[00:00:00]Καλησπέρα, είναι 7 Απριλίου 2021, είμαι η Κατερίνα Ζωντανού- Αγγελοπούλου, ερευνήτρια στο Ιstorima και μιλάω διαδικτυακά, μέσω "FaceTime", με την Σταματία Δημητρακοπούλου, η οποία βρίσκεται σε ποιο σημείο;

Βρίσκομαι στο γραφείο μου στο κέντρο, στην Πραξιτέλους για την ακρίβεια.

Τέλεια, και εγώ μιλάω από τα Μελίσσια, από το σπίτι μου. Οπότε, να ξεκινήσουμε τη συνέντευξή μας. Πώς ξεκίνησε η σχέση σου με τον χώρο της τέχνης και πώς οδηγήθηκες σε αυτό;

Η τέχνη ήταν κάτι το οποίο πάντα με ενδιέφερε, όχι τόσο σαν να δημιουργώ εγώ ίδια, μπορώ να πω ότι με κάποιον τρόπο υπήρχε στην οικογένεια, δηλαδή προσπαθώντας να σκεφτώ από πού προέκυψα εγώ, γιατί οι γονείς μου δεν έχουνε καμία σχέση ούτε με την σύγχρονη τέχνη ή με την τέχνη per se [καθεαυτού], Ωστόσο, έρχομαι από οικογένεια επιπλοποιών, όλη η οικογένεια της μαμάς μου, και η γιαγιά μου είναι μία πολύ καλή μοδίστρα. Οπότε... Από αυτές τις παλιές μοδίστρες που φτιάχνουν τα μοντέλα και για τις φίλες τους που… Με τις πελάτισσες που ράβονται εκεί και κάνουνε τα μοντελάκια τους. Οπότε, κάπως συνειδητοποιώ ότι η ιδέα του craftsmanship [δεξιοτεχνία, μαστοριά], που λέμε, υπήρχε στο DNA μου. Τώρα, σε σχέση με την τέχνη, ήταν κάτι το οποίο με γοήτευε από μικρή και με ενδιέφερε πάρα πολύ, λόγω του ότι είμαι επιμελήτρια, δεν μου ήταν ξεκάθαρο μέχρι να μεγαλώσω και εκεί στο Πανεπιστήμιο ότι μπορώ να έχω μία θέση στην τέχνη, ακόμα κι αν δεν θέλω ή αν δεν μου αρέσει να παράγω τέχνη σαν καλλιτέχνης. Οπότε, ζητούσα από τη μαμά μου να με γράφει σε μαθήματα, σε ό,τι κλαμπ υπήρχε στο σχολείο, ήμουνα γραμμένη: θέατρο, καλλιτεχνικά, ζωγραφική, παραδοσιακούς χορούς -το οποίο ήτανε το μόνο που απέρριψα έτσι πάρα πολύ εύκολα και γρήγορα. Όλα τα υπόλοιπα έμειναν και ειδικά στη ζωγραφική ανυπομονούσα να πάω και όταν όλα τα παιδιά έβγαζαν τα χρώματά τους, ας πούμε, και τα εργαλεία τους για να ζωγραφίσουν, εμένα η δασκάλα μου έλεγε: «Τι θα γίνει;». Και της έλεγα: «Δεν με νοιάζει, δεν θέλω να ζωγραφίσω, δεν μου αρέσει να ζωγραφίζω. Εγώ θέλω απλά να δω τι κάνουν τα άλλα παιδιά». Και ήθελα απλά να είμαι εκεί, για την ώρα που θα ανεβάσουμε, που θα πάω να μαζέψω από τους μαθητές τις ζωγραφιές τους και θα τους ανεβάσω στον πίνακα και σε τι σειρά θα μπούνε και να είμαι η πρώτη και καλύτερη που θα μιλάει για αυτά, και τι νιώθω εδώ, και τι μου φαίνεται, κι αυτά. Οπότε, τα αγαπημένα μου μαθήματα στο σχολείο ήτανε η λογοτεχνία και τα εικαστικά. Ήμουνα πολύ τυχερή, γιατί στο Λύκειο είχαμε έναν εξαιρετικό καθηγητή, τον Κώστα Φραγκόπουλο, ο οποίος μας έμαθε, είχε ένα μικρό artist studio δίπλα από το σχολείο και πηγαίναμε όλοι εκεί, πρώτη ώρα, τώρα, το πρωί, χειμώνα, να μας μαθαίνει για την Georgia O’Keefe και τα λουλούδια της και την Avant-Garde και γενικά πράγματα τα οποία δεν πολυβλέπεις σε ένα Λύκειο… Κι αυτό ήδη με έβαλε σε μια θέση να μαθαίνω και να καταλαβαίνω ότι η τέχνη είναι κάτι το οποίο με γεμίζει και με ενδιαφέρει πάρα πολύ. Στο Πανεπιστήμιο, αργότερα, επειδή κοιτούσα το θεωρητικό της Καλών Τεχνών, ήμουν αρκετά καλή μαθήτρια και έγραψα... Και επειδή το θεωρητικό είχε μία τότε, μόλις είχε ξεκινήσει πρόσφατα και είχε μια αρκετά χαμηλή βάση για να περάσεις, εγώ θεωρούσα ότι με το 18,5 που είχα γράψει, δεν είναι για να μπαίνω στην Καλών Τεχνών -αυτές οι βλακείες που σκεφτόμαστε όταν δίνουμε Πανελλήνιες, ότι πρέπει να πάμε στη σχολή που είναι σύμφωνα με τον βαθμό που έχουμε γράψει. Και έτσι πέρασα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού. Πέρασα από τους πρώτους στο Πάντειο. Και ξεκίνησα εκεί, το οποίο ήταν από τα σωστότερα πράγματα σε σχέση με την πορεία μου και σαν άνθρωπος και σαν άτομο, όχι μόνο από άποψη καριέρας, γιατί εκεί ήμουνα η τελευταία τάξη του Γιώργου του Βέλτσου, είχα καθηγητή τον Διονύση τον Καββαθά, τον Δημήτρη το Δημηρούλη… Ήτανε μια γενιά καθηγητών πάρα-πάρα πολύ σημαντική και άνοιξε λίγο ο ορίζοντας μου και στην φιλοσοφία και στα critical studies [κριτικές μελέτες], που λέμε, και η σκέψη και έτσι, λοιπόν, σιγά-σιγά μέσα από κει, ξεκίνησα να ασχολούμαι πιο έντονα με την τέχνη. Στο δεύτερο έτος του Πανεπιστημίου συνειδητοποίησα ότι με ενδιαφέρει αυτός ο χώρος και επειδή στην πραγματικότητα δεν ήξερα τίποτα γι’ αυτό, ξεκίνησα με το "Google" και τα βιβλία. Δηλαδή, βρήκα για… Ότι υπήρχε ο επιμελητής ο Hans Ulrich Obrist, αγόρασα όλα του τα βιβλία, ό,τι όνομα είχε και ό,τι όνομα ανέφερε το κύκλωνα και μετά έμπαινα στο "Google" και το [00:05:00]έψαχνα… Οπότε, είχα ξεκινήσει και να κάνω παρέα και να δικτυώνομαι κοινωνικά με καλλιτέχνες, με ανθρώπους... Όλα αυτά στα 19. Ξεκίνησα να… Στο "Tumblr" που είχα τότε, έγραψα το πρώτο μου κριτικό κείμενο για την τέχνη, με αφορμή… Ήταν του... Της Τζένης Μαρκέτου και ενός άλλου καλλιτέχνη, είχανε κάνει ένα public, μια δημόσια εγκατάσταση η οποία είχε -και του Κανιάρη, το, δεν θυμάμαι τώρα πώς λέγεται-, είχανε κάνει ένα public installation [δημόσια εγκατάσταση] το οποίο είχε καταστραφεί. Και είχα τοποθετηθεί δημόσια σε αυτό. Θυμάμαι το πρώτο άρθρο λεγότανε «Μπάνιο με Κολόνια» και έλεγα, στην ουσία, ότι δεν μπορούμε... Από τη στιγμή που βάζουνε τα γλυπτά -θυμάμαι ότι της Τζένης Μαρκέτου το γλυπτό είχε μέσα κάτι κάμερες, κάτι μικροτσίπ μέσα από τα μπαλόνια- και πήγαν εκεί κάποιοι άνθρωποι και τα έσπασαν τα μπαλόνια και χάλασαν το έργο… Και οι καλλιτέχνες είχανε παραπονεθεί. Οπότε, εγώ… Εμένα η θέση μου τότε ήταν, ότι: δεν μπορείς πραγματικά να παραπονιέσαι όταν βάζεις μία τέχνη την οποία δεν περιμένουμε καν να ξέρουν οι άλλοι τι είναι τα μπαλόνια και ότι τα μπαλόνια δεν είναι για να τα σκάμε, ας πούμε, και ότι έχουνε μέσα κάμερες… Και, τέλος πάντων, και τότε ο Φώτης ο Βαλάτος, που ήταν αρχισυντάκτης στη "LiFO", είχε δει το κείμενο αυτό και μου πρότεινε την πρώτη μου στήλη στην "LiFO", όπου ήμουν τότε 19. Λεγόταν «Match the tapestry» και, στην ουσία, ήταν η πρώτη στήλη που είχε γίνει η οποία ήταν αμιγώς εικαστική με κριτικές εκθέσεων, με studio visits, με συνεντεύξεις και… Τότε, είχα αρχίσει και να ταξιδεύω και να πηγαίνω στις φουάρ στο εξωτερικό. Να βλέπω εκθέσεις στο εξωτερικό, γιατί καταλάβαινα ότι αυτό είναι κάτι το οποίο με ενδιαφέρει πάρα πολύ, οπότε, στην ουσία, δούλευα σαν ανταποκρίτρια και κριτικός τέχνης για την "LiFΟ". Και αυτό είναι το πώς ξεκίνησα τα πρώτα-πρώτα πράγματα τα οποία έκανα στην τέχνη.

Πριν συνεχίσεις τη διαδρομή, συνολικά, ας πούμε, σαν αίσθηση το να είσαι τόσο μικρή σε έναν τέτοιο χώρο με ίσως όχι και τις top σπουδές, ας πούμε, στην τέχνη, πώς ήτανε; Υπήρχε, ας πούμε, κάποια ιδιαίτερη αντιμετώπιση;

Δεν υπάρχουν top σπουδές στην τέχνη. Η τέχνη είναι κάτι το οποίο, εντάξει, όπως και πολλά άλλα πράγματα... Ναι, συμφωνώ στο ότι ενδεχομένως αν είχα σπουδάσει σε ένα "Ivy League" Πανεπιστήμιο του εξωτερικού θα… Από την άλλη, αν είχα σπουδάσει σε ένα "Ivy League" Πανεπιστήμιο του εξωτερικού, θα είχα χάσει περίπου οχτώ χρόνια. Οπότε, αν έκανα full time από bachelor σπουδές εκεί ή δεν ξέρω 3-4 σίγουρα για το μεταπτυχιακό. Απλά, δεν είναι το θέμα… Το θέμα δεν είναι, επίσης, ήμουν από τα παιδιά που ξέρεις όταν είσαι καλός μαθητής και ξέρεις ότι θα δώσεις Πανελλήνιες και θα γράψεις καλά, συνήθως το μεταπτυχιακό είναι αυτό που προκύπτει για να έρθει μετά. Τώρα, όταν ξεκίνησα έκανα πράγματα τα οποία ναι μεν okay ήμουν σχεδόν η πιο μικρή από όλους, τώρα έγινα 30 χρονών τον προηγούμενο μήνα, δεν είμαι για κανέναν λόγο η πιο μικρή από το περιβάλλον μου, πια τα χρόνια έχουν περάσει. Τότε, αυτά που έκανα ήταν εναρμονισμένα και αντίστοιχα για ένα άτομο της ηλικίας μου. Δεν έγινα διευθυντής κανενός μουσείου στα 20 για να λέμε: «Πω, πω πώς το 'κανε αυτό;». Οπότε δεν υπήρχε… Με την "Αrt Athina", εντάξει, με την "Art Athina" ήμουν αντικειμενικά, ήμουν η μικρότερη director σε φουάρ που έχει υπάρξει, που την ανέλαβα όταν ήμουνα 25 χρονών. Εκεί, αντιμετώπισα μία έκπληξη και μία «δυσπιστία», εντός εισαγωγικών, αλλά όχι, κανέναν ρατσισμό και τίποτα, δηλαδή όλο ήταν τρομερά καλοπροαίρετο. Έχω μία ομάδα η οποία, το διοικητικό συμβούλιο του «Πανελληνίου Συνδέσμου Τέχνης» που οργανώνει την "Αrt Athina", η πρόεδρός του, η κυρία Γιάννα Γραμματοπούλου, με στήριξαν τρομερά και ήμουν δική τους επιλογή, με κάλεσαν να έρθω από το εξωτερικό για να αναλάβω αυτήν τη θέση, οπότε δεν αντιμετώπισα ποτέ κάποιον ρατσισμό. Αντίθετα, μπορώ να το καταλάβω και εγώ τώρα ότι- ειδικά σε μερικά χρόνια- αν γνωρίσω τον διευθυντή μιας φουάρ και μάθω ότι είναι 25, θα παραξενευτώ, αλλά αυτό νομίζω ότι μόνο θετική εντύπωση έκανε, ποτέ δεν αντιμετώπισα ότι: «Α, ναι, είναι μικρή, τι μας λέει;» ή το οτιδήποτε τέτοιο.

Ωραία, θες να μας, μετά από αυτήν τη στήλη στην "LiFΟ", θέλεις να συνεχίσεις λίγο το μονοπάτι μέχρι σήμερα ποιο ήτανε;

Οι σπουδές συνεχίζονται κανονικά, η κατεύθυνση που έχω πάρει στη σχολή είναι Πολιτισμός, ναι, πολιτιστική διαχείριση για την ακρίβεια, οπότε τα πράγματα σφίγγουνε λίγο πιο πολύ σε σχέση με… Μάλλον, όχι, δείχνουν πιο συγκεκριμένα το μονοπάτι που πρόκειται να ακολουθήσω… Για να δούμε τώρα τι θυμάμαι... Το [00:10:00]'12, είχα γνωρίσει στην Ελλάδα τον Tjorg Douglas Beer, στην Αθήνα, ο οποίος επιμελήθηκε μια πολύ μεγάλη έκθεση ονόματι «Galerie Utopia/ The forgotten bar project», στο "Palais de Tokyo". Το "Palais de Tokyo" είχε μείνει για κάποια χρόνια κλειστό και έκανε μία μεγάλη ανακαίνιση, όπου ο Tjorg τότε επιμελήθηκε μια πολύ μεγάλη έκθεση. Και μου πρότεινε να πάω στο Παρίσι, σαν βοηθός του, για τρεις μήνες να αναλάβουμε μαζί την έκθεση. Μόλις είχα χάσει τη μαμά μου εγώ εκείνο το καλοκαίρι, οπότε άλλο που δεν ήθελα να κάνω ένα διάλειμμα και να τα αφήσω όλα πίσω για λίγο. Και έφυγα το '12, πήγα στο "Palais de Tokyo", ήταν η πρώτη μου εμπειρία και η πρώτη μου δουλειά εκτός Ελλάδας. Μετά το ‘13, παράλληλα με την πτυχιακή μου, όλο αυτό, η "LiFΟ" τρέχει κανονικά, τα ταξίδια τρέχουνε κανονικά, η σχολή τρέχει κανονικά… Οπότε, παράλληλα με ό,τι έκανα έχει έρθει η ώρα για την πτυχιακή στη σχολή, που η πτυχιακή μου ήταν βασισμένη στις εφαρμογές του αρχείου στην σύγχρονη τέχνη. Κάπως έτσι ξεκινάω με "Erasmus+" και βρίσκομαι στην Βιέννη, στο "Mumok", το μουσείο μοντέρνας τέχνης της Βιέννης όπου ανέλαβα αρχειοθέτησή του… Να ξαναρχειοθετήσω από την αρχή όλο το αρχείο της μόνιμης συλλογής. Μια πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία…  Είδα πράγματα, είδα αλληλογραφίες με καλλιτέχνες, μικρά παραφερνάλια, αφίσες, σχεδιάκια, όλο αυτό το dessous [το από κάτω] το οποίο υπάρχει γύρω από την τέχνη και είναι κάτι το οποίο με ενδιαφέρει επιμελητικά και ερευνητικά πάρα πάρα πολύ. Αυτό που λέμε τα relational aesthetics, η σχεσιακή αισθητική και το πώς τα παράγωγα του έργου τέχνης, είτε αυτά είναι αντικείμενα είτε αυτά είναι σχέσεις, διαμορφώνουν μία καινούργια αφήγηση για τη σύγχρονη ιστορία. Οπότε, ήτανε κάτι πολύ… Πολύ ωραία εμπειρία, το έκανα αυτό για οκτώ μήνες και μετά γύρισα, τελείωσα με τη σχολή, το blog μου στη "LiFΟ" είχε μεταφερθεί στο "VICE", με τίτλο «How do we frame it?». Εν τω μεταξύ, γράφω στα αγγλικά, έχουμε ξεκινήσει το "Kennedy" με τον Χρήστο τον Κοντό όπου, και τον Παντελίδη, ο οποίος, δυστυχώς, απεβίωσε, αμέσως μετά στον χρόνο. Και εκεί ήμουν contributing arts editor, δηλαδή αποφασίζαμε μαζί με τον Χρήστο το εικαστικό κομμάτι, και εγώ ταξίδευα, έκανα τις συνεντεύξεις, κάλυπτα τα θέματα και έγγραφα για το "Kaleidoscope", την έκδοση... Είναι global [παγκόσμιο] το περιοδικό αυτό και γενικά έγραφα essays [δοκίμια, εκθέσεις], reviews [κριτικές], στα αγγλικά όσο και στα ελληνικά. Πλέον είχα ξεκινήσει να γράφω δηλαδή πολύ συστηματικά. Το οποίο ήταν ένα τρομερό σχολείο, γιατί δεν μπορείς να γράφεις για κάτι το οποίο δεν ξέρεις και δεν γράφεις καλά αν γράφεις για κάτι που δεν κατέχεις. Όποτε, για εμένα, το γεγονός ότι είχα να γράψω για μία έκθεση, έπρεπε να… Είχα απαίτηση από τον εαυτό μου να ξέρει όχι μόνο ό,τι βλέπει, το κοινωνικοπολιτικό και ιστορικό πλαίσιο, αν θες, στο οποίο τοποθετείται αυτή η έκθεση, και αυτά τα έργα και να μπορώ εγώ η ίδια να αναπτύξω θέση απέναντι σε αυτά, ούτως ώστε να μπορώ να τη μεταφέρω και στο κείμενό μου, γιατί ειδικά με το blogging και με τα stories, με το "Ιnstagram", που ο καθένας έχει μια άποψη -τώρα φεύγω λίγο από το θέμα μας- δεν καταλαβαίνουμε πόσο σημαντικό είναι, όταν αυτή η άποψη θα ανέβει στο internet, θα ανέβει στο διαδίκτυο και θα συσχετιστεί με το όνομα κάποιου καλλιτέχνη, στην αναζήτηση που θα του κάνει κάποιος και θα δει το δικό μου κείμενο… Δεν γίνεται αυτό το κείμενο να μην είναι πάρα πολύ καλά ενημερωμένο και να ξέρει τι λέει. Οπότε, το γεγονός ότι έγραφα τόσο πολύ για τα εικαστικά και για την τέχνη, με έβαλε σε μία διαδικασία πολύ γρήγορης εκμάθησης για το τι γίνεται γύρω μου. Γνώρισα πάρα-πάρα πολλούς καλλιτέχνες. Αυτά, έχουμε πάει 2013… Τελειώνω τη σχολή -μέσα σε όλα αυτά κατάφερα και τέλειωσα σε τέσσερα χρόνια. Το '13, ταξιδεύω για πρώτη φορά στο Λος Άντζελες, όπου εκεί κόλλησα, είδα μία ζωή η οποία μου ταίριαζε πάρα πολύ στην ψυχοσύνθεσή μου, σε πράγματα που μου άρεσαν… Και μέχρι το 2017 περίπου τον μισό χρόνο ζούσα εκεί. Στο… Έχω ξεχάσει κομμάτια. Στο πηγαινέλα, το '11, μαζί με την "LiFΟ"... Πριν το "Palais de Tokyo", έχω την πρώτη μου [00:15:00]δουλειά στην gallery "Τhe Breeder". Πολύ σημαντικό, το ξέχασα. Λοιπόν… Για ενάμιση χρόνο, όπου εκεί αναλαμβάνω το project [εγχείρημα] που έκανε τότε η "Breeder" το "Remap", με τον καλλιτέχνη Hope, που κάναμε μαζί όλη την παραγωγή, κρατούσα την έκθεση, έμαθα -τεράστιο σχολείο η "Breeder"- πώς κάνουμε μία σωστή αποδελτίωση, πώς γράφουμε mail, πώς ανοίγουμε mail, πώς κλείνουμε mail, πράγματα τα οποία εργαλειακά και κανένα καλό Πανεπιστήμιο δεν σ' τα μαθαίνει. Πώς να είσαι σωστός, και τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνεις στο σύστημα της τέχνης που ενδιαφέρεσαι να μπεις. Αυτό ήτανε από τα μεγαλύτερα boot camp [κέντρα εκπαίδευσης] απ' τα οποία είχα περάσει. Γίνεται αυτό, το '12 -συγγνώμη-, το '12 έρχεται μετά το "Palais de Tokyo", και το '14 ήτανε; Ναι, το '14, η Μαρία Παπαδημητρίου -νομίζω ήταν το 14- «Μπιενάλε» της Αθήνας, η Μαρία Παπαδημητρίου κάνει το ελληνικό περίπτερο που με καλεί σαν project manager. Οπότε, δουλέψαμε και με την Μαρία και όλη την ομάδα, τον Γιώργο τον Τζιρτζιλάκη και όλη την ομάδα για το "Greek pavilion", "AGRIMIKÁ, Why look at animals?", "AGRIMIKÁ" ο τίτλος του project. Εντάξει, τρομερή εμπειρία να δουλεύεις για ένα τόσο μεγάλο θεσμικό international project… Τα e-mail… Εγώ ήμουν υπεύθυνη για την έρευνα αρχικά. Βρήκα τα αρχεία, δούλεψα στα αρχεία, στο καπνεργοστάσιο ήταν τότε όλα τα αρχεία που έψαχνα -που τώρα θα κάνει το "ΝΕΟΝ" εκεί τον καινούργιο του χώρο… Ήταν μία τρομερή εμπειρία. Γυρνώντας από -αυτό έγινε μετά το Παρίσι-, γυρνώντας από την Βενετία, μου πρότειναν οι "Breeder" -το '15 νομίζω, όταν αυτό- να αναλάβω director του προγράμματος residency, που θα ξεκινούσε. Οπότε, επιστρέφω στην "Breeder" για ενάμιση χρόνο και έφερα τέσσερεις καλλιτέχνες από το εξωτερικό, υπεύθυνη για όλο το residency, για την παραμονή… Από τη διαλογή τους μέχρι το να επιμεληθώ και την τελική έκθεση, το process [διαδικασία] των έργων, την παραμονή τους… Ένα γενικά full pampering [ολοκληρωμένη φροντίδα] στον καλλιτέχνη που ερχόταν, μέχρι και την επιμέλεια της έκθεσής του και τη συγγραφή του κειμένου στο τέλος. Τα έχω πάει πολύ καλά… Αυτό ήταν το '14… Ήταν η Παπαδημητρίου. Το '15 ήταν αυτό και το 16 επιμελούμαι την πρώτη μου ατομική έκθεση, με τίτλο "Chez eux: Unseen collections", ένα μεγάλο project στο οποίο μου πήρε ενάμιση χρόνο να ολοκληρώσω ερευνητικά… Ήτανε 18 καλλιτέχνες, όχι, 23 καλλιτέχνες, συμμετείχαν με έργα, Έλληνες καλλιτέχνες, που η δουλειά τους χρονολογείται από το '70 έως σήμερα, συμμετείχαν με έργα τα οποία είχαν προκύψει ως δώρο ή μέσω ανταλλαγής άλλων καλλιτεχνών. Οπότε, για παράδειγμα, ο Αντωνίτσης έδειχνε Méret Oppenheim. Ο Βαρότσος έδειχνε Pistoletto. Ο Κακανιάς -Κωνσταντίνος Κακανιάς- έδειχνε Nan Goldin. Και ήτανε μία έκθεση στην Αθήνα που έγινε με όλα αυτά τα τρομερά έργα τα οποία, πολλοί δεν ήξεραν καν ότι υπήρχαν στην Ελλάδα αυτά τα έργα, γιατί είναι έργα δώρα που τα 'χουν άνθρωποι στα σπίτια τους, οι καλλιτέχνες… Ήταν ένα πολύ μεγάλο project όπου έκανα αυτό το '16, μαζί με την τελευταία μου έκθεση στην "Breeder" και φεύγω, πάω στο Μεξικό, όπου για τρεις μήνες συμμετείχα στο "SOMA". Το "SOMA" ήταν από τα καλύτερα, από τα πιο radical [ριζοσπαστικά], όχι από τα καλύτερα, τα πιο γνωστά και τα πιο σημαντικά σχολή, ας πούμε, πανεπιστήμια εναλλακτικής εκπαίδευσης -δεν ξέρω πώς να το πω… Εκπαιδευτικά κέντρα, είναι το "SOMA" που τρέχει όλον τον χρόνο, φέρνει κοντά θεωρητικούς και καλλιτέχνες και το "SOMA summer", το οποίο γίνεται κάθε καλοκαίρι στην πόλη του Μεξικού, διαλέγουν 20 από όλο τον κόσμο και αυτοί αποτελούν την ομάδα της χρονιάς, που δουλεύει πάνω σε ένα θέμα. Το θέμα όταν πήγα εγώ ήταν το αρχείο. Οπότε, είχα κάνει πολλά πράγματα, Μαρία Παπαδημητρίου, η πτυχιακή μου, η έκθεση που είχα κάνει που ήταν όλη βασισμένη στο αρχείο… Όποτε, με δέχτηκαν και πήγα εκεί τρεις μήνες, γυρνώντας από το Μεξικό τον Σεπτέμβρη συνέχισα να γράφω κ.λπ., κ.λπ. και το '17 ήρθα από το Λος Άντζελες να κάνω κάποιες εξετάσεις και με είχανε δεχτεί με full right scholarship, με πλήρη υποτροφία στο Columbia, για να κάνω μεταπτυχιακό εκεί στο Curatorial critical and conceptual practices, το τμήμα. Ήρθα για να δώσω εξετάσεις για τα αγγλικά στην Ελλάδα και να κάνω και κάποιες εξετάσεις -θυρεοειδή για την ακρίβεια- και 14 Φεβρουαρίου 2017 παίρνω ένα e-mail από τον «Πανελλήνιο Σύνδεσμο Αιθουσών Τέχνης», με τον οποίο δεν είχα καμία σχέση μέχρι τότε, αν μπορώ να βρεθούμε από κοντά, να συζητήσουμε… [00:20:00]Αυτό που έγινε, λοιπόν, είναι ότι έμαθα ότι η "Art Athina" ετοιμάζεται να αλλάξει σελίδα, μου έγινε μία πρόταση σαν curator [επιμελήτρια] να πω κάποιες ιδέες σε σχέση με το πώς αυτό θα μπορούσε να αλλάξει. Eίπα δυο-τρία πράγματα, εγώ είπα ότι: «Μπορώ, αν θέλετε, σαν independent curator [ανεξάρτητη επιμελήτρια] να κάνω πολλά πράγματα αλλά αυτήν τη στιγμή φαίνεται ότι ο θεσμός αυτό που ζητάει είναι μια ριζική αναδόμηση και μια ριζική ανάπλαση που θεωρώ ότι δεν είναι απλά… Δεν θα τελειώσει, δεν θα ολοκληρωθεί απλά με το να αναλάβω εγώ ένα μικρό section [τμήμα] μιας νέας γκαλερί, ενδεχομένως από το εξωτερικό ή κάποιο video section ή κάτι τέτοιο».  Αυτή ήταν η δική μου τοποθέτηση και μετά από λίγες μέρες με ξαναφώναξαν για ένα ραντεβού, που ήταν αρκετά η επίσημο από ό,τι αποδείχτηκε, με όλη την ομάδα εκεί και όλα τα μέλη του συμβουλίου, που μου έγινε η πρόταση να αναλάβω καλλιτεχνική διευθύντρια της φουάρ. Κάπως έτσι πέρασαν τα χρόνια, οπότε η "Art Athina" έμεινε από τότε, είμαι τώρα στην πέμπτη χρονιά, έχουν γίνει κι άλλα παράλληλα project στο μεσοδιάστημα, αλλά με αποκορύφωμα, με τελευταίο μάλλον το "Μum Social Club" και το "Mum Institute», για το οποίο θα μιλήσουμε και στη συνέχεια, τελειώνω το μεταπτυχιακό μου στην αρχιτεκτονική, στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο, γιατί με τον covid ευτυχώς είχα λίγο χρόνο παραπάνω λόγω του ότι χάσαμε, αναβλήθηκε μία χρόνια που έγινε online, άφησε αυτό κάποιους μήνες περιθώριο, οπότε είχα χρόνο να ασχοληθώ με ένα τεράστιο πάθος, που είναι η αρχιτεκτονική και η θεωρία της αρχιτεκτονικής. Νομίζω ότι αν οι πανελλήνιες είχαν έρθει δυο-τρία χρόνια μετά, θα είχα γίνει σίγουρα αρχιτέκτονας και δεν θα είχα κάνει τίποτα απ’ όλα αυτά ή θα ‘χα κάνει όλα αυτά απλά θα ήμουνα και αρχιτέκτονας… Αυτά, κάπως έτσι ερχόμαστε μέχρι το σήμερα.

Λοιπόν, εγώ θέλω να ρωτήσω λίγο σε αυτά όλα τα φανταστικά, τι είναι αυτό που θυμάσαι κάπως πιο έντονα; Ή αν επιλέξεις ένα από όλα αυτά να μας πεις κάτι πολύ χαρακτηριστικό, να το ζήσουμε λίγο μαζί σου!

Σε όλα αυτά είναι-

Από τη στιγμή που σου ανατίθεται, ας πούμε, ένα project, που επιλέγεσαι να το αναλάβεις, μέχρι τη στιγμή που όντως συμβαίνει, ας πούμε. Κάπως να μας πας έτσι.

Εντάξει, κοίτα, η πιο ωραία φάση σε ένα καινούργιο project είναι μέχρι να φας το πρώτο Χ. Δηλαδή, είναι όταν μαθαίνεις για αυτήν την τρομερή ιδέα, που πάντα στην αρχή είναι τρομερή αυτή η ιδέα, και σκέφτεσαι μόνος σου, κάθεσαι, πας και σε ένα καφέ όταν είναι ανοιχτά και σκέφτεσαι μόνος σου και λες: «Πω, πω. καλά τι θα κάνω εγώ εδώ πέρα» και όλες αυτές οι ιδέες κατεβαίνουνε και γίνεται μέσα στον εγκέφαλο ένα τρομερό πράγμα, cornucopia [αφθονία, Κέρας της Αμάλθιας] το λένε στα αγγλικά, ένα τρομερό πράγμα με χρώματα και ιδέες και σκέψεις, και τι μπορεί να γίνει, και είναι όλα τα possibilities [δυνατότητες] ανοιχτά και η δημιουργικότητα βαράει κόκκινο. Αυτό μέχρι το επόμενο ραντεβού στο οποίο θα αρχίσουνε τα πράγματα να πέφτουν και να ξεφουσκώνει και να αρχίσεις να μαθαίνεις τις πρώτες παραμέτρους, που συνειδητοποιείς ότι τα μισά από αυτά που θες να κάνεις δεν γίνονται, είναι η πιο ωραία φάση πιστεύω. Μετά χτυπάει το project την πραγματικότητα και κάνεις αυτό που στα αλήθεια μπορείς να κάνεις με ό,τι έχεις, το οποίο είναι κι αυτό ένα τρομερό, ένα τρομερό skill, μια τρομερή ικανότητα, το να μπορείς... Και, κοίτα, ξέρεις ποιο είναι το θέμα; Υπάρχουν και πολλοί καλλιτέχνες -το έχω δει πολύ με τα residences αυτό-, θέλει ο καλλιτέχνης να κάνει κάτι έρχεται να κάνει κάτι, ένα project και το έχει κάπως στο μυαλό του, και, okay, το δουλεύουμε στην αρχή και μετά προκύπτει ότι δεν μπορείς να βρεις τον τεχνίτη που χρειάζεται, ότι δεν υπάρχει το budget για να γίνει αυτό… Εκεί, δεν πρέπει να στεναχωριόμαστε. Εκεί, είναι που πρέπει να έρθει η εφευρετικότητα και να πεις ότι: «Okay, ήθελα να κάνω αρχικά αυτό, reality check [αξιολόγηση της πραγματικότητας], ωραία, κρατάω τον πυρήνα, κρατάω την ιδέα, κρατάω το μήνυμα και τώρα που το έχω σκεφτεί λίγο πιο grande [μεγαλοπρεπές], αρχίζω να το κατεβάζω... Τι είναι αυτό που πραγματικά τώρα μπορώ να κάνω σε σχέση με αυτό που έχω φανταστεί, με αυτά που έχω».  Οπότε, εκεί ξεκινάμε πλέον για το πραγματικό, αληθινό execution [εκτέλεση]. Και αυτό που μ’ αρέσει πάρα πολύ στην επιμέλεια είναι, γιατί με τον καιρό έχω μάθει να το εκτιμώ τρομερά αυτό και περιμένω πώς και πώς να περάσει το πρώτο τρομερό κύμα ενθουσιασμού, για να μάθω ακριβώς με τι έχουμε να κάνουμε, να πέσουν οι κουρτίνες, να δούμε τι γίνεται και να αρχίσουμε να δουλεύουμε πραγματικά. Νομίζω ότι αυτή η αρχή είναι πολύ ωραία και όπως είπα για την αρχιτεκτονική, έχω μια τρομερή αγάπη για τα floor plans [κατόψεις], οπότε την ώρα που, την ώρα που στήνω την μία έκθεση στην κάτοψη είναι η καλύτερη στιγμή νομίζω ever, ever, ever, σε ένα project. Και, φυσικά, όταν το στήσεις και, εκτός από το κοινό που θα έρθει να το δει, οι άνθρωποι, οι καλλιτέχνες, ο τρόπος που έχεις διαλέξει [00:25:00]τα έργα τους, που τα έχεις βάλει τα έργα τους, που τα έχεις παραθέσει και όλοι όσοι σε εμπιστεύτηκαν και εμπιστεύτηκαν τη δουλειά τους στα χέρια σου, είναι χαρούμενοι με το αποτέλεσμα και ικανοποιημένοι. Αυτή είναι η πραγματική ικανοποίηση νομίζω ενός επιμελητή.

Ωραία και θες να μας πεις και λίγο για τον κόσμο που ίσως δεν γνωρίζει, ποια είναι ακριβώς τα βήματα που ακολουθεί ένας επιμελητής; Δηλαδή, από τη στιγμή που θα αναλάβεις μέχρι τη στιγμή του curation, ας πούμε, τι; 

Κοίτα, αυτό τώρα ένας επιμελητής μπορεί να είναι από επιμελητή μίας μόνιμης συλλογής ενός μουσείου και ένας freelancer, αυτά δεν έχουνε, είναι τελείως διαφορετικά, όπου κι αν είναι αυτός ο επιμελητής. Τώρα, το να επιμεληθώ μπορεί να είναι πλέον και ο… Υπάρχουν διακοσμητές, interior designers που παίρνουν τον ρόλο του επιμελητή. Υπάρχουν ιστορικοί που ασχολούνται μόνο με το αρχείο και μπορεί να κάνουν κάποια παράθεση αυτού ή κάποια παρουσίαση και να πάρουν το ρόλο του επιμελητή. Πλέον, ξέρεις, μπορεί κάποιος ο οποίος θα διοργανώσει ένα event [εκδήλωση] και μία εμπειρία να πάρει τον ρόλο του επιμελητή. Μπορεί κάποιος που θα κάνει μια ομαδική έκθεση σε έναν ανεξάρτητο χώρο, είναι ένας επιμελητής… Και εγώ που κάνω την "Art Athina" είμαι επιμελήτρια, αλλά αυτό... Που στην "Art Athina" μακάρι αυτό που θα έκανα όλον τον χρόνο θα ήταν να στήνω εκθέσεις… Η "Art Athina" έχει ένα τρομερό κομμάτι το οποίο έχει σχέση με γραφειοκρατία, με το Δημόσιο, με όλο αυτό το κομμάτι, με το πώς τρέχουμε τα... Η "Art Athina", τα τελευταία χρόνια, έχει γίνει ένα δυναμικό σύστημα που δεν είναι μόνο η φουάρ που πάμε και βλέπουμε μια φορά τον χρόνο. Έχει το εκπαιδευτικό πρόγραμμα, έχει τα studio visits, έχει residency πρόγραμμα… Όλα αυτά τρέχουνε που είναι και αυτά τα οποία κάνει ένας επιμελητής. Οπότε, είναι πολλά… Το πιο βασικό, ξεκινώντας από το τέλος, είναι να στηθεί μια έκθεση και τώρα με το online έχουμε… Ούτε καν αυτό δεν είναι ανάγκη να γίνει. Είναι να γίνει μια παράθεση, ο κόσμος να μπορεί να… Να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο, το οποίο επιτρέπει στον κόσμο, στο κοινό, να έρθει σε επαφή με την τέχνη, μπορούμε να πούμε, ναι, ίσως ότι ο επιμελητής αυτό που κάνει είναι να φτιάχνει αυτό το, να χτίζει αυτό το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα γίνει η γνωριμία, αν θες, του θεατή και της τέχνης, είτε αυτό είναι μέσω ενός βιβλίου, γιατί ένας επιμελητής μπορεί να φτιάξει και να επιμεληθεί έναν κατάλογο. Μπορεί να επιμεληθεί κάτι άλλο… Γενικά, η πλατφόρμα που δημιουργείς και φέρνεις κοντά την σύγχρονη τέχνη από τη μία και το κοινό από την άλλη κι αυτή η εμπειρία που δημιουργείται μπορούμε να πούμε ότι είναι το έργο ενός επιμελητή.

Ωραία. Όσον αφορά τώρα το "Art Athina". Όταν, την πρώτη φορά που το έκανες, που, ας πούμε, ολοκληρώθηκε, τι ήταν το συναίσθημα; Και γενικά πώς ένιωθες κατά τη διάρκεια;

Η "Art Athina" μου έχει δώσει μεγάλες στιγμές χαράς, αλλά το στρες δεν μπορεί να συγκριθεί με τίποτα. Η "Art Athina", όταν ανέλαβα, ανέλαβα 14 Φεβρουαρίου του Αγίου Βαλεντίνου και έγινε τέλος Μαΐου, αυτό πάει να πει ότι είχα τρεις μήνες για καινούργια τα πάντα: από την εικαστική ταυτότητα, δεν τη σχεδίασα εγώ φυσικά την εικαστική ταυτότητα, αλλά σαν καλλιτεχνικός διευθυντής, συμφωνείς και είσαι… Έχεις λόγο σε ό,τι γίνεται που αφορά αυτό το πολύ μεγάλο σύστημα, με πάρα, πάρα, πάρα πολύ κόσμο να συμμετέχει και να είναι μέρος αυτού. Από την ομάδα μου, μέχρι τους εκθέτες, της φουάρ και τους συνεργάτες, τους επιμελητές, τους καλλιτέχνες, όλο αυτό το κομμάτι. Όποτε, σε τρεις μήνες έπρεπε να γίνουν τα πάντα, να αλλάξει όλη η δομή του Tae Kwon Do το οποίο είχε κλείσει πριν από εμένα και δεν μπορούσαμε να αλλάξουμε χώρο, έπρεπε να αλλάξω την αρχιτεκτονική του χώρου, καινούργια γραφιστικά, έφερα δώδεκα γκαλερί από το εξωτερικό μέσα σε δύο μήνες, τύπου: «Ελάτε, μαρς! Μαζέψτε τα, έρχεστε Ελλάδα τώρα, δείξτε ό,τι έχετε».  Αυτό, για μία γκαλερί να… Ειδικά, είχα φέρει δεν θυμάμαι πόσες γκαλερί από το Λος Άντζελες, αυτό το κανονίζει μια γκαλερί κανονικά έναν χρόνο πριν. Έγινε λίγο κομάντο από μεριάς μου και αν δεν ήμουν 25 χρόνων δεν υπάρχει περίπτωση να είχα την τόλμη να δράσω τόσο γρήγορα και τόσο ελεύθερα, γιατί υπήρχε… Το βλέπω τώρα που έχουν περάσει μόνο πέντε χρόνια, αλλά δεν θα μπορούσα τώρα να πάρω τέτοια ρίσκα, δεν ξέρω. Νιώθω… Θέλω να είναι λίγο πιο ασφαλή τα βήματα μου και πιο μελετημένα. Τότε, ήτανε τύπου: «Πάμε, πάμε να κάνουμε ό,τι μπορούμε τώρα». Και βγήκε πάρα πολύ ωραίο τελικά το αποτέλεσμα. Δημιουργήθηκε μία τρομερή ομάδα, όλη από την αρχή. Βγήκε ένα πάρα πολύ ωραίο αποτέλεσμα, αλλά το στρες [00:30:00]αυτό των τριών μηνών πέρασε πολύς καιρός για να αποβληθεί, που, εντάξει, κι αυτά είναι κάτι τώρα που λέμε στρες, εντάξει, είναι κάτι που με την πάροδο… Αυτό είναι και το ωραίο με την τέχνη, ότι είναι η ζωή σου, δεν είναι η δουλειά σου, οπότε τα πράγματα τα παίρνεις πάρα πολύ ένθερμα. Βέβαια, εντάξει, φυσικά όταν κάνεις, όποια δουλειά και να κάνεις, τώρα αναιρώ αυτό που είπα, γιατί όποια δουλειά και να κάνεις και άμα την αγαπάς και έχεις πάθος για αυτή, γίνεται η ζωή σου και δεν είναι η δουλειά σου. Οπότε, δεν έχει να λέει, δεν έχει να κάνει με την τέχνη αυτό. Αλλά είναι έτσι, ένα κομμάτι το να δημιουργείς πολιτισμό και να ασχολείσαι με αυτό το θέμα έχει κάτι το… Ο συναισθηματικός παράγοντας παίζει πολύ μεγάλο ρόλο σε αυτό.

Η διοργάνωση τώρα λόγω covid, θες να μας πεις πώς έχει διαμορφωθεί; Τι έχει αλλάξει; 

Έγινε η "Art Athina Virtual"-

Για σένα τι έχει αλλάξει σε αυτό; 

Εμένα μου άρεσε πάρα πολύ το ότι κληθήκαμε να… Να μου πεις ψάχνω τα θετικά σημεία σε μια τόσο δύσκολη κατάσταση, κληθήκαμε να μάθουμε πολύ γρήγορα καινούργιες δεξιότητες, να αναπτύξουμε νέες δεξιότητες και να μεταφέρουμε την εμπειρία του φυσικού στο ψηφιακό, το οποίο έχει τρομερό ενδιαφέρον αν το δεις από επιμελητική άποψη, γιατί δεν έχει καμία σχέση κι αυτό που έλεγα και τότε και το λέω και θα το λέω: είναι άδικο να νομίζουμε ότι μπορούμε, το συναίσθημα που νιώθεις κάνοντας βόλτα μέσα στο Ζάππειο, περιτριγυρισμένος από τέχνη, ανθρώπους και όλο αυτό, να το ζήσεις από το κινητό σου όταν κάνεις scroll down μέσα στο ταξί, whatever [οτιδήποτε], και βλέπεις την "Art Athina Virtual" ή από το σπίτι σου ή από που είσαι, από τη συσκευή σου, από μακριά. Αυτό είναι άδικο τόσο για τη φουάρ, την οποία έχουν ετοιμάσει οι άνθρωποι και όλη τη διαδικασία την οποία γίνεται στον πραγματικό χώρο, και είναι και, επίσης, άδικο για την πλατφόρμα που έχει δημιουργηθεί με πάρα πολύ μεγάλες θυσίες και με κόπο. Έμαθα για το πώς είναι να σηκώνεις μία πλατφόρμα ξαφνικά, όλο αυτό το κομμάτι είναι skills τα οποία δεν τα είχα πριν και τώρα χρειάστηκε από όλους μας και ειδικά από το κοινό, επίσης. Γιατί το κοινό, για να αντιληφθεί και να πάρει λίγο από αυτήν την αύρα, αν θες, την οποία μπορεί να αποδώσει ένα έργο τέχνης, θα πρέπει να μπορέσει να δουλέψει με την ικανότητά του το να βλέπει κάτι και να το φαντάζεται κάπως αλλιώς, γιατί όταν το βλέπουμε τρισδιάστατα μέσα από την οθόνη ενός υπολογιστή ένα έργο, καλό είναι εκείνη την ώρα αυτό το οποίο το έργο το χάνει με το να αναπαράγεται, εμείς να μπορέσουμε μέσω της φαντασίας μας το κομμάτι αυτό να το προσθέσουμε κάπως, για να έχουμε όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένη αφήγηση γίνεται. Αυτά… Ήτανε μία εμπειρία που παίξαμε περισσότερο με το ψηφιακό, βασιστήκαμε περισσότερο στο ψηφιακό, είχε ένα πάρα πολύ δυνατό κομμάτι με performance [παράσταση], γιατί ανακαλύψαμε και βρήκαμε αρχειακές performance, οι οποίες δεν μπορούνε να γίνουν όλες in act [στην πράξη] στον πραγματικό χώρο. Είχε ένα σπουδαίο, μία σπουδαία κατηγορία βίντεο, με τον ίδιο τρόπο… Είχε πολύ ενδιαφέροντα talks [ομιλίες]. Ήταν πολύ εύκολο να έχουμε talks με σπουδαίους επιμελητές, με τον διευθυντή του "Reina Sofia", με τον Χάρη και την Λάνα Δαυίδ, πολύ σημαντικοί συλλέκτες -η έκθεσή τους είναι και στο ΕΜΣΤ.  Η Μαρίνα Θουκίδη, ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια, επιμελήθηκε τα talks, που λόγω του ότι ήταν εύκολο οι άνθρωποι να βρεθούν διαδικτυακά, μπόρεσε να γίνει. Γιατί αυτό τώρα μας γίνεται μάθημα… Γιατί, για παράδειγμα, όταν θες να κάνεις ένα talk στο Ζάππειο -που θα επιστρέψουμε καλώς εχόντων των πραγμάτων- και το budget για να φέρεις κάποιον από την άλλη άκρη του κόσμου είναι απαγορευτικό, ή αυτός ο κάποιος άνθρωπος δεν έχει χρόνο για να έρθει, τώρα που το μάθαμε, μπορείς να κάνεις ένα πάνελ που οι μισοί να είναι εκεί και οι άλλοι μισοί να είναι για παράδειγμα digital [ψηφιακά]. Οπότε, το γεγονός ότι αναπτύξαμε αυτά τα skills νομίζω ότι μόνο καλό θα μας κάνει στην πορεία και ανυπομονώ για το πώς θα αρχίσουμε να τα μπλέκουμε αυτά για να κάνουμε την εμπειρία πιο όμορφη και πιο παραγωγική για εμάς. [00:35:00]Και, επίσης, πάρα, πάρα πολύ σημαντικό ότι ασχολήθηκαν οι γκαλερί με τα site τους, με τα αρχεία τους, να κάνουν digitize, να ψηφιοποιήσουν κάποια πράγματα… Προέκυψε μία ανάγκη ότι: «Κοίταξε να δεις αυτό έχεις τώρα, με αυτό πορεύεσαι και πρέπει ο υπολογιστής σου και το cloud σου να είναι όσο καλά οργανωμένη είναι η γκαλερί σου, ο χώρος σου. Το οποίο, ξέρεις, είναι μια νέα εποχή τώρα μιλάμε για την έλευση του 5G, που δεν μπορεί μία γκαλερί να μην έχει site. Και αυτό είναι ωραίο, γιατί έτσι λίγο ξεκουνηθήκαμε και είναι ωραίο για λίγο, πρέπει να επιστρέψουμε… Η αγορά της τέχνης έχει πληγεί, οι καλλιτέχνες είναι σε πολύ δύσκολη κατάσταση και ανυπομονώ να μπορέσουν οι άνθρωποι να δείχνουνε κανονικά τη δουλειά τους γιατί, δυστυχώς, όταν όλα πρέπει να γίνουν από μία οθόνη υπολογιστή, και να ψωνίσεις, και να εκπαιδευτείς, και να πάνε τα παιδιά σου σχολείο, και να κάνεις γυμναστική, να μιλήσεις με τους φίλους σου, να κάνεις μία εξουσιοδότηση, αλλά και να δεις τέχνη… Όταν όλα αυτά τα κάνουμε από μία συσκευή, ε, κουράζει, κουράζει. Εμείς έχουμε τις καλύτερες προθέσεις και κάνουμε το καλύτερο δυνατό που μπορούμε, αλλά τώρα μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας, δεν είναι το ίδιο…

Εννοείται. Και εμείς τη συνέντευξή μας από κοντά θα την κάναμε αν δεν ήταν αυτό στη μέση! Λοιπόν, θέλω τώρα να μου πεις λίγο για το πώς εμπνεύστηκες και το πώς ξεκίνησες το "Mum Social Club".

Το "Mum Social Club" είναι μία λέσχη κεραμικής, βιβλίου και φαγητού. Το "Mum" ξεκίνησε όταν -εμένα με ενδιαφέρει πολύ το κομμάτι του φαγητού στην τέχνη. Και αυτό που σου είπα και πριν η σχεσιακή αισθητική, για παράδειγμα, ένας από τους σπουδαιότερους καλλιτέχνες που ασχολείται με αυτό το κομμάτι ο Rirkrit Tiravanija, στη δεκαετία του '90 έκανε μία έκθεση στην, νομίζω ήταν η γκαλερί "Gavin Brown" στην Νέα Υόρκη, που πέρναγες, έμπαινες μέσα στον χώρο, η έκθεση ήταν άδεια, δεν είχε τίποτα, και πήγαινες πιο πέρα που ήταν τα γραφεία των ανθρώπων που δουλεύουν στην γκαλερί και είχε στηθεί ένας πάγκος και ο Rirkrit είχε -ο Tiravanija-, είχε μαγειρέψει κάρυ και έδινε κάρυ, μοίραζε κάρυ στους παρευρισκόμενους, σε αυτούς που είχαν πάει να δουν την έκθεση. Αυτό ήταν η έκθεση… Οπότε, στην ουσία η έκθεση αυτή -κι άλλα πολλά, πολλά τέτοια-, η έκθεση αυτή, αυτό το οποίο ανέλυε, αυτό το οποίο απασχολούσε τον καλλιτέχνη ήταν ότι έχοντας το context [πλαίσιο] μιας γκαλερί, το context της τέχνης, αν αφαιρέσεις τα έργα πώς μπορούνε οι δράσεις να γίνουν αυτές τα έργα τέχνης και να φέρουν τους ανθρώπους κοντά και ποιες είναι οι συνθήκες που δημιουργούνται και ποια είναι τα δίκτυα τα οποία δημιουργούνται από τους ανθρώπους που έρχονται κοντά με πυρήνα, με κοινό παρονομαστή, ένα πιάτο φαγητό. Τι γίνεται, λοιπόν, όταν μοιραζόμαστε ένα φαγητό σε ένα τραπέζι. Αυτό έχει σχέση και με τα κινήματα Fluxus, που προέρχονται πιο πολύ από τη δεκαετία του '80... Ένας άλλος τεράστιος καλλιτέχνης ο… Αχ, θα μου έρθει... Άνοιξε ένα εστιατόριο -ο Gordon Marta-Clark, φυσικά-, άνοιξε ένα εστιατόριο, το "Food", τότε στην Tribeca στην Νέα Υόρκη, αυτό που έκανε ήταν ότι ήταν ένα μέρος το πρώτο vegetarian εστιατόριο στην Αμερική, ένα τελείως καλλιτεχνικό τρελό, τρελό project, όπου σκέψου ότι ήταν όλοι τότε του Merce Cunningham του χορογράφου, τα μπαλέτα ήταν εκεί, του Andy Warhol κόσμος πήγαινε εκεί να φάει... Σκέψου ότι είχε κανονίσει, για παράδειγμα, είχε μία chicken soup, μια σούπα κοτόπουλο, που σέρβιρε στον κόσμο -αυτός και μία φίλη του ήταν οι μάγειροι, μην νομίζεις-, σέρβιρε στον κόσμο μία σούπα κοτόπουλο και ήταν εκεί πέρα μία κοπέλα η οποία έκανε τα κουστούμια -δεν θυμάμαι και εγώ ποιου καλλιτέχνη- και αφότου ο άλλος έτρωγε την σούπα και έμενε το κοκαλάκι από το κοτόπουλο, αυτή η κοπέλα που ήταν εκεί τους έφτιαχνε ένα κολιέ και φεύγανε, φορώντας το κολιέ από τη σούπα. Όλο αυτό λοιπόν το κομμάτι που δείχνει τις σχέσεις που δημιουργούνται γύρω από ένα τραπέζι και το φαγητό σαν πυρήνας όλου αυτού και είναι κάτι το οποίο, πηγαίνοντας πίσω στο αρχείο και σε όλο αυτό το κομμάτι, με ενδιαφέρει πάρα πολύ. Το κρατάμε αυτό… Μετά, ένα δεύτερο είναι ότι γυρνώντας στην Ελλάδα μου έλειπε η πραγματική κοινωνικοποίηση, στα πλαίσια του ότι όταν ασχολείσαι με την τέχνη και με τα εικαστικά και θες να δεις τι γίνεται και να παρακολουθείς, δυο φορές την εβδομάδα -μην σου πω και παραπάνω- βρίσκεσαι σε κάποια εγκαίνια εκθέσεων. Με ένα ποτήρι κρασί στο χέρι, βλέπεις όσους ξέρεις, κάνεις λίγο socializing [κοινωνικοποιείσαι]… Αυτό, ενώ βρίσκεται ο άλλος να [00:40:00]ξέρει τόσο πολύ κόσμο δεν μπορεί να κάνει εκ βαθέων συζήτηση εκείνη την ώρα, οπότε, στην ουσία, ήμαστε μεταξύ γνωστών, αλλά εμένα μου έλειπε πάρα πολύ η ιδέα του πώς θα δημιουργηθεί μία πλατφόρμα ούτως ώστε οι άνθρωποι να γνωριστούν και μέσα από άλλες δραστηριότητες, όχι τα εγκαίνια μίας έκθεσης. Και να κάνουν μαζί κάτι παραγωγικό. Έτσι, λοιπόν, γυρίζοντας από το Λος Άντζελες, που τα social clubs εκεί πέρα υπάρχουν και λέσχες, ήθελα να κάνω και εγώ μία δική μου λέσχη, έκανα κεραμική εγώ η ίδια και με ρωτούσαν όλοι μου οι φίλοι: «Καλά, τι φανταστικά είναι αυτά, πού τα κάνεις, πώς θα πάμε κι εμείς; Θέλουμε κι εμείς να κάνουμε...», οπότε, στην ουσία, όλο αυτό ξεκίνησε ως μία πλατφόρμα ούτως ώστε φίλοι και φίλοι φίλων να βρίσκονται και είναι pottery, book & food club, δηλαδή λέσχη κεραμικής, βιβλίων και φαγητού. Να κάνουνε μαζί κεραμική, να φτιάξουν μια λέσχη βιβλίου και να βρίσκονται να οργανώνουν διάφορες διαδραστικές εμπειρίες, με πυρήνα το φαγητό. Έτσι, λοιπόν, ξεκίνησε…

Το όνομά του -που μου είχες πει έτσι κάτι πολύ ωραίο- πώς το εμπνεύστηκες;

Κοίτα, μου είχε κάτσει πάρα πολλά χρόνια πριν να κάνω έναν χώρο τον οποίο θα τον έλεγα "Mum". Χωρίς να σκέφτομαι τίποτα. Μου άρεσε πολύ το όνομα, σαν λέξη, και μετά κάπως γυρνώντας πίσω σε αυτήν την κοινωνική λέσχη που ήθελα να δημιουργήσω, σκεφτόμουν ότι όλο αυτό δρα κάπως σαν μία μαμά η οποία υποδέχεται τα μέλη της με σκοπό να εκπαιδεύσει και να θρέψει κιόλας, μέσω του φαγητού, τα μέλη της λέσχης... Οπότε, κάπως έτσι ξεκίνησε το "Μum Social Club", το οποίο δεν σου κρύβω ότι συνειδητοποιώ ότι ίσως να είναι ένα τεράστιο λάθος, νομίζουν όλοι ότι είναι για μαμάδες, δέχομαι διάφορα μηνύματα τα οποία λένε: «Εγώ δεν είμαι μανούλα, μπορώ να έρθω να κάνω κεραμική;» Ούτε εγώ είμαι μανούλα ακόμα, εν τω μεταξύ. Λέω: «Παιδιά, δεν υπάρχει πρόβλημα». Κάνουν tag το "Mum Social Club" σε κάτι μωρουδιακά παπουτσάκια, κάτι παιδάκια με κορδέλες… Δηλαδή, κάπως λίγο έχει υπάρξει μια μικρή παρανόηση. Εν τω μεταξύ, εμένα με κυνηγάει αυτή η παρανόηση, γιατί κάπου εκεί στα πρώτα χρόνια έκανα ένα fanzine [περιοδικό] που είχε πολύ μεγάλη επιτυχία, το είχε πάρει το "Printed Matter", έκανα μερικά book fairs με αυτό το fanzine, το οποίο ονομαζόταν "Ceremony", γιατί ασχολούμουν με τις βασικές τελετές στη ζωή του ανθρώπου: γάμος, κηδεία, βάφτιση, αποφοίτηση. Και καλούσα καλλιτέχνες να επιμεληθούν, στην ουσία, επιμελούμουν μια ομαδική έκθεση μέσα σε νέα βιβλία, με καινούργια projects και τα λοιπά. Και το είπα "Ceremony". Έλα, όμως, που "Ceremony" είναι και ένα περιοδικό για γάμους. Οπότε, ό,τι tag υπήρχε με νύφη, νυφικό φόρεμα, μπομπονιέρα, δεξίωση, catering, κάθε μέρα παίζει να είχα 50 notifications [ειδοποιήσεις]: "Ceremony Magazine", "Ceremony Magazine", "Ceremony Magazine"! Οπότε, ελπίζω να μην υπάρξει τρίτη και φαρμακερή, να το καταλάβω και την επόμενη φορά που θα σκεφτώ ένα όνομα για κάτι, να σκεφτώ μήπως ο κόσμος θεωρήσει ότι είναι κάτι άλλο από αυτό που πραγματικά εννοώ. 

Κάτι σου λέει το σύμπαν, δες το…

Ναι, ρε γαμώτο, γιατί το μυαλό μου σκέφτεται ίσως πολύ πιο conceptual [εννοιολογικά] απ’ ό,τι πρέπει και εμένα μ’ αρέσει πολύ αυτή η ιδέα να πούμε ceremony κάτι, αυτό… Δηλαδή, το επόμενο, αν το πω «κανάτα», ας πούμε, που έχω εγώ μια κανάτα μπροστά μου ή κάτι τέτοιο, φοβάμαι μετά τι θα γίνει με... Δεν πρέπει να χρησιμοποιείς καθημερινές λέξεις από ότι φαίνεται για project, γιατί γίνονται παρεξηγήσεις-

Παρανοήσεις.

Παρανοήσεις.

Ωραία. Και η διαχείριση του "Mum Social Club" σε αυτήν τη φάση τώρα πώς γίνεται, τι κάνετε; Που είναι από κοντά φαντάζομαι οι δράσεις; 

Οι δράσεις τον πρώτο μήνα της καραντίνας μεταφέρθηκαν online, άρον άρον. Στην αρχή, ήταν τρομερό, είχα εγώ κάτι ιδέες ανεπανάληπτες να ξεκινήσουμε τη λέσχη μαγειρικής με το να φτιάξουμε όλοι beef wellington, ας πούμε, δεν μπορούσα να ξεκινήσω με κανένα κουλουράκι… Να κάνουμε beef wellington όλοι μαζί με έναν σεφ από το "Zoom" και να μπαίνουν άτομα τα οποία να μην ξέρουν να βράζουν ούτε νερό, να περιμένουν να γίνει το… Δηλαδή, μία πανωλεθρία… Μια μικρή πανωλεθρία. Εντάξει, πλάκα κάνω, τα πήγε πάρα πολύ καλά, κάναμε πάρα πολλά, γιατί τότε ήταν η πολύ μεγάλη χαρά με το "Zoom" που είχαμε όλοι, οπότε έμπαιναν πάρα πολλοί φίλοι, έλεγα στην φίλη μου την Αταλάντη, που ξέρει, της αρέσει να φτιάχνει κάρυ: «Φτιάξε ένα κάρυ», μπαίναμε 50 άτομα μέσα να φτιάξουμε κάρυ όλοι μαζί.  Φίλος, ο Μάκης ο Μαλαφέκας, πολύ, πολύ στενός φίλος κάτι σαν οικογένεια, συγγραφέας, σπουδαίος συγγραφέας, Έλληνας: «Κάνε μια παρουσίαση βιβλίου από τις Βρυξέλλες!», έμπαινε από τις Βρυξέλλες ο Μάκης, έκανε μια παρουσίαση βιβλίου. Κάναμε [00:45:00]pottery, κάναμε κεραμική, στέλναμε kit -μέχρι τον προηγούμενο μήνα αυτό- στέλνουμε kit σε όλη την Ελλάδα, δηλαδή πάμε στα ΚΤΕΛ και στέλνουμε στην Κέρκυρα, στη Θεσσαλονίκη, στην Πάρο. Κit πηλού και μπαίνουν όλοι και κάνουν πηλό με τον Γιώργο τον Τσεριώνη, τον εικαστικό, που είναι δάσκαλος κεραμικής, εδώ και ενάμιση χρόνο, οπότε μεταφέρθηκαν τα πάντα online, αλλά… Ξεκινήσαμε και meditation workshop [εργαστήρια διαλογισμού] τα οποία είναι και αυτά κάτι το οποίο προσωπικά με ενδιαφέρει πάρα πολύ και το έβαλα και αυτό μέσα… Νομίζω ότι κάπου εδώ τελειώνει η φάση αυτή. Ο λόγος είναι ότι τα logistics [διακίνηση εμπορευμάτων, επιμελητεία] του να κάνεις online δράσεις είναι πολύ, πολύ, πολύ περισσότερα και πιο δύσκολα, ειδικά όταν πρέπει να στείλεις κάτι σε κάποιον και να σου στείλει πίσω και τα λοιπά, και νομίζω ότι κάτι μου λέει μέσα μου ότι πρέπει να, ότι ο κόσμος τώρα ειδικά που ο καιρός φτιάχνει, ο κόσμος θέλει να βγει έξω, ανυπομονεί να βγει έξω. Δεν θέλω το "Mum Social Club" να είναι άλλος ένας λόγος για να παραμείνει μέσα.  Και τώρα είμαι και εγώ περίεργη, εντάξει, στεναχωρήθηκα, δεν μπορώ να σου πω, αλλά έχουμε κάνει πάρα, πάρα πολλά events από κοντά. Ήδη σκέψου ότι γινόντουσαν τρία event τον μήνα. Και δεν ξέρω τώρα, γιατί το να μαζευτούνε άγνωστοι μέσα σε ένα χώρο και να φάνε, να μοιραστούν φαγητό, να κάνουν όλα αυτά τα project και να έρθουν κοντά... Μιλάμε για μπορεί να υπήρχαν dinners [γεύματα] με 50, 60, 70, 80 άτομα… Έχουμε κάνει με πάνω από 100 άτομα… Αυτό αν δεν εμβολιαστεί ο γενικός πληθυσμός δεν μπορεί να ξαναγίνει, οπότε παίρνω και εγώ τον χρόνο μου, κάπως να το σκεφτώ καλύτερα, γιατί, ξέρεις, πολλές φορές πράγματα τα οποία τρέχουνε, δεν είναι πάρα πολύ εύκολο να σταματήσουμε και να... Ας μιλήσω για τον εαυτό μου, όταν έχω στο μυαλό μου και έχω κάνει ένα commit [δεσμευτεί] και λέω εγώ θέλω να κάνω events κάθε μήνα, δεν έχω το χρόνο να σταματήσω και να αναθεωρήσω, να δω μήπως πρέπει να γίνει κάτι καινούριο ή να αλλάξει κάτι. Τον τρόπο που το προσεγγίζω, αν μπορώ να φέρω μια καινούργια ιδέα.. Το γεγονός ότι και εγώ δεν έχω ταξιδέψει εδώ και έναν χρόνο να πάω πουθενά, νιώθω ότι έχω στερέψει, ο εγκέφαλός μου από ιδέες και από ερεθίσματα και από όλο αυτό το κομμάτι… Και κάπως έτσι το "Mum Social Club" το έχουμε βάλει στην άκρη, το σχέδιο ήταν να μπει και ένα wine club και να κάνουμε εκδρομές. Βασικά, οι εκδρομές είναι αυτό που θα έμπαινε πολύ ωραία, θα πηγαίναμε στην Αίγινα να κάνουμε κεραμική, θα… Είχαμε ήδη κανονίσει να πάμε στην Σίφνο, που είναι και εκεί πάρα πολλοί κεραμίστες, και να κάνουμε κεραμική και κάποια dinners με κάποιους πολύ ιδιαίτερους ανθρώπους που ασχολούνται και με την γαστρονομία. Νομίζω ότι κάπου εκεί θα επιστρέψουμε, αλλά, εντάξει, δεν πειράζει, ας βρούμε τώρα τα πατήματά μας μεταξύ μας και με τις οικογένειές μας και με τους εαυτούς μας και το "Mum" εκεί θα είναι και θα υπάρχει.

Και το "Μum Ιnstitute" τώρα, τι… Θες να μας πεις τι είναι;

Πρόκειται για μια άλλη τρομερή ιδέα! Το "Μum Ιnstitute" ξεκίνησε… Σταματώντας τα από κοντά στο "Mum Social Club" υπήρχε… Τo "Mum Social Club" ήρθε και δημιούργησε ένα πολύ ωραίο community [κοινότητα] και ανθρώπους που θέλουν να περάσουν καλά, να ξεφύγουν, να γνωριστούν. Τι γίνεται με τις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες που δεν μπορούν να κάνουν τίποτα τέτοιο; Υπήρχε ένα, υπήρχε η απορία... Προβληματιζόμουν πολύ καιρό σε σχέση με αυτό και πώς μπορώ να βοηθήσω. Το «καλό» εντός εισαγωγικών με τον κορονοϊό είναι ότι μας έκανε πολύ πιο aware [με επίγνωση], πολύ πιο να σκεφτούμε... Ναι. Αρκετά σε σχέση με τις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, με τους ανθρώπους τρίτης ηλικίας. Ειδικά στην αρχή, που όλο αυτό ήταν πολύ καινούργιο, ποιος μπορεί να μαγειρέψει, ποιος δεν μπορεί να μαγειρέψει, ποιος έχει ανάγκη φαγητό, τι γίνεται, όλο αυτό το κομμάτι, και είχα και εγώ την ανάγκη να, της… Μου γεννήθηκε μέσα μου η ανάγκη της υπηρεσίας, να το πω πολύ απλά. Και εξέφρασα τη διάθεσή μου να βοηθήσω, είτε με το να μαγειρέψω και να κανονίσω να μαγειρευτεί φαγητό από το "Mum Social Club" για κάποιους αστέγους ή το οτιδήποτε. Δεν ήθελα, όμως, να είναι κάτι το οποίο, να πάω να κάνω κάτι εκεί που δεν χρειάζεται και δεν χρειάζεται η βοήθειά μου, ούτε να κυνηγάω τους αστέγους με τα ταπεράκια στον δρόμο. Δηλαδή, αν γινόταν κάτι να γινόταν κάτι πιο ολοκληρωμένο. Κάπως έτσι, έφτασε το μήνυμα στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, με Υφυπουργό την Δόμνα την Μιχαηλίδου, η οποία είχε ακούσει για το "Mum Social Club" και τι είναι, και κάναμε μία κουβέντα, που [00:50:00]μου είπε ότι υπάρχει μία δομή η οποία έχει ανάγκη, που είναι η Αγία Βαρβάρα, είναι η «Παιδόπολη Αγία Βαρβάρα», στην Νέα Σμύρνη. Εγώ της είπα αμέσως: «Μην συνεχίζεις, γιατί το πατρικό μου σπίτι που έχω μεγαλώσει είναι πίσω από το ορφανοτροφείο αυτό». Οπότε, τυχαίνει να είναι ένας χώρος που από μικρό παιδάκι ρώταγα τη μαμά μου: «Μαμά, τι κάνουν τα κοριτσάκια εκεί πέρα;» και μου εξηγούσε ότι: «Είναι ορφανοτροφείο» και πήγαινα και κρυφοκοίταζα και τις έβλεπα μετά, μεγάλωνα εγώ και έβλεπα, γιατί πρόκειται για κορίτσια που έχουν υποστεί κακοποίηση, με εισαγγελική διαταγή έχουν απομακρυνθεί από το οικογενειακό τους περιβάλλον και ζουν σε αυτήν τη δομή ή μέχρι να, οι συνθήκες στο σπίτι τους να γίνουν τέτοιες ούτως ώστε να επιστρέψουν ή μέχρι να ενηλικιωθούν και να κάνουν τα πρώτα τους βήματα στην ενήλικη ζωή πλέον… Οπότε, είναι ένας χώρος με τον οποίο εγώ ήμουνα τρομερά δεμένη από πριν, γνωρίζοντας ότι εκεί έχει παιδιά της ηλικίας μου, και κορίτσια της ηλικίας μου -με έτρωγε τρομερά αυτό το πράγμα, να δω τι γίνεται εκεί-, της ηλικίας μου, όταν πήγαινα σχολείο και έμενα εκεί στην Νέα Σμύρνη. Όπου μου είπε τότε ότι: «Δεν -η κυρία Μιχαηλίδου μου είπε ότι-, δεν υπάρχει μάγειρας για τα Σαββατοκύριακα στη δομή, λόγω covid» και είπα εγώ: «Okay, αναλαμβάνουμε εμείς, θα μαγειρεύουμε κάθε Σαββατοκύριακο για τα παιδιά». Αυτό σημαίνει 35 παιδιά, πέντε γεύματα το Σάββατο, πέντε γεύματα την Κυριακή. Άλλο μενού, αλλού μενού. Πρωινό, δεκατιανό, μεσημεριανό, απογευματινό, βραδινό.

Το οποίο το κάνεις με ομάδα; Το κάνεις με κάποια ομάδα εθελοντών φαντάζομαι; 

Ομάδα εθελοντών… Σαν και εμένα. Ήμασταν τότε: εγώ, η Αμαλία η Βερνίκου, μαγείρισσα, είχε αναλάβει το μαγειρικό κομμάτι περισσότερο, η Νεφέλη Παπακυριακοπούλου, αρχιτέκτονας, που τα κάναμε αποφάσεις σχεδιασμούς κ.λπ. μαζί, Χρήστος Φασέας, μάγειρας, όλοι μεταξύ μας πολύ, πολύ καλοί φίλοι, ο Χρήστος είχε αναλάβει το κομμάτι και αυτός της μαγειρικής, και υπήρχε κόσμος ο όποιος βοήθησε στη συνέχεια και στήθηκε... Εγώ τότε όποιον ήξερα και όποιον δεν ήξερα ζήτησα βοήθεια σε... Όχι σε υπηρεσίες, σε υλικά, οπότε βρήκαμε κάποιες δωροεπιταγές από τον "Βασιλόπουλο" για τα ψώνια, από ανθρώπους που δώσανε... Ήξερα, για παράδειγμα, το "Betty’s bakery" το ψωμί, η Μπέτυ έδωσε ψωμί. Οι φούρνοι «Στεργίου» έδωσαν ψωμί… Η "ΙΚΕΑ" βοήθησε με το να δώσει κάποια πράγματα και αυτή, το «Ίδρυμα Λασκαρίδη» βοήθησε με το να δώσει κάποιες πρώτες... Οπότε, όποιους ξέραμε, φτιάξαμε ένα δίκτυο που δώσανε πράγματα και βοήθησαν, αλλά εκτός από τη μαγειρική, αυτό που μου είχε πει η κυρία Μιχαηλίδου, ήτανε ότι επειδή τα παιδιά αυτά δεν έχουν κάτι άλλο να κάνουνε: «Μήπως θα μπορούσατε να φτιάξετε και μερικές εκπαιδευτικές δραστηριότητες;». «Άσ' το πάνω μου», είπα, και έτσι βρέθηκε το "Μum Ιnstitute" να μπαίνει μέσα σε αυτήν τη δομή, με μαθήματα κεραμικής, καλλιτεχνική έκφραση, αρχιτεκτονική, χτίσαμε ένα λαχανόκηπο, yoga, pilates, μαγειρική, διάφορα workshops και κάθε Σαββατοκύριακο σίτιση, με τα πέντε γεύματα ημερησίως για τα παιδιά. Έχει περάσει από τότε ένας χρόνος, η παρουσία μας εκεί είναι περισσότερο, πλέον έχουμε αναλάβει και μία δεύτερη δομή που είναι η «Παιδόπολη Άγιος Ανδρέας», μικρά παιδάκια από 2 μέχρι 12. Και κάνουμε και εκεί δράσεις, τους κάνουμε μαθήματα skateboarding, ξεκινάμε μαθήματα ρομποτικής και προγραμματισμού, ούτως ώστε να έρθουν κοντά στις νέες τεχνολογίες μέσα από το παιχνίδι, και το μεγαλύτερο project νομίζω από… Ή μία πολύ σημαντική στροφή τώρα στο "Μum Ιnstitute" είναι το ότι ξεκινάμε ένα πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης, όπου τα κορίτσια που είναι πιο μεγάλες και έτοιμες για να εισαχθούν στο επαγγελματικό περιβάλλον, τους κάνουμε κάποια τεστ και μετά αφότου διαφανούν οι προτιμήσεις και οι δεξιότητές τους διαλέγουνε γυναίκες σαν μέντορες, οι οποίες είναι πολύ καταξιωμένες στον χώρο που ενδιαφέρει την κάθε κοπέλα και κάνουνε αυτό που λέμε στα αγγλικά job shadowing, δηλαδή περνάνε μία μέρα μαζί, έχουν την επαγγελματία σαν μέντορα, μιλάνε, τους εξηγούν… Και μετά γυρνώντας πίσω στη δομή η κοπέλα γίνεται ένα evaluation, μια αξιολόγηση της εμπειρίας αυτής και κάπως έτσι καθοδηγούμε και τα επόμενα της βήματα στο μετά. Είναι κάτι το οποίο ξεκίνησε με τον covid και δεν σου κρύβω ότι η μέρα μου είναι ανάμεσα στην "Αrt Αthina" και το "Μum [00:55:00]Ιnstitute" πλέον. Είναι κάτι το οποίο έχει παρά, πάρα πολύ τρέξιμο, αλλά είναι ωραίο, είναι ωραίο να βλέπεις ότι... Γιατί χρειάζεται βοήθεια και αυτό το οποίο εμένα με ενδιέφερε να πετύχω μέσα από τη φιλανθρωπία είναι το ότι δεν είναι ανάγκη να είσαι, να δίνεις χρήματα από το υστέρημά σου ή αυτό που λέμε να είσαι πλούσιος για να κάνεις φιλανθρωπία, φιλανθρωπία κάνεις γιατί οι δημόσιες δομές έχουν ανάγκη από την ταχύτητα των ιδιωτών, είτε μας αρέσει είτε όχι, και από το πόσο πιο εύκολα και ευέλικτα μπορεί ένας ιδιώτης να κινηθεί. Οπότε, ένας ιδιώτης μπορεί να βοηθήσει μία δομή, εμείς αυτό κάνουμε, στην ουσία, δημιουργούμε ένα σύστημα και μία πλατφόρμα μέσω της οποίας οι ιδιώτες οι οποίοι μπορούν να βοηθήσουν, να μπορούν να το κάνουν, και υπάρχουν δομές οι οποίες έχουν ανάγκη, όπως και να ‘ναι έχουν ανάγκη. Ναι, μεν υπάρχει το budget από το Υπουργείο για να τρέξουν, αλλά τα παιδιά αυτά είναι παιδιά και ό,τι τους δώσεις είναι καλό. Και, για παράδειγμα, το Σάββατο, ξεκινάμε scratchbooking, θα πάρει η κάθε μια ένα μεγάλο λεύκωμα και θα κάνει κολλάζ. Και με μια φωτογράφο, η οποία φωτογράφος είχε έρθει να κάνει κεραμική στο "Μum Social Club", άκουγε που έλεγα για το "Mum Institute" και η ίδια πρότεινε αφιλοκερδώς να κάνει τέσσερα σεμινάρια με τα κορίτσια αυτά που κάθε μια να φτιάξει το δικό της λεύκωμα. Κάπως έτσι τροφοδοτείται το "Mum Institute". 

Ήθελα να σε ρωτήσω τι κάνεις στο παρόν σου, αλλά μου απάντησες. Οπότε, να σε ρωτήσω τι, μελλοντικά σε τι στοχεύεις, αν υπάρχει έτσι κάποιο πλάνο. Γιατί έχεις κάνει ήδη πάρα πολλά! Πού θες να το πας;

Δεν ξέρω. Δεν ξέρω πού θέλω να το πάω. Δεν ξέρω θα το… Αυτά όλα, ξέρεις, το τυπικό που λέμε όταν ο άνθρωπος κάνει σχέδια ο Θεός γελάει. Μέχρι τώρα, προσπαθώ το κάθε βήμα να είναι… Κοίτα, σαν curator, υπάρχουνε πολλά project τα οποία τρέχουν. Εμένα αυτό που με ενδιαφέρει, διότι παραμένω φυσικά στην "Αrt Αthina" είναι να δούμε κάθε φορά με ό,τι έχουμε πώς θα φέρνουμε κοντά και θα δημιουργούμε την πλατφόρμα, στην οποία οι αίθουσες τέχνης της Ελλάδας και οι καλλιτέχνες τους να έχουνε μια πλατφόρμα στην οποία θα μπορούν να δείξουν τη δουλειά τους και τον κόσμο να δει αυτήν τη δουλειά, να δούμε τέχνη… Όπως και να ‘ναι τα πράγματα, είναι τρομερά σημαντικό, ανοίγει η ψυχή σου αν μπορείς να κάνεις μία μικρή παύση και να δεις τι γίνεται. Οπότε... Ετοιμάζουμε την επόμενη "Αrt Αthina", ανυπομονώ να ξεκινήσουνε πάλι τα ταξίδια για να συνεχίσει και εμένα η ζωή μου λίγο από εκεί, όπως ήταν πριν. Βέβαια, με την εμπειρία του lockdown και το covid, η οποία ήταν νομίζω ένα μεγάλο και ισχυρό μάθημα για όλους μας λίγο-πολύ… Το "Μum Social Club" έχω σκοπό και θα ήθελα πολύ κάποια στιγμή να βγάλει μια έκδοση με τα 2 πρώτα χρόνια, γιατί υπάρχει πάρα πολύ υλικό, από φωτογραφίες μέχρι paraphernalia και όλο αυτό το κομμάτι, θα ήθελα να βγει μια, σιγά σιγά να σχεδιαστεί μια έκδοση. Και το "Μum Ιnstitute" να συνεχίσουμε το πρόγραμμα, γιατί είναι γενικά η "Αrt Αthina", εντάξει, το "Μum Social Club" ίσως να είναι κάτι πιο κοινωνικό λιγότερο, αλλά και το "Μum Ιnstitute είναι δυο πολύ δυναμικά σχήματα τα οποία δεν είναι ανάγκη να υπάρχουν άλλα project στη ζωή μου, γιατί αυτά τα δυο -σε αυτήν τη φάση-, γιατί αυτά τα δυο όσο δίνεις άλλο τόσο μεγαλώνουν. Οπότε, δεν υπάρχει τοίχος, δεν υπάρχει ταβάνι. Όσο πιο πολύ δουλεύουμε και υπάρχουν ωραίες ιδέες τις οποίες μπορούμε να τις εφαρμόζουμε, τόσο πιο πολύ και ισχυροποιείται, μεγαλώνει, εξαπλώνεται ο θεσμός, κάνει develop [αναπτύσσεται] και μπορεί να αγκαλιάζει και άλλους, και άλλους, και άλλους ανθρώπους, και να τους αφορά. Το ίδιο, επίσης, και με το "Μum Ιnstitute". 

Τέλεια. Εγώ έχω τελειώσει από τις ερωτήσεις-

Τέλεια.

Αν θες εσύ κάτι να πεις ακόμα, να συμπληρώσεις, ακουστεί, σου αφήνω το ελεύθερο. 

Όχι, νομίζω ότι δεν έμεινε και τίποτα! Τα είπαμε όλα. 

Τα είπαμε όλα! Ωραία.

Ήταν εφ’ όλης της ύλης. Τα είπαμε όλα…

Τέλεια! Σ’ ευχαριστώ πάρα πολύ. 

Να’ σαι καλά και ευχαριστώ και εγώ για το ενδιαφέρον και που ακούσατε την ιστορία μου! 

Ευχαριστώ, καλή συνέχεια! 

Καλή συνέχεια!