[00:00:00]Πώς σε λένε;

Ορφανού Ελένη.

Πότε γεννήθηκες;

Το 1938.

Πού;

Στα Πολιτικά της Εύβοιας.

Και πότε πήγες στην Αθήνα;

Στην Αθήνα πήγα το 1959.

Πώς ήτανε τότε η κατάσταση;

Τότε εγώ ήμουνα 20 χρονώ, ήμουνα τότε. Ντάξει, δεν είχα και πολύ ιδέα γύρω από τα πολιτικά ζητήματα κτλ. Ήμουνα μέσα στη σχολή του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, τριετούς φοίτησης που είναι. Βγήκα νοσηλεύτρια και –πώς το λένε– επισκέπτρια. Μετά από ενάμιση χρόνο που δούλεψα στον Ερυθρό Σταυρό, έφυγα και πήγα στο ΚΑΤ, γιατί είχε περισσότερα χρήματα. Έγινα προϊσταμένη εκεί πέρα σε ένα τμήμα. Πέρασα από πολλά τμήματα, και βεβαίως έχω περάσει και από τη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας. Στην πορεία, εντάξει, ακολούθησε η εξέλιξή μου. Έγινα Υποδιευθύνουσα. Και το 1993 έγινα Διευθύνουσα του νοσοκομείου. Αυτά όσον αφορά την πορεία μου, ας πούμε.

Με την αριστερά;

Το 1970… Πότε ήρθε ο Καραμανλής;

Πότε ήρθε ο Καραμανλής; Ο Καραμανλής ήρθε το…

Το '74;

Το '73-'74.

Λοιπόν, παίρνοντας υπόψιν ότι μετά από μια δικτατορία, παρότι δεν είχα και πολλές, έτσι, γνώσεις γύρω από τα πολιτικά ζητήματα, και τα κόμματα, και τη λειτουργία τους, κι όλα αυτά, και τη φιλοσοφία τους, και τη θεωρία τους, ήξερα βέβαια μέσες-άκρες ότι μετά από μια δικτατορία, έτσι όπως αναφέρεται νομίζω και στον Μαρξ –που 'χα διαβάσει λίγο χωρίς να τα καταλαβαίνω κι όλα–, συνήθως πρέπει να επικρατούν κοινοβουλευτικές δημοκρατίες. Και το βράδυ που ήρθε ο Καραμανλής, πράγματι ήμουνα στο αεροδρόμιο. Πήγα στο αεροδρόμιο, όπως πήγαν χιλιάδες πολίτες. Από κει και πέρα... Λέμε τώρα για μετά τη δικτατορία έτσι; Στη δικτατορία δούλευα πάνω, στο ΚΑΤ. Η αλήθεια είναι ότι όταν δούλευα στο ΚΑΤ, με καλέσανε 2 φορές στην ασφάλεια Κηφισιάς.

Γιατί;

Με ρωτούσαν, ας πούμε, για τον αδερφό μου και τέτοια πράγματα. Γιατί έναν αδερφό μου, 20 χρονών, τον είχανε σκοτώσει οι Γερμανοί και οι ντόπιοι το παίζανε δωσίλογοι, απ’ ό,τι κατάλαβα.

Γιατί ήτανε μπλεγμένος με το...;

Όχι, όχι, δεν ήτανε πουθενά το παιδί αναμεμειγμένος. Ο μόνος ο οποίος ήτανε στην Εθνική Αντίσταση, ήτανε ο αδερφός μου, ο πατέρας του... Ο οποίος ήταν 17 χρονών κτλ. Πήρε μέρος σε κάποιες μάχες. Δεν είχε καμία σχέση με τον Εμφύλιο κι όλα αυτά, αλλά μόνο με την αντίσταση κατά των Γερμανών. Τώρα για το Πολυτεχνείο.

Με το ΚΚΕ–

Την βραδιά του Πολυτεχνείου εγώ θα πω, διότι εντάξει... Τη βραδιά του Πολυτεχνείου... Εν τω μεταξύ, εντάξει, είχα παντρευτεί έναν αξιωματικό που ήταν του στρατού.

Τη βραδιά του Πολυτεχνείου μου έλεγες.

Τη βραδιά του Πολυτεχνείου βρέθηκα κάτω στο Πολυτεχνείο –στην οδό Στουρνάρη ήμουνα συγκεκριμένα–, όπου ήτανε πάρα πολύς κόσμος, πολύς κόσμος, ας πούμε. Τελοσπάντων ακούγαμε διάφορους. Ακούγαμε βεβαίως τους φοιτητές, οι οποίοι ζητούσανε φάρμακα, ζητούσανε βοήθεια. Καλούσανε τον ελληνικό λαό να αντισταθεί κι όλα αυτά τα πράγματα. Κατά τις… Περίπου 03:00 με 04:00 το πρωί έφυγα από αυτό. Ήταν πάρα πολύς κόσμος. Είχαμε αφήσει το αυτοκίνητο ψηλά, πάνω στη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Φύγαμε τελοσπάντων γιατί γινότανε κυνηγητό απ’ την αστυνομία τώρα. Κυνηγούσανε κι αναγκαστήκαμε και φύγαμε. Πήραμε το αυτοκίνητο τελοσπάντων, με τα πόδια απ' τα στενά μέσα εκεί φτάσαμε πάνω στη λεωφόρο Αλεξάνδρας και φύγαμε. Την άλλη μέρα ακούσαμε ότι είχε μπει το τανκς μέσα στο Πολυτεχνείο. Ακούσαμε ότι υπήρχαν σκοπευτές γύρω-γύρω και αυτά. Όταν πήγα στη δουλειά μου την άλλη μέρα διαπίστωσα δύο τραυματίες που ήτανε από το Πολυτεχνείο. Ένας ο οποίος αναφέρεται και στους νεκρούς εδώ πέρα, ο οποίος δεν θυμάμαι τώρα το όνομά του αν είναι Γεωργόπουλος ή Γεωργουσόπουλος. Άμα δω τους νεκρούς, θα το θυμηθώ. Και μια κοπέλα. Δεν ήτανε φοιτητές απ’ ό,τι κατάλαβα, ήτανε όμως… Και εκείνο που κατάλαβα εγώ ήτανε από ελεύθερους σκοπευτές ότι είχανε πυροβοληθεί κτλ. Το αγόρι που ήτανε περίπου 20 με 21 χρονών κατέληξε, πέθανε. Ήτανε τραυματισμένος εδώ στον λαιμό, στον οισοφάγο, εκεί όλα του ήτανε… Απ’ το Πολυτεχνείο το φέραν το παιδί, ναι, σφαίρα μας είπανε. Δεν ήμουνα μπροστά να δω τι το χτύπησε, αλλά οι γονείς του, οι συγγενείς του, είπανε ότι ήτανε σφαίρα από ελεύθερο σκοπευτή. Το παιδί κατέληξε. Η κοπέλα μετά από λίγες μέρες –είχε κάτι τραύματα κτλ.– έφυγε από την μονάδα. Ήτανε στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας. Αυτά γνωρίζω εγώ για το Πολυτεχνείο, δεν γνωρίζω άλλα πράγματα.

Με το ΚΚΕ πώς έμπλεξες; Δηλαδή πώς αποφάσισες να ενταχθείς στην Αριστερά;

Κοίταξε…

Και πότε.

Από το 1965 που ανέβηκα να δουλέψω στο ΚΑΤ... Δεν μπορώ ακριβώς να καθορίσω. Υπήρχε ένα σωματείο που λεγότανε Σωματείο Εργαζομένων στα Νοσοκομεία των Βορείων Προαστίων. Είχε μέσα όλα τα νοσοκομεία που ήτανε νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, μεταξύ των οποίων το ΚΑΤ, ο Ευαγγελισμός, το Σισμανόγλειο, αλλά και όλες τις ιδιωτικές κλινικές της εποχής εκείνης. Βρέθηκα να είμαι υποψήφια σε αυτό το σωματείο, γιατί έκανε εκλογές μετά τη δικτατορία και μετά την επάνοδο του Καραμανλή φύγανε οι διορισμένες συνδικαλιστικές ηγεσίες, έτσι; Και άρχισαν σιγά-σιγά να γίνονται συνδικαλιστικές εκλογές. Έτσι γινόταν και σε εκείνο το σωματείο. Βρέθηκα εκεί. Η αλήθεια είναι ότι αυτός ο άνθρωπος που με πλησίασε και ήτανε μέλος του ΚΚΕ, εγώ δεν το ήξερα ότι ήταν μέλος του κουμμουνιστικού, ο οποίος δούλευε σε ένα νοσοκομείο. Αλλά το νοσοκομείο στο οποίο δούλευε, ήταν το Αλεξάνδρας. Ήτανε κρατικό νοσοκομείο. Τα κρατικά νοσοκομεία, υπήρχε μια ομοσπονδία, η λεγόμενη ΟΣΝΙΕ, η οποία είχε δημιουργηθεί από το 1957 και ήτανε τα σωματεία ιδιωτικού δικαίου, οι κλινικές, οι εργαζόμενοι, και οι εργαζόμενοι με σχέση ιδιωτικού δικαίου, αορίστου χρόνου των δημόσιων νοσοκομείων. Ήταν σε αυτή την ομοσπονδία, τη λεγόμενη ΟΣΝΙΕ. Εκεί, λοιπόν, μου είπε κάποια πράγματα, ότι «αυτά, έχουμε εκλογές κτλ. και θα θέλαμε να...». Προϊσταμένη ήμουν εγώ τότε στο ΚΑΤ. «Εντάξει» λέω γω, χωρίς να έχω και πολλά πράγματα υπ’ όψιν μου.

Δεν φοβήθηκες μες στη Χούντα;

Το ’65 μιλάμε τώρα.

Ναι.

Μιλάμε το ’65. Όχι, δεν φοβήθηκα. Είχα και άγνοια φόβου. Εντάξει. Ήμουνα τότε 25-24 χρονών. Δεν φοβήθηκα. Τι να φοβηθώ; Δεν είχα κάνει τίποτα για να φοβηθώ. Μπαίνω, λοιπόν, υποψήφια. Βγαίνω και γίνομαι Αντιπρόεδρος εκείνου του σωματείου. Όταν μετά, εντάξει, έγιναν εκείνα που έγιναν, οι αποστασίες κτλ.–

Τι αποστασίες;

Η παραίτηση του Παπανδρέου, με το 50-τόσο τοις εκατό. Έγιναν οι δικτατορίες, έχασα όλους αυτούς τους ανθρώπους, τους έχασα, δεν έβρισκα κανέναν και είχα μείνει μόνη μου. Πήγαινα εκεί πέρα, είχαμε κάτι γραφεία στα Μελίσσια, γιατί εγώ δεν είχα κληθεί. Στα Μελίσσια κλειστά τα γραφεία. «Α -λέω-, τώρα τι [00:10:00]γίνεται;». Μετά κατάλαβα ότι μερικοί από αυτούς που ήτανε, ειδικά ο Λουκάς ο Σακελλαρίου, ο οποίος είχε περάσει νομίζω κι απ’ τη Μακρόνησο –όχι νομίζω, ήταν βέβαιο αυτό– είχε εξαφανιστεί. Μάλλον τον είχανε μπαγλαρώσει, απ’ ό,τι είχα καταλάβει. Σταμάτησα κι εγώ. Δεν έκανα τίποτα, όπως σας είπα. Με καλέσανε μια-δυο φορές στην Ασφάλεια. Είχαμε τότε, είχανε φέρει στο νοσοκομείο γενικό Διευθυντή, τότε έτσι λεγότανε. Να σκεφτείς ότι εγώ πήγα στο ΚΑΤ όταν Πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου ήταν η βασίλισσα Ελισάβετ. Το ’64 πήγα, βεβαίως, αλλά δεν ερχότανε αυτή στα διοικητικά συμβούλια. Ερχότανε η κυρία επί των τιμών –τι την είχε–, η κυρία Λελούδα. Βέβαια. Λοιπόν, η πρώτη αντίδραση η δική μου ήτανε όταν η βασίλισσα... Είχαμε εμείς μια Διευθύνουσα ερυθροσταυρίτισσα –ερυθροσταυρίτισσα είμαι κι εγώ–, η οποία είχε πάρει μέρος και στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, διότι οι ερυθροσταυρίτισσες ήτανε πάνω στα νοσοκομεία, στα κέντρα κτλ. Και μας έφερε μια Αγγλίδα, τάχα προσπαθούσαν αυτοί... Να βγάλουν αυτή, να βάλουν την Αγγλίδα. Οπότε εγώ –δεν ξέρω πώς και γιατί, δεν μπορώ να το εξηγήσω– αρχίζω τα τηλέφωνα στους προϊστάμενους των τμημάτων και τους λέω: «Το και το και το, πρέπει να κατέβουμε κάτω να αντιδράσουμε» και κατεβήκαμε όλοι κάτω στο προαύλιο του νοσοκομείου.

Πόσο χρονών ήσουνα;

Ήμουν 25 χρονώ. Ήμουνα. Λοιπόν, κατεβήκαμε όλοι λοιπόν, όλο το προσωπικό. «Παιδιά -λέω-, τι γίνεται εδώ πέρα; Θα έχουμε Αγγλίδα Διευθύνουσα; Γιατί; Εμείς τι είμαστε εδώ πέρα; Εμείς άμα πάμε στην Αγγλία…», δηλαδή έλεγα απλά πράγματα. Δεν ήξερα τώρα, δεν είχα λεξιλόγιο κομματικό και τέτοια. Κατεβήκαμε πράγματι. Με ακολούθησε ο κόσμος. Και τότε είχε έρθει ένας δημοσιογράφος της «Ακρόπολης» λεγόμενος Ευτυχίδης, ο οποίος ήρθε εκεί πέρα να δει τι και πώς. Με βρίσκει, λέω: «Το και το γίνεται εδώ». Δεν ξέρω τι έγραψε αυτός και τι δεν έγραψε κτλ. Λοιπόν, η πρώτη μου αντίδραση ήταν αυτή. Στη συνέχεια βεβαίως, το ’72 παντρεύτηκα, έτσι; Και πήρα έναν αξιωματικό του ελληνικού στρατού, τον οποίο εντάξει, δεν ήξερα ότι είναι και αξιωματικός. Τον γνώρισα το ’68, έτσι. Λοιπόν, εκείνος ήταν Υπολοχαγός και μου έλεγε ότι η ηγεσία, ας πούμε ο Παπαδόπουλος, η ηγεσία τελοσπάντων, τους έλεγε ότι θα κάνουν σοσιαλισμό.

Η Χούντα λέμε τώρα.

Ναι, έλεγε στους... 28 χρονών ήταν, έναν χρόνο με... Όχι, τότε ήτανε –ναι, το '70-τόσο που παντρευτήκαμε– νέο παιδί, ας πούμε, και του 'λεγα: «Ποιο σοσιαλισμό, ρε παιδί μου; Τι λες τώρα; Θα φέρουν δικτατορία».

Και πώς τα βρήκες εσύ με έναν που ήταν–

Δεν ήτανε το παιδί... Έχει πεθάνει, βέβαια, τώρα ο άνθρωπος. Λοιπόν. Δεν ήτανε το παιδί, το παιδί ήτανε επί της ουσίας δημοκρατικό άτομο. Να σκεφτείς ότι στο τέλος έγινε μέλος του Κομουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας, όπου εγώ δεν ήμουνα ποτέ. Εκείνος έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας για να βγει απ’ τον στρατό, επειδή εγώ είχα φάκελο βλέπεις, και δεν μπορούσε να με παντρευτεί.

Πώς τον έκανες τον φάκελο;

Ξέρω γω ποιος τον έκανε τον φάκελο;

Εννοώ, πώς, τι είχε μέσα αυτός ο φάκελος;

Ότι ήμασταν κομμουνιστική οικογένεια, ότι τούτο. Ποια κομμουνιστική οικογένεια; Εδώ δεν είχαμε να φάμε. Η μάνα μου έτρεχε και δεν έφτανε, να πούμε. Δεν ήξερε ούτε… Δεν ξέραμε, ρε παιδί μου. Τα φτιάξανε εδώ πέρα οι ντόπιοι. Ξέρω γω τι κάνανε; Για ποιον λόγο και τι, δεν θέλω να ασχοληθώ τώρα. Λοιπόν, εν πάση περιπτώσει. Λέει: «Να φτιάξετε σωματείο -ο άντρας μου, μου λέει-, να φτιάξετε σωματείο». Και αρχές του ’73, τέλος του ’73, ο αδερφός του άντρα μου ήταν δικηγόρος και μας έφτιαξε ένα σωματείο, Σύνδεσμος –λεγόταν– Εργαζομένων του Νοσοκομείου ΚΑΤ. Εγώ λοιπόν –ακόμα δεν είχε φύγει ο στρατηγός απ’ το νοσοκομείο–, έψαχνα να βρω 20 άτομα για να υπογράψουνε, να προχωρήσει. Το ‘φτιαξα το καταστατικό, μου το ‘φτιαξε ο κουνιάδος μου για να προχωρήσει. Άλλοτε φοβόσαντο, άλλοτε τα σβήναν τα ονόματα. Τελοσπάντων, το μαζέψαμε, το φτιάξαμε, πέρασε από κει. Θα πρέπει όμως εδώ να πω κάτι. Ήτανε Διευθυντής του νοσοκομείου, γενικός Διευθυντής, ένας στρατηγός, ο Δοντάς, από τη Νάξο, ο οποίος όταν προσλάβανε κόσμο, μέσα εκεί τότε μπήκανε και παιδιά που ήτανε του ΚΚΕ.

Στο σωματείο των υγειονομικών.

Σαν εργαζόμενους τους προσέλαβε. Και παιδιά που ήταν απ’ τη Νάξο και ήτανε... Ας πούμε, η Μαρία, μια... Ήτανε φοιτήτρια στην Πάντειο και ήτανε στην ΚΝΕ και κάτι τέτοια κτλ. Τους προσέλαβε. Και τελοσπάντων, το νοσοκομείο, σαν νοσοκομείο, γιατί δεν ήτανε πολύ ανεβασμένο, ανέβηκε επί του ανθρώπου αυτού, με την επιμονή του ανθρώπου αυτού. Θα πρέπει να το πούμε αυτό. Αυτό είναι αλήθεια. Ο Δοντάς το ανέβασε. Το σωματείο, φτιάξαμε το σωματείο, έτσι. Έγινα Πρόεδρος του Σωματείου τόσα χρόνια, μετά έγινα Πρόεδρος της ομοσπονδίας 10 χρόνια, της ΟΣΝΙΕ, απ’ το 1976 μέχρι το 1986, όπου διαφώνησα τότε με την κομματική οργάνωση εκεί πέρα κτλ.

Και έφυγα. Κατεβάσαμε μόνο εμάς, ψηφοδέλτιο ανεξάρτητο. Βγήκα εγώ μόνο. Το ΠΑΣΟΚ τότε πήρε την αυτή. Το ΠΑΣΟΚ βέβαια, ήμασταν 1.500, γίναμε 2.500. Έφερε μέσα όχι μόνο κόσμο, αλλά δημιουργούσε και θέσεις για να τους κάνει προϊσταμένους κτλ., για να μην λέμε τώρα ότι… Τότε μάλιστα η Νέα Δημοκρατία δεν πολυ-ενδιαφερότανε να κάνει τέτοια πράγματα.

Εκείνο που έχει δώσει τα μαθήματα γύρω από την άλωση του δημοσίου, για μένα είναι το ΠΑΣΟΚ, γιατί το είδα.

Έτσι, Κωστή; Αυτό ξεκίνησε. Ήμασταν, σου λέω, 1.500–

Και γίναμε 2,5 χιλιάδες. Μετά έφυγα. Εντάξει, έγινα Διευθύνουσα. Πήγα την πορεία μου, πήρα σύνταξη.

Μέσα από τη Χούντα, απ’ τη δικτατορία, δεν έχεις κάποια μνήμη; Δηλαδή, μια εικόνα απ’ τους δρόμους να μας δώσεις, κάτι που να θυμάσαι.

Κοίταξε να δεις, το μόνο που θυμάμαι εγώ, επειδή ανεβήκαμε πάνω στα... Γιατί το νοσοκομείο πόσους ορόφους είχε; Ο 7ος είναι πάνω στα…

Στα μαγειρεία, ανεβήκαμε πάνω και βλέπουμε τα τανκς που κατεβαίνανε. Εγώ ήμουνα στο κέντρο της Αθήνας τότε. Ήμουνα με μια παρέα στο κέντρο της Αθήνας τότε και ακούγαμε ότι κάτι γίνεται, κάτι γίνεται και πρέπει να φύγουμε, ας πούμε, να ανέβουμε. Και παίρνω ένα ταξί και ανεβαίνω πάνω στο νοσοκομείο και από κει είδα τα τανκς, που έγινε η δικτατορία, που έγινε. Όχι το Πολυτεχνείο. Και κατεβαίνω, είδα τα τανκς από πάνω απ’ τον Διόνυσο. Εικόνες μετά ήτανε, εντάξει... Μια-δυο φίλες μου τις πήρανε, τις ψάξανε εκεί και είχανε κάτι βιβλία, το Άκου ανθρωπάκο και κάτι άλλο. Την πήγανε στην ασφάλεια κάπου, σε κάποια... Και μετά τις αφήσανε. Ντάξει, αυτά. Δεν μιλούσαμε. Εγώ τώρα ήμουν και παντρεμένη με τον άνθρωπο αυτόνα. Ντάξει, δεν… Ο άνθρωπος έφυγε μετά απ’ τον στρατό. Μπήκε στο ψηφοδέλτιο του ΚΚΕ, στην Αργολίδα.

Για να αποστρατευτεί, έφυγε. Και συνέχισε μετά. Και σαν συνταξιούχος ήτανε–

Ήταν ο Χατζόπουλος και μέχρι που πέθανε.

Στην Επιτροπή Ειρήνης ήτανε. Νομίζω ότι αποστρατεύτηκε το... Γιατί χωρίσαμε εν τω μεταξύ το '86.

[00:20:00]Με τον στρατό.

Πότε αυτό;

Για στρατολόγηση προφανώς.

Και για ενημέρωση και...

Πάντως εντάξει, έγινε μετά μέλος. Εγώ δεν έγινα ποτέ. Τώρα είμαι μέλος του ΣΥΡΙΖΑ. Ήμουνα και μέλος του Συνασπισμού. Ήμουνα στην Επιτροπή Υγείας επί Συνασπισμού για τον χώρο της Υγείας. Και τώρα, εντάξει, είμαι... Έγινα εδώ πέρα Πρόεδρος μια τετραετία.

Με την αριστερά όμως πώς έμπλεξες;

Δεν ξέρω. Είχα εικόνες. Άκουσέ με να δεις, τώρα εγώ είμαι παιδί του πολέμου και του Εμφυλίου, ντάξει; Είχα κάποιες εικόνες. Πήρανε τον αδερφό μου. Εγώ ήμουνα 6 ετών όταν ήρθαν αυτοί στο σπίτι και δέρναν τον αδερφό μου.

Δηλαδή, κάτσε. Πότε μιλάμε τώρα; Τι χρονολογία;

Τώρα μιλάμε το ’44. Ήμουνα 6 χρονών.

Και τι θυμάσαι;

Θυμάμαι... Θυμάμαι και τους Γερμανούς που μας είχαν επιτάξει το σπίτι της γιαγιάς μου, και μας είχανε στριμώξει σε μια αχυρώνα εκεί που τη φτιάξαμε. Είχανε μέσα στο αυτό –πρώτα ήρθαν οι Ιταλοί, έτσι;–, στον κήπο είχανε σκηνάκια, τις μοτοσυκλέτες στο σπίτι το ψηλό. Γιατί εντάξει, ήτανε ένα σπίτι που φαίνεται ότι ο παππούς μου, ο πατέρας της μάνας μου... Πρέπει να ήταν σε μια καλή κατάσταση για να έχει αυτό το σπίτι εκεί πέρα τώρα. Λοιπόν, το είχανε επιτάξει. Με τους Ιταλούς πέρναγα καλά εγώ. Με φωνάζανε: «Ελενίτσια, μακαρόνια!». Με ταΐζανε μακαρόνια. Τους έφτιαχνε η μάνα μου πίτες, αυτά κτλ. Μετά ήρθαν οι Γερμανοί, φύγανε... Αυτοί ήταν σκληροί απέναντί μας.

Εδώ τώρα λέμε, έτσι; Στην Εύβοια;

Εδώ στο χωριό μιλάμε, εδώ, στο χωριό μιλάμε, στο σχολείο απέναντι που είναι η Κοινότητα, τότε ήταν το σχολείο και αυτοί το 'χανε κάνει γραφεία κλπ. Λοιπόν, είχα εικόνες. Είχα την εικόνα του αδερφού μου που τον εδέρνανε και τον βάζανε μέσα, γιατί είχε ο πατέρας μου έναν φούρνο που έβγαζε ψωμί τελοσπάντων για τα καΐκια εδώ, και του λέγανε: «Βγάλε μας τα όπλα». Και το παιδί δεν είχε τίποτα, μόνο ο πατέρας του ήτανε στην Αντίσταση, ο Γεώργιος Ορφανός. Ο Αντώνιος Ορφανός, αυτός που σκοτώσανε, δεν είχε καμία ενασχόληση με τα… Τώρα, βέβαια, εγώ τον θυμάμαι, τον θυμάμαι ότι... Γιατί τότε είχανε εξαναγκάσει τα παιδιά. Τον θυμάμαι τώρα; Φωτογραφία είχα δει; Να είναι στη νεολαία του Μεταξά.

Ναι.

Μα τα εξαναγκάζανε τα παιδιά τότε, τα εξαναγκάζανε τα παιδιά, δεν θέλανε, στα σχολεία βρε παιδί μου, ο Μεταξάς. Άμα σου λέγανε στο σχολείο: «Βάλε το καπέλο και πήγαινε κάνε την παρέλαση»; Ντάξει. Λοιπόν. Είχα λοιπόν κάποιες εικόνες και ίσως να είχα κάποιο... Το DNA μου να είχε κάποια δυνατότητα τελοσπάντων. Κατάλαβες; Λοιπόν. Έτσι έμπλεξα. Ο Λουκάς ο Σακελλαρίου με περικύκλωσε.

Αλλά χωρίς να ξέρω τι είναι ο άνθρωπος και τι δεν είναι. Μετά. Είχα όμως φαίνεται και την τάση να αυτό. Σε συνδυασμό με τις εικόνες που είχα–

Είχα κι έναν νεκρό στην οικογένεια, είχα, ας πούμε, έφτασα και τους αντάρτες κι όλα αυτά εδώ πέρα. Έτσι, λοιπόν, ήταν εύκολο να συνεργαστώ με αυτούς. Όμως εντάξει, είχα φίλους. Και ειδικά μέσα στο ΚΑΤ, επειδή τα παιδιά όλα, ακόμα και της Δεξιάς, με ψηφίζανε πολλοί, πολλά παιδιά. Ψηφίζανε Νέα Δημοκρατία, αλλά συνδυκαλιστικά ψηφίζανε κι εμάς.

Βέβαια. Και όταν άλλαξε–

Ναι. Όταν άλλαξε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και μπήκε ο Μητσοτάκης δεν επιτρέψαμε εμείς κανένας να φύγει, ή να γίνουν, να φύγει απ’ το νοσοκομείο. Τώρα «φύγε από κάποιο γραφείο να πας εκεί», εντάξει, αυτό δεν το πολύ… Αλλά να φύγει απ’ το νοσοκομείο και να πάει, το ίδιο; Πασόκος. Γιατί ήταν Νέα Δημοκρατία. Αλλά εδώ όταν ξανάρθε το ΠΑΣΟΚ δεν επιτρέψαμε σε κανέναν απ’ τους Προέδρους να φύγει Πασόκος και να πάει σ’ άλλο νοσοκομείο. Λοιπόν αυτά. Τώρα εσύ γράψε εκεί. Έτσι δεν είναι, Κωστή; Δεν αφήσαμε κανέναν πασόκο να ταλαιπωρηθεί απ’ τη Νέα Δημοκρατία.

Κι απ’ τον Εμφύλιο έχεις κάποια άλλη μνήμη;

Όχι. Απ’ τον Εμφύλιο όχι, το μόνο που θυμάμαι είναι ότι ένας... Πώς τον λέγανε αυτόνε; Στέργιο; Μαζί με τον αδερφό μου που σκοτώσαν οι γερμανοτσολιάδες –κοίτα τι εικόνα έχω–, σκοτώσανε και έναν άλλον, ο οποίος ήτανε δασάρχης, Ο Αρίστος ο Τασόπουλος, έναν Γιώρο Στέργιο και έναν απ’ τη Νεροτριβιά. Που τους πήρανε μετά από εδώ, αφού τους δείρανε, μισοπεθαμένους, τους πήγανε στα Ψαχνά. Ανοίξαν τον λάκκο και τους ρίξανε και τους τέσσερις μέσα.

Νεκρούς;

Νεκρούς. Κι εγώ θυμάμαι που με είχε πάρει η μάνα μου, να πάνε να ξεχώσουμε τα παιδιά μετά, και η κάθε μάνα τώρα, αυτές από τους τέσσερις. Και μου λέει η μάνα μου εμένα: «Αυτό είναι το κεφάλι του Αντώνη». Εγώ τώρα τι ήμουνα; 12 χρονών; Πόσο ήμουνα; Και η κάθε μια έπαιρνε το κεφάλι του παιδιού και τα κόκαλα. Όλες αυτές οι εικόνες είναι. Η αυτή που είχα φαίνεται από μέσα μου με οδηγήσανε να πάω προς την Αριστερά και όχι προς τη Δεξιά. Αυτό, αυτή την εξήγηση δίνω, δεν μπορώ να–

Δηλαδή εσύ είδες το κεφάλι…

Ναι, πήγαμε μαζί στα Ψαχνά.

Όχι αποκεφαλισμένους. Είπανε ότι, ρε παιδί μου, όταν πέφτουν–

Έτσι όπως ήταν μέσα στον λάκκο.

Που ήτανε μέσα στον λάκκο, βέβαια, πώς να πας;

Και το είδες.

Μετά ήταν... Οι γερμανοτσολιάδες τον σκοτώσαν τον αδερφό μου, ποιος τον...; Αυτοί τον σκοτώσαν.

Οι τοπικοί Ράλληδες, οι τοπικοί δωσίλογοι με τους Γερμανούς. Τον Ιούλιο του 1944 έγινε αυτό. Έτσι; 6 ετών ήμουνα. Λοιπόν, δεν μπορεί τώρα να είσαι με τη Δεξιά. Βεβαίως, εντάξει, είχε γίνει και ένα περιστατικό εδώ, οι αριστεροί, αλλά τα περισσότερα δεν γινότανε για λόγους ιδεολογικούς, καθώς μπόρεσα μετά, αφού διάβασα, αφού μπήκα στο νόημα. Δεν γινόντουσαν αυτά για λόγους ιδεολογικούς. Καλά, τον αδερφό μου τον πήραν οι δωσίλογοι με τους Γερμανούς. Γινόσαντε περισσότερο από προσωπικές αυτές, υπήρχανε–

Ναι.

Να σκεφτείς ότι λέγανε–

Για τον αδερφό μου είχανε πει ότι είχε μια κοπέλα, την οποία ήθελε κι ένας άλλος που ήταν δεξιός. Και λένε ότι ήτανε κι αυτός ο προδότης, ας πούμε. Γινόσαντε και τέτοια πράγματα. Αλλά πριν από αυτούς είχανε σφάξει οι αντάρτες, ο Στέργιος, τον Κωστή τον Ταντή, κάτω τον Γιακουμή τον Αραπογιώργη. Αυτούς τους δυο νομίζω. Και ο Στέργιος... Κάνανε λάθος δεν ερχόσαντε, ας πούμε, οι ντόπιοι να σφάξουνε. Στέλνανε άλλους.

Ερχόσαντο από αλλού. Γιατί ο Κωστής... Ψάχνανε για τον άλλο, για του Γιάννη τον πατέρα, τον Ταντή, που είχε και πίεζε την κοπέλα, την αδερφή του Στέργιου, του Αργύρη του Γιώρου, τον πατέρα του Στέργιου, κατάλαβες; Και τους σφάξανε αυτούς, στον πλάτανο από κάτω.

Επειδή του πείραζε την αδερφή;

Ναι, ναι. Όχι την πείραζε, ήθελε να την πάρει και δεν θέλαν οι γονείς να τη δώσουνε γιατί αυτός ήτανε αριστερός ο αδερφός της. Απόδειξη ότι έφυγε, πήγε φυλακή κτλ. Γύρισε μετά. Κατάλαβες; Η άλλη του δασάρχη τώρα, μάλλον ο δασάρχης θα ήτανε εκεί φοιτητής που ήτανε στη Θεσσαλονίκη, θα ήτανε μπλεγμένος, κάτι θα ξέρανε περισσότερο. Αλλά ντάξει, το παιδί δεν ξέρω τι είχε. Ο αδερφός μου πάντως αυτός, εκτός απ’ τον πατέρα του που ήταν στην Αντίσταση... Καθαρά στην Αντίσταση, είχε πάρει μέρος στον πόλεμο της Κηφισιάς, στον πόλεμο της [00:30:00]Κακιάς Σκάλας, εδώ πέρα. Υπάρχει και ένα βιβλίο εδώ στην Εύβοια που έχουνε βγάλει, που τα γράφει τα ονόματα των αδερφών μου.

Αυτά, αυτές τις εικόνες περίπου έχουμε και από εκεί πήγαμε.

Ναι, μπράβο.

Ο πατέρας του δεν πήραν τίποτα.

Ναι, ναι, ναι.

Τις δώσανε στους Άγγλους; Τι μας είχε πει;

Α, τις παραδώσανε.

Κατάλαβες τώρα. Το 1973, είπαμε, στήσαμε το σωματείο. Στο μητρώο έχω αριθμό ένα. Στο μητρώο. Ένα. Ήμουνα η πρώτη που υπέγραψα. Λοιπόν, κάναμε όλες τις διαδικασίες τελοσπάντων, τι χρειάζεται για ένα σωματείο. Στη συνέχεια κάναμε εκλογές. Εκλογικό σύστημα είχαμε τότε την απλή, απλούστατη αναλογική. Έτσι; Λοιπόν, όχι όταν έχει τόσο τοις εκατό κανείς, απλούστατη. Τα υπόλοιπα κλπ., και μπαίνανε μέσα όσοι ήτανε υποψήφιοι. Το 1978 λοιπόν, με κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, Υπουργός Συντονισμού ο Μητσοτάκης, είχανε φέρει έναν Πρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου του νοσοκομείου. Δεν το θυμάμαι το όνομά του να πω την αλήθεια. Ντάξει, αυτό βρίσκεται άμα ψάξει κανείς. Και πιάνει ο άνθρωπος και μας κόβει τις Κυριακές. Πληρώνεσαι κάτι παραπάνω τις Κυριακές–

Εξαιρέσιμα.

Και τις αργίες και τα νυχτέρια. Και κόβει τα λεφτά. Όταν είδαμε αυτό το πράγμα βγήκαμε απ’ τα ρούχα μας. Τι να κάνουμε; Συγκαλείται εκεί πέρα, συνεδριάζει το σωματείο βέβαια. Συγκαλούμε τη γενική συνέλευση και κηρύσσουμε απεργία. Συνδικαλισμό επί εποχής Λάσκαρη, Υπουργός Εργασίας. Λοιπόν, κηρύσσουμε απεργία, κάναμε όλες εκείνες που πρέπει να γίνουν τις επαφές. Πράγματι είχαμε 4-5 επαφές με τον Μητσοτάκη. Αυτά τα είπα νομίζω, αυτά που μας είπε, ότι «εσείς θα δικαστείτε και εκείνοι δεν θα δικαστούνε» κτλ. Δικαστήκαμε για έκθεση ζωής, φέρανε μάρτυρες όλους τους Διευθυντές, το κατεστημένο του νοσοκομείου, ότι εκθέσαμε τη ζωή των ασθενών. 3 χρόνια με αναστολή. Τότε υπερασπιστής και των απολυμένων συνδικαλιστών του διοικητικού συμβουλίου ήτανε ο Γιαννόπουλος, ο οποίος ήταν και Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών και από την άλλη πλευρά ήτανε ένας Σακελλαρόπουλος και ο Λυκουρέζος, Πρόεδρος της εργοδοσίας, τουτέστιν της διοίκησης του νοσοκομείου. Καταλαβαίνεις τώρα αν υπήρχε περίπτωση να μας αθωώσουνε. Ήτανε προδιαγεγραμμένη αυτή. Λοιπόν, εγώ από το 1976, είπαμε, ήμουνα Πρόεδρος της Ομοσπονδίας, της ΟΣΝΙΕ, Ομοσπονδία Συλλόγων Νοσηλευτικών Ιδρυμάτων Ελλάδος λεγότανε. Είχε στη δύναμή της τα πρωτοβάθμια σωματεία των νοσοκομείων που ήτανε νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, το ΚΑΤ, τον  Ευαγγελισμό, το Σισμανόγλειο, όλα τελοσπάντων αυτά τα νοσοκομεία, και της Θεσσαλονίκης. Σε ό,τι νοσοκομείο ήτανε με σχέση εργασίας –μπαρντόν– με νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, ήτανε. Και υπήρχε σωματείο. Τότε ήτανε περίπου 50.000 εργαζόμενοι που εκπροσωπούσε αυτή η Ομοσπονδία. Και είχαμε και τους εργαζόμενους στα δημόσια νοσοκομεία με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου. Αυτές τις συμβάσεις τις υπογράφαμε εμείς. Δεν υπήρχε τότε η ΠΟΕΔΗΝ. Η ΠΟΕΔΗΝ έγινε με το ΠΑΣΟΚ, η ΠΟΕΔΗΝ, η ομοσπονδία, μετά έγινε. Γίνανε εν τω μεταξύ και τα νοσοκομεία αυτά κρατικά. Το 1987, γίνανε τα νοσοκομεία κρατικά, το ΚΑΤ, ο Ευαγγελισμός, το Σισμανόγλειο, απάνω στη Θεσσαλονίκη, το Θεαγένειο, στην Κρήτη, όλα αυτά. Και επομένως στην ΟΣΝΙΕ μείνανε μόνο οι ιδιωτικές κλινικές και οι εργαζόμενοι. Τώρα δεν ξέρω πόσοι είναι εκεί, οι εργαζόμενοι ιδιωτικού δικαίου. Τις υπουργικές αποφάσεις πάντως για τους εργαζόμενους στις ιδιωτικές κλινικές τις υπέγραφε η Ομοσπονδία αυτή. Κι εγώ έχω υπογράψει πολλές τέτοιες υπουργικές αποφάσεις. Τότε, λοιπόν, που κάναμε εμείς συνδικαλισμό, ήτανε άγρια τα πράγματα. Πολύ άγρια. Με Υπουργό τον Λάσκαρη. Είχαμε καταρχήν οικονομική ασφυξία. Ενώ έφτιαχνε αντιομοσπονδία, είχε φτιάξει, χρηματοδοτούσε γερά, εμάς δεν μας έδινε ούτε δραχμή. Κι αν έδινε, πενταροδεκάρες. Την εποχή εκείνη, δεν είμαι υπερβολική να πω ότι και εγώ, και η Στρατηγάκου η Σούλα, και η Παπαπασχάλη, η οποία η μια ήτανε Γενικός Γραμματέας και η άλλη Ταμίας της Ομοσπονδίας, τις περισσότερες φορές τις ανακοινώσεις που θέλαμε να βγάλουμε για την Ομοσπονδία, τις πληρώναμε από την τσέπη μας. Τις πληρώναμε εμείς. Τις περισσότερες φορές, γιατί μας είχε στην καραντίνα την οικονομική ο Λάσκαρης. Θυμάμαι ήτανε τότε Διευθυντής Συλλογικών Συμβάσεων και Διαφορών ένας Μετσιτάκος στο Υπουργείο Εργασίας. Και θέλαμε να υπογράψουμε κάποιες συμβάσεις. Και λέει: «Δεν έχουμε προσωπικό». Ήταν καλοκαίρι. Πάω εγώ με τη Γραμματέα, μια Γραμματέα εκεί πέρα στην Ομοσπονδία, και τη γράφαμε στη μεμβράνη για να την κάνουμε μετά αυτό και να τη δει αυτός, ας πούμε. Αυτός δεξιός ήταν ο άνθρωπος απ’ ό,τι βεβαίως… Ήταν πολύ καλός όμως. Και εμένα κατά έναν περίεργο τρόπο, μου είχε μια εκτίμηση θα πω. Θα πω το εξής πράγμα. Εκεί που γράφαμε και λέγαμε: «Αυτές οι ειδικότητες θα πάρουν τόσο», ένα επίδομα, λέω εγώ στη Γραμματέα: «Βάλε εκεί κόμμα». Όταν βάζεις κόμμα, σημαίνει ότι παίρνεις και αρχίζεις τον άλλονε, ας πούμε.

Δηλαδή;

Λοιπόν, και αυτός το άνθρωπος τις διάβασε μετά, αφού τις βγάλαμε στον πολύγραφο. Και μου λέει: «Εντάξει ναι, θα το αφήσουμε αυτό έτσι όπως το έχετε βάλει».

Για να μπούνε κι άλλα ονόματα από δίπλα;

Τι άλλα ονόματα; Ναι, κι άλλοι κλάδοι, ας πούμε. Αλλά αυτός ο κλάδος, δεν θυμάμαι τώρα ποιος... Και μου λέει: «Εντάξει». Εν πάση περιπτώσει. Ήμουνα τότε, απολυμένη πρέπει να ήμουνα. Είπαμε το 1982 ήρθε το ΠΑΣΟΚ που είχε στο πρόγραμμά του ότι θα επαναπροσλάβει όλους τους συνδικαλιστές και μπήκαμε μετά όλοι μέσα, όλοι. ’78 με ’82 είναι περίπου. ’78 πρέπει να ήταν, τον Μάρτη μήνα, που μας απολύσανε. Λοιπόν, και ξαναπήγαμε. Συνέχισα εγώ μετά, ξανάβαλα υποψηφιότητα. Ξαναβγήκα Πρόεδρος του αυτού. Συνέχισα να είμαι Πρόεδρος της Ομοσπονδίας μέχρι το ’86. Που εκεί διαφωνήσαμε. Άκουσε εδώ να σου πω τώρα. Το ΚΚΕ δεν θα με έβαζε εμένα Πρόεδρο της ΟΣΝΙΕ, εάν είχε κάποιο πρόσωπο. Είναι δική μου εκτίμηση μετά από αυτά που έμαθα, από αυτά που είδα, απ’ αυτά που διάβασα, απ’ αυτά που εκτιμούσα. Εάν είχε κάποιο πρόσωπο μέσα στον χώρο της υγείας δυνατότερο εμού. Δεν είχε όμως τότε. Δεν είχε. Τώρα, σου είπα εγώ δεν μπορώ να εξηγήσω μερικά πράγματα, πώς ξεπετάχτηκα έτσι, πώς ήμουνα. Δηλαδή κανένας δεν μπορούσε να φανταστεί ότι εγώ δεν ήμουνα μέλος του [00:40:00]κόμματος. Απ’ τον τρόπο που μιλούσα, απ’ τον τρόπο… Καταρχήν ήμουνα πολύ ελκτική. Είχα μεγάλη ικανότητα εις το να έλκω–

Επιρροή.

Ναι, πήγαινα, ας πούμε, πήγαινα στις συνελεύσεις στα νοσοκομεία και γινότανε σιγή, ας πούμε, όταν μιλούσα. Κατάλαβες; Λοιπόν. Μετά, όταν βρήκε κάποιον γιατρό στο ΚΑΤ που ήτανε εκεί στο αυτό, ο οποίος δεν ήταν και πολύ... Και κάπως κάτι λαλούσε. Άρχισε μιας μορφής υπονόμευση, υπονόμευσής μου. Τα δύο κορίτσια που ήτανε μέλη του Κόμματος, δεν ξέρω για ποιους λόγους είχανε έρθει σε ρήξη μέσα εκεί πέρα που ήτανε μέλη του Κόμματος, και αυτές τις διαγράψανε. Γιατί εγώ δεν ήμουνα και πάρα πολύ εύκολη να περνάω την κομματική γραμμή μέσα στο… «Κάντε απεργία γιατί εμείς τώρα θέλουμε να δείξουμε δύναμη». Έτσι; Εγώ έλεγα: «Αυτές ήταν κομματικές γραμμές, δεν περνάει αυτό από μένα. Τέλος. Κανονίστε την πορεία σας. Πάτε όπου θέλετε». Και όταν με στείλανε στην Σοβιετική Ένωση που είχαν καλέσει τα συνδικάτα, απ’ ό,τι μου είπε μετά ο Πυθαρούλης... Έχει πεθάνει τώρα βέβαια ο άνθρωπος, άντε να βρεις τώρα αν εγώ λέω την αλήθεια, αλλά αυτό μου είπε. Είπε η πρεσβεία της Σοβιετικής Ένωσης εδώ ότι «από την ομοσπονδία, θέλουμε να είναι επικεφαλής η Πρόεδρος της Ομοσπονδίας». Είπανε λοιπόν αυτοί ότι «δεν είναι μέλος του κόμματος και δεν θα τη στείλουμε». Εγώ ήμουνα πολύ... Απομυθοποιούσα εγώ, θέσεις, καταστάσεις, διευθυντιλίκια, προεδρία. Είχα μια –και την έχω ακόμα– απομυθοποίησης, δηλαδή λέω: «Εντάξει, και λοιπόν; Τι είσαι εσύ καλύτερο από κείνο;». Από δω από κει, λέω: «Παιδιά θέλετε να πάτε εσείς; Πάτε, εγώ δεν έχω πρόβλημα. Δεν με ενδιαφέρει να πάω». Δεν ξέρω πώς έγινε η συζήτηση. Μετά μου τα 'πε αυτά ο Πυθαρούλης. Αυτοί λοιπόν από κει, από την πρεσβεία επιμένανε. Και αναγκαστήκανε να με στείλουνε μαζί με τις... Ήτανε και δύο-τρεις γιατροί, ο τότε, ο Στριμμένος που ήτανε πρόεδρος της ΕΙΝΑΔ, τον άλλον πώς διάολο τον λέγανε; Δεν τον θυμάμαι τώρα. Εν πάση περιπτώσει, πήγαμε εκεί πέρα. Το συμπέρασμα είναι και το αποτέλεσμα είναι... Που μου είπε ο Πυθαρούλης μετά γιατί κι αυτοί είχαν έρθει σε ρήξη μετά κομματικά κτλ. γιατί εγώ, το ΕΣΑΚ-Σ, ΕΣΑΚ που ήτανε η συνδικαλιστική παράταξη του ΚΚΕ και το Σ έχει μπει για μένα και για τον Παπαμάργαρη, ο οποίος ήταν Πρόεδρος της ΟΤΟΕ. Ήμασταν συνεργαζόμενοι εμείς.

Το Σ απ’ το ΕΣΑΚ–

Ναι, ναι.

Συν συνεργαζόμενοι.

Βέβαια, συν συνεργαζόμενοι, έτσι; Ο Παπαμάργαρης και εγώ. Δεν θα μ’ έβγαζε λοιπόν, αν δεν είχε κάποιο πρόσωπο δυνατότερο σε εκείνη τη φάση. Δεν υπήρχε. Δεν είναι εγωιστικό αυτό που λέω, αλλά δεν υπήρχε καλώς ή κακώς. Δεν υπήρχε. Διότι εντάξει, εγώ και απολύθηκα και κανένας δεν ήρθε από αυτούς να μου πει τι κάνω και πώς περνάω και τι έχω. Ένα φίλος μου δεξιός –πέθανε τώρα, ήμασταν φίλοι όμως, ήμασταν φιλαράκια–, αυτός μου έλεγε: «Θες λεφτά Ελένη; Έχεις λεφτά Ελένη;». Δούλευε στο ΚΑΤ, ας πούμε. Ήμουνα και παντρεμένη βέβαια με τον… Αυτός τον είχε φάει το σύνορο απάνω.

Έβρος.

Βέβαια, δεν είχε μείνει ποτέ, ας πούμε, εντάξει, Λοιπόν.

Ήτανε πάνω στα σύνορα;

Συνεχώς κι αδιαλείπτως επί Δεξιάς, ας πούμε. Λοιπόν.

Είχε οργανωθεί στο κόμμα;

Όχι, όχι ακόμα, μετά.

Τότε γιατί–;

Πήρε όλη τη βιβλιοθήκη που έχω εκεί πέρα, τον Λένιν, τον Κορδάτο, το τούτο, και τα 'χε διαβάσει όλα. Εγώ δεν τα 'χω διαβάσει όλα. Αυτός τα 'χει διαβάσει όλα. Λοιπόν, και από κει και πέρα, στο συνέδριο που κάνουμε το ’86 κατάλαβα εγώ, είδα... Δεν είχα και την εμπειρία πριν. Έβγαζε το σωματείο 22 αντιπροσώπους και εμένα δεν με ενδιέφερε. Λέω: «Αυτοί που ήταν μες στο αυτό, βάζανε αντιπρόσωπο κομματικό μέλος». Κατάλαβες; Δεν είχα εγώ φτιάξει μια ομάδα, γιατί δεν είχα την εμπειρία και δεν ενδιφερόμουνα κιόλας για να πω και την αλήθεια. Και τότε λοιπόν, προτείνανε Πρόεδρο αυτόν. «Ντάξει -λέω-, δεν έχω κανένα πρόβλημα, κόψτε τον λαιμό σας». Κατέβηκα όμως μόνη μου, γιατί η ομοσπονδία είχε απλή αναλογική. Και βγήκα στο ΔΣ και είχαμε Πρόεδρο τον... Μετά πλειοψηφία. Μετά το ’86 συνέχισα να είμαι εγώ Πρόεδρος του σωματείου μέσα στο νοσοκομείο κτλ. Μετά έγινα Διευθύνουσα και ήμουνα και Πρόεδρος του σωματείου και έπαιρνα μέρος, ας πούμε, έβγαλε το… Πρόσεξε να δεις τώρα. Είχε βγάλει το ΠΑΣΟΚ έναν νόμο, όπου έλεγε ότι στα διοικητικά συμβούλια των αυτών, των νοσοκομείων, ξέρω γω, της ΔΕΗ, του ΟΤΕ, τα κοινωφελή αυτά, κοινωφελείς οργανώσεις αυτές, στα διοικητικά συμβούλια, θα πηγαίνει και ένας εργαζόμενος που θα εκλέγεται απ’ τα… Στα νοσοκομεία πηγαίναν δύο, ένας που εκλεγόταν από τους γιατρούς, και ένας απ’ το υπόλοιπο προσωπικό, που πάντα… Τότε λοιπόν, ήρθανε τα κουκουέδια στην αυτό να καταγγείλουμε τον νόμο και λέω: «Εγώ δεν τον καταγγέλω γιατί τον θεωρώ σωστό». Λέει: «Έχουμε την πλειοψηφία;». «Γιατί -λέω- στη Σοβιετική Ένωση έχουν την πλειοψηφία οι εργαζόμενοι; Την πλειοψηφία την έχουν τα κομματικά στελέχη. Και εγώ εκεί που πήγα -λέω- κτλ. και μου βαράγατε το πόδι από κάτω, που έλεγα, όλοι οι Πρόεδροι των σωματείων ήταν κομματικά μέλη. Δεν ήταν κανένας απλός εργαζόμενος, ούτε Πρόεδρος ενός μικρού σωματείου. Εδώ στη Σοβιετία την πλειοψηφία την έχουν οι εργαζόμενοι; Δεν την έχει το μονοκομματικό κράτος; Και εσένα -τους λέω- θα σε βάλει εδώ το ΠΑΣΟΚ και όποιο ΠΑΣΟΚ ή το ΚΚΕ, αν θα ήτανε κυβέρνηση θα έβαζε πλειοψηφία να παίρνει τις αποφάσεις; Θα είμαστε εκεί μέσα. Θα ακούμε τι λένε. Θα καταγγέλωμε όταν είναι αυτό και είμαστε... Θα λέμε την άποψή μας κτλ., και κυρίως θα ξέρουμε τι γίνεται». Κατεβαίνουμε, λοιπόν, στους 1.200 που ψηφίσανε τότε –μιλάω για το νοσηλευτικό προσωπικό που ήταν περίπου 600 και το υπόλοιπο προσωπικό– και παίρνω με την Άντα, τη φιλενάδα μου, 802 ψηφοδέλτια. Λοιπόν, και ήμουν και μέλος του διοικητικού συμβουλίου. Και σε μια φάση έπαιρνα μέρος και σαν μέλος –μας είχανε στείλει οι εργαζόμενοι, είχα κάπου 15 χρόνια εκεί μέσα–, και σαν Διευθύνουσα που ήμουνα μετά, την άποψή μου κτλ. Και πράγματι ήτανε χρήσιμο. Να μαθαίνουμε ρε συ τι γίνεται εκεί μέσα, να μην είμαστε... Τι θα πει «δεν είμαι»… Άλλο ένα. Το καλύτερο το είχανε ομολογήσει όμως κι αυτές οι κοπέλες που ήτανε μέλη του κόμματος. Μας είχε φωνάξει ο Δοξιάδης, που ήτανε Υπουργός Υγείας του Καραμανλή και μας έδωσε μια μελέτη, που θα το 'κανε νομοσχέδιο, που είχε ορίσει μια επιτροπή για το ΕΣΥ. Για μένα το καλύτερο νομοσχέδιο ήταν αυτό. Το τορπίλισε το κατεστημένο –το ιατρικό– της Νέας Δημοκρατίας και δεν τον άφησε. Γιατί; Γιατί αυτοί είχανε μελετήσει την κάθε περιοχή της Ελλάδας. Κάποιος μου το πήρε αυτό. Αυτό ήθελα να το 'χω. Κάποιος μου το πήρε από κει από την ομοσπονδία, κάποιος μου το πήρε. Είχανε μελετήσει από τι νόσο, η προεξάρχουσα νόσος σε κάθε περιοχή της Ελλάδας ποια ήτανε και εκεί θα γινόταν η ανάπτυξη του νοσοκομείου, ας πούμε, ή των υπηρεσιών υγείας με βάση την κυριαρχούσα νόσο [00:50:00]και οι άλλες παράλληλα. Παραδείγματος χάριν ρε παιδί μου, σου λέω τώρα, στη Λάρισα ήτανε –πώς τη λένε;–, σε μια περιοχή ήταν προεξάρχουσα νόσος ο καρκίνος και μετά ανάπτυξη και των άλλων ειδικοτήτων. Έτσι; Αυτό όμως προϋπέθετε ότι για να γίνει έπρεπε να πάνε γιατροί και μεγάλοι κι αυτό στην περιφέρεια, αυτοί όλοι θέλαν να 'ναι στην Αθήνα και στο αυτό. Και γι' αυτό το τορπίλισανε. Και στο τέλος ξέρεις τι έλεγε η μελέτη αυτή; «Η επιτυχία ενός ΕΣΥ δεν εξαρτάται από τον αριθμό των γιατρών που το υπηρετούν, αλλά από τον αριθμό κυρίως του νοσηλευτικού προσωπικού και των άλλων ειδικοτήτων». Δοξιάδης. Τον εξαφανίσαν. Και πάμε, λοιπόν, και λέμε τώρα: «Παιδιά, αυτό είναι, ναι, να πάμε να συμφωνήσουμε με τον Υπουργό -λέω- και να βγάλουμε και ανακοίνωση». Εμ, έλα που το ΚΚΕ ήθελε να το βγάλουμε... Το κατάλαβες; Εγώ αυτά δεν μπορούσα. Δεν περνάγαν από μένα αυτά. Και σιγά-σιγά... Καλά μ’ είχε καλέσει ο Γόντικας, μ’ είχε καλέσει ο Χαρίλαος Φλωράκης για να μπω υποψήφια σε κάποιο... Όχι, εγώ... Να γίνω κομματικό μέλος, να γίνω κομματικό στέλεχος. «Όχι, εγώ δεν... Με τίποτα. Εγώ δεν αφήνω τη δουλειά μου. Εγώ -λέω- δουλεύω. Δεν θέλω να γίνω ούτε κομματικό στέλεχος, ούτε τίποτα». Ύστερα αισθανόμουνα και λίγο: «Τι λένε αυτοί τώρα; Τι κομματικό στέλεχος να γίνω εγώ; Εντάξει, ξέρω τρία πραγματάκια τελοσπάντων, έχω μια έφεση, έχω μια δυνατότητα όταν μιλάω να... Κτλ. Αλλά εντάξει, δεν είμαι τίποτα σπουδαίο», έλεγα στο εαυτό μου εγώ τώρα. Και δεν δέχτηκα ποτέ τίποτα απ’ αυτά.

Ενταξει, χωρίσαμε τα τσανάκια μας. Μετά πήγα εγώ στον Συνασπισμό επί Κωνσταντόπουλου κτλ.

Πότε;

Πήρα μέρος σε ένα συνέδριο.

Πότε;

Πότε ήταν ο Κωνσταντόπουλος που βγήκε η Δαμανάκη και είπε ότι θα είναι υποψήφια Δήμαρχος, που θα τη στήριζε ο Σημίτης;

’89-’90;

Της είπα εκεί πέρα, τι της είπα.

Πότε;

Ακριβώς μετά την αυτή, μετά που χωρίσανε. Δεν είχανε κάνει αυτή για να δικάσουνε τον Ανδρέα Παπανδρέου το ’89;

Το ’89 μετά τη δεύτερη εκλογική του ΠΑΣΟΚ.

Μετά, μετά χωρίσανε. Μετά απ’ αυτό εγώ πήγα στον Συνασπισμό, έτσι; Έγινα κομματικό μέλος του Συνασπισμού. Έμπαινα υποψήφια εδώ πέρα και έβγαινα–

Στο ΚΚΕ δεν μπήκες ποτέ εσύ.

Ποτέ. Μόνο Συνασπισμό.

Μπήκες στον Συνασπισμό μετά, το '90.

Ναι, ναι, ναι, Μετά τον χωρισμό. Πότε χωρίσανε; Δεν θυμάμαι…

Εκεί ’89-’90.

Ναι, μπράβο. Λοιπόν, το ’89 νομίζω κάναν συνεργασία με τον Μητσοτάκη, με την κυβέρνηση Μητσοτάκη.

Κάτσε, ΠΑΣΟΚ ήταν '81-'84, '84-'88 η δεύτερη τετραετία. Μετά πεθαίνει–

'93. Τότε ο Μητσοτάκης μπήκε το ’91; Πότε μπήκε;

Ναι.

Ναι. Μέχρι τότε ήταν το ΠΑΣΟΚ.

Ναι, κατάλαβα πότε λες τώρα.

Ναι. Λοιπόν. Εντάξει. Αλλά όμως ΚΚΕ ψήφιζα. Ντάξει; Μέχρι να πάω στον χωρισμό αυτόν που έγινε, ψήφιζα ΚΚΕ. Τι να ψήφιζα; Άσχετα αν… Πάντα ψήφιζα ΚΚΕ. Μετά πήγα στον Συνασπισμό. Να δεις πώς λειτουργούνε λοιπόν. Με παίρνουν τηλέφωνο μια φορά ένας γιατρός που ήτανε Πρόεδρος της Επιτροπής Υγείας του κόμματος και μου λέει: «Ελένη ξέρεις; Είσαι μέλος της Επιτροπής Υγείας του κόμματος». «Τι είναι αυτό, ρε παιδιά -λέω-, πότε έγινε αυτό;». «Η Επιτροπή Υγείας του κόμματος πάνω -μου λέει-, στο κόμμα κατευθείαν. Η Επιτροπή Υγείας, η Επιτροπή έτσι, είναι πάνω, σε υψηλό επίπεδο». Λέω: «Τι γίνεται ρε παιδιά; Πότε έγινε αυτό; Εγώ δεν ξέρω τίποτα». Λέει: «Κάναμε ψηφοφορία και σε βάλαμε και εσένα υποψήφια». «Δεν πάτε καλά». Τελοσπάντων, εντάξει. «Ρε Ελένη -λέει-, σε ψάχναμε και δεν σε βρήκαμε». Μπορεί και να είναι έτσι, δεν λέω εγώ ότι... Εντάξει, ντάξει. Λοιπόν, μετά έφυγα. Πήρα σύνταξη το 2001. Το 1989, εγώ –1998– λέω: «Τώρα εγώ θα πάρω σύνταξη, τι θα κάνω;». Απ’ την Αθήνα ήθελα να φύγω να ρθώ στο χωριό.

Στα Πολιτικά, στην Εύβοια.

Εδώ οι πασόκοι δεν με πλησιάζανε για το αυτό. Λέω: «Πρέπει με κάτι να ασχοληθώ πηγαίνοντας εκεί». Με έψαχνε κατά καπνού ένας υποψήφιος Δήμαρχος, ο οποίος κατέβαινε τότε σαν ανεξάρτητος, γιατί η ΝΔ είχε–

Εδώ, στην Εύβοια τώρα.

Ναι, ναι, εδώ στο χωριό, στο χωριό. Με έψαχνε λοιπόν. Η ΝΔ είχε δικό της υποψήφιο, το ΠΑΣΟΚ δικό της υποψήφιο, οι Πασόκοι δεν με ψάξανε καθόλου, δεν με θέλανε κι όλας απ’ ό,τι φαινότανε. Με έψαχνε αυτός. Έρχεται με βρίσκει, του λέω «Κοίταξε να δεις, εγώ όμως δουλεύω κιόλας, δεν…». «Εντάξει -μου λέει-, ό,τι θες εσύ». Και βγαίνω Πρόεδρος του τοπικού συμβουλίου, εδώ, 1998 ως το 2002. Αυτός μετά, εντάξει, ο άνθρωπος έκανε... 3 τετραετιές έκανε; Μετά προσαρτίστηκε στη Νέα Δημοκρατία, ήταν πριν με τον Σαμαρά. Ντάξει, δεν μ' ένοιαζε. Εγώ σε τοπικό επίπεδο δεν είμαι και τόσο... Και καλά και σώνει, ας πούμε, να ψηφίσω τον αυτόν του κόμματος, αν δεν αξίζει κιόλας. Δεν το κάνω. Και τώρα δηλαδή, και τώρα, δεν το κάνω. Λοιπόν, ντάξει, αυτός που ψήφισα τώρα, ο Ψαθάς, τον υποστήριζε τώρα και ο ΣΥΡΙΖΑ. Τώρα άμα τον υποστηρίζει δεν ξέρω αν θα τον ψηφίσω. Θέλω να πω, σε τοπικό επίπεδο, ρε παιδί μου, εντάξει, παίζουνε ρόλο κι άλλα πράγματα, παίζουνε ρόλο και οι συγγένειες, τι να κάνουμε τώρα; Δεν μπορεί, ας πούμε, να λέμε: «Η πολιτική δεν έχει συναίσθημα, δεν έχει υποχρεώσεις». Ε, πώς; Μα δεν μπορώ, ας πούμε, να είναι υποψήφιος κι εγώ να του λέω: «Ξέρεις, εγώ θα ψηφίσω τον κομματικό». Δεν το κάνω. Δεν το κάνω. Δεν το κάνω. Εγώ θέλω να έχω και συναίσθημα, θέλω να εκτιμάω και τη φιλία μου, εκτιμάω και τον καλό συγγενή μου, εκτιμάω... Τα εκτιμάω αυτά τα πράγματα. «Δεν τα θυσιάζω για το κόμμα -του λέω-, δεν τα θυσιάζω». Δεν βρίσκω τον λόγο να τα θυσιάσω. Πάνω, κεντρικά, δεν το κάνω. Σε τοπικό επίπεδο μιλάω, στους Δημάρχους, στους Περιφεριάρχες, σ’ αυτό το... Αλλά πάνω, όχι, δεν ψηφίζω τίποτα αλλού εκτός από ΚΚΕ, Συνασπισμό και ΣΥΡΙΖΑ. Όλο το χωριό ξέρει τι είμαι εγώ. Εγώ δεν ξέρω τι είναι το χωριό. Κατάλαβες; Τώρα μετά είδα ότι ήταν άγρια τα παιχνίδια, δεν μπορούσα να μπω τώρα σε πονηρές καταστάσεις. Δεν είναι του χαρακτήρα μου. Δεν μπορώ. Αυτό μπορεί να είναι, αλλά δεν μπορώ να το κάνω. Δεν μπορώ εγώ να κάνω διαπραγματεύσεις με τον εργολάβο και να... Δεν μπορώ. Τέλος. Θέμα χαρακτήρα. Το ίδιο και στο ΚΑΤ. Ήμουνα Πρόεδρος, ας πούμε, των επιτροπών προμήθειας υλικού, και ειδικά τα υλικά πρώτης, αναλωτικά υλικά, έτσι, αναλώσιμα, καθετήρες αυτά, μπαίνανε... Γιατί είχα κάνει εγώ μια πρόταση μέσα στο διοικητικό συμβούλιο: Στις επιτροπές πρέπει να μπαίνει ο γνώστης σαφώς, αυτός που γνωρίζει, ο χρήστης, αυτός που το χρησιμοποιεί και ο επισκευαστής, αυτός που το επισκευάζει. Και πέρασε η πρόταση, και κυρίως οι επιτροπές ήτανε έτσι. Ποιος; Χρήστης των κρεβατιών ποιος είναι;

Ο ασθενής.

Η νοσηλεύτρια.

Α! Που χρησιμοποιεί... Ναι, ναι.

[01:00:00]Το κρεβάτι. Πώς πρέπει να είναι το κρεβάτι, έτσι; Ποιος άλλος γνωρίζει, ξέρω γω; Ο σιδηρουργός, που ασχολιέται με τα μέταλλα να δει πόσες ίντσες είναι εκείνο που ζητάμε, τούτο, κείνο, το κρεβάτι που είναι απ’ αυτό. Ποιος χρησιμοποιεί τις πεταλούδες; Η νοσηλεύτρια κι ο γιατρός. Τους καθετήρες; Η νοσηλεύτρια. Τους ουροσυλλέκτες; Η νοσηλεύτρια. Τις γάζες; Τούτο; Χιλιάδες. Και ερχότανε τάχα οι προμηθευτές, είχα μια γραμματέα απέξω: «Να δούμε τη Διευθύνουσα που είναι στο γραφείο, να της δείξουμε τα δείγματα». «Στο γραφείο προμηθειών. Εγώ δεν είμαι γραφείο προμηθειών. Εγώ είμαι επιτροπή», όταν θα πάνε. Ήμουνα, βέβαια, πάντα... Δεν ήμουνα πάντα υπέρ της χαμηλότερης τιμής, γιατί ξεκινάω από την άποψη ότι το φτηνό στην πορεία καθίσταται ακριβό. Γιατί παίρνεις, ας πούμε, φτηνές πεταλούδες. Άμα, λοιπόν, βάζεις τη βελονίτσα και σου γίνεται έτσι και ξοδεύεις 2-3, άρα; Δεν είναι ακριβή; Δεν γίνεται ακριβή στην πορεία; Σε μερικά, λοιπόν, ξεκινούσα με αυτή τη σκέψη, ότι το φτηνό, αφού το δοκιμάσουμε, στην πορεία καθίσταται ακριβό και πρέπει να πάρουμε άλλα μετά. Και λειτουργούσα μ’ αυτόν τον τρόπο, αλλά ποτέ δεν είχα επαφή, δεν έχω πάει ποτέ που στέλνανε. Άλλες συναδέλφους τις έστελνα. «Πάτε -λέω-, άμα θέλετε να πάτε», σε κάτι συνέδρια που κάναν οι εταιρίες. Ποτέ δεν έχω πάει, ούτε μία φορά. Μιλάμε και έξω, μιλάμε και παντού στην Ελλάδα εδώ που κάναν συνέδρια οι εταιρίες, οργανώνανε συνέδρια τάχα επιστημονικά, ντάξει. Λοιπόν, δεν πήγαινα, για να μην έχει κανένας να μου πει κουβέντα. Ο καθένας... Είναι γεγονός ότι ακόμα και τώρα που έχουνε μείνει κάποιοι άνθρωποι στο ΚΑΤ, εγώ όταν έμπαινα μέσα, που πήρα σύνταξη και έμπαινα μέσα, ντάξει, γινότανε... Μ' αγαπούσανε. Γιατί κι εγώ το υποστήριζα το προσωπικό, το αυτό. Οι γιατροί δεν ήταν και πάντα υπέρ μας. Τα συμφέροντά τους κοιτάνε οι γιατροί. Είναι ελάχιστοι οι γιατροί οι οποίοι αντιλαμβάνονται, ας πούμε, τη σημασία, τη συνεργασία που πρέπει να 'χουνε με τη νοσηλεύτρια. Γιατί ένας Υπουργός πάλι του Καραμανλή, και καθηγητής του Πανεπιστημίου της παθολογίας, και Διευθυντής της παθολογικής κλινικής στον Ευαγγελισμό, έλεγε: «Ο γιατρός κάνει διάγνωση και η νοσηλεύτρια -η αδερφή τότε, ε;- θεραπεύει». Γιατί είναι έτσι. Γιατί άμα η νοσηλεύτρια δεν εκτελέσει τις εντολές, δεν δώσει το φάρμακο, ο άλλος θα πεθάνει. Ο γιατρός έρχεται, χειρουργεί, κάνει τη διάγνωση, φεύγει, έρχεται, αυτώνει, όλο το 24ωρο η νοσηλεύτρια είναι εκεί πέρα. Άρα ποιος θεραπεύει; Ποιος θεραπεύει; Δεν ήταν σωστός εκείνος που το 'πε; Δεξιός Υπουργός. Λοιπόν. Αυτά.

Ευχαριστώ. κυρία Ελένη. Ευχαριστώ.

Εντάξει, ρε παιδί μου, εντάξει. Αυτά πάντως είναι έτσι, όπως τα λέμε, δεν είναι... Είναι πολλά, αλλά πού να πεις τώρα και τι να θυμηθείς; Εγώ ύστερα ήμουν κι απ’ τους ανθρώπους που δεν ήθελα να λέω, ας πούμε. Έχω και μια που κάναμε πορεία, κάναμε με τις στολές, όλες. Και μου την έχουν στείλει τα παιδιά που πήγανε τώρα στην ομοσπονδία, το κάνανε έτσι μεγάλη αφίσα και μου τη στείλανε εκεί πέρα. Και την εφημερίδα, που μου παίρνει αυτή μια συνέντευξη εκεί πέρα και της λέω κάποια πράγματα. Και της λέω: «Μόνο αυτά σου 'πα;». Ντάξει, μετά μπήκα στο νόημα εγώ. Τώρα ντάξει, δεν μου ξεφεύγει τίποτα τώρα, όταν το ξέρεις. Τώρα δεν μου ξεφεύγει τίποτα.

Ευχαριστώ.