[00:00:00]Είναι Τρίτη 22 Νοεμβρίου 2022, είμαι η Κορωναίου Μαργαρίτα, Ερευνήτρια στο Istorima, και βρίσκομαι μαζί με την κυρία Ζωή Πετροπούλου στην Αθήνα. Οπότε, Ζωή θες να μας πεις εσύ δυο λόγια για τη ζωή σου;

Καλησπέρα Μαργαρίτα. Λοιπόν, εγώ είμαι στυλίστρια να πω; Σχεδιάστρια μόδας; Ασχολούμαι πάρα πολλά χρόνια με την μόδα. Κατάγομαι από μια οικογένεια που έχει μεγαλώσει με την μόδα, ήταν το επάγγελμα του προπάππου μου, του παππού μου, του πατέρα μου και είμαι η μοναδική ίσως που ακολούθησε, όχι ίσως, η μοναδική που ακολούθησε το επάγγελμα το οικογενειακό. Ασχολούμαι με την μόδα, με το εμπόριο καταρχάς και μετά με την… με το styling που είναι και το πιο καινούριο, η καινούρια τάση στην μόδα. Γιατί πλέον η αλήθεια είναι ότι οι ανάγκες είναι διαφορετικές για κάθε μία γυναίκα και κάθε μία γυναίκα θέλει και τις δικές της στυλιστικές προτάσεις. Οπότε η εξέλιξη στη μόδα είναι το styling ας πούμε. Αυτή είναι η τωρινή μου απασχόληση, αλλά είμαι πάρα πολλά χρόνια, είμαι από το ‘86. Και ξεκίνησα στη βιοτεχνία του πατέρα μου. Έκανα σχέδιο μόδας στην Pansik, τότε ήτανε η Pansik μια από τις σχολές που ήτανε ανερχόμενη και έβγαζε της πιο καινούριας γενιάς, τους στυλίστες. Έκανα σχέδιο μόδας, έκανα και πατρόν, δηλαδή έμαθα και 5 πράγματα τέλος πάντων, αλλά βέβαια ουσιαστικά η κύριά μου απασχόληση ήτανε η πώληση στη χονδρική. Μετά έκανα και εγώ κάποια σχέδια δικά μου και μετά ήθελα να κάνω έναν δικό μου χώρο, έκανα ένα σαλόνι μόδας. Οι εποχές βέβαια ήτανε και πολύ καλές, υπήρχε και μια οικονομική, ήταν μια άνεση τέλος πάντων και οι άνθρωποι ήταν και πιο… πιο διατεθειμένοι να ασχοληθούν πιο πολύ με τη μόδα, με το τι θα φορέσουν, ήμουνα και εγώ πιο νέα, ήταν και το πελατολόγιό μου πιο νέο, όταν είσαι και πιο νέος είναι και διαφορετικές οι ανάγκες. Εκείνη την εποχή υπήρχε ας πούμε: «Θα βάλω του γραφείου τα ρούχα, της δουλειάς, και μετά θα βάλω τα ρούχα της… για την έξοδο».  Δηλαδή ντυνόμασταν τότε, δεν ήταν... Δηλαδή η δεκαετία του ‘80, του ‘90, μέχρι και το 2000 υπήρχε δηλαδή μία, ξεχώριζες, πήγαινες, άλλαζες και έβαζες. Δεν είναι σαν τώρα, στην τωρινή εποχή τα παιδιά φοράμε τα ίδια, όλοι μας δηλαδή. Όχι, και εγώ το ίδιο κάνω, το τζιν μου με ένα σακάκι και φεύγω και πάω και βγαίνω έξω κανονικά. Τότε ντυνόμασταν. Δηλαδή θα βάζαμε το αξεσουάρ, το σκουλαρίκι, την τσάντα, το παπούτσι, καλσόν, ήτανε όλα. Οπότε η μόδα έχει πιο μεγάλο φάσμα, ήσουνα πιο, πώς το λέμε, ψώνιζες περισσότερα πράγματα, είχες πιο πολύ ενδιαφέρον γιατί έπρεπε να ντυθείς και καλά το βράδυ και να είσαι αλλιώτικα στη δουλειά. Και αυτό ήτανε η ασχολία με την οποία κάποια στιγμή είχα αποφασίσει ότι δεν θέλω να ξανά ασχοληθώ, αλλά πάλι με οδήγησε πίσω γιατί μου αρέσει. Η μόδα είναι κάτι το οποίο μου αρέσει σαν… όχι τόσο να το πω σαν δουλειά, γιατί εγώ δεν το βλέπω σαν δουλειά, είναι αυτό που με το οποίο ασχολούμαι και γεμίζω τη ζωή μου. Αυτά. Θες να με ρωτήσεις εσύ κάτι; Ναι…

Πώς έγινε και ήθελες να το σταματήσεις;

Ήταν μια περίοδος εκεί που άρχιζε λίγο να αλλάζουνε τα πράγματα, σε κοινωνικό επίπεδο και σε οικονομικό επίπεδο. Ξαφνικά εκεί που γύρω στο… πριν το 2000, ήδη υπήρχε από το ‘95 μια τάση προς τα ρούχα εισαγωγής, άρχιζαν και ερχόντουσαν οι εταιρείες από το εξωτερικό πολύ πιο πολύ, πάντα υπήρχαν, αλλά ήταν πολύ περισσότερο, μπήκαν οι μεγάλες φίρμες, εταιρείες Zara, της μαζικής κατανάλωσης, σε πολύ πιο φθηνές τιμές, οπότε αρχίζει η βιοτεχνία η ελληνική και αρχίζει και κάθεται, συν ότι και οι πελάτες είχαν αρχίσει να έχουν κάποιες απαιτήσεις τελείως διαφορετικές, δηλαδή ήταν αποπροσανατολισμένοι μάλλον στο τι θέλανε.  Οπότε είχε δυσκολέψει λίγο η κατάσταση και εγώ, επειδή σε προσωπικό επίπεδο ήμουνα πάλι και εγώ στις δικές μου αλλαγές, [00:05:00]αισθάνθηκα ότι θα ‘θελα να κάνω και κάτι διαφορετικό, να το δω πώς… Τι άλλο μπορώ να κάνω πέρα από αυτό που έμαθα από τους γονείς μου ή να ακολουθήσω, ας πούμε, μια οικογενειακή παράδοση. Αν είμαι καλή και σε κάτι άλλο, να δοκιμάσω τον εαυτό μου. Και η αλήθεια είναι ότι δεν είναι ότι τα πήγα άσχημα, με την διαφήμιση ασχολήθηκα. Δεν τα πήγα άσχημα, αλλά η ροή με ξανάφερε πάλι πίσω στην μόδα και είναι και κάτι τέλος πάντων που το αγαπάω τελικά, όσο και να… Γιατί είναι δύσκολος τομέας, δεν είναι εύκολος, έχει πολλές, έχεις να κάνεις με ανθρώπους ουσιαστικά και όπου έχεις να κάνεις με ανθρώπους είναι και… Δεν είναι εύκολο γιατί δεν πουλάς, ας πούμε: «Θέλω, ξέρω ‘γώ, 4 κιλά πορτοκάλια». Έχεις να κάνεις, έχεις επαφή με το κόσμο. Και μέσα στην πορεία είδα ότι μου ταιριάζει, το ένα έφερε το άλλο, οπότε είδα όλες τις πλευρές της μόδας, δηλαδή είδα και την χονδρική, είδα και τη λιανική, είδα και τα εισαγωγής, πήγα και στη Μύκονο δούλεψα, είδα πώς δουλεύει ο κόσμος, δηλαδή που έρχεσαι σε επαφή με το εξωτερικό, πώς εκείνοι αντιλαμβάνονται το πώς είναι το πελατολόγιο, ένας άλλος κόσμος ας πούμε, πώς μπορεί να συμπεριφερθεί. Δηλαδή ένα παράδειγμα, θα μπορούσαν να πάρουν στις 2 η ώρα το βράδυ ένα σανδάλι 350 ευρώ, έτσι ας πούμε, δηλαδή μία άλλη φιλοσοφία, μία άλλη κουλτούρα. Κι έτσι πέρασα και από όλα, τα περισσότερα στάδια στη μόδα. Και στο χειροποίητο έκανα και χειροποίητα με τα αξεσουάρ και ρούχα δικά μου, πάλι είδα ότι είχε μια ανταπόκριση, αλλά ό,τι και να κάνω δεν μπορώ να ξεφύγω γιατί πάντα εκεί γυρνάω και έχω καταλήξει ότι μ’ αρέσει και το αγαπάω πάρα πολύ.

Να τα πάρουμε λίγο απ’ την αρχή; 

Ναι.

Ως παιδάκι λοιπόν, πώς καταλαβαίνεις ότι, ποια είναι η πρώτη σου, εντάξει επαφή το ξέρουμε, αλλά πώς καταλαβαίνεις ότι σου αρέσει μάλλον αυτό;

Βασικά μ' αρέσουν πολύ τα ωραία πράγματα ως άνθρωπος. Μ’ αρέσει να είναι ωραία πράγματα, μ’ αρέσει ένα ωραίο τοπίο, μ΄ αρέσει ένα ωραίο σπίτι, δηλαδή γενικώς πάντα μ’ άρεσαν να είναι ωραία τα πράγματα. Εγώ το ανακάλυψα πιο πολύ, βέβαια με βοηθούσε και το οικογενειακό περιβάλλον, το ότι είχα δηλαδή τις κούκλες μου ας πούμε. Θα καθόμουν ας πούμε να τους φτιάξουμε ρουχαλάκια, μπορεί να έβαζα την αδερφή μου να μου τα ράψει στο χεράκι ή να κάνουμε, αλλά τα σχέδια αυτά ήταν δικά μου. Βέβαια είχα την πρώτη ύλη, ήμουνα… Επειδή είχα τα υφάσματα έλεγα ας πούμε: «Φέρτε μου κάτι τέλος πάντων», είχα την πρώτη ύλη αλλά οι κούκλες ήταν το πρώτο αντικείμενο. Ε από εκεί έφυγε από την κούκλα και πήγε πιο μετά στην ενασχόληση με τη βιοτεχνία. Δηλαδή ήταν το πρώτο πράγμα που ήθελα να κάνω. Δούλευα δηλαδή και σπούδαζα παράλληλα. Έτσι ήτανε, το είδα δηλαδή ότι μου άρεσε από μόνη μου, δεν με έσπρωξε ποτέ ο πατέρας μου ή η μητέρα μου. Ποτέ. Αν και ήταν και οι δύο τους πάντα πολύ καλοντυμένοι και φινετσάτοι αλλά χωρίς να… Κανένας δεν επενέβη, ας πούμε, να μου πει ότι: «Ξέρεις θα κάνεις αυτό, θα κάνεις εκείνο». Όχι.

Ως παιδάκι λοιπόν είχες άποψη; Δηλαδή τα δικά σου τα ρούχα, είχες άποψη για τα δικά σου; 

Όχι. Όχι. Ήταν οι εποχές που σου ‘λεγαν: «Θα βάλεις αυτό», έβαζες και της αδερφής σου, της μεγαλύτερης, «Αυτό έχει τώρα». Όταν μετά μεγάλωσα και δούλεψα και ξεκίνησα εγώ και είχα τα δικά μου τα χρήματα, ή θα μάζευα, ας πούμε, χρήματα για να πάρω από το σημείο και μετά που ήμουνα πιο μεγάλη, ας πούμε, στο Γυμνάσιο, εκεί μετά είχα τη δική μου άποψη και δεν… Πάντα στα πλαίσια, γιατί και λίγο αυστηρό ήταν το σπίτι, μέσα στα πλαίσια τα λογικά. Αλλά όχι μικροί δεν είχαμε καμία… κανένα, μας αρέσει, δεν μας αρέσει, το κούρεμα, το μαλλί, το παπούτσι, καμία. Και ήταν και εποχές που ήταν και πιο συγκεκριμένα τα ρούχα που φοράγαμε, φοράγαμε και ποδιά, οπότε ήταν και συγκεκριμένα τα ρούχα. Οπότε δεν υπήρχε. Πολύ μετά, στο Γυμνάσιο, είχα δική μου άποψη.

Και η πρώτη σου δουλειά ήτανε, όταν ήσουν πόσο χρονών;

18. Μόλις τελείωσα το σχολείο, δούλευα το πρωί και το απόγευμα πήγαινα στη σχολή.

[00:10:00]Πώς ήτανε; Δηλαδή η πρώτη σου επαφή, τι έκανες;

Η πρώτη επαφή είναι όπως όλοι οι εργαζόμενοι, παρότι μπορεί να δούλευα στον πατέρα μου ας πούμε που ήταν με τα αδέρφια του, μαζί είχανε την βιοτεχνία, ήμασταν κανονικά σαν να ήμουνα ένας υπάλληλος που έχει πάει πρώτη φορά να δουλέψει. Δηλαδή υπήρχε η σκούπα, απ’ τη σκούπα, από την τουαλέτα, απ΄ τις κρεμάστρες, απ’ τα καρτελάκια, από τις σακούλες, από τις κούτες, δηλαδή όλες τις δουλειές που χρειαζότανε και μετά η πώληση ουσιαστικά. Και έτσι μπήκα. Εντάξει, δεν ήταν πάντα ευχάριστο. Η δουλειά αυτή είναι πάρα πολύ κουραστική. Είσαι όρθια, τα πόδια σου πονάνε, η μέση σου πονάει, δεν είναι πολύ εύκολη δουλειά. Και ακόμα που βλέπω εγώ και τώρα ας πούμε κυρίες, μάλλον είναι μια δουλειά για πιο νέες, το θέμα της πώλησης πάντα μιλάω, όχι το να ασχοληθείς με τα ρούχα, η πώληση σε κατάστημα με ρούχα, είναι πολύ κουραστικό. Είναι ένα κουραστικό επάγγελμα. Εμείς βέβαια που ήμασταν στη χονδρική ερχόμασταν σε επαφή με πελάτες, καταστήματα, οπότε έχουμε να κάνουμε με επαγγελματίες στο είδος. Ήτανε μια κουραστική δουλειά, αλλά είχε και ενδιαφέρον πολύ. Ήταν πολύ ενδιαφέρουσα.

Και μετά άρχισες να σχεδιάζεις κιόλας;

Έκανα και κάποια σχέδια, ναι, η φιλοδοξία μου ήτανε, ουσιαστικά ήθελα να πάω στο Παρίσι γιατί έχω και ένα θείο που είχε βιοτεχνία στο Παρίσι, αλλά δεν μ’ άφησε ο πατέρας μου να φύγω και έτσι για κάποιους οικογενειακούς λόγους δεν έφυγα να πάω στο Παρίσι. Αυτό είναι αλήθεια ότι θα ήταν μια πάρα πολύ καλή εμπειρία. Τώρα, αν ήμουνα στο τώρα δεν θα χρειαζόμουνα καν την έγκριση του πατέρα μου, αλλά εκείνη την εποχή ο πατέρας μου δεν ήθελε να φύγω, σου λέει έχεις δουλειά εδώ, θα ήταν μια πάρα πολύ καλή εμπειρία. Αλλά δεν πραγματοποιήθηκε, οπότε... Βέβαια να πω και την αλήθεια μου τώρα, η φιλοδοξία μου, πέραν από τη μόδα, ήθελα να γίνω και να ασχοληθώ και με το τραγούδι και ναι, είχα και τέτοιες ας πούμε, έκανα και πήγαινα και στο ωδείο παράλληλα, να ασχοληθώ με την ηθοποιία, μου άρεσε πολύ. Αλλά κατάλαβα ότι δεν ήμουν άνθρωπος που θα μπορούσα ποτέ να μπω μέσα στον κύκλο αυτό της έκθεσης, ας πούμε, να εκτεθώ έτσι σε τέτοιο επίπεδο, οπότε έκανα το κέφι μου και είδα ότι μπορούσα και να το κάνω, και δεν το έκανα, το άφησα. Ήτανε και αυτό μια μου επιθυμία, αλλά τελικά υπερίσχυσε η μόδα πιο πολύ. Αυτό.

Δεν έχω καθόλου εικόνα. Η καθημερινότητα σε αυτή τη δουλειά πώς ήτανε; Δεν ξέρω τώρα, φαντάζομαι έχει αλλάξει με τις δεκαετίες, έτσι;

Σίγουρα. Εκείνη την εποχή υπήρχε μια… είχες ένα προσωπικό, μια προσωπική… Δηλαδή σου λένε: «Να σας εξυπηρετήσω;». Και έλεγε «Ναι, πες μου...». Τώρα την αφήνεις την πελάτισσα. Εντάξει, όχι στο δικό μου το χώρο, που ασχολούμαι με κάθε πελάτισσα ξεχωριστά. Πας σε ένα μαγαζί τώρα και δεν θέλεις να έρθει η πωλήτρια να σου μιλήσει. Θα μπεις, θα βγεις, χαζεύεις, διαλέγεις, δεν σου λέει κανένας: «Σου πάει, δεν σου πάει, μην το πάρεις». Πιο παλιά ήσουνα μαζί με την πελάτισσα, δηλαδή όταν λέμε την εξυπηρετούσες, την εξυπηρετούσες, δηλαδή θα ‘μπαινες σε ένα μαγαζί και ρώταγες, θα ‘μπαινε η πελάτισσα, θα έλεγες ας πούμε: «Θέλετε να σας εξυπηρετήσω», και ασχολιόσουνα, δηλαδή υπήρχε μεγάλη, ήτανε καθημερινότητα γεμάτη. Τώρα δεν υπάρχει, είναι πιο πολύ, ο κόσμος μπαίνει, βγαίνει, χαζεύει, συγκρίνει. Συν ότι ήταν η εποχή, οι πολύ καλές εποχές το ‘80, το ‘90, ήταν καλές εποχές, γιατί ήταν και καλά μαγαζιά, ήταν καλά τα ρούχα, ρούχα δηλαδή που τα κράταγε ο άλλος χρόνια. Η φιλοσοφία η τώρα είναι, το βάζω 2-3 φορές, το πετάω. Δεν είμαι αντίθετη σε αυτό, γιατί από την στιγμή που έχει μειωθεί ο όγκος των ρούχων, δηλαδή ένα μπλουζάκι που θα το βάλεις στη δουλειά σου θα βγεις κιόλας, ας έχεις 3-4 παραπάνω. Δηλαδή δεν είναι κακό, ή να το βάλεις φέτος και του χρόνου, αλλά είναι αυτή η φιλοσοφία, της κατανάλωσης. Δηλαδή δε θα πάρω, παλιά πούλαγες ας πούμε πολύ πιο ακριβά αλλά ήταν πράγματα που ήταν πολύ πιο καλά και που μένανε στον χρόνο. [00:15:00]Δηλαδή έχω πελάτισσες τώρα, παλιές πελάτισσες, που έχουνε ακόμα ρούχα από το 2000 ας πούμε, από το ‘97. Δηλαδή ρούχα… Θυμάμαι πέρσι μου έστειλε μια πελάτισσά μου φωτογραφία με την κόρη της και λέω: «Πω πω, πώς μεγάλωσε το κορίτσι σου». Εγώ ήμουνα εστιασμένη στο κορίτσι. Μα μου λέει: «Ναι ναι το ξέρω, μου το έχεις ξαναπεί —μου λέει—, δεν είδες τι φοράει η κόρη μου;». Λέω: «Όχι». «Ρε συ —μου λέει— είναι ένα πουλόβερ που είχα πάρει από σένα το ‘90 κάτι».  «‘Άι στο καλό!». Δεν το κατάλαβα ούτε το θυμόμουνα, ούτε τίποτα, και ήτανε πραγματικά σαν να ήταν ένα καινούριο πουλόβερ. Το καλοκαίρι συνέβη με μια δεύτερή μου πελάτισσα και φίλη βέβαια, γιατί είμαι και φίλη μαζί της και ήρθε η κόρη της, φορούσε το καλοκαίρι ένα μαύρο φόρεμα. Μου λέει: «Το θυμάσαι;». «Άι στο καλό!», λέω. Δηλαδή θυμήθηκα ότι ήταν ένα μαύρο φόρεμα που πάλι δεν θυμάμαι, από το 2000. Αυτό εμένα με χαροποιεί πάρα πολύ. Αλλά αυτό δεν παίζει τώρα, δηλαδή σίγουρα δεν είναι ότι δεν υπάρχουν καλά ρούχα. Σαφώς υπάρχουνε, είναι και ανθεκτικά υφάσματα και πολύ ωραία. Απλά είναι η κατεύθυνση της δουλειάς είναι να ψωνίζω περισσότερο, να γίνεται πιο μεγάλη κατανάλωση και να μην κρατάει και για πάντα, δηλαδή να γίνεται ανακύκλωση. Το έβαλα μία χρονιά, δύο χρονιές, θα το αφήσω και θα πάρω, θα ψωνίσω κάτι άλλο. Έχει αλλάξει δηλαδή ο τρόπος που σκέφτεται πλέον ο καταναλωτής, οπότε και εμείς έχουμε μπει, που πουλάμε σε αυτή τη λογική. Βέβαια, δεν είναι το μόνο που έχει αλλάξει. Έχει αλλάξει και ο τρόπος πλέον, διότι όταν απευθύνεσαι σε μια παγκόσμια αγορά, δηλαδή ψάχνεις να βρεις παπούτσια και κοιτάς τι γίνεται από την Κίνα μέχρι την Αμερική, μέχρι σε όλη την Ευρώπη, οπότε παραγγέλνεις κάτι που σου αρέσει και είσαι ένα αγοραστικό κοινό παγκόσμιο. Ψάχνεις ας πούμε να βρεις ξέρω ‘γώ σκούφο, πατάς και μπορεί να σου βγει από το οπουδήποτε, φτάνει μ’ αυτό αν σ’ αρέσει, αν είναι στα χρήματά σου, αν σε συμφέρει. Δηλαδή δεν είναι: «Είμαι στην Ελλάδα, είμαι στην Αθήνα και θα ψωνίσω απ’ τα μαγαζιά της Αθήνας». Έχει ξεφύγει. Και ότι με το διαδίκτυο πάλι μπορείς να προσεγγίσεις κόσμο, κάτι που εμείς οι πιο παλιοί ακόμα προσπαθούμε να συντονιστούμε. Οι νέοι είναι πολύ πιο εξοικειωμένοι με το διαδίκτυο και με τις αγορές online. Εντάξει, εγώ δεν είμαι πολύ φανατική σε αυτό, προσαρμόζομαι όσο μπορώ, δεν είμαι τόσο. Πιστεύω πολύ στην προσωπική επαφή. Δηλαδή προτιμώ να έχω μια προσωπική επαφή με τις πελάτισσές μου, στο τι έχουν ανάγκη, στο τι θα θέλανε και στο τι θα τους άρεσε, να τους κάνω μια πρόταση, να πιάσουν τα υφάσματα, να το δούνε, να το δοκιμάσουν, παρά να έχω μία, δηλαδή ένα αλισβερίσι, ας πούμε, που να υπάρχει μόνο μέσω του διαδικτύου, να στείλω εγώ ένα ρούχο, δεν δηλαδή, δεν είναι κάτι που με ενδιαφέρει κιόλας. Ναι δεν είναι κάτι που εμένα με ενδιαφέρει πλέον. Εγώ το βλέπω πιο πολύ σαν μια προσωπική επαφή που ο άλλος αισθάνεται ότι ασχολείσαι μαζί του, σαν να είναι μοναδικός, που είναι μοναδικός. Αυτό.

Έραβες και πάνω στους ανθρώπους ρούχα; Είχες δηλαδή παραγγελίες ας πούμε;

Ναι, ήταν μια περίοδος, αυτό απλά δεν το κάνω, το κάνω και τώρα, υπάρχουν περιπτώσεις που κάποια πελάτισσα θέλει να βάλει ένα καλό ρούχο, θέλει για ένα γάμο, θέλει για μία βάφτιση. Ναι, αυτό έχω και συνεργάτες μοδίστρες που ασχολούνται με αυτό το κομμάτι. Τώρα, αυτό είναι Prêt-à-Porter που κάνω εγώ, το άλλο είναι πιο πολύ μοδιστρική, πώς να το πω; Είναι πιο πολύ: «Φτιάξουμε ένα σχέδιο για… Κάνε μου μια πρόταση, για ένα ρούχο για το γάμο που θέλω να πάω» και γίνεται και αυτό και [00:20:00]είναι και πολύ ωραίο πολλές φορές, γιατί κάνεις κάτι που ο άλλος θέλει να έχει ένα μοναδικό κομμάτι. Ψάχνεις βρίσκεις το ύφασμα, κανείς το σχέδιο και είναι κάτι μοναδικό που δεν κυκλοφορεί και δεν υπάρχει στο εμπόριο και είναι πολύ ενδιαφέρον και αυτό. 

Παράλογες απαιτήσεις είχες σ’ αυτή τη δουλειά;

Παράλογες απαιτήσεις γενικότερα στον τομέα της μόδας και όσοι έχουν ασχοληθεί είτε σε εταιρείες είτε σε μαγαζιά, υπήρχαν πάντα. Ήταν πάντα, είναι μια δουλειά, η οποία ποτέ δεν πληρωνόταν, ποτέ, ούτε πληρώνεται. Και οι απαιτήσεις ήταν πάρα πολλές πάντα. Οι πελάτες έχουν και εκείνοι τα προσωπικά τους προβλήματα, οπότε πολλές φορές τα μεταφέρουν και στον τρόπο που θα ψωνίσουν. Εδώ το βλέπουμε και στα πιο απλά πράγματα, δηλαδή και στο σουπερμάρκετ να πάμε και στο μανάβη να πάμε. Δηλαδή, βλέπουμε ότι ο κόσμος, ας πούμε, δεν είναι πάντα συνεργάσιμος. Εγώ στο κομμάτι αυτό που ασχολήθηκα που ήταν δικό μου και απέκτησα τη δική μου πελατεία, υπήρχαν μία ή δυο φορές οι οποίες με έφεραν σε πάρα πολύ δύσκολη θέση και βεβαίως σταμάτησα από πελάτισσές μου, δεν ξανασχολήθηκα, γιατί με έκαναν να αισθανθώ πάρα πολύ άσχημα. Δηλαδή απαιτήσεις ας πούμε: «Το θέλω αυτό να είναι στους ακριβώς 23,5 πόντους με το γράμμα», γιατί ήτανε μια μπλούζα, ας πούμε, που είχε γράμματα με το… στο χέρι ραμμένα, δηλαδή μιλάμε για πολύ μεγάλη δουλειά, προσωπική δουλειά, ήταν ένα προσχέδιο που το έφτιαχνα: «Και να είναι ακριβώς στοιχισμένα και να μην παίζει».  Δηλαδή αυτό δεν μπορείς να το ζητάς σε ένα χειροποίητο ρούχο. Βεβαίως και εγώ ως τότε που ήθελα να ικανοποιήσω τις πελάτισσές μου, ήμουνα πιο δεκτική: «Ναι, θα το κάνω, θα το κάνω, ναι, ναι, ναι, ναι, θα προσπαθήσω». Με πολλές ώρες δουλειάς και πολύ μικρό το κόστος. Δηλαδή, γιατί για να ασχοληθείς να κάνεις αυτό θα πρέπει να ζητήσεις και στον άλλον τα ανάλογα χρήματα. Δεν γινότανε βέβαια αυτό, οπότε ήρθαμε σε μια αντιπαράθεση γιατί ξέρω ’γώ μπορεί το… Δηλαδή για αποκλίσεις τέτοιες. Όταν έχεις να κάνεις τώρα με τέτοιους ανθρώπους δεν… Λες καλύτερα: «Όχι δεν θέλω, προτιμώ, ας πούμε, την ψυχική μου υγεία». Κατά τα άλλα, όχι εντάξει, δεν μπορώ να πω ότι έχω συναντήσει πολύ πολύ, πέρα από την κούραση της δουλειάς, όχι απ’ τον κόσμο και από τις πελάτισσές μου, όχι, δεν έχω παράπονο, είμαι ευχαριστημένη.

Στη βιοτεχνία είχατε επαφή και με τους πελάτες, έτσι;

Ναι, ναι, ναι, βέβαια, βέβαια.

Εκεί, θες να μας περιγράψεις λίγο, πώς είναι η δουλειά εκεί; Δηλαδή ο χώρος, με την ώρα, δηλαδή το πρωί τι κάνατε, το μεσημέρι τι κάνατε, πώς ήτανε;

Αυτό βασικά, εντάξει το πρωί η πρώτη μας δουλειά ήτανε να κάνουμε καθαριότητα, να μαζέψουμε. Μετά επειδή ξεκινούσε η δουλειά, ουσιαστικά εμείς ήμασταν με την εξυπηρέτηση του πελάτη. Αυτό όμως, μέσα στο διάστημα, ερχόντουσαν τα ρούχα από τα εργαστήρια ή ερχόντουσαν από το σίδερο, εμείς έπρεπε να τα κρεμάσουμε, έπρεπε να τα ξεχωρίσουμε, έπρεπε να τα βάλουμε το καθένα στο δικό του σταντ, να φαίνονται όμορφα, και συν ότι έπρεπε να ακολουθήσουμε, να κάνουμε και κάποιες παραγγελίες που είχαμε. Δηλαδή, όταν ερχόντουσαν οι οδηγοί, έπρεπε εμείς να ξεχωρίσουμε τους οδηγούς, να τους βάλουμε σε κούτες ή σε τσάντες, τέλος πάντων να φύγουνε, να πάνε στους πελάτες. Ήταν συν αυτό μέσα σ΄ όλο, στις υποχρεώσεις μας. Από το κρέμασμα του ρούχου, να βάλουμε το ταμπελάκι απάνω, να το τοποθετήσουμε στο ειδικό σταντ τον κάθε οδηγό με τα νούμερά του κανονικά, τα χρώματα, συν την εξυπηρέτηση των πελατών, που πολλές φορές μπορώ να σου πω ότι μπορεί και να μην προλάβαινες να φας κιόλας. Υπήρχαν και φορές που τέλος πάντων τρώγαμε διαδοχικά. Εμένα ήταν κάτι το οποίο πάντα μου έχει μείνει, μέχρι και τώρα, δεν τρώω το μεσημέρι ας πούμε, γιατί πάντα υπήρχε λίγο άγχος. Δηλαδή τώρα μια τυρόπιτα την έτρωγες, ας πούμε, ή ένα γιαούρτι, στα πεταχτά, δεν είχες αυτή την πολυτέλεια να κάτσεις να φας ή να κάνεις διάλειμμα. Βέβαια οι συνθήκες που ήμασταν εκεί εργασίας δεν ήτανε, δηλαδή τα αφεντικά ας πούμε και οι θείοι μου και αυτά δεν [00:25:00]ήτανε παράλογοι. Και το τσιγάρο μας καπνίζαμε —τότε επιτρεπόταν. Ήτανε πια το τσιγάρο... ντουμάνι ήταν το… ο χώρος, παντού αυτό γινότανε, δεν είχαμε. Αλλά ήταν φορές που δεν καθόμασταν και καθόλου. Μετά είχαμε την αποστολή των ρούχων, να δούμε ποιες παραγγελίες είναι, τηλέφωνα, ήτανε μια φουλ δουλειά. Υπήρχε η περίοδος των δειγματισμών, που ήταν και πολύ δύσκολη, γιατί κάναμε τους δειγματισμούς, ερχόταν η καινούρια κολεξιόν, έπρεπε να κάνουμε δειγματισμό, να δούμε ποιοι οδηγοί θα πάνε, ποιοι οδηγοί θα προχωρήσουνε, σε ποιους ποντάρουμε, να γίνουν οι παραγγελίες των υφασμάτων, είναι μια μεγάλη διαδικασία. Γιατί εμείς ήμασταν στην έκθεση, υπήρχε και το εργαστήριο από κάτω που είχε την κοπή, ερχόντουσαν τα υφάσματα, ήταν να γίνει η κοπή, ήταν να γίνει η ραφή, σίδερο, κουμπιά. Είναι πολύ μεγάλη η ροή στις εργασίες που πρέπει να γίνουν για να φτάσεις ένα ρούχο για να πάει προς πώληση. Μέχρι και σακουλίτσα που θα του βάλεις και το καρτελάκι που θα του βάλεις έχει διαδικασία. Γινόντουσαν και οι εκθέσεις οι μεγάλες, που συνεχίζονται τώρα και γίνονται κάποιες εκθέσεις, αυτές που γίνονταν στο Μετροπόλιταν και αυτά, εμείς παλιά τις κάναμε στην Μεγάλη Βρετάνια των βιοτεχνών, στο King George, δηλαδή γινόντουσαν μεγάλες, σε ξενοδοχεία, μεγάλες, με παρουσιάσεις, με μοντέλα, με πασαρέλες. Ήτανε η έκθεση των βιοτεχνών δύο φορές τον χρόνο. Είναι μεγάλη γιορτή, ας πούμε, της μόδας τότε. Εμείς παίρναμε μέρος πολύ επιτυχημένα μπορώ να πω, αλλά ήταν μια πολύ κουραστική περίοδος, γιατί εμείς δουλεύουμε και υπερωρίες. Δηλαδή με τη Μαρία Καζάκου που ήμασταν μαζί, δουλεύαμε στον ίδιο χώρο, η οποία έχει και πολύ ωραίο σώμα και είχε και έκανε το μοντέλο, φορούσε και τα ρούχα, έχουμε περάσει πολύ δύσκολα στην περίοδο… Όταν ερχόταν ο δειγματισμός, η αλλαγή δηλαδή της εποχής ας πούμε, γινόταν από καλοκαίρι σε χειμώνα και χειμώνα σε καλοκαίρι. Ήτανε οι δύσκολες οι φάσεις. Μετά, εντάξει, όταν είχαμε και τα ξενοδοχεία, κουβάλα, κάνε, ράνε, ήτανε, αλλά ήτανε… Τώρα που το σκέφτομαι, ήτανε πολύ ωραίο, πολύ ενδιαφέρον, σου έχει μείνει κάτι, από το «πουλάω, πάω στη δουλειά μου, πουλάω, φεύγω, γυρνάω», είχε και αυτό την ομορφιά του, ήταν ωραία, ήταν πολύ ωραία περίοδος.

Όταν λες μοντέλο; Πώς ήταν εκείνη την εποχή δηλαδή;

Ήτανε, είναι ακόμα, ψηλή, πολύ ωραίο σώμα..

Η δουλειά.. 

Η δουλειά του μοντέλου τότε τα είχε όλα. Είχες ας πούμε, πρέπει να ήσουνα ωραία, ωραία όμως, ωραία, ψηλή, καλό, ωραίο σώμα. Έχουν αλλάξει λίγο τώρα τα πρότυπα. Το βλέπουμε κιόλας από τα μοντέλα τα παλιά, ας πούμε Σίντι Κρόφορντ, ήταν και ωραίες, είχανε και τύπο, είχανε στυλ, ήταν γυναίκες, ξέρανε να σταθούνε, να… Στην πασαρέλα έβλεπες σε μια άλλη διάθεση απάνω, όχι μόνο παρουσιάζω ένα ρούχο, όπως ας πούμε τώρα υπάρχει. Νομίζω ότι έχουν μια τάση λίγο να το ξαναπάνε στο παλιό μοτίβο, να είναι λίγο πιο ωραία, πιο ανάλαφρα, πιο φυσιολογικά στην πασαρέλα. Αλλά τότε ήτανε και μια πολύ μεγάλη βιομηχανία. Παραμένει μεγάλη βιομηχανία η μόδα, αλλά τότε που ήταν και στη μεγάλη της άνθηση ήτανε και πολύ ακριβοπληρωμένα τα μοντέλα και πολύ σημαντικά, τα γνώριζε ο κόσμος, ήταν πολύ σημαντικά, ακόμα και τις Ελληνίδες. 

Και στη βιοτεχνία αρχικά πώς έρχονταν οι πελάτες; Έκλειναν κάποιο ραντεβού;

Συνήθως όταν ήταν η περίοδος των δειγματισμών τούς καλούσαμε και ερχόντουσαν με ραντεβού. Όταν όμως μετά γινόταν η ροή της σεζόν, ερχόντουσαν κανονικά ό,τι ώρα ήθελε ο καθένας, για αυτό γινότανε και ένα λίγο panic, γιατί ερχόταν, όποτε ήθελε, ερχότανε κάποιος. Συνήθως, εντάξει, τα μεσημέρια γινόταν, που κλείνανε τα μαγαζιά, είχαμε την περισσότερη κίνηση ή θα ήταν κάποιοι που θα θέλανε μετά το ωράριό μας, να κάτσουμε και παραπάνω αν χρειαζότανε. Εντάξει εκεί ήτανε, έκτακτες περιπτώσεις. Αλλά ουσιαστικά ερχόντουσαν ό,τι ώρα θέλανε. Ή ερχόντουσαν και από την επαρχία. Είχαμε και πελάτες [00:30:00]που ήταν από την επαρχία. Ουσιαστικά οι εκθέσεις των βιοτεχνών γινόταν για αυτό, για να γνωρίσει η επαρχία τις βιοτεχνίες στην Αθήνα, γιατί ερχόντουσαν να δειγματιστούνε και μετά τους στέλναμε και εμείς πράγματα. Έχω κάνει και δειγματισμούς στην επαρχία. Έχω περάσει και από αυτό, το ξέχασα να σου το πω. Άλλη εμπειρία αυτή, απίστευτη. Εκεί εντάξει, τα βλέπεις και διαφορετικά. Θα σου πω ένα αστείο περιστατικό. Δειγματίζαμε χειμώνα, είχαμε πάει Σεπτέμβριο, βέβαια τώρα, γενικά στη μόδα και στο εξωτερικό, όταν είναι καλοκαίρι δειγματίζεις για το επόμενο καλοκαίρι, τώρα που είναι χειμώνας δειγματίζουνε για το χειμώνα, δηλαδή τα ντεφιλέ όλα είναι ένας χρόνος μετά. Εμείς στην Ελλάδα πάντα το είχαμε τη σεζόν που αναφερόμαστε, δηλαδή θα δειγματίσω τον Ιανουάριο για καλοκαίρι, για την επόμενη σεζόν. Τέλος πάντων είναι Σεπτέμβρης, θα δειγματίζαμε για χειμώνα, εγώ και με μία συνεργάτη μου. Είχαμε αναλάβει, ήταν η βιοτεχνία και ένας με πλεκτά, και ανεβαίνουμε Καστοριά, φτάνουμε μέχρι Καστοριά. Το δρομολόγιό μας ήταν να πάμε Βόρεια Ελλάδα. Πάμε στην Καστοριά με κάτι ωραίες πλεκτές ζακέτες, με κάτι ωραία αυτά, με συνθετικές γούνες. Πάμε εμείς, πολύ όμορφες, με χρώματα και τέτοια, πάμε εμείς ωραίες, σίγουρες για τα σχέδιά μας για τα αυτά, μας βλέπει το πρώτο κατάστημα, μας λέει: «Να σας πω, τι είναι αυτό;» «Πολύ ωραία ζακέτα, με τη γούνα του, σε πολλά χρώματα και αυτά». «Πάτε καλά κορίτσια; —μας λέει— εμείς είμαστε η πηγή της γούνας της πραγματικής και μας ήρθατε με τις συνθετικές τις γούνες;».  Και μείναμε κάγκελο! Και είχανε δίκιο οι άνθρωποι. Λέμε: «Μήπως αυτό το σχέδιο να σας στέλνουμε εμείς καμιά πραγματική γούνα;». Μείναμε κάγκελο, γιατί είχαν δίκιο οι άνθρωποι, σου λέει: «Εμείς είμαστε, τώρα τι μας δειγματίζετε; Συνθετικές γούνες, που τις κάνουμε πατάκια τις γούνες;».  Βέβαια μετά και οι γούνες πήγανε κατά διαόλου γιατί… με το οικολογικό, οικολογικά… Αλλά εντάξει, αυτές είναι και γούνες που είναι ορισμένα ζώα που γίνονται για αυτό το λόγο, αλλά αυτό είναι μια άλλη, άλλη ιστορία. Και εκεί ήτανε μια εμπειρία να πηγαίνεις να βλέπεις στην επαρχία τι γίνεται και πώς αντιλαμβάνονται και πώς βλέπουνε τη μόδα. Άλλο να στα λένε ή να έρχεται ένας πελάτης από το Βόλο και άλλο να πας στο Βόλο να δεις πώς είναι η αγορά του Βόλου, για να καταλάβεις πώς δουλεύει ένα μαγαζί. Ήταν και αυτό πολύ ωραία εμπειρία.

Και ο δειγματισμός πώς γίνεται;

Ο δειγματισμός είναι, έρχεται ο πελάτης, έχεις το δειγματολόγιο στα σταντ, ό,τι οδηγούς έχεις υπολογίσει για τη σεζόν τη συγκεκριμένη που θα δειγματίσεις. Εμείς είχαμε το μοντέλο, τη Μαρία Καζάκου, που δούλευε μαζί κιόλας και η κοπέλα άρχιζε τσακ τσακ τσακ και κάθε φορά έβαζε τα ρούχα, έβγαινε έξω από το δοκιμαστήριο, το έβλεπαν οι πελάτες και αφού τελείωνε, έβαζε όλα τα σχέδια, ξεχωρίζαμε αν αρέσαν κάτι σε άλλο σταντ και μετά γράφαμε την παραγγελία. Αυτό γινόταν, ήταν ο δειγματισμός, επί το πλείστον, δηλαδή γινόταν και μια δοκιμή των ρούχων. Ήταν σπάνιες οι φορές που ένας πελάτης θα έβλεπε απ’ τα σταντ τους οδηγούς και θα διάλεγε, πράγμα που μετά στα εισαγωγής το κάναμε μόνο έτσι, δηλαδή κάναμε… δουλεύαμε μόνο με μία ειδική σχάρα που βάζαμε ας πούμε τα ρούχα στον δειγματισμό και σετάραμε. Δηλαδή λέγαμε ότι υπάρχει αυτό το παντελόνι με αυτό το σακάκι, θα το σετάρω με αυτό το πουλόβερ και με αυτή την μπλούζα. Έτσι, δηλαδή το να το φοράς ήτανε… Μετά δεν το χρησιμοποιούσαμε, δηλαδή η αλήθεια είναι ότι η Μαρία είναι κάτι το οποίο το λέει ότι ήταν η ώρα, η στιγμή που δεν την μπορούσε καθόλου στη δουλειά αυτό, το να αλλάζει ρούχα συνέχεια. 

Και πλέον ο δειγματισμός πώς γίνεται;

Τώρα ο δειγματισμός είναι το ίδιο πάνω κάτω απλά είναι πιο συνοπτικές διαδικασίες γιατί τώρα τα μαγαζιά, πέραν από το αν θα βάλουνε κάποιους βασικούς οδηγούς, αλλάζουνε το εμπόρευμά τους συνέχεια. Δηλαδή όπως και εγώ τώρα, ας πούμε, που πηγαίνω και βλέπω, βλέπω μία… σε κάθε εισαγωγέα, βλέπω τι θα φέρει, θα κάνω μια πρόβλεψη: «Θα πάρω από αυτό, [00:35:00]θα πάρω από εκείνο, από το άλλο», αλλά βρίσκομαι σε καθημερινή βάση στις εταιρείες και βλέπω ό,τι καινούριο έχουν βγάλει, αν είναι κάτι που μου αρέσει και θα το πάρω. Δηλαδή έχει αλλάξει λίγο τώρα, δεν κάνεις ένα στοχευμένο, λες θα αγοράσω από αυτήν την εταιρεία 2 χιλιάρικα, θα πάρω από την άλλη εταιρεία 2 χιλιάρικα. Κάνεις ας πούμε ένα πάνω-κάτω, βλέπεις τι έχει φέρει ο καθένας και μετά πρέπει να βρίσκεσαι συνεχώς σε αναζήτηση για καινούριους οδηγούς, καινούρια… Δηλαδή ο δειγματισμός ουσιαστικά ισχύει και δεν ισχύει.

Ούτε μοντέλο υπάρχει πια...

Όχι, όχι, δεν υπάρχει, δεν υπάρχει. Είναι… Δεν το θεωρούν, δεν θεωρείται πια απαραίτητο.

Έρχονταν και διάσημοι σε σας, έτσι;

Εμείς, στην εποχή εκείνη υπήρχανε, υπήρχανε ονόματα πολλά. Τόσο πολύ εμείς στη βιοτεχνία είχαμε το Γαλάτη που ήτανε πολύ διάσημος στην Μύκονο. Εμάς ήταν πελάτης μας, εντάξει. Ήταν σχεδιαστής ναι μεν, είχε και την αδελφή του που ασχολιότανε, δεν μπορώ να πω ότι δεν ήτανε, απλά έκανε, έπαιρνε και από μας κάποια σχέδια, κάποια μοντέλα τα οποία εμείς μπορεί να μην τα βγάζαμε στην παραγωγή ή να ήταν πολύ πιο εξαντρίκ, να ήταν λίγο πιο διαφορετικά, να ταιριάζαν δηλαδή στο κλίμα της Μυκόνου, για να μπορεί να έχει περισσότερη κατανάλωση. Γιατί η αλήθεια είναι ότι, ο Γαλάτης ας πούμε εκείνη την εποχή ήταν πιο πολύ έμπορος, ήταν πιο πολύ PR, δηλαδή μπορώ να πω ότι ήταν ένας από τους πρωτοπόρους του PR σαν σχεδιαστής. Δηλαδή ήτανε πιο πολύ PR παρά... δηλαδή δεν έχεις τον χρόνο. Άμα κάνεις πάρα πολλές δημόσιες σχέσεις δεν έχεις τον χρόνο για να ασχοληθείς με τα ρούχα. Ήταν η αδερφή του και έτσι έπαιρνε, είχε και βοηθητικά, ας πούμε, από κάποιους άλλους με βιοτεχνία. Εκεί που, γιατί είχα πάει, είχε τύχει και είχα πάει, εντάξει, έπαιζε πολύς κόσμος. Τότε ήταν και η εποχή του Μπίλι Μπο, ήτανε άλλες εποχές που υπήρχανε σχεδιαστές, Ασλάνης, που ήταν ονόματα και που πουλάγανε και πάρα πολύ, Πολατώφ, ονόματα, ο Παρθένης, που υπάρχει βέβαια ακόμα ως φίρμα, είναι η κόρη του τώρα, η Ορσαλία. Ήταν ονόματα στη μόδα που ήταν πολύ δυνατά και λίγο ως πολύ όλοι γνωριζόμασταν, γιατί ήτανε… γιατί δεν ήταν και πάρα πολλοί. Δηλαδή μετά ήρθε και —συγγνώμη— ο Λάκης ο Γαβαλάς, στα τέλη ’90-'00, ήτανε πάντα απλά έκανε το πολύ μεγάλο άνοιγμα. Έτυχε να τον γνωρίσω στη Μύκονο. Θεωρώ ότι είναι ένας εξαίρετος, πολύ γνωστής, πέραν από τα τρελά και τα κουλά που κάνει, πολύ γνώστης της μόδας, αγαπάει πάρα πολύ αυτή τη δουλειά και είναι και πάρα πολύ ευγενικός ως άνθρωπος. Δηλαδή και τα παιδιά που δουλεύαν στα μαγαζιά του δεν είχε να πει κανένας τίποτα να του προσάψει. Τώρα όλα αυτά που γίνανε και αυτά, δεν τα ξέρω, δεν με αφορά. Εγώ στο προσωπικό επίπεδο τον είχα γνωρίσει και είχαμε μιλήσει για λίγο και αυτά, θεωρώ ότι είναι πάρα πολύ ενδιαφέρων και πάρα πολύ πρωτοποριακός, στο επίπεδο της Ελλάδας εννοώ πάντα.

Έχεις δει ρούχα σου στην τηλεόραση;

Ναι, είχε τύχει και είχα —ωραία ερώτηση αυτή— ναι. Την περίοδο που είχα το σαλόνι μόδας και δούλευα και στη βιοτεχνία για ένα διάστημα, να βοηθήσω τον θείο μου γιατί παίρνανε σύνταξη σιγά σιγά ο πατέρας μου, οι θείοι μου και αυτά, για να γίνει… να σταματήσει, να πάρει και αυτός την σύνταξή του, να τελειώσει. Ήταν ένα διάστημα που ήμουν και στη βιοτεχνία. Τέλος πάντων, εκείνη την περίοδο είχα γνωρίσει μια στυλίστρια, η οποία έντυνε τις παρουσιάστριες της ΕΡΤ, ήταν η στυλίστρια της ΕΡΤ, και είχα ντύσει, τότε έντυνα το δελτίο ειδήσεων της ΕΡΤ. Δεν ήταν και, ήταν και, πόσα κανάλια; Ήταν η ΕΡΤ, ήταν το Mega και ο ΑΝΤ1 ουσιαστικά, τα κρατικά και... Και έντυνα το δελτίο ειδήσεων το κεντρικό, την Σταυρούλα που είναι και τώρα, παρουσιάζει ακόμα τις ειδήσεις, και μάλιστα όταν ήταν το Millenium, την είχα ντύσει πάλι εγώ γιατί είχε παρουσιάσει την πρώτη της Πρωτοχρονιάς, που είχε γίνει το μεγάλο αυτό που κάνανε, πού ήταν δεν θυμάμαι, αλλά αυτή ήταν η ανταποκρίτρια και την είχα ντύσει εγώ και είχα αισθανθεί και πολύ ωραία και πολύ περήφανη που ήτανε με δικά μου ρούχα. Αυτό ήταν το πιο… που έχω κάνει. [00:40:00]Τώρα να σου πω την αλήθεια μου μου διαφεύγει για κάτι άλλο έτσι πολύ… κάποιο σημαντικό άλλο πρόσωπο. Έχουν έρθει κάτι 2, 3, 4 ηθοποιοί, απλά δεν είναι τόσο πολύ το αντικείμενό μου να ντύνω… Μου ‘χουν κάνει κάτι προτάσεις στο στυλ του κάνω, πώς το λένε, ενδυματολογικά σε κάποιες παραστάσεις. Εντάξει, έχει ένα ενδιαφέρον, για να σπας λίγο το ενδιαφέρον, είναι λίγο κάτι διαφορετικό. Δεν είναι εύκολο για αυτό και πρέπει να το γνωρίζεις για να ασχοληθείς, η ενδυματολογία.

Ποιες ήταν οι καλές στιγμές στη δουλειά αυτή;

Στη δουλειά αυτή υπάρχουν πολλές καλές στιγμές. Όταν μια πελάτισσα παίρνει κάτι και είναι χαρούμενη, γιατί αυτό είναι τώρα το δεδομένο πλέον, εγώ λέω αυτό, ότι το μοτίβο μου είναι τι; Όλοι έχουμε ένα παντελόνι και μια μπλούζα να βάλουμε. Κάτι που να μας κάνει όμως να σταθούμε ωραία, και το ζητούμενο είναι να πάρουμε κάτι και να αισθανθούμε, πέρα από την ανάγκη, να αισθανθούμε όμορφα. Όταν μία πελάτισσα πάρει κάτι και αισθανθεί όμορφα και το ευχαριστηθεί και της πούνε: «Και τι ωραίο!» και εκείνη η ίδια δει τον εαυτό της, αυτό είναι μια μεγάλη ικανοποίηση. Πάντα ήταν αυτό, η ικανοποίησή μου. Τώρα ακόμα περισσότερο που το συνειδητοποιώ, δηλαδή που είμαι πιο συνειδητοποιημένη, έχω φύγει δηλαδή από το κομμάτι το εμπορικό: «Να βγάλουμε λεφτά». Είναι… Είχα αρκετές πολύ καλές στιγμές που με έχουν κάνει να αισθανθώ ότι άξιζε τον κόπο να ασχοληθώ. Πολλές στιγμές. Όταν είναι ουσιαστικά, όταν ο άλλος μένει πολύ ευχαριστημένος, είναι η ουσία αυτή. Αυτό με ενδιαφέρει.

Κακές στιγμές είχες;

Ναι, κακές στιγμές υπάρχουν πολλές. Είναι μια δουλειά που δεν είναι σταθερή, δεν σου έχει εξασφαλίσει κανένας ότι το πελατολόγιο σου πάντα είτε θα ανανεώνεται είτε θα… γιατί οι άνθρωποι έχουν κι άλλες προτεραιότητες πολλές φορές ή τους τυχαίνει, άλλη θα γεννήσει, ή ξέρω ’γώ θα μείνει έγκυος, βέβαια όλους τους καλύπτουμε, βρίσκουμε τον τρόπο. Δεν είναι πάντα, οι άνθρωποι τούς τυχαίνουνε και διάφορα, δηλαδή δεν είναι μια δουλειά η οποία είναι προδιαγεγραμμένη ότι κάθε σεζόν θα πηγαίνει καλά. Έχει το άγχος της και είναι στιγμές, ας πούμε, υπήρχε μια σεζόν και δύο, που όλοι μας κοιταζόμασταν, που δεν βρίσκαμε ρούχα, δεν υπήρχανε στην αγορά ωραία ρούχα και είχαμε προβληματιστεί όλοι. Δηλαδή ήταν μια πολύ άβολη στιγμή, διότι περιμέναμε να δούμε τι άλλο θα φέρουνε και όλη αυτή η αναμονή... Δεν υπήρχε κάτι στην αγορά που να είναι ωραίο. Υπήρχαν πολλές τέτοιες σεζόν μέχρι να ‘ρθει να πάρει μπρος. Και με τον κορωνοϊό έγινε αυτό, γιατί κάπου τα εργοστάσια σταματήσανε, προσπαθούσαν να διαθέσουν εμπορεύματα που δεν ήτανε… ή πιο παλιά ή δεν ξέρω εγώ τι, τα οποία δεν ήτανε και καλά, και ζήσαμε έτσι λίγο μια φρίκη. Συν ότι, εντάξει, η μόδα και το ρούχο είναι κάτι το οποίο δεν θα σταματήσει ποτέ. Δεν είναι δηλαδή, μια γυναίκα μπορεί να σταματήσει να φτιάχνει τα νύχια της λέμε τώρα, ένα ρούχο θα το πάρει. Αλλά επειδή έχουν πέσει πολλά σκαμπανεβάσματα γενικά, πάντα υπάρχουνε στο εμπόριο, έχεις πάντα μία ανασφάλεια, στο τι θα γίνει τώρα. Να, π.χ. τώρα λένε: «Α το πετρέλαιο, α το ρεύμα, α το αυτό, πώς θα την βγάλουμε;». Δηλαδή πάντα υπάρχουνε αιτίες για να σε κάνουνε να σκεφτείς, θα βγει η σεζόν φέτος; Θα πάει καλά; Έχεις πάντα μία αγωνία. Τώρα στο επίπεδο αν ήτανε κάτι άλλο που να... Πάντως όχι, είχαμε περάσει πολλές, υπάρχουνε πολλά σκαμπανεβάσματα μέσα στην μόδα που μας κάνανε όλους, και εμένα, να έχουμε μεγάλη αγωνία και… Ή ας πούμε π.χ. τώρα, είναι Νοέμβριος, σε άλλες εποχές έχεις καταστραφεί με αυτόν τον καιρό που έχει έξω. Είχες καταστραφεί. Δεν κουνιότανε, δεν δούλευες με τίποτα. Τώρα επειδή έχουν αλλάξει οι εποχές, πάντα υπάρχει κάτι. Δηλαδή θα πάρεις το μπλουζάκι, θα πάρεις το πουλοβεράκι, θα πάρεις. Υπήρχανε μαγαζιά, θυμάμαι ήτανε το ‘98, πρέπει να ήτανε φθινόπωρο προς χειμώνα, και είχε πάει, ήταν τέτοια έτσι εποχή, Νοέμβριος, και είχε αυτό, 20 βαθμούς. Καταστραφήκανε μαγαζιά. Καταστραφήκανε μαγαζιά στην κυριολεξία. Τώρα τα μαγαζιά έχουνε μια ροή, δηλαδή βλέπεις ότι υπάρχει μια ροή συνέχεια. Ακόμα και μεγάλες εταιρείες, Zara, [00:45:00]σου λέει: «Έχω εκπτώσεις». Οι εκπτώσεις για το Zara έχουν τελειώσει ουσιαστικά τον Ιούνιο. Αυτό που φέρνει είναι καινούριο εμπόρευμα, το βλέπεις, γράφει, έχει καλοκαιρινά καινούρια τον Αύγουστο. Βγάζει και τα χειμωνιάτικα. Δηλαδή υπάρχει μία συνεχής ροή έτσι ώστε ο καταναλωτής να βρίσκεται σε μία συνεχή κίνηση. Βλέπω κάτι καινούριο, το ψωνίζω. Παλιά δεν γινόταν αυτό. Ήταν ας πούμε το παλτό, το ταγιέρ. Κλείσανε μαγαζιά. Δεν μπορούσανε να πληρώσουνε τις επιταγές τους στο τέλος του χρόνου, είχε γίνει χαμός. Πολύ άσχημη στιγμή στην μόδα. Και βέβαια και αυτό που έγινε και με τον κορωνοϊό. Όταν ο κόσμος δεν μετακινείται, όταν ο κόσμος δεν βγαίνει, όταν ο κόσμος δεν πάει να διασκεδάσει, δεν θα κάνει Χριστούγεννα. Ήτανε ένα πλήγμα. Εντάξει, πάντα βρίσκουμε τον τρόπο και επιβιώνουμε. 

Να σε ρωτήσω κάτι που μου ήρθε τώρα, υπήρχε κάποια στιγμή, κάποια μόδα που να μην σου αρέσει; 

Κοίτα, σ’ αυτές που εγώ έχω ζήσει, όχι να ανατρέξω και να πάω λίγο πιο πίσω, για μένα σίγουρα η μόδα του ‘70, που ήταν πριν από μένα, εγώ την θεωρώ ότι ήτανε τρομερά άκομψη. Δεν μ’ άρεσε. Αν και είχε πολύ ωραία ρούχα, είχε ωραία ρούχα, ήτανε πολύ καλά υφάσματα και πολύ ωραία ραμμένα. Ρούχα. Όταν λέμε ρούχα, ρούχα. Δηλαδή έβγαινε η άλλη, πήγαινε ας πούμε στο θέατρο και φόραγε το ωραίο, ήταν και χτενισμένες, ήτανε… είχε και μια άλλη φιλοσοφία. Τα '80s θεωρούνε οι περισσότεροι ότι είναι λίγο παράξενη δεκαετία. Εγώ επειδή ήμουνα και πολύ νέα τότε, την έβλεπα πάρα πολύ φυσική, πολύ φυσιολογική σαν… ότι φόραγα βάτα. Εγώ φόραγα βάτα να φανταστείς τις καθημερινές, τα σαββατοκύριακα, κάτω από την μπλούζα μου, δηλαδή το μακό μου έβαζα βάτα. Ήτανε αναπόσπαστο μέρος του σώματός μας η βάτα. Ή η λακ. Βάζαμε το μαλλί το κάναμε εκεί πάνω κοκοράκι, ήτανε must δηλαδή δεν πήγαινες ας πούμε πουθενά αν δεν ήτανε η λακ. Τα αξεσουάρ, τα σκουλαρίκια, ήτανε έπιπλα ολόκληρα. Έβαζες δηλαδή, ήτανε στρογγυλά, μεγάλα μέταλλα, απορώ πώς τα φορούσαμε. Είχε πολύ μια υπερβολή γενικά στην οποία όμως εμένα μου φαινόταν πάρα πολύ φυσιολογική τότε, και δεν μπορώ να πω και τώρα ότι με χαλάει γιατί βλέπουμε ότι ξαναγυρνάει πάλι η μόδα. Η μόδα κάνει κύκλους και ξαναγυρνάει πάλι. Οπότε βλέπεις στοιχεία των '80s, στοιχεία των '90s, και νομίζω πως έχουνε και μία βαρύτητα, γιατί και οι νέοι νομίζω ότι τα αγαπούνε, όπως και στην μόδα, και δηλαδή τώρα που φοράνε τα πιο ψηλόμεσα παντελόνια, τα baggy, που τα είχαμε εμείς. Εμάς ήταν το must μας ας πούμε. Ή και στην μουσική ακόμα, αν θέλεις, τις τάσεις ας πούμε της μουσικής. Δεν μπορώ να πω. Μόνο λίγο σου λέω το ‘70 που ήτανε ξέρεις, πάρα πολύ υπερβολικά μίνι, πολύ μεγάλα πέτα, λίγο δηλαδή ήτανε και για τις γυναίκες που τότε ήταν και πιο κοντές, η Ελληνίδα ήταν και πιο κοντή, ήταν και λίγο πιο… είχε λεκάνη περισσότερη, δεν είχαμε ποτέ πολύ ωραία πόδια. Τώρα η νέα γενιά είναι πολύ πιο… Τα σώματά τους πολύ διαφορετικά, είναι πολύ πιο ψηλά, έχουν πιο ωραία σώματα. Τότε ήτανε λίγο κακοσούσουμο, πώς να το πω. Ήτανε… Έπρεπε να σου πήγαινε. Και οι άντρες δηλαδή, με κάτι κολλητά πουκάμισα, με κάτι σταυρούς, με κάτι τέτοια που τα αφήνανε ας πούμε ανοιχτά, κάτι χαμηλοκάβαλα που φοράγανε, πολλή καμπάνα υπερβολική. Ούτε και οι άντρες τότε ήταν πολύ ψηλοί. Γι’ αυτό θέλω να πω ότι με βάση το σωματότυπο τον ελληνικό, της Ελληνίδας και του Έλληνα, ήτανε… δεν ήτανε μία μόδα που μας κολάκευε ιδιαίτερα. Ήτανε λίγο έντονη. Ας πούμε το έντονο μακιγιάζ που υπήρχε τότε. Γενικώς ήτανε βέβαια μία έντονη περίοδος σε όλα τα επίπεδα. Δεν ήτανε… Έτσι πήγε και η μόδα. Αλλά όχι, εντάξει, νομίζω ότι όλες οι εποχές, έχουνε το δικό τους… έχουν το δικό τους στίγμα.

Αγαπημένη δεκαετία; 

[00:50:00]Αγαπημένη δεκαετία '80s. '80s for ever! Ναι, ήτανε μία δεκαετία, είμαι πολύ τυχερή που την έχω ζήσει, που ήμουνα έφηβη και έζησα και την μόδα. Τότε άρχιζα σιγά σιγά να κάνω χαρακτήρα, να βρίσκω τον χαρακτήρα μου, λίγο πιο μετά βέβαια, το ‘90 ακριβώς, ακριβώς το στυλ μου, αλλά ήτανε μία περίοδος η οποία ήτανε για μένα πολύ αγαπημένη. Οι κοπέλες ήμασταν ντυμένες κοπέλες, δηλαδή ήμασταν θηλυκές, τα αγόρια ήταν αγόρια, τα έβλεπες με το σακάκι, με την γραβάτα, ήταν ντυμένα δηλαδή όταν βγαίνανε. Είχαμε πολύ ωραία μουσική, είχαμε πολύ ωραία μαγαζιά για διασκέδαση, δεν έχει κάποια σχέση το σήμερα, με τα μαγαζιά, τις μαγαζάρες, αν θέλεις να σου πω την αλήθεια μου, που υπήρχαν τότε. Ήταν λίγα και καλά. Γιατί δεν είχε και πάρα πολλά μαγαζιά, είχε λίγα και καλά. Σ’ όλα, σ’ όλα τα επίπεδα, δηλαδή ακόμα και το χιλιάρικο τότε είχε μία αξία. Υπήρχε δηλαδή μία αξία στο νόμισμα στο οποίο έκανες πράγματα, δηλαδή μπορούσες να κινηθείς. Αφού λέω απορώ, λέω τώρα καμιά φορά, πώς τα βγάζαμε πέρα; Κι όμως κάναμε πολλά. Και θα ψωνίζαμε και θα βγαίναμε και θα διασκεδάζαμε. Ήτανε μία ωραία εποχή το ‘80. Αγαπημένη.

Υπήρχανε κομμάτια με τα οποία δέθηκες και δεν ήθελες μετά να τα δώσεις; 

Εκείνη την περίοδο που έκανα κάποια χειροποίητα, ξεκίνησα να φτιάχνω, η αλήθεια είναι ότι ναι, όταν το τελείωνα και το έφτιαχνα, είχα κάνει ας πούμε όλη την σύλληψη, έφτιαχνα το ρούχο, η αλήθεια είναι ότι μου φαινότανε κάπως παράξενο να το δώσω μετά. Το θεωρούσα πάρα πολύ, πολύ προσωπικό ας πούμε. Ήτανε σαν να είχα ασχοληθεί εγώ και θέλω να το κρατήσω. Μετά το ξεπέρασα. Δεν…. Δεν ήμουνα τόσο πολύ εστιασμένη: «Α ναι έφτιαξα». Όχι, ουσιαστικά δεν έχω πολύ δέσιμο με κάτι από τα ρούχα που έχω φτιάξει ή έχω πουλήσει.

Να μην θέλεις να δώσεις σε συγκεκριμένα άτομα κάποιο ρούχο; 

Και σε αυτό να πω την αλήθεια μου δεν βρήκα πολύ μεγάλο πρόβλημα γιατί ουσιαστικά, επειδή η δουλειά μου είναι, προσπαθώ να κατευθύνω λίγο και τι πιστεύω ότι θα πήγαινε σε μία πελάτισσά μου, δηλαδή τις περισσότερες φορές προσπαθώ λίγο να φύγουνε λίγο από το στυλ τους, να μπούνε σε μια άλλη λογική, να δοκιμάσουνε και κάτι άλλο που μπορεί να τους πηγαίνει, να φύγουνε από το συνηθισμένο. Δηλαδή πιο πολύ μπορώ να πω ότι είμαι προς το να κάνουμε όλοι μια ζαβολιά ας πούμε, να κάνουμε κάτι λίγο πιο έξω από τον εαυτό μας, παρά να είναι κάτι το οποίο να μην μ’ αρέσει σε μια πελάτισσα. Βέβαια υπήρχανε φορές που κάτι δεν θα πήγαινε σε μια πελάτισσά μου, στο οποίο εγώ να πω την αλήθεια μου την παρότρυνα να μην το πάρει. Δηλαδή δεν θα ήθελα να πάρει μία πελάτισσα κάτι που θα την χαντακώσει, γιατί θα χαντακώσει και εμένα, δηλαδή θα πάει αλυσίδα. Δεν… Αυτά τα πράγματα έτσι κι αλλιώς, άμα δεν σου πούνε και μια καλή κουβέντα, άμα δεν δούνε ότι… Θα το καταλάβεις ότι δεν έχεις κάνει σωστή αγορά κι έτσι θα έρθω κι εγώ σε άσχημη θέση. Τώρα, αν έχει επιμείνει. Αυτό έχει συμβεί πιο παλιά που δούλευα σε… Ότι έχουνε ναι, είναι πολλές φορές που έχουν επιμείνει να πάρουνε κάτι. Εκεί όταν έχεις εξηγήσει στον άλλον κι έχεις πει... Άμα επιμείνει, ναι υπήρχανε κάποιες πελάτισσες που επιμένανε. Αλλά δεν ήταν στο δικό μου κομμάτι της προσωπικής δουλειάς. Το δούλευα σε κάποιον άλλον. Αυτό συνέβη πιο πολύ και στη Μύκονο, εκεί που γινόντουσαν όλα τα παράξενα, πιο πολύ εκεί.

Μία τελευταία ερώτηση, τι είναι αυτό που σου αρέσει τελικά σε αυτήν την δουλειά; 

Σε αυτήν την δουλειά μού αρέσει πρώτον η επαφή με το ύφασμα. Το ύφασμα μ’ αρέσει πολύ. Τα σχέδια, όταν βλέπω έτσι πολύ ωραία σχέδια και υπάρχουν και ακόμα πολύ πιο ωραία, υπάρχει και η υψηλή ραπτική που βλέπεις εκεί είναι έργα τέχνης αυτά που φτιάχνουνε, είναι καταπληκτικά κομμάτια, ανήκουν σε μια άλλη κατηγορία βέβαια, απλά την βλέπουμε και το θαυμάζουμε. Αν πεις ότι από τουαλέτες που βλέπεις πολύ παλιές. από πολύ διάσημες, είτε στο θέατρο είτε στον κινηματογράφο, που έχουνε φορέσει, λες ότι πραγματικά είναι έργα τέχνης και έχουνε μία αξία. Αυτό που ξεκινάω είναι το ύφασμα, το σχέδιο, όλο αυτό εμένα μου δίνει πολύ μεγάλη χαρά [00:55:00]να βλέπω. Δηλαδή καθημερινά θα κινηθώ μέσα στον χώρο των υφασμάτων, των εταιρειών, να δω τι γίνεται, πώς δουλεύει, τι έχει έρθει καινούριο. Όλο αυτό εμένα μου αρέσει πάρα πολύ. Αλλά στο τέλος είναι η ικανοποίηση που θα έχει ένας πελάτης που θα αγοράσει κάτι που θα τον κάνει να αισθανθεί όμορφα. Αυτό για μένα είναι η μεγαλύτερη ικανοποίηση. Αυτό εμένα με κάνει και είμαι πάρα, πάρα πολύ χαρούμενη και γι’ αυτό προσπαθώ. Δηλαδή δεν έχω τόσο πολύ, ίσως να είναι, δεν ξέρω, πώς ακούγεται, αλλά νομίζω ότι αυτό έχει ουσιαστικά την αξία του, το πώς θα αισθανθεί άνθρωπος αγοράζοντας κάτι πολύ όμορφο. Πώς θα τον κάνει να αισθανθεί. Αυτή είναι η ουσία.

Δεν έχω κάτι άλλο εγώ να ρωτήσω, δεν ξέρω εσύ άμα θες να προσθέσεις κάτι. 

Εγώ θέλω να πω ότι η μόδα είναι μια πολύ προσωπική υπόθεση, ο καθένας πρέπει να βρει τον εαυτό του μέσα σε αυτό, στο πώς τον αντιπροσωπεύει, να έχει το προσωπικό του στυλ. Αυτό δηλαδή που πιστεύω ουσιαστικά είναι ότι ένας άνθρωπος μέσα από την μόδα μπορεί να φτιάξει και το δικό του προσωπικό στυλ. Δεν έπεται ότι πρέπει να ακολουθεί πιστά, πάντα ήμουνα να πω την αλήθεια μου και κατά του ακολουθώ πιστά την μόδα. Πάντα ήθελα να κάνω, να έχω ένα δικό μου στοιχείο, όπως πιστεύω ότι κάθε άνθρωπος πρέπει να έχει ένα δικό του προσωπικό στοιχείο μέσα στην μόδα που θα τον κάνει να ξεχωρίζει. Αυτό νομίζω ότι είναι ουσιαστικά η μόδα, το να έχεις στυλ μάλλον. Δηλαδή κάθε άνθρωπος να έχει το προσωπικό του στυλ, την υπογραφή του. Αυτό είναι ουσιαστικά που να τον κάνει να αισθάνεται, να είναι και να φέρεται ως μοναδικός. Αυτό για μένα είναι η μόδα, εμένα αυτή είναι η…. Θα ήταν μάλλον η φιλοδοξία μου γενικότερα, οι άνθρωποι να αποκτάνε και να έχουνε ένα στυλ που να τους πηγαίνει, να τους αναδεικνύει και να αισθάνονται όμορφα μέσα σ’ αυτό, χωρίς να προσβάλλουνε τους άλλους. Αυτό ήθελα να πω για το τέλος. Και ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο αυτό που ήτανε πολύ ενδιαφέρον. 

Εμείς λοιπόν σε ευχαριστούμε πολύ.