινα στο Μαράσλειο και Σουηδίας και Σουηδίας ήταν το γραφείο. Δεν ήταν τυχαίο το ότι ο πατέρας μου είχε πάει στον Ανδρέα πριν πολλά χρόνια, ενώ ήταν στρατιωτικός, να γνωρίσει τον Ανδρέα, με τον ξάδερφό μου τον Λιάνη, που ήτανε στο ΠΑΚ κτλ. Τίποτα δεν ήταν τυχαίο. Δεν ήταν τυχαίο το ότι εγώ δεν μπήκα στη Φιλοσοφική και μπήκα στην… Να γίνω, ξέρω γω, αρχαιολόγος που ήθελα, και μπήκα στην Ολυμπιακή και δούλεψα. Τίποτα δεν ήταν τυχαίο. Όταν με πήρε η γιαγιά μου στα χεράκια της, με κοίταξε, μωρό, όταν γεννήθηκα και λέει: «Αχ, αυτά τα ποδαράκια πόσες χιλιάδες μέτρα γη θα περπατήσουν; Σε πόσα μέρη της γης θα πας κορίτσι μου;», μου ‘λεγε η γιαγιά μου η Δήμητρα. Λοιπόν, έφτασα, κινδύνεψα πολλές φορές από ατυχήματα μέχρι απειλές. Κινδύνεψα. Έφτασα στο λίγο πριν πεθάνω. Γιατί μου και παράτολμη. Έκανα, ας πούμε την εποχή εκείνη, στα 19 μου και στα 20, με μπουκάλες κατέβαινα στη θάλασσα, που δεν υπήρχε, ξέρω γω –ήμουνα στου Καρτελιά το γκρουπ–, και δεν υπήρχε άλλη κοπέλα. Ταξίδεψα. Πήγα στις Αφρικές, από δω από κει, γιατί πίστευα... Ένα ταξίδι όπως πρέπει, όχι τα οργανωμένα, που σε πάνε, αλλά να μπεις μέσα στη φιλοσοφία, τη νοοτροπία του λαού, είναι ένα ανοιχτό βιβλίο. Βιβλία, να τα διαβάσω, να πάρω, να ρουφήξω. Ο Ανδρέας ιστορία, συναίσθημα με ποιότητα, συναίσθημα με αγάπη. Όλα αυτά, προσωπικός τσαμπουκάς και ντομπροσύνη του Μακεδόνα στρατηγού πατέρα μου. Του πήρα τον χαρακτήρα. Δεν υπάρχουν πολλά σήμερα. Βλέπεις ότι καταρρέουν οι αξίες. Καταρρέουν οι ηθικοί φραγμοί. Καταρρέουν πολλά πράγματα, καταρρέει η οικογένεια, καταρρέει οι ανθρώπινες σχέσεις, ο ένας πάει να φάει τον άλλο, ανθρωποφαγία σε πολλά επίπεδα. Δεν διακατέχομαι από αυτά. Διακατέχομαι από αγνά, καλά αισθήματα. Μπορώ να κάνω έναν διαλογισμό και να σκεφτώ άλλα πράγματα. Μπορώ να πιστέψω στον Θεό, στον αρχάγγελό μου που τον λατρεύω, τον αρχάγγελο Μιχαήλ –και πηγαίνω κάθε χρόνο, να τώρα θα πάω στη Μυτιλήνη–, γιατί είναι κραταιός, είναι σπουδαίος. Όταν του μιλάς και του μιλάς με αγάπη, πίστη και αλήθεια, βλέπεις αυτό το μαύρο ανάγλυφο, η μαύρη ανάγλυφη εικόνα και κοκκινίζει, αλλάζει χρώμα. Δεν είν’ τυχαία πράγματα αυτά. Όταν κοιτάξεις λίγο πάνω στ’ αστέρια, το σύμπαν, τους γαλαξίες, δεν έχουν γίνει τυχαία αυτά. Ακόμα ο άνθρωπος ψάχνεται να βρει. Βρίσκει πράγματα. Αλλά… Όταν δεις τη σύλληψη ενός ανθρώπου, μέσα στη γυναίκα, το πώς μεγαλώνει ο άνθρωπος, όταν δεις τον εγκέφαλο πώς σχηματίζεται, με τέτοια σοφία, λες… Αυτά δεν γίνονται από τύχη. Όχι, δεν γίνονται από τύχη. Έχω φτάσει λοιπόν και στο χείλος του γκρεμού και ένας αγγέλος, χραπ, με κράτησε. Και δεν μπορώ παρά να είμαι ευγνώμων για αυτά που έχω περάσει, και τα άσχημα. Και είμαι ευγνώμων και για τα άσχημα γιατί πήρα πολλά μαθήματα ζωής. Έγινα σοφότερη, ωριμότερη. Θα μου πεις τώρα: «Τι να την κάνεις τη σοφία;». Δεν ξέρω. Προσπαθώ με ανθρώπους που γνωρίζω να μεταλαμπαδιάζω κάποια πράγματα. Έγραψα 2 βιβλία. Πιθανόν να γράψω άλλο ένα. Δεν ξέρω ακόμα. Δεν ξέρω πώς θα τα φέρει από δω και πέρα η ζωή.

Όνειρα; Τα όνειρά σας;

Όνειρα; Μια αληθινή δικαίωση –που έχει γίνει σε ένα μεγάλο βαθμό στη συνείδηση του λαού– σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό. Οι αδικίες που γίναν στο πρόσωπό μου να αποκατασταθούν. Πια δεν έχω φιλοδοξίες. Ξέρω ότι ό,τι είναι να γίνει, θα γίνει. Αν κάτι είναι σε αυτή τη ζωή να πρέπει να σου έρθει, θα σου έρθει. Μπορεί να καθυστερήσει. Ο Θεός δεν κρατά ρολόι. Δεν κρατάει ρολόι, αλλά δεν λησμονεί. Κάποια στιγμή σου έρχεται κάτι ωραίο, καλό. Δεν ξέρω ποιο θα είναι αυτό. Εγώ ένα όνειρο που έχω είναι να έρθει κάτι καλό. Τι θα είναι αυτό, δεν ξέρω. Κάτι που να αφήσει το όνομά μου καθαρό, άσπιλο και στην ιστορία. Καθότι είτε το θέλουν, είτε όχι θεωρούμαι ένα ιστορικό πρόσωπο. Έζησα με έναν τεράστιο ηγέτη και ένα μέρος είναι ένα μέρος τις ιστορίας, της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Ένα μικρό κομματάκι της ιστορίας, δεν πειράζει. Αυτό που είμαι, θέλω να περάσει καθαρό έξω απ’ όλες τις ίντριγκες, τις συκοφαντίες, τα ψέματα, να καθαρίσει, να λάμπει. Να λάμπει στον ήλιο, όχι σαν χρυσός, από καθαρότητα να λάμπει, από αγνότητα, από ειλικρίνεια, από αγάπη για τον άνθρωπο, από αγάπη για τη ζωή. Να εκτιμάμε τη ζωή, την κάθε μέρα που ζούμε. Το σκυλί μου, αυτό που είδες, κάθε μέρα χαίρεται για τη μέρα που ξημερώνει. Κοιμόμαστε μαζί. Όταν λοιπόν ξυπνάει και ξυπνάω, αυτό κάνει τούμπες από τη χαρά του. Έρχεται, με φιλάει και κάνει τούμπες. Χαίρεται τη ζωή. Την καλημερίζει τη ζωή το σκυλάκι. Έτσι πρέπει να αντιμετωπίζουμε τη ζωή κάθε μέρα που ζούμε. Τίποτα δεν είναι δεδομένο. Σήμερα είμαστε, αύριο δεν είμαστε. Να αντιμετωπίζουμε την κάθε μέρα σαν ένα θείο δώρο.

Σας εύχομαι ολόψυχα να πραγματοποιηθεί το όνειρό σας. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για τον χρόνο σας.

Να 'σαι καλά.