[00:00:00]Ναι, πάμε!

Σήμερα είναι 13 Μαρτίου του 2023 και βρίσκομαι στον Κεραμεικό. Είμαι ερευνήτρια στο “Istorima” και ονομάζομαι Ραφαέλα Μαρτίνες και σήμερα είμαι μαζί με τον κύριο Κωνσταντίνο Πολυχρονόπουλο και ξεκινάμε. Καλησπέρα!

Καλησπέρα, Ραφαέλα.

Πόσο χρονών είστε;

58

Έχετε μεγαλώσει εδώ;

Στην Αθήνα έχω γεννηθεί και στην Αθήνα έχω μεγαλώσει.

Πώς ήταν τα παιδικά σας χρόνια;

Μια χαρά! Στο Αιγάλεω ήταν τα παιδικά μου χρόνια. Πήγα σχολείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο. Τελείωσα, πέρασα παραϊατρικά στα ΤΕΙ, τελείωσα και από εκεί. Δεν ασχολήθηκα ποτέ μου. Και γενικά έκανα πράγματα διάφορα.

Και τώρα με τι ασχολείστε;

Τώρα ασχολούμαι με τον «Άλλον Άνθρωπο».

Πώς ξεκινήσατε το φιλανθρωπικό έργο;

Δεν είναι φιλανθρωπικό. Ο «Άλλος Άνθρωπος» δεν είναι φιλανθρωπική κίνηση. Καλά κάνεις και με ρωτάς και πρέπει να καταλάβουμε ότι η φιλανθρωπία με την αλληλεγγύη έχει τεράστια διαφορά. Η φιλανθρωπία με τη σημερινή έννοια των λέξεων. Η φιλανθρωπία είναι… λυπάμαι κάποιονε και επειδή έχω τη δυνατότητα να τον βοηθήσω, τον βοηθάω. Δεν είναι κακό αυτό. Η αλληλεγγύη είναι διαφορετική. Η αλληλεγγύη… γίνομαι ίσος με τον άλλον. Δεν τον λυπάμαι. Είμαι οριζόντιος. Η φιλανθρωπία είναι κάθετη, η αλληλεγγύη είναι οριζόντια. Είμαι ίσος με αυτόν. Δεν τον λυπάμαι. Γιατί ο οίκτος είναι το χειρότερο συναίσθημα που μπορεί να λάβει κάποιος που έχει ανάγκη από κάτι, οτιδήποτε είναι αυτό. Πάρε παράδειγμα τον ίδιο σου τον εαυτό. Ο καθένας να πάρει παράδειγμα τον ίδιο του τον εαυτό. Του αρέσει κανείς να τον λυπούνται;

Όχι.

Με ποιο δικαίωμα λυπάσαι, λοιπόν, εσύ τους άλλους; Είναι de facto. Αυτή είναι η διαφορά της αλληλεγγύης με την φιλανθρωπία για μένα. Γίνεσαι ίσος, συμμετέχεις σ αυτό που κάνεις. Άμα είναι να του δώσεις ένα πιάτο φαΐ, δεν του δίνεις ένα πιάτο φαΐ, αλλά τρως μαζί του ένα πιάτο φαΐ, για να καταλάβει ότι δεν είσαι ανώτερος απ’ αυτόν.

Τι σας επηρέασε για να ξεκινήσετε;

Τον «Άλλον Άνθρωπο». Η μοναξιά που υπήρχε στον κόσμο, η μοναξιά, η οποία μοναξιά έφερνε αδιαφορία. Φέρνει την αδιαφορία η μοναξιά. Και υπάρχει και… είμαστε χωμένοι στα προβλήματά μας, στα προσωπικά μας προβλήματα, στις δουλειές μας, στην οικογένειά μας και είναι τόσο πολύ το άγχος που μας έχει καταβάλει αυτή, ώστε έχουμε καταφέρει να είμαστε μόνοι μας και να βλέπουμε μόνο τα δικά μας πράγματα. Να έχουμε δύο μεγάλες παρωπίδες έτσι και να βλέπουμε μόνο τους δικούς μας ανθρώπους που είναι 4-5 και δίπλα μας, δεξιά-αριστερά, να μην μας ενδιαφέρει τίποτα. Στην ουσία, όμως, είναι το χειρότερο πράγμα που μπορεί να κάνεις αυτό και αυτό το κάνει η μοναξιά. Γιατί; Γιατί, σε μία δυσκολία μας, αυτοί που είναι μπροστά μας -αν δεν είναι μπροστά μας οι 4-5- οι γύρω μας είναι πολύ περισσότεροι απ’ τους τέσσερις πέντε και είναι απ’ αυτούς που θα ζητήσουμε βοήθεια. Αν πάρει φωτιά ένα σπίτι και δεν είναι κανείς εκεί από τους δικούς σου, θα ζητήσεις βοήθεια από τους γείτονες. Αν δεν έρθει ο γείτονας, να σε βοηθήσει να σβήσεις τη φωτιά, τότε, η φωτιά πάει και στο δικό του σπίτι. Είναι τόσο απλό. Εγώ ήθελα, λοιπόν, να σπάσω τη μοναξιά. Να σπάσω τη μοναξιά και την αδιαφορία, ώστε οι άνθρωποι να καταλάβουνε ότι μόνο όλοι μαζί μπορούμε να κάνουμε πράγματα, γιατί είμαστε όντα κοινωνικά και δεν είμαστε όντα μοναχικά. Γι’ αυτό και αναπτυχθήκαμε τόσο πολύ και γι’ αυτό και μεγαλουργήσαμε. Και ειδικά στην Ελλάδα, οι παρέες, γιατί, όποιος πρόλαβε τις αυλές -η μαμά σου, ο μπαμπάς σου πρέπει να τις προλάβανε αυτές- μεγαλώσανε μαζί με ανθρώπους που μένανε άγνωστοι μεταξύ τους. Νοικάρηδες ήτανε όλοι, σε μία αυλή και κάθε Κυριακή μαζευόντουσαν και έβαζε ο καθένας ό,τι είχε και τρώγανε όλοι μαζί. Και αυτός που δεν είχε ήταν και αυτός μαζί, γιατί δεν ήξερε κανένας ποιος έβαλε τι. Ήταν παρέα, παρεΐστικο. Και το κάνεις γιατί το θες εσύ, το έχεις ανάγκη εσύ. Δεν το κάνεις για τον άλλον. Αν το κάνεις για τον άλλον, είναι άλλο πράγμα. Την αλληλεγγύη, λοιπόν, δεν στην επιβάλλει ούτε στη ζητάει κανένας. Στην επιβάλλει μόνο ο εαυτός σου. Η δικιά σου… ο δικός σου εαυτός, η δικιά σου καρδιά, η δική σου ψυχή. Άρα, ο πρώτος επωφελούμενος, όταν κάνεις πράξη την αλληλεγγύη, είσαι εσύ ο ίδιος. Ενώ στην φιλανθρωπία δεν είναι το ίδιο.

Πώς νιώσατε την πρώτη φορά που κάνετε κάτι τέτοιο;

Τα πρώτα τοστ που έφτιαξα και τα ‘δωσα σε μια γιαγιά. Με βάλανε… με πήραν τα ζουμιά.

Που έγινε αυτό;

Στην οδό «Ασκληπιού», στην Κυψέλη, σε μια λαϊκή. Είχε πάει η γιαγιά… το 2011. Είχε πάει η γιαγιά να πάρει πράγματα μέσα απ’ τα σκουπίδια, για να φάει και, μετά, πήγε να μου φιλήσει το χέρι. Εγώ έβαλα τα κλάματα κι έφυγα τρέχοντας.

Και μετά; Η επόμενη φορά;

Την επόμενη μέρα. Πήγα σε μια άλλη λαϊκή, στην «Καλλιδρομίου», πήρα ένα καζάνι, γιατί είμαι της άποψης ότι, όταν κάνεις κάτι, πρέπει να το κάνεις εσύ που το λες και όχι να τον κάνουν άλλοι, για να δούμε πόσο εύκολο είναι και αν είναι αληθινό αυτό που κάνεις. [00:05:00]Και αποφάσισα να μαγειρεύω στη λαϊκή για μένα, να φάω εγώ, να φάνε οι άνθρωποι της λαϊκής, να φάνε οι πελάτες της λαϊκής, αλλά να φάνε και οι άνθρωποι που ψάχνουν τα σκουπίδια, μαζί μας. Να φάμε όλοι μαζί. Αυτό είναι το μυστικό του «Άλλου Ανθρώπου», να φάμε όλοι μαζί, χωρίς να μας ενδιαφέρει ούτε ποιος είναι, ούτε τι είναι, ούτε από ποια χώρα είναι, ούτε τι Θεό πιστεύει -είτε Αλάχ πιστεύει είτε Μωάμεθ πιστεύει δεν με νοιάζει- ούτε τι χρώμα έχει, ούτε ποια κοινωνική τάξη είναι, αν υπάρχει. Δηλαδή, είναι πλούσιος ή φτωχός. Όταν με ρωτήσανε το 2012 γιατί το κάνω αυτό, τους είπα ότι «Μ’ αρέσει να ενώνω άστεγες ψυχές». Άστεγες ψυχές δεν είναι οι άνθρωποι που είναι μόνο στο Μοναστηράκι ή κάπου σ’ ένα παγκάκι. Άστεγη ψυχή είναι και κάποιος που μένει στην Κηφισιά, σ’ ένα μεγάλο σπίτι και είναι μόνος. Να ‘σαι σίγουρη ότι έχει …αισθάνεται την ίδια μοναξιά και πολύ χειρότερη μάλιστα απ’ αυτόν που βλέπεις κάτω στο Μοναστηράκι, γιατί αυτός που μένει στο Μοναστηράκι βλέπει κόσμο. Αυτός που είναι μέσα, κλεισμένος στο σπίτι του, δεν βλέπει κόσμο. Οπότε, εμένα αυτό μ’ ενδιαφέρει, να ενώσω δύο διαφορετικούς ανθρώπους σαν ένα, γιατί η διαφορετικότητα είναι αυτή που μας ενώνει και στην τελική, γιατί ούτως ή άλλως είμαστε όλοι μοναδικοί. Είμαστε όλοι μοναδικοί, όλοι και όλοι διαφορετικοί. Αυτό που έχει σημασία, λοιπόν, μέσω του φαγητού, είναι να ενώσουμε το διαφορετικό μας και να αρχίσουμε να σεβόμαστε ο ένας τη διαφορετική επιλογή του άλλου, ακόμα κι αν δεν συμφωνούμε με αυτήν την επιλογή. Γιατί, όπως είπαμε, είμαστε μοναδικοί και διαφορετικοί όλοι! Εσύ έχεις άλλα «πιστεύω», εγώ έχω άλλα «πιστεύω». Αυτά δεν μας κάνουν εχθρούς. Εχθρός μου εμένα, μόνο, είναι ο φασίστας. Μόνο ο φασισμός είναι εχθρός. Τίποτα άλλο. Αυτός που νομίζει ότι είναι ανώτερος απ' τους άλλους, ότι με το «έτσι θέλω» θα του επιβάλλω τη δικιά μου άποψη. Αυτός είναι φασίστας. Αυτόν δεν τον θέλω. Και γι’ αυτόν τον λόγο έχω κάνει τον «Άλλον Άνθρωπο».

Και-

Δεν είναι κίνηση ο «Άλλος Άνθρωπος» φιλανθρωπίας, με τη σημερινή έννοια, τουλάχιστον, που σου ’πα. Είναι κίνηση αφύπνισης συνειδήσεων και μια άκρως πολιτική κίνηση. Όχι κομματική. Πολιτική κίνηση. Ούτως ή άλλως, ό,τι αφορά τον πολίτη και την κοινωνία είναι πολιτική κίνηση και είναι μία συνεχόμενη διαμαρτυρία για όλη την κρατική εξουσία και για όλο… το κεφάλαιο που υπάρχει γύρω μας, που μας έχει κάνει ρομποτάκι και μας έχει κάνει ρομποτάκια, με σκοπό το δικό τους κέρδος, χωρίς να ενδιαφέρεται για τη δικιά μας ζωή. Εγώ, λοιπόν, είμαι κάθε μέρα στο δρόμο, σε κάποια πλατεία, σε κάποιο δρόμο, σ’ ένα στενό εδώ, απέξω, οπουδήποτε, σε όλη την Ελλάδα και σε όλο τον πλανήτη μπορώ να σου πω και μαγειρεύουμε στον δρόμο, ενώνοντας διαφορετικούς ανθρώπους, δείχνοντας την αντίθεσή μας σ’ αυτό το πράγμα, μία διαμαρτυρία ειρηνική. Με σκοπό της το φαγητό.

Αναφέρατε για τα ταξίδια που έχετε κάνει. Πότε ήταν το πρώτο ταξίδι;

Το πρώτο ταξίδι… το πρώτο ταξίδι ήταν… εκτός Ελλάδας εννοείς;

Πείτε μου και εντός και εκτός.

Εντός Ελλάδας, ήταν… το πρώτο ταξίδι, το μεγάλο, ήταν στην Κεφαλλονιά, το 2013, με τους σεισμούς. Μετά, πήγα παντού. Πήγα Θεσσαλονίκη… έχω γυρίσει την Ελλάδα δύο φορές, όλη την Ελλάδα, με το αυτοκίνητο. Έχω πάει σε όλες τις πόλεις και σε όλα τα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου και έχω μαγειρέψει, με στόχο την αφύπνιση συνειδήσεων, που είπα προηγουμένως. Και έχω πάει σε όλες τις καταστροφές που έχουν γίνει στην Ελλάδα, είτε στη Σάμο με το σεισμό, είτε στην Κρήτη με το σεισμό, είτε στην Κρήτη με τις πλημμύρες, είτε στο Μάτι με τη φωτιά, είτε στη Μάνδρα με τις πλημμύρες, είτε στην Εύβοια με τις πλημμύρες, είτε στη Βαρυμπόμπη, πάνω στην Αλεξανδρούπολη με τις φωτιές, στην αρχαία Ολυμπία με τις φωτιές, με το προσφυγικό. Έχω πάει σε όλη την Ελλάδα. Σε όλα τα camps στο προσφυγικό. Όχι για να τους μαγειρέψω για να φάνε, αλλά να ‘ρθουν να μαγειρέψουμε μαζί, για να φάμε μαζί. Και στο εξωτερικό έχω πάει… το πρώτο μου ταξίδι στο εξωτερικό ήταν το 2015 στο Βέλγιο, στις Βρυξέλλες. Με βράβευσαν σαν ευρωπαίο πολίτη και, φυσικά, εγώ πήγα να τους πω ότι «Δεν το θέλω το βραβείο σας». Και από κει και μετά, πήγα παντού. Ιταλία πήγα στην Περούτζια, Αγγλία έχω πάει, Γερμανία έχω πάει, Ισπανία έχω πάει, Βέλγιο έχω πάει, όπως είπα, Ελβετία έχω πάει, Ολλανδία έχω πάει. Γενικά, έχω πάει πολλά ταξίδια. Ρουμανία έχω πάει, Βουλγαρία έχω πάει, Ουκρανία έχω πάει, Τουρκία έχω πάει. Παντού!

Και πώς διοργανώνεται, ουσιαστικά, το ταξίδι;

Ορίστε;

Πώς διοργανώνεται το ταξίδι;

Απλά. Εγώ κάνω μία ανακοίνωση… αναφέρομαι… ο «Άλλος Άνθρωπος» είναι μέσα στα social media. Εγώ γράφω μία ανακοίνωση ότι πάω εκεί… και αυτό είναι. Με παίρνουνε τηλέφωνο ή έρχονται από δω και λένε «Θέλουμε να ’ρθουμε και ’μεις. Πώς γίνεται;». Και γίνεται έτσι. Την αλληλεγγύη δεν την ζητάς ποτέ, όπως σου είπα. Δεν ζητάω, ποτέ, τίποτα εγώ. Εγώ… αυτό που με ενδιαφέρει είναι να το θέλεις μόνος σου να έρθεις. Και αυτή είναι και η διαφορά μας με όλες τις άλλες οργανώσεις. Είναι έξω, [00:10:00]δεν ζητάμε ποτέ κάτι και όποιος θέλει να το κάνει, θα το κάνει. Και δεν έχει και νομική μορφή «Ο Άλλος Άνθρωπος». Ποτέ!

Μπορείτε να μου περιγράψετε την διαδικασία που ακολουθείτε; Δηλαδή, μαζεύεστε όλοι, ξεκινάτε-

Όχι. Δεν υπάρχει καμία διαδικασία. Υπάρχει μια ανακοίνωση, που λέω ότι ξεκινάω… «Εγώ φεύγω στις 20 του Μάρτη -παραδείγματος χάριν- και πάω Τουρκία για τους σεισμούς». Έχω... θέλω να αγοράσω σπίτια, τα οποία κάνουν 1.000 ευρώ τα ξύλινα και 2.500 ευρώ τα κοντέινερ και θέλω να πάω να ζήσω εκεί, φέρνοντας φυσικά τρόφιμα…. φέρνοντας τρόφιμα και οτιδήποτε άλλο. Και όλοι με παίρνουν τηλέφωνο και μου λένε: «Να φέρω; Να φέρω; Τί χρειάζεσαι;». Και πάει έτσι. Πάει λέγοντας. Και έρχεται μόνο του. Είναι, απλά, μόνο του.

Σχετικά με το ταξίδι σας στην Τουρκία, τι εικόνες αντικρίσατε εκεί πέρα;

Καταστροφής. Ολικής. Βιβλικής καταστροφής. Πώς ήταν τα Σόδομα και τα Γόμορρα, που λέγαν οι γραφές; Κάτι τέτοιο. Όχι κάτι τέτοιο. Μπορεί να ‘ναι και χειρότερο.

Πόσες μέρες μετά πήγατε από το σεισμό;

Πόσες μέρες ήτανε; 5; 5 μέρες μετά το σεισμό.

Και μόλις φτάσατε, τι αντικρίσατε;

Τίποτα. Χάος. Έπρεπε… για να σου δώσω να καταλάβεις, υπολόγισε μια περιοχή όσο είναι ο Νομός Αττικής, με μεγάλα κτίρια, που δεν υπήρχε τίποτα. Υπήρχαν δέκα…. από τα 350.000 κτίρια που υπήρχαν εκεί, είχανε μείνει ούτε 1.000, σε όλη αυτή την περιοχή που σου λέω. Αυτό. Κατεστραμμένα κτίρια. Να σου μυρίζει μπόχα από τα… γιατί το… στην αρχή, είχε κρύο και μετά άρχισε και ανέβαινε η θερμοκρασία. Δηλαδή, το πρωί είχε 30 βαθμούς με ήλιο. Αυτό τι σημαίνει; Ότι τα πτώματα που είναι μέσα στις πολυκατοικίες αρχίζουν και λιώνουνε. Κι αυτά μυρίζανε. Και από εκεί έρχονται και οι αρρώστιες βέβαια και πολλά άλλα. Και εκεί πήγαμε εμείς και είδαμε αυτά που είδαμε. Και μιλήσαμε με ανθρώπους, ντόπιους εκεί. Μοιράσαμε τα πράγματα μόνοι μας. Δεν περιμέναμε.

Σε ποια γλώσσα μιλήσατε;

Στα Αγγλικά. Είχαμε και μια Τουρκάλα εκεί, που μιλάει Ελληνικά, που μένει στη Λέρο και ήταν μια χαρά όλα. Όλα μια χαρά.

Πόσες μέρες μείνατε;

15. Και τώρα ξαναφεύγουμε.

Στην Τουρκία πάλι!

Δευτέρα, ναι. Πήγαμε και ένα… έχουμε πάει στην Τουρκία 6 φορτηγά μεγάλα, με 15… δεκαπεντάμετρα, με 40 παλέτες το κάθε φορτηγό. Και έχουμε πάει και ένα φορτηγό στη Συρία.

Και εκείνο το ταξίδι; Τι διαφορές είχε με της Τουρκίας;

Κάναμε πολλή ώρα να μπούμε … να περάσουμε τα σύνορα. Πολλές μέρες. Αποφάσισα να μην ξαναπάω, γιατί υπήρχε πολύ μεγάλο πρόβλημα. Δηλαδή, δεν πέρασα… δεν μπορούσαμε να περάσουμε. Εντωμεταξύ, πήγαμε παράνομα και τέτοια και έτσι κι αλλιώς και δεν μου άρεσε αυτό, γιατί… δεν έχω καταλάβει για ποιον λόγο να υπάρχει face control στον πλανήτη Γη. Δεν είναι ιδιοκτησία κανενός, ξέρεις. Να χρειάζομαι άδεια ή βίζα για να πάω σε ένα μέρος. Είναι σαν να μου λένε εδώ ότι από το Αιγάλεω, στην Αθήνα, θα πρέπει να περάσω… να έχω βίζα για να πάω. Για ποιο λόγο; Αυτοί που πήγαν στο φεγγάρι έχουν πάρει άδεια απ’ το φεγγάρι; Να ξέρω δηλαδή. Έχουν πάρει βίζα από κανέναν;

Στο ταξίδι αυτό σκεφτήκατε να γυρίσετε πίσω κάποια στιγμή;

Ποιο ταξίδι; Στην Τουρκία; Όχι!

Ή της Συρίας που ήταν πιο δύσκολο;

Όχι, Όχι, Όχι! Τα ίδια ήτανε. Ακριβώς τα ίδια ήτανε. Απλά, η Συρία έχει πόλεμο, έχει εμφύλιο πόλεμο, οπότε είναι πιο δύσκολο εκεί. Αλλά αυτό που σε κάνει εκεί… σε κάνει και… ίσα-ίσα, σε κάνει πιο δυνατό. Μαθαίνεις τις ανάγκες, από πρώτο χέρι, των ανθρώπων. Δεν περιμένεις να ακούσεις δεξιά και αριστερά τι λένε. Και συμμετέχεις. Ζεις, δηλαδή, τη ζωή που ζούνε, βλέπεις τις εικόνες που βλέπουνε και αυτή είναι η ουσία!

Έχετε πάει και στην Ουκρανία;

Ναι. Στον πόλεμο.

Εκεί πήγατε-

Με τον ίδιο τρόπο.

Με τον ίδιο τρόπο!

Μετά από μια ανακοίνωση. Και πήγαμε 100 εθελοντές εκεί. Και στην Τουρκία ήταν 150 οι εθελοντές. Απλά, δεν μπορούσαμε να πάμε 150, γιατί δεν θα ‘χαμε πού να μείνουμε.

Στην Τουρκία πού μένατε;

Μέναμε σε απόσταση τεσσάρων ωρών από το Χατάι, που ήτανε κατεστραμμένο. Σάβανα. Σε ξενοδοχεία. Γιατί δεν μπορούσαμε να μείνουμε εκεί. Δεν υπήρχε πού να μείνουμε.

Και στα άλλα τα ταξίδια; Της Συρίας και της Ουκρανίας;

Εκεί πήγαμε… στην Συρία και την Ουκρανία… και εκεί. Μέναμε 1,5 ώρα από τα σύνορα. Δεν μπορούσαμε να μείνουμε. Ήμασταν πάρα πολλά τα άτομα. Σε ξενοδοχεία και RNB και τέτοια. Όλα αυτά τα… μας κάνανε καλύτερες τιμές βέβαια. Και τέτοια πράγματα. Και κανονικά. Πάλι είχαμε 1,5 ώρα απόσταση για να πάμε. Γιατί ξέρεις… το Σιρέτ που πήγαμε ήτανε… είναι στρατιωτική περιοχή. Είναι τα σύνορα. Δεν μπορείς να περάσεις. Όπως και τα δικά μας σύνορα. Δεν μπορείς να μπεις. Eμείς καταφέραμε και μπήκαμε. Mας βάλανε κιόλας και με χαρές μάλιστα, χωρίς να έχουμε επαφή. Καμία δεν είχαμε. Δεν ξέραμε κανέναν. [00:15:00]Απλά, πήγαμε. Ξέρανε τη δράση του «Άλλου Ανθρώπου», ευτυχώς, μέσα από το ίντερνετ και έτσι ξεκινήσαμε και πήγαμε!

Σε αυτά τα τρία κομβικά ταξίδια υπήρχαν κοινές αντιδράσεις απ’ τον κόσμο; Απ’ τους ντόπιους εκεί πέρα;

Όλες! Όλες! Να σου δώσω να καταλάβεις… να σου πω παράδειγμα για την Τουρκία. Όταν ήμουνα εκεί, έγινε και το δυστύχημα στα Τέμπη. Ήμουνα, δηλαδή, 4- 5 μέρες εκεί και ερχόντουσαν οι άνθρωποι που μιλάγαμε και κλαίγανε κι αυτοί με μαύρο δάκρυ για μας και μας δίνανε… μας λέγανε: «Συγνώμη που ‘στε δω και δεν είστε εκεί. Ξέρω ότι πρέπει να είστε εκεί. Λυπούμαστε πολύ». Δηλαδή, συμπαράσταση και από κει. Είναι πολύ σημαντικό αυτό ξέρεις. Και αυτό είναι ο ανθρωπισμός. Και μάλιστα, υπήρχαν άνθρωποι, οι οποίοι… στο Χατάι, παραδείγματος χάριν, που είναι μια πολύ σκληρή περιοχή, είναι εκεί το άντρο του Ερντογάν -να το πούμε έτσι- και είναι και η πηγή των «Γκρίζων Λύκων». Έτσι; Να μην το ξεχνάμε αυτό. Οι οποίοι οι άνθρωποι από το Χατάι, λοιπόν, αυτοί οι «Γκρίζοι Λύκοι», μας λέγανε «Ευχαριστώ», που είμαστε Έλληνες και που ήρθαμε εδώ, να τους βοηθήσουμε. Δηλαδή, είναι ό,τι πιο μεγαλύτερο μπορεί να κάνει κάποιος για τον συνάνθρωπό του. Είναι αυτό. Και πόσο μπορεί εύκολα να αλλάξει κάποιος που είναι φασίστας και έχει μάθει… έχει μεγαλώσει με την προοπτική και το λεγόμενο ότι ο Έλληνας είναι εχθρός, να του λέει: «Ευχαριστώ που είσαι εδώ». Αυτό είναι και το νόημα όλο του «Άλλου Ανθρώπου». Γι’ αυτό και λέγεται και «Άλλος Άνθρωπος», γιατί ο καθένας από μας είναι ένας άλλος άνθρωπος.

Έχετε συγκρατήσει κάποια ιστορία ζωής άλλων ανθρώπων που έχετε συναντήσει;

Όχι. Δεν συγκρατώ ποτέ ιστορίες, γιατί δεν μου αρέσει να τις κρατάω. Είναι όλες μοναδικές. Τις θυμάμαι όλες βέβαια. Πάρα πολλές. Δεν ξεχωρίζω καμία. Όλες είναι το ίδιο για μένα. Και από έναν παππού, που μου έδωσε το μισό του ψωμί και έβαλε τα κλάματα, γιατί δεν μπορούσε να μου δώσει κάτι άλλο. Μέχρι και έναν μεγάλο εφοπλιστή, που ήρθε και με γέμισε… έφαγε μαζί μου, χωρίς να ξέρω εγώ ποιος είναι και την επόμενη μέρα μου έφερε ένα φορτηγό γεμάτο τρόφιμα έτσι. Και που συνεχίζει και έρχεται και τρώει μαζί μας, δηλαδή, όποτε έχει χρόνο. Δεν μ’ ενδιαφέρει καθόλου.

Εδώ, στην Αθήνα, ποια είναι η καθημερινότητά σας;

Η καθημερινότητα είναι… μια ωραία καθημερινότητα. Εδώ, ανοίγουμε… στο χώρο που είσαι τώρα ανοίγουμε γύρω στις 09:00 το πρωί. Έρχεται κόσμος. Έχουμε ετοιμάσει, από τώρα… το απόγευμα ετοιμάζουμε τα πρωινά, δηλαδή καφέδες, μπισκότα και ό,τι μπορείς να φανταστείς για πρωινό: μαρμελάδες, βούτυρα μέλια, ό,τι έχουμε.

Αυτά πού τα βρίσκετε;

Τα φέρνει ο κόσμος. Όλα. Τα πάντα που είναι στον «Άλλον Άνθρωπο» -να ξέρεις- τα φέρνει ο κόσμος. Είναι η συμμετοχή του κόσμου. Και δεν είναι «Απλά τα φέρνει». Πρέπει να κάτσει εδώ, να βοηθήσει κιόλας. Δηλαδή, δεν μπορώ να δεχτώ κάποιον που μου φέρνει τρόφιμα και φεύγει. Δεν είμαι υπηρέτης του. Άμα θέλει, να κάτσει να μαγειρέψει μαζί μας. Αλλιώς, να τα πάρει και να τα μαγειρέψει αυτός και να τα δώσει αυτός. Είναι η συμμετοχή του κόσμου μόνο. Ό,τι βλέπεις εδώ μέσα, στο χώρο αυτόνε, είναι δοσμένα από ανθρώπους, χωρίς να τους τα ζητάμε. Απλά, έρχονται και λένε: «Έχω αυτό. Θες να το φτιάξουμε;». Έρχεται σωματείο εργαζομένων. «Παιδιά, είμαστε ένα σωματείο που κάνουμε ανακαινίσεις, θέλετε να σας το φτιάξουμε; Τι χρειάζεστε;». Και έρχονται εδώ και τα κάνουμε μαζί. Και οτιδήποτε. Ακόμη και το νοίκι αυτό. Γιατί δεν είναι παραχώρηση. Δεν υπάρχει τίποτα παραχώρηση. Πληρώνουμε 850 ευρώ το μήνα, τα οποία μαζεύονται από ανθρώπους που συνεισφέρουνε οικονομικά γι’ αυτό ή στέλνουνε το νοίκι κατευθείαν. Παραδείγματος χάριν, μέχρι το Δεκέμβρη του 2023, έχουμε πληρωμένο το νοίκι εμείς, για να ‘χουμε ήσυχο το κεφάλι μας.

Και ποια ήταν η πρώτη μέρα που άνοιξε και δεχτήκατε ανθρώπους;

Η πρώτη μέρα που άνοιξε ο «Άλλος Άνθρωπος»; Ήτανε…

Στο κτίριο ως κτίριο, εδώ.

Εδώ ήταν… είχαμε… πριν από δω, ήμασταν σε άλλα δύο κτίρια. Το 2018 ήμασταν στη γωνία. Απ’ το 2018 μέχρι το 2021 που ‘ρθαμε εδώ/ Στη γωνία ακριβώς απέναντι. Και από το 2013 μέχρι και το 2018, ήμασταν δυο στενά πιο πέρα, στην «Πλαταιών», σε ένα σπίτι μεγάλο.

Γιατί διαλέξατε αυτήν την περιοχή;

Γιατί είναι κοντά σε όλα: είναι κοντά στον Κεραμεικό, είναι στον Κεραμεικό, είμαστε κοντά στο Μεταξουργείο, είναι στο Μεταξουργείο, είναι κοντά στον Βοτανικό, είναι κοντά στην Ομόνοια, είναι κοντά στο Θησείο, είναι κοντά στο Μοναστηράκι. Είναι Κέντρο. Είναι κοντά στο Σύνταγμα. Είναι κοντά σε όλα. Είναι Κέντρο. Το Κέντρο είναι που έχει αποξενωθεί και εγώ το Κέντρο θέλω να ενώσω πρώτα, για να ενώσω και μετά τους άλλους ανθρώπους. Και φυσικά, με την πορεία αυτή, πάει να πει ότι κάναμε κι άλλα πράγματα. Δηλαδή, ερχόντουσαν άνθρωποι και λέγανε «Θέλω να το κάνω κι εγώ στη δικιά μου περιοχή. Πώς το κάνω;» και όλα αυτά και έτσι πήγαινα και στις άλλες περιοχές. Μαγειρεύαμε, τους έδειχνα τον τρόπο και το κάνανε και αυτοί στις περιοχές τις δικές τους, όπως Αιγάλεω, Πειραιάς, Πατήσια, Μοναστηράκι, Θησείο, Κολωνάκι Άνοιξη, Κηφισιά, Γλυφάδα, Πάτρα, Χαλκίδα, Νέα Μάκρη, Θεσσαλονίκη, Κρήτη. Παντού. Πού να σου πω;[00:20:00]

Ποιες άλλες δράσεις κάνετε με τον «Άλλον Άνθρωπο»;

Οι δράσεις του «Άλλου Ανθρώπου» είναι τα πάντα, ό,τι αφορά την κοινωνία. Ό,τι αφορά τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος έχει ορισμένες ανάγκες, οι οποίες είναι οι βασικές. Όταν δουλεύεις, πληρώνεις το νοίκι σου, το φως σου, τον γιατρό σου, τον δικηγόρο σου, πας τα παιδιά σου σχολείο. Τα ίδια κάνουμε και μεις ακριβώς. Μπορούμε να πληρώσουμε... πληρώνουμε, δηλαδή, ενοίκια από ανθρώπους που ελέγχουμε. Πράγματι, είναι… κινδυνεύουν να βγουν στο δρόμο. Πληρώνουμε τα φώτα από ευπαθείς ομάδες, κοινωνικές, μονογονεϊκές οικογένειες, γερόντια και τέτοια, που δεν μπορούνε να πληρώσουνε τους λογαριασμούς και προσπαθούμε να πληρώσουμε και εμείς. Τους βοηθάμε. Κάνουμε ενισχυτική διδασκαλία σε παιδιά Δημοτικού, Γυμνασίου. Συνεργαζόμαστε με σχολεία. Δίνουμε σχολικές λίστες κάθε χρόνο. Χριστουγεννιάτικα δώρα στα παιδιά και πασχαλινά δώρα στα παιδιά. Έχουμε θεατρική ομάδα, έχουμε δικηγόρους, που δίνουν δωρεάν νομικές συμβουλές, έχουμε γιατρούς. Συνεργαζόμαστε με όλα τα κοινωνικά ιατρεία, αλλά και με ιατρεία από το ΙΚΑ και τέτοια, που στέλνουμε ανθρώπους, να τους εξετάσουνε και να πάρουν τα φάρμακά τους πιο εύκολα, γιατί, άμα πάρεις τηλέφωνο, περιμένεις τρεις μήνες, για να σε κάνουν μία εξέταση. Μπορεί να ‘χεις πεθάνει δηλαδή. Γενικά, αυτά. Όπως σου είπα, θεατρική ομάδα. Κάνουμε εκδηλώσεις, κάνουμε πάρτι. Γενικά, είναι η ζωή ό,τι αφορά στον άνθρωπο.

Εσείς είστε εδώ κάθε μέρα;

Κάθε μέρα.

Και τις γιορτές-

Κάθε μέρα. Ναι. Δεν υπάρχει-

Και τις αργίες και τις απεργίες;

Κάθε μέρα, κάθε μέρα. Μα κάθε μέρα, όπου και να ‘μαι, κάθε μέρα είμαι κάπου. Και στο σπίτι μου να ‘μαι, κάθε μέρα πάω. Έτσι, έχει γίνει αυτό το σπίτι μου τώρα.

Μένετε εδώ;

Εδώ μένω που βλέπεις.

Κλείνει κάποια ώρα;

20:00 το βράδυ.

Και ξαναξεκινάει την επόμενη μέρα το πρωί, με το πρωινό.

Ναι. Τόσο απλά

Και παρέχετε πρωινό;

Πρωινό, μεσημεριανό, καφέδες, μπάνιο που μπορεί να κάνει κάποιος. Δίνουμε τρόφιμα σε οικογένειες, όπως σου είπα. Γύρω στις 1000 οικογένειες, κάθε 2 μήνες, δίνουμε τρόφιμα για όλο τον μήνα. Μετά, μαγειρεύουμε κάθε μέρα, φυσικά, εδώ. Μπορεί να ‘ρθουνε, να παίρνουνε φαγητό. Εδώ, εξυπηρετούνται γύρω στους 500 ανθρώπους κάθε μέρα. Έρχονται για φαΐ από το πρωί μέχρι το βράδυ. Επίσης, εδώ, έρχονται για παρέα. Πίνουν τον καφέ τους διάφοροι άνθρωποι, είτε έχουν ανάγκη, μένουν στο δρόμο, είτε είναι άποροι, είτε είναι συνταξιούχοι, είτε δεν είναι. Έχουν τη δουλειά τους, έχουνε το σπίτι τους. Είτε είναι επιχειρηματίες. Οτιδήποτε. Είναι όλοι μαζί. Δεν τους νοιάζει κανένας, τίποτα.

Και ποιο είναι το επόμενο πλάνο που έχετε στο μυαλό σας;

Το επόμενο πλάνο είναι να κάνουμε το γύρο του κόσμου με ένα τροχόσπιτο, αυτοκινούμενο. Να πάμε σε κάθε …σε δυο πόλεις κάθε χώρας. Ευρώπη, Ασία και Αφρική πρώτα. Να μαγειρέψουμε και να φάμε μαζί με ανθρώπους. Συλλογικότεροι, βέβαια, στην αρχή και να εξαπλώσουμε την ιδέα της αφύπνισης συνειδήσεων του «Άλλου Ανθρώπου».

Πόσο σας έχει αλλάξει αυτό από την αρχή ως τώρα;

Με έχει αλλάξει όσο έχει αλλάξει τον καθένα. 360 μοίρες. Όχι 180. 360. Έχω κάνει δυο φορές το…

Δηλαδή;

Έχει αλλάξει ζωή μου όλη. Είναι καλύτερη τώρα. Είναι πιο αληθινή καταρχήν. Δεν είναι ψεύτικη. Είναι πολύ σημαντικό αυτό που σου λέω. Δεν υπάρχει ψεύτικη ζωή, δεν υπάρχουν ψεύτικοι φίλοι, δεν υπάρχουν ψεύτικοι συνεργάτες, δεν υπάρχουνε ψεύτικα λόγια, δεν έχει κάποιος λόγο να μου πει ψέματα. Ούτε κι εγώ φυσικά. Για να αποφύγεις εσύ από κάτι από μένα ούτε και γω απ’ αυτόνα. Οπότε, είμαι, κυριολεκτικά, αυτός που με βλέπεις. Η αλήθεια είναι πολύ σημαντική να… πράγμα στη ζωή σου γενικά. Μπορείς… πολλές φορές, λέμε ψέματα, για να μην στεναχωρήσουμε τον άλλον. Εδώ, δεν υπάρχει λόγος να πεις ψέμα, γιατί ξέρεις ποιος είσαι, ξέρεις ποιος είμαι. Δεν στεναχωρείς τον άλλον. Σέβεσαι τον άλλον, του φέρεσαι ίσα, είτε είναι τυφλός, είτε είναι κουτσός, είτε είναι εκατομμυριούχος, είτε είναι άστεγος, είτε είναι στεγασμένος, είτε είναι νέος, είτε είναι γέρος. Έχουνε όλοι τον ίδιο σεβασμό. Μιλάμε τη γλώσσα της αλήθειας. Δεν έχει να σε παρεξηγήσει, γιατί, αν παρεξηγήσεις την αλήθεια, πάει να πει ότι έχεις θέμα.

Σας έχει τύχει, από κάποιον, να δεχτείτε κάποια αρνητική αντίδραση;

Πολλές φορές. Δεν είναι όλοι happy. Και προσαγωγές μου ‘χανε κάνει, να με βρούνε ποιος είμαι και τι κάνω, γιατί το κάνω. Και πολιτικοί με βρίζανε και μετά ήρθανε εδώ. Και διάφοροι.

Πώς αντιδράσατε;

Τίποτα. Τους είπα: «Έλα να δεις! Γιατί δεν έρχεσαι;». Όσοι είχανε το σθένος και την καρδιά να ‘ρθουνε, ήρθανε και είδανε ποιος είμαι και τι κάνω. Όσοι δεν είχαν το σθένος εξακολουθούν και λένε λόγια. Δηλαδή, δεν μπορείς να κρίνεις κάτι, άμα δεν συμμετέχεις σε αυτό. Δεν μπορείς να έχεις ζωντανό τη μαμά σου και τον μπαμπά σου και να ξέρεις ότι μια φίλη σου έχασε τον μπαμπά της και να της πεις: [00:25:00]«Σε καταλαβαίνω». Σκατά. Δεν καταλαβαίνεις τίποτα. Πρέπει να το βιώσεις, για να καταλάβεις. Δεν μπορείς να λες: «Καταλαβαίνω» στον άλλονε, που μένει στο δρόμο και του κάνεις μάθημα κήρυγμα, γιατί πίνει αλκοόλ. Να σου πω κάτι απλό. Πήγαινε ζήσε εσύ στο δρόμο. Όχι χρόνια που ζει αυτός. 2 μέρες. Δυο εικοσιτετράωρα. Χωρίς να πας στην τουαλέτα, χωρίς να πας να πιείς νερό, χωρίς να έχεις πού να κοιμηθείς, χωρίς να έχεις πού να πας και έλα πες μου, μετά, αν θα πιείς αλκοόλ, για να κοιμηθείς. Να κοιμηθείς στο δρόμο, στο σκοτάδι, με το φόβο να μη σε σκοτώσουνε κιόλας. Να σου πω εγώ μετά. Δεν μπορείς να κρίνεις κάποιονε, χωρίς να έχεις βιώσει αυτό που ‘χει βιώσει.

Αυτόν τον τρόπο σκέψης σάς τον είχε εμφυσήσει κάποιος άλλος άνθρωπος, όταν ήσασταν μικρός;

Τον σεβασμό μού τον είχε εμφυσήσει ο μακαρίτης ο πατέρας μου. Και την αγάπη -η αγάπη και ο σεβασμός πάνε μαζί- μού την είχε εμφυσήσει η μητέρα μου. Αλλά, από εκεί και μετά, όλα αυτά ήρθανε πορεία-πορεία, δηλαδή όλη μου η προηγούμενη ζωή ήταν για να κάνουμε τον «Άλλον Άνθρωπο» το 2011, σε ηλικία 47 χρονών.

Ποιες ήταν οι αντιδράσεις των γύρω σας γι’ αυτή την…

Στην αρχή, παράξενες. Μετά, ντρεπόντουσαν. Μετά, ήταν χαρούμενοι, μετά συγκινούνται, μετά είναι υπερήφανοι. Και όποτε έρχονται εδώ, έχουμε αγκαλιές και τέτοια.

Εσείς πώς αισθανθήκατε, όταν δεν είδατε την αποδοχή των γύρω σας;

Όταν δεν; Δεν υπήρχε. Από την πρώτη στιγμή που ξεκίνησε, υπήρχε αποδοχή. Από το πρώτο μαγείρεμα. Δηλαδή, είχα 4 ευρώ στην τσέπη μου και που μαγείρεψα στη λαϊκή, στην «Καλλιδρομίου», γέμισα 1,5 τόνο τρόφιμα, χωρίς να πληρώσω τίποτα.

Πώς;

Τίποτα. Απλά, έκανα… πήγαινα στον πατατά και του έλεγα: «Θέλω μια πατάτα. Πόσο κάνει;». Έβγαζα το δίευρο να του το δώσω. Μου έλεγε αυτός «Τι; Μια πατάτα; Με κοροϊδεύεις;». «Όχι», του λέω. «Μια πατάτα». Μου ‘λεγε: «Τι θα κάνεις με μια πατάτα;». «Θα μαγειρέψω», του λέω. «Με μια πατάτα;», μου λέει. «Μια πατάτα από σένα, ένα κολοκυθάκι», του λέω. «Ένα κρεμμυδάκι. Όλο και κάτι θα βγει». Και μου ‘λεγε: «Ποιοι θα φάνε;». «Εγώ -του λέω- πρώτα απ’ όλα, μετά, αν γουστάρεις να φας εσύ, τρως, οι πελάτες, άμα θέλουν, θα φάνε και οι άνθρωποι από τα σκουπίδια. Δεν θα φάνε τα σκουπίδια. Τα σάπια πράγματα που πετάς. Θα φάνε φρέσκα».

Και δώσανε όλοι;

Όλοι. Χωρίς να τους ζητήσω τίποτα. Με δάκρυα στα μάτια. Το ίδιο και οι περαστικοί. Κι έτσι, ξεκίνησε ο «Άλλος Άνθρωπος». Είχε αποδοχή από την πρώτη στιγμή, από το πρώτο μαγείρεμα. Ξέρεις γιατί; Γιατί ήταν αληθινό. Το βλέπανε. Δεν πήγα και έδωσα χαρτάκια και πήρα τα πράγματα και έφυγα, για να τα δώσω. Ήμουνα εκεί.

Φάγατε όλοι μαζί;

Φάγαμε όλοι μαζί. Καμιά εκατοστή μερίδες.

Σήμερα, περίπου πόσες μερίδες φτιάχνετε ημερησίως;

Σε όλη την Ελλάδα; Ναι. Ο «Άλλος Άνθρωπος» είναι σ’ όλη την Ελλάδα πλέον.

Ναι. Σε όλη την Ελλάδα.

Είναι γύρω στις τρεις χιλιάδες μερίδες.

Ημερησίως;

Μέσο όρο τόσο πάει.

Και φτάνουν όλα τα τρόφιμα που σας φέρνουνε;

Και δίνουμε και τρόφιμα κιόλας! Πάντα φτάνουν τα τρόφιμα. Εντάξει. Υπάρχουν μερικές φορές που δυσκολευόμαστε, αλλά δυσκολευόμαστε όταν δίνουμε τρόφιμα. Ξέρεις. Για να δώσω εγώ τρόφιμα σε μια οικογένεια για 1 μήνα, να ξέρεις ότι τα τρόφιμα που θα πάρει μια οικογένεια, για 4 άτομα παραδείγματος χάριν, για 1 μήνα, μ’ αυτά τα τέσσερα τρόφιμα, τρώνε χίλιοι άνθρωποι. Οπότε, υπάρχει μια εγκράτεια εκεί. Λες να το δώσω… να δώσω, τώρα, σε τρεις οικογένειες τρόφιμα ή να φάνε 3.000 άνθρωποι; Οπότε, πας και δίνεις για τις 3.000. Κρατάς, βέβαια, αν έχεις την δυνατότητα να δώσεις. Και Δόξα τον Θεό, καταφέρνουμε και τρώνε οι άνθρωποι και δίνουμε και τρόφιμα. Οπότε…. επειδή το έχει αγαπήσει ο κόσμος.

Και να σας πάω λίγο πίσω, σε σχέση με τα ταξίδια που έχετε κάνει, διότι αυτά τα ταξίδια, ουσιαστικά, είναι και η ζωντανή μαρτυρία σας για όλα αυτά που βλέπετε, γιατί είναι ιστορικά γεγονότα τώρα πια. Όταν πήγατε στον πόλεμο στην Ουκρανία, φαντάζομαι υπήρχανε και μικρής ηλικίας άνθρωποι και μεγαλύτεροι-

Ναι. Υπήρχανε γυναίκες, παιδιά και γερόντια μόνο. Δεν υπήρχαν άντρες.

Και πού τους συναντήσατε αυτούς;

Περνάγανε την Ουκρανία και μπαίνανε στη Ρουμανία, στο Σιρέτ.

Μπορείτε να μου περιγράψετε μια μέρα εκεί;

Και αν σου πω... να σου πω ένα περιστατικό ότι με ένα πιτσιρίκι…. τα περισσότερα πιτσιρίκια, δηλαδή, που ήταν 6, 7, 8, 5, 4, 3, 2. Δεν είχανε φύγει με τίποτα. Δεν είχανε καν ρούχα μαζί τους. Δεν προλάβανε να πάρουν τίποτα. Φύγανε. Εκεί μύριζες και το θάνατο, έτσι; Εκεί, πολλά πιτσιρίκια έβλεπες, γιατί είχαμε κοπέλες που ξέρανε τη γλώσσα και μας κάνανε μετάφραση, έβλεπες να χτυπιούνται κάτω και να λένε: «Δεν θέλω να πάω. Θέλω θα γυρίσω πίσω, να παίξω με τους φίλους μου». Δεν είχαν καταλάβει τα παιδιά. «Να πάω στο σχολείο μου, να παίξω με τους φίλους μου, να δω λίγο... να κάνω τα παιχνίδια μου, να μιλήσω με τη δασκάλα μου». Δεν είχανε καταλάβει τα παιδιά τι γινόταν εκεί. Κλαίγανε οι μανάδες. Δεν είχανε ούτε παιχνίδια τα παιδιά. Εμείς, λοιπόν, αποφασίσαμε να πλησιάσουμε τα παιδιά πρώτα, κάνοντας τον κλόουν. Είχαμε βαφτεί, δίναμε μπαλόνια, δίναμε αρκουδάκια, παίζαμε, ζωγραφίζαμε το δρόμο κάτω, με κιμωλίες, χρώμα και όταν οι γυναίκες βλέπαν τα παιδιά να γελάνε, οι μανάδες, ξεσπούσαν σε λυγμούς. Απ’ τη χαρά τους βέβαια, έτσι; Με ευγνωμοσύνη. Ή όταν έσπαγε ένα μπαλόνι ξέρω ’γω και έβλεπες τα παιδάκια να κρύβονται, επειδή τους θύμιζε τον κρότο από βόμβα[00:30:00] κι αυτό ήταν τρομακτικό. Είναι πολλά πράγματα δηλαδή. Δεν…

Στην Ουκρανία-

Αυτό εκεί το κουκλάκι που βλέπεις εκεί πάνω, μου το ‘δωσε ένα παιδάκι 7 χρόνων, ένα κοριτσάκι, το οποίο ήταν το κουκλάκι της αγαπημένο. Και μου το χάρισε για τη χαρά που του πρόσφερα να παίξω μαζί τους και τέτοια. Είναι απ’ την Ουκρανία αυτό. Ο Σιρέτ. Έτσι τον λέμε. Γιατί μου το ‘δωσε στο Σιρέτ.

Και παραδώσατε εκεί τα τρόφιμα που ‘χατε φέρει-

Εκεί μαγειρεύαμε κιόλας.

Και μαγειρέψατε κιόλας.

Εκεί μαγειρεύαμε κάθε μέρα.

Πόσες μερίδες;

Κάναμε 3.000 μερίδες την ημέρα. Απ’ το πρωί μέχρι το βράδυ. Και μιλάμε, το βράδυ, είχε -15 εκεί, έτσι;

-15 βαθμούς;

Ναι. Και ήμασταν εκεί.

Σε εσωτερικό χώρο;

Όχι.

Εξωτερικό;

Ναι. Σύνορα. Δεν υπάρχει τίποτα. Δεν υπάρχει φως, δεν υπάρχει… κάτι σκηνές υπήρχανε, οι οποίες είχε αερόθερμα μέσα, αλλά έπεφταν οι θερμοστάτες και… για να σου δώσω να καταλάβεις, το λάδι, το πρωί, που ήταν στα μπουκάλια, ήταν πάγος. Απλά, απλά πράγματα, ναι. Το σπάγαμε με μαχαίρι δηλαδή και το βάζαμε στην κατσαρόλα και ανάβαμε τη φωτιά για να γίνει ξανά λάδι.

Στην Τουρκία πόσες μερίδες… στην Τουρκία μαγειρέψατε;

Στην Τουρκία δώσαμε τρόφιμα. Δεν μπορούσαμε να μαγειρέψουμε στην Τουρκία, γιατί είχε χαλάσματα, αλλά δώσαμε πολλά τρόφιμα, δηλαδή πολλά πράγματα. Σου λέω… δώσαμε… πρέπει να ‘τανε… αν υπολογίσεις ότι μια παλέτα είναι ένας τόνος περίπου, εμείς δώσαμε 30 παλέτες πες επί 5. Είναι 150 τόνοι τρόφιμα που δώσαμε. Και ρουχισμό και φάρμακα και παιχνίδια και όλα αυτά, έτσι; Σε όλα.

Και τα παρατήσατε οι ίδιοι-

Οι ίδιοι, οι ίδιοι.

Σε κάθε άνθρωπο;

Ναι, ναι.

Και φαντάζομαι γινόντουσαν ουρές;

Όχι. Δεν γινόντουσαν καθόλου ουρές, γιατί είχαμε διασπαστεί. Είχαμε, εκεί πέρα, επαφές με συλλογικότητες άλλες, που ‘ταν μέσα στις δομές και πηγαίναμε και τα μοιράζαμε όλοι μαζί.

Πώς επικοινωνείτε με αυτές;

Μέσω ίντερνετ, μέσω τηλεφώνου, μέσω “what s up”, κανονικά, όπως επικοινωνείς και συ με κάποιον συγγενή που ‘χεις οπουδήποτε στον κόσμο.

Και οργανώνεστε όλοι μαζί ταυτοχρόνως;

Ναι. Ξέρουνε ότι θα πάμε εκεί, μας περιμένουνε και ούτω καθεξής. Ο Δήμαρχος του Μπόντρουμ μας έδωσε την αποθήκη του, του Δημαρχείου, για να βάλουμε τα πράγματα μέσα, για να μην είναι στο δρόμο και μας τα πάρουνε. Και μας πρόσφερε και φορτηγά, τα οποία τα φορτώνανε και ερχόντουσαν εκεί πέρα που ήμασταν και τα μοιράζαμε τα πράγματα. Ήταν πολύ απλό. Ήταν οργανωμένα… οργανωμένα-ανοργάνωτα να το πω γιατί, ο «Άλλος Άνθρωπος» έτσι πρέπει να ’ναι. Δεν είναι όργανο. Δεν μπορείς να κάνεις σχέδια, γιατί ποτέ δεν ξέρεις τι θα σου βγει στην πορεία.

Σας έχει συμβεί κάτι αναπάντεχο;

Παραδείγματος χάριν, όταν πήγαμε εκεί, μάθαμε για κρούσματα χολέρας. Έπρεπε κάτι να κάνουμε. Δεν μπορούσαμε να μείνουμε εκεί. Δεν μπορούσαμε να μαγειρεύουμε κιόλας.

Στην Τουρκία;

Επιδημίες. Είναι λογικό να υπάρχουν επιδημίες. Αφού είναι 100.000 νεκροί άταφοι στα συντρίμμια. Πού αλλού;

Και ποιο είναι το πρώτο πράγμα που σκεφτήκατε;

Τίποτα. Ό,τι σκέφτεσαι, γιατί οι άνθρωποι ήταν εκεί. Να κάνουμε ό,τι μπορούμε, να βοηθήσουμε. Δηλαδή, η αναποδιά ήτανε ότι δεν μπορούσαμε να μαγειρέψουμε, αλλά μαγειρεύανε διάφορες συλλογικότητες εκεί, που ‘χανε χωριστεί, 400-500 μερίδες η κάθε συλλογικότητα. Πόσες χιλιάδες συλλογικότητες… σου λέω τώρα. Και τους πηγαίναμε προμήθειες.

Και σχετικά με τα εγχώρια ταξίδια, είχατε πάει και στο Μάτι;

Και στο Μάτι.

Και εκεί πώς ήταν η κατάσταση;

Εκεί ήτανε… είδα νεκρούς. Είδα καμένους ανθρώπους, όπως και στο προσφυγικό. Είδα πνιγμένα παιδιά και ανθρώπους. Είναι κάτι που σου μένει. Φεύγουν, όμως, αυτές οι εικόνες. Δεν τις αφήνεις να κυριαρχήσουνε, γιατί, μέσα από αυτές τις εικόνες, βλέπεις και την άλλη πλευρά, τη δύναμη των ανθρώπων, να συνεχίσουν τη ζωή, να παλέψουν γι’ αυτή και την αλληλεγγύη των πραγματικά ανθρώπων, που βλέπουνε αυτούς τους ανθρώπους. Δηλαδή, όπου και να πήγα στον κόσμο, στην Ελλάδα με το προσφυγικό ήταν κάτι το οποίο ήταν πολύ δυνατό. Οι άνθρωποι συμμετείχαν. Ακόμη και οι ίδιοι πρόσφυγες συμμετείχαν στο μαγείρεμα. Βοηθάγανε, μοιράζανε, οργανώνανε. Οι άνθρωποι οι ντόπιοι βοηθάγανε και αυτοί, συμμετείχανε. Είναι πολύ σημαντικό αυτό το πράγμα. Το ίδιο στο Μάτι. Στο Μάτι, όταν πήγα του λοιπόν, την πρώτη-πρώτη μέρα, δηλαδή 23 Ιουλίου πήγα το βράδυ εγώ, 21:00 εκεί και δεν μπορούσα να πατήσω. Περπάταγα και η σόλα μου από κάτω έμενε πάνω στο δρόμο. Από το κάψιμο απ’ τη φωτιά τη μεγάλη. Εκεί συνάντησα και τα παιδιά και εκεί, βέβαια, έγινε ο «Άλλος Άνθρωπος» στο Μάτι μετά, έτσι; Δημιουργήθηκε από τα νέα παιδιά. Η κουζίνα του «Άλλου Ανθρώπου», η οποία κουζίνα του «Άλλου Ανθρώπου» πήγε σε όλες τις καταστροφές είτε σε φωτιές… είτε σε φωτιές, δηλαδή πλημμύρες και τέτοια. Πήγε εκεί και στη Χαλκίδα. Είχαμε πάει στα Ψαχνά και στην Καρδίτσα, με τη μεγάλη… αυτό. Και στις φωτιές με Βαρυμπόμπη, Ολυμπία, οπουδήποτε ήτανε.[00:35:00] Το ’21.

Έχετε πάει σε όλα τα ιστορικά γεγονότα-

Ναι. Και έχουμε πάει… έχω πάει μόνος μου στην ουσία. Μόνος μου. Δεν μας κάλαγε κανένας, αλλά με ξέρουνε και με καλοδέχονται εκεί. Πάω, γιατί δεν πάω για να τους… δεν πάμε για να τους παραπλανήσουμε. Και δεν πάμε να μπούμε και εμπόδιο στη δουλειά τους που κάνουνε. Εμείς πάμε, να τους δείξουμε ότι είμαστε εκεί μαζί τους. Ψυχολογική στήριξη περισσότερο. Μαγειρεύουμε και τρώμε φυσικά, αλλά να ξέρουνε ότι βλέπουμε και εμείς ό,τι βλέπουνε και εκείνοι.

Όταν αυτοί οι άνθρωποι σπάνε, σε εισαγωγικά, ψυχολογικά εσείς-

Είμαστε εκεί.

Είσαστε εκεί ψύχραιμοι;

Βέβαια. Έχουν έναν ώμο να κλάψουνε. Κλαίμε και εμείς. Δεν είμαστε ρομπότ. Αλλά το ξεπερνάμε μαζί. Άλλο να το ξεπεράσεις μόνος σου και άλλο να το ξεπεράσεις με κάποιον άλλονε. Δεν είναι το ίδιο. Μια αγκαλιά, λοιπόν, είναι πολύ μεγάλο πράγμα. Δύναμη η αγκαλιά, μεγάλη. «Αν θες να ’σαι ευτυχισμένος στη ζωή σου, πρέπει να κάνεις δέκα αγκαλιές την ημέρα», λέει ένα ρητό. Αληθινές!

Υπάρχουν σταθεροί άνθρωποι που σας ακολουθούνε σε αυτές τις δράσεις;

Ναι, αμέ. Όταν ξεκίνησα, ξεκίνησα μόνος μου. Τώρα, είναι πάνω από… σε όλη την Ελλάδα είναι πάνω από χίλιοι. Και σε όλον τον κόσμο μπορεί να είναι πάνω και από κάνα-δυο εκατομμύρια, που βοηθάνε γι’ αυτό το πράγμα.

Και έχουνε διαρκή επικοινωνία μαζί σας;

Πάντα. Γι’ αυτό και είναι δύσκολο να με βρεις στο τηλέφωνο. Δηλαδή, άμα κοιτάξεις τις κλήσεις, παραδείγματος χάριν, σε αυτό το τηλέφωνο εδώ… θα σου πω κάτι. Έχει 150 μηνύματα τέτοια. Περίμενε... και 154 αναπάντητες κλήσεις.

Και τώρα-

Δεν προλαβαίνεις να απαντήσεις σε όλα ούτε να τα δεις όλα. Το ξέρουν, όμως, γιατί εγώ δεν είμαι ΜΚΟ και δεν θέλω να απαντάνε άλλοι για μένα. Θέλω να απαντάω εγώ, γιατί παίρνουν τον Κωνσταντίνο τηλέφωνο και θέλω να απαντάω εγώ. Αλλά, απλά, δεν προλαβαίνω να απαντάω σε όλους. Το καταλαβαίνουνε.

Και τώρα, ποια είναι η επόμενη δράση που θέλετε να διοργανώσετε;

Είναι αυτή που σου είπα. Πάμε Δευτέρα στην Τουρκία. Μετά, τίποτα. Συνεχίζουμε κανονικά και σου ‘πα: ο επόμενος στόχος είναι το… το αυτοκινούμενο τροχόσπιτο, για να μπορέσουμε να γυρίσουμε όλον τον κόσμο.

Έχετε ξεκινήσει να το σχεδιάζετε;

Το ‘χω σχεδιάσει ήδη. Είναι σχεδιασμένο εδώ και χρόνια. Είναι ένα όνειρο δικό μου αυτό, που ήθελα να κάνω από την ώρα που ξεκίνησα τον «Άλλον Άνθρωπο».

Για να βοηθάτε και εσείς-

Για να γίνει… να γίνει μετάδοση, μεταβίβαση, μεταλάμβαση μάλλον, να μεταδοθεί η ιδέα του «Άλλου Ανθρώπου» σε όλον τον κόσμο. Και να το κάνουνε ντόπιοι. Όχι να πηγαίνω να το κάνω εγώ. Οι άνθρωποι, εκεί, αν τους αρέσει η ιδέα, την κάνουνε πράξη. Αυτό. Εδώ, έχουνε γίνει γάμοι, έχουν γίνει βαφτίσια, έχουνε γίνει-

Έχουνε γίνει γάμοι και βαφτίσια;

Βέβαια! Από δω, απ’ τον «Άλλον Άνθρωπο» μέσα. Είναι 12 χρόνια. Υπολόγισε είναι μία κοινωνία ολόκληρη. Έτσι; Δεν είναι… είναι κοινωνία. Μαζεύονται άνθρωποι ,γνωρίζονται άνθρωποι, ερωτεύονται, μαλώνουνε, χωρίζουνε, κάνουνε παιδιά. Είναι κανονικά. Μία κοινωνία ολόκληρη είναι.

Όταν λέτε γάμο, πώς έχει διοργανωθεί αυτός ο γάμος;

Τίποτα. Γνωριστήκανε, ερωτευτήκανε, παντρευτήκανε, τους παντρέψαμε, και κάνανε ένα παιδί και τους βαφτίσαμε το παιδί. Τόσο απλά. Όπως γνωρίζεις κάποιονε ή κάποιανε. Είναι απλά. Απλά τα πράγματα.

Θέλετε να προσθέσετε κάτι άλλο;

Όχι. Όποιος θέλει να έρθει στον «Άλλον Άνθρωπο», απλά έρχεται. Δεν χρειάζεται να κάνει τηλέφωνο. Ούτε να πάρει άδεια από κανέναν. Είμαστε «Μεγάλου Αλεξάνδρου 109», στον Κεραμεικό. Και απλά έρχεται όποια μέρα θέλει, από τις 10:00 μέχρι τις 18:00 είμαστε και για όση ώρα θέλει. Και Σάββατα και Κυριακές. Χωρίς ενημέρωση, χωρίς τηλέφωνα και πρέπει να το θέλει ο ίδιος. Αν δεν το θέλει ο ίδιος, εγώ δεν πρόκειται να φωνάξω κανέναν.

Σας ευχαριστώ πολύ!

Να ‘σαι καλά, Ραφαέλα μου!