[00:00:00]Καλησπέρα, πώς ονομάζεσαι;

Ονομάζομαι Δήμητρα Νικητέα.

Γεια σου, Δήμητρα. Είναι σήμερα Σάββατο 14 Ιανουαρίου του 2023. Είμαστε με την Δήμητρα στην Κυψέλη. Εγώ ονομάζομαι Γλυκερία Παππά. Είμαι ερευνήτρια για το Istorima και τώρα θα ξεκινήσουμε τη συνέντευξή μας. Λοιπόν, Δήμητρα, αρχικά πες μας λίγα λόγια για εσένα.

Είμαι stand up comedian, είμαι stand up κωμικός. Ασχολούμαι με την κωμωδία εδώ και 5 χρόνια επαγγελματικά και ενεργά και στον ελεύθερό μου χρόνο ασχολούμαι και με γραφιστικά. Άσχετο, ντάξει.

Πώς ξεκίνησες με το stand up; Είσαι πολύ μικρή αρχικά.

Ναι.

Πόσο χρονών είσαι;

Είμαι 23.

Άρα, κάνεις stand up απ' τα 18.

Ναι.

Πώς ξεκίνησες; Πώς σου μπήκε αυτή η ιδέα;

Η αλήθεια είναι ότι ξεκίνησα απ' τα 17. Λέω 5 χρόνια επαγγελματικά γιατί τότε πληρωνόμουνα. Καλό είναι να πω νόμιμα πράγματα! Στα 17 μου ξεκίνησα πρώτη φορά κάνοντας, δοκιμάζοντας 5 λεπτά στον θεσμό των open mics, των ανοιχτών μικροφώνων. Εγώ στην αρχή, ας πούμε, έγραφα αστεία στο Facebook, στο πιο ευτελές μέσο, ας πούμε. Κάποιοι κωμικοί τα είδανε. Ένας, ο Άλεξ Κένσιν Αποστολόπουλος, μου πρότεινε να δοκιμάσω να παίξω γιατί έβρισκε ενδιαφέρον. Και δοκίμασα και κατέληξα εδώ εν τέλει.

Ήταν κάτι που το ήθελες από μικρή αυτό;

Όχι. Η αλήθεια είναι ότι μικρή ήθελα να γίνω το κλισέ. Ας πούμε, γιατρός, κάτι καλό για την κοινωνία υποθέτω. Όχι ότι ο κωμικός δεν είναι καλό για την κοινωνία. Αλλά δεν πήγαινε το μυαλό μου ότι θα μπορώ εγώ να μιλάω ανοιχτά και δημόσια και να κάνω και αστεία. Γιατί είχα πάρα πολύ υψηλό κοινωνικό άγχος. Οπότε, όχι. Δεν υπήρχε αυτή η περίπτωση.

Κι όταν έγραφες αυτά τα αστεία, ας πούμε, στο Facebook, πίστευες ποτέ ότι θα σε οδηγήσουν κάπου;

Βαθιά μέσα μου, ναι. Είχα αυτόν τον ναρκισσισμό να πω ότι κάποιος θα δει, ξέρω ‘γω, και θα μου πει «Ε, ωραίο αυτό, ξέρω 'γω, κάνε κάτι μ' αυτό». Αλλά στην πραγματικότητα, επειδή ο φόβος κι η ανασφάλεια ήτανε τόσο μεγάλη, νικούσε τα πάντα. Υπερτερούσε. Οπότε έλεγα αποκλείεται να εκτεθώ στον κόσμο ποτέ.

Κι όταν εν τέλει σε προσέγγισε αυτός ο κωμικός, πώς ένιωσες;

Νομίζω ότι δεν είχα νιώσει μεγαλύτερη αξία στη ζωή μου. Γιατί ήτανε «Α, είμαι κάπου καλή επιτέλους!». Αυτό. Ετεροπροσδιορίστηκα μέσω ενός άλλου κωμικού και πάντα ως νεότερος λες «Α, όντως; Είμαι καλή; Ευχαριστώ». Αυτό.

Και τι του είπες; Τι του απάντησες;

Του είπα: «Ευχαριστώ πάρα πολύ». Εννοείται. Γιατί είμαι ευγενικός άνθρωπος. Και δεν πίστευα ότι θα μπορούσα να συλλέξω 5 λεπτά. Δηλαδή, έλεγα αποκλείεται να μπορέσω. Μου λέει: «Θα δηλώσω συμμετοχή εγώ, αν δεν το κάνεις». Και λέω: «Εντάξει, θα το κάνω».

Και τι είπες σ' αυτό το πρώτο σου stand up;

Στο πρώτο μου κείμενο... Ήτανε πολύ ειρωνικό, πολύ meta, ας πούμε. Και σίγουρα έθιγα μ' έναν πλάγιο τρόπο τον σεξισμό. Γιατί βγαίνω στη σκηνή και λέω αυτό που λένε όλοι οι άντρες κωμικοί: «Παιδιά, κάνω πρώτη φορά stand up comedy, οπότε θα ξεκινήσω με το καλύτερό μου αστείο: έχω μικρό πουλί». Και εκεί έπαιρνα τα πρώτα μου γέλια και λέω: «Θεέ μου, δεν το πιστεύω, είναι όνειρο αυτό που ζω!».

Πώς έκανες αυτήν την επιλογή;

Του αστείου; Ήταν κάτι το οποίο θεωρούσα πάρα πολύ βαρετό, πάρα πολύ αυτοαναφορικό. Και ενώ θα μπορούσα να διαλέξω ένα αστείο παρατηρητικότητας της ζωής, όχι της κωμωδίας, επέλεξα αυτό για να δείξω ότι το opening line μου σημαίνει, είναι όλη μου η εικόνα, η αρχή, δηλαδή. Ότι είμαι πάρα πολύ ειρωνική κι ότι μου αρέσει αυτό που γίνεται σίγουρα. Ναι...

Τι αντιδράσεις πήρες τότε από το κοινό που σε παρακολούθησε;

Νομίζω δεν έχω πάρει μεγαλύτερο γέλιο και χειροκρότημα ποτέ μου. Και δεν το λέω περιαυτολογικά. Τύπου τώρα πεθαίνω στη σκηνή. Παλιά ήτανε τύπου... Όταν το είπα αυτό, πήρα... Το είπα μία φορά, χειροκρότημα. Ξανά το είπα, πάλι χειροκρότημα. Και λέω: «Θεέ μου, δεn σταματάει ποτέ αυτό! Παιδιά, να ηρεμήσετε, θέλω να πω κι άλλα αστεία!». Αυτό.

Πώς εσύ έχεις μία ιδέα και τη μετατρέπεις σε αστείο;

Ξεκινάει ως μία καταγραφή παρατήρησης. Και ύστερα υπάρχουνε τεχνικές. Δηλαδή, η παρατήρηση μπορεί να είναι ότι ο αδερφός μου είναι αυτιστικός και πολλοί δεν καταλαβαίνουν τι σημαίνει αυτισμός. Και υπήρχανε προβλήματα, ας πούμε, παρεξηγήσεις. Τώρα δημιουργείς τεχνικές, όπως είναι η επα[00:05:00]γωγή, όπως είναι η αναλογία, όπως είναι η παρομοίωση για να το κάνεις πιο αστείο. Και τα act out, φυσικά. Δηλαδή, συζητήσεις, διαλόγους και τα λοιπά. Για να γίνει αστείο πρέπει σίγουρα να μην... Να το πιστεύεις το αστείο. Δηλαδή, οτιδήποτε λες να το πιστεύεις. Και κατά δεύτερον να προσπαθείς να το ελαφρύνεις. Δηλαδή, είπα κάτι τώρα big και αντί το κοινό να σφίξει, θα πρέπει εσύ να το ελαφρύνεις με έναν άμεσο τρόπο γρήγορα. Γενικά η κωμωδία, για να κάνεις κάτι, ένα αστείο θέλει και μαεστρία, θέλει πολλά πράγματα. Είναι οι παύσεις που το κάνουν αστείο. Δηλαδή, αν πω ένα κείμενο πάρα πολύ γρήγορα, όσο καλογραμμένο και να 'ναι, δεν είναι αστείο. Γιατί δεν πήρα τις σωστές παύσεις, δεν έκανα τις σωστές, δεν χρησιμοποίησα τη σωστή υποκριτική, αγχώθηκα και χάθηκε το νόημα. Αυτό νομίζω εγώ.

Υπάρχουν, δηλαδή, συγκεκριμένες τεχνικές για να δουλέψει ένα κείμενο.

Ναι.

Εσύ αυτό το έμαθες κάπως;

Λοιπόν, αυτό είναι μια ωραία ερώτηση. Γιατί θεωρητικά όταν ξεκίνησα το stand up, είχα δει ελάχιστο. Πολύ λίγο. Αλλά από τα παιδικά σχέδια, απ' τα κινούμενα σχέδια, ας πούμε απ' τον «Μπομπ Σφουγγαράκη», υπάρχουνε αστεία, και καταλαβαίνεις, που σου περνάνε υποσυνείδητα τι είναι αστείο. Δηλαδή, η υπερβολή. Ας πούμε, στον «Μπομπ Σφουγγαράκη» –παίρνω κάτι πολύ απλό– που έβλεπες τον Καλαμάρη κουρασμένο και λες: «Οκ, αυτό δεν είναι αστείο». Και έκανε ένα κοντινό ζουμ στον Καλαμάρη που έβλεπες ότι ήταν γερασμένος, ξέρω 'γω. Είναι υπερβολή. Χρησιμοποιεί την υπερβολή εδώ πέρα. Ακριβώς και στον λόγο υπάρχει αυτό. Δηλαδή, λες, ας πούμε: «Είμαι τόσο κουρασμένη όσο...» και χρησιμοποιείς ένα αστείο. Υποσυνείδητα ήξερα κάποιους κανόνες. Στο μέλλον τα 'μαθα και εμφανώς. Δηλαδή, είπα «Α, αυτό που έκανα ήταν ο κανόνας των τριών». Που λες δύο πράγματα στην αρχή συνήθως σχετικά και μετά στο τρίτο είναι ανατροπή. Λειτουργεί έτσι ο εγκέφαλος. Υπάρχουνε βιβλία που καταγράφουνε πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος και πώς γελάει ο άνθρωπος. Ναι, υπάρχουνε τεχνικές, αλλά συνήθως δεν είναι όλα by the book. Θέλουν και τη μαεστρία, αυτό που έλεγα. Οι παύσεις, το να πιάνεις, να διαβάζεις το δωμάτιο. Όλα αυτά.

Δηλαδή, υπάρχει, ας πούμε, στην κωμωδία κάτι που το κοινό μπορεί να μη φαντάζεται, μπορεί να νομίζει ότι είναι κάτι φουλ αυθόρμητο κι ότι εσύ βγαίνεις και μιλάς και είσαι πάρα πολύ αστείος άνθρωπος.

Ναι.

Αλλά υπάρχουν «κανόνες» –θα βάλω σε εισαγωγικά– που πρέπει να ακολουθήσεις.

Ναι, ναι. Και όσο μεγάλο ταλέντο κι αν είναι κάποιος, θεωρώ στην αρχή πρέπει να ξεκινήσει by the book, ώστε μετά να σπάσει τους κανόνες και να κάνει ό,τι θέλει. Συνήθως τα ταλέντα δεν ξέρουν ότι χρησιμοποιούν κανόνες. Δηλαδή, αυτό που λέμε «φύσει κωμικός», κάποιος είναι φύσει κωμικός. Χρησιμοποιεί ασυνείδητα κανόνες που δεν το 'χει σημειώσει ότι αυτό που κάνει αυτή τη στιγμή είναι υπερβολή, αυτό που κάνει αυτή τη στιγμή είναι επαγωγή, αυτό που κάνει είναι αναλογία. Δεν τα σημειώνει όλα αυτά, αλλά του βγαίνουν αυθόρμητα. Υπάρχουν, όμως, τεχνικές. Δηλαδή, ένας άνθρωπος που, ας πούμε, εντός εισαγωγικών δεν έχει χιούμορ στην πραγματική του ζωή μπορεί να γίνει αστείος στη σκηνή. Άμα προσπαθήσει πολύ. Αυτό είναι προϋπόθεση. Βασική.

Εσύ από ποια θέματα της ζωής σου αντλείς ιδέες για τα stand up;

Σίγουρα απ' αυτά που με βασανίζουνε. Δηλαδή, είναι σημαντικό να σε βασανίζει κάτι ή να σε ταλαιπωρεί για να βγεις στην σκηνή και να το πεις σαν να το πιστεύεις όσο τίποτα άλλο. Σαν να λες το «Πάτερ Ημών», ρε παιδί μου. Να το λες και να λες: «Αυτό είναι, τέλος πάντων, ό,τι και να λέτε, εγώ αυτό έχω να πω». Ας πούμε, είναι η προσωπική μου ζωή, είναι η οικογένειά μου, είναι παιδικά χρόνια, είναι το έμφυλο κομμάτι, σίγουρα. Είναι η αδικία γενικότερα. Όταν βρίσκω αδικία, θεωρώ ότι είναι πάντα ζητούμενο να γίνει κωμωδία. Νομίζω... εκεί τουλάχιστον εστιάζω εγώ. Και σίγουρα είναι και βλακείες. Δηλαδή, ελαφρότητες. Μου αρέσουν κι οι ελαφρότητες. Αλίμονο. Αλλά θεωρώ ότι όταν βρίσκω κάτι το οποίο εμένα νιώθω ότι με πνίγει, ας πούμε, λέω θα το κάνω σουρεάλ, θα το μετατρέψω σε κωμωδία.

Το τραύμα, δηλαδή, συνδέεται αρκετά με το χιούμορ.

Ναι. Ναι, ναι, ναι. Πάρα πολύ. Γιατί για μένα είναι μηχανισμός μετάφρασης και σίγουρα επούλωσης του τραύματος. Δεν γίνεται αλλιώς. Δηλ[00:10:00]αδή, ξέρω ότι τα τραύματα είναι επόμενο έδαφος για την επόμενη χαρά μου. Δεν γίνεται. Ξέρω ότι είναι χάλια αυτό που πέρασα, αυτό είναι, δεν μπορείς να κάνεις κάτι γι' αυτό, ούτε επιστροφή στον χρόνο ούτε... Oπότε πρέπει να το χαρείς μετά.

Το κοινό τραύμα είναι ίσως κάτι που δουλεύει στη σύνδεσή σου με το κοινό; Δηλαδή, κάτι που μπορεί να 'χει ζήσει κι ο άλλος και να τον έχει τραυματίσει αντίστοιχα μ’ εσένα, εκεί βρίσκετε ίσως την επαφή σας;

Σίγουρα υπάρχουνε κείμενα που ο κόσμος ταυτίζεται. 'Η τουλάχιστον το 'χει σκεφτεί κι αυτός. Άλλες φορές, όμως, όχι. Ας πούμε, τώρα που έγραψα ένα κείμενο για τον αδερφό μου, δεν έχουν πάρα πολλοί αδέρφια ΑΜΕΑ σε καμία περίπτωση. Αλλά ξέρουνε ότι τα αδέλφια ΑΜΕΑ ή τα ίδια τα ΑΜΕΑ βασανίζονται είτε από το κράτος είτε από τους ίδιους τους ανθρώπους. Αυτό είναι γνωστό. Δηλαδή, εκτός αν ζεις στην «Λιλιπούπολη». Δηλαδή, οκ, προφανώς.

Εσύ πώς αισθάνεσαι για τη βιομηχανία του stand up στην Ελλάδα; Πώς τη βλέπεις έτσι σφαιρικά;

Σφαιρικά κι από μακριά τη βλέπω σε... αρκετά υποσχόμενη. Δηλαδή, έχει τρομερές προοπτικές. Θεωρώ ότι αν θέλω να κάνω τη Λίτσα Πατέρα, ξέρω 'γω, της κωμωδίας, του μέλλοντος, ξέρω 'γω, άμα πω τι θα γίνει σε δέκα χρόνια, θεωρώ ότι η κωμωδία π.χ. σε δέκα χρόνια θα είναι εδραιωμένη, established. Θα ψάχνει η τηλεόραση κωμικούς. Δεν θα ψάχνει παλιά πρόσωπα που ξέρουνε ότι έχουνε ένα κανάλι, έχουν αυτό, έχουνε followers μόνο. Θα ψάχνουν ανθρώπους που 'χουνε και στην πραγματικότητα ταλέντο στον λόγο και στη γραφή τους. Τώρα σχετικά με το diversity, ας πούμε, ή την ποικιλία κωμικών, θεωρώ ότι κάποια στιγμή δεν θα αναδεικνύονται μόνο άνθρωποι οι οποίοι λένε τα κλισέ. Δηλαδή, οι γυναίκες είναι γάτες, οι άντρες σκύλοι. Θα αναδειχθούν κι άλλα πρόσωπα. Όπου γίνεται κιόλας. Έχουνε γίνει απόπειρες, μάλλον επιχειρήματα να αναδειχθούν άνθρωποι οι οποίοι εξαιτίας της κοινωνίας και του αποτυπώματος που αφήνει αυτή, κρύβονται. Όπως είναι τρανς άτομα, LGBTQ κοινότητα, γυναίκες, ΑΜΕΑ. Και εννοείται όλες οι ομάδες οι οποίες ταλαιπωρούνται.

Αυτήν τη στιγμή είναι ένας συμπεριληπτικός χώρος;

Τη δεδομένη στιγμή θεωρώ ότι, ενώ έχει κάνει βήματα μπροστά, ε, όχι δεν είναι. Δεν είναι συμπεριληπτικός. Και θεωρώ ούτε καν με τις γυναίκες. Δηλαδή, ας μην ξεφύγουμε μακριά. Δεν είναι συμπεριληπτικός ο χώρος κατ' εμέ και από τον συναδελφικό τομέα, κύκλο, και από τον τομέα του κοινού, δηλαδή, απ' το κομμάτι του κοινού. Και έχω έμπρακτες αποδείξεις από πράγματα που γίνονται σήμερα, όχι πριν δέκα χρόνια. Πριν δέκα χρόνια δεν έπαιζα, δηλαδή, προφανώς, ντάξει. Με χρονομηχανή έσκασα; Ναι, νομίζω ότι δεν είναι αρκετά συμπεριληπτικός. Διότι το στίγμα, μάλλον το αποτύπωμα που 'χει αφήσει η κοινωνία, εύλογα θα 'λεγε κανείς ότι έχει αφήσει και στους κωμικούς που 'ναι μέρος της κοινωνίας. 'Η στο κοινό που 'ναι πολύ μεγάλο μέρος της κοινωνίας. Υπάρχουνε κατάλοιπα. Π.χ. πατριαρχίας, ας πούμε. Σεξισμού. Ακόμα και στους πιο δουλεμένους ανθρώπους. Προφανώς, κανένας κωμικός ο οποίος είναι ενεργός στην σκηνή, στη σύγχρονη σκηνή, δεν θα μου πει εμένα «Πάνε πλύνε πιάτα», ας πούμε, δεν φτάνουμε σε τέτοιο σημείο. Αλλά υπάρχει mild σεξισμός, ένας ήπιος σεξισμός. Ένας τρόπος έμμεσος να σε μειώσει, να σε υποτιμήσει. Δεν είναι απαραίτητα να σε στείλει στο σπίτι σου, αλλά μ' έναν υπόγειο τρόπο να νιώσεις ότι δεν ανήκεις εδώ.

Όταν ξεκινούσες...

Ναι.

...έπαιζε ρόλο το φύλο σου στον τρόπο που σε αντιμετώπιζαν οι συνάδελφοί σου;

Αυτό είναι μία ερώτηση η οποία δεν μπορώ ν' απαντήσω με βεβαιότητα. Διότι εγώ όταν ξεκίνησα 17 χρονών, ήμουνα ναι μεν κορίτσι, αλλά και παιδί παράλληλα. Οπότε στους περισσότερους κωμικούς έβγαινε αυτό το προστατευτικό. Ότι έχουμε το πουλέν μας τώρα, ξέρω 'γω, ότι είναι μικρό παιδί, όχι μικρό κορίτσι απαραίτητα. Τώρα που μεγαλώνω, ας πούμε, [00:15:00]συνειδητοποιώ τώρα ότι κάποια πράγματα δεν ήταν προστατευτικά μόνο, ήταν και λίγο πατροναριστικά, ας πούμε, ήταν λίγο: «Θα σου πω εγώ, θα σου πω εγώ τι θα κάνεις». Και θεωρώ ότι έπαιξε ρόλο εν τέλει το φύλο μου. Παλιά δεν το θεωρούσα αυτό. Θεωρούσα ότι γίνονται όλα αυτά επειδή είμαι αρχάρια, επειδή, επειδή, επειδή. Επειδή ενδεχομένως να μην ήμουνα καλή κιόλας. Στο μέλλον κατάλαβα ότι κάποια πράγματα είχαν... Επηρέασε το φύλο μου σε κάποια πράγματα. Ότι τους έδωσε μία οδό θεωρητικά να πούνε: «Α, αυτή δεν έχει ιδέα, θα την προσεγγίσω και θα εισβάλω γιατί τη βλέπω και ευαίσθητη». Εισβάλλω. Ίσως είναι και λίγο υπερβολικός ο όρος. Θα παρέμβω. Θα παρέμβω.

Τότε, δηλαδή, μ' αυτήν την προσέγγισή τους ένιωθες μία ασφάλεια που τώρα την αμφισβητείς;

Ακριβώς, ναι. Ναι, ναι, ναι. Καμία ασφάλεια δεν ήταν αυτό. Αυτό ήτανε ένα χάραγμα ότι «Εμένα θ' ακούς κι άσε τους άλλους». Κι αυτό κατά βάση έγινε από άντρες. Δεν έγινε από γυναίκες. Γιατί βλέπω ότι οι άντρες ήταν αυτοί που μου άφησαν την στάμπα: «Ναι, αυτοί ξέρουν καλύτερα». Δεν μου το άφησε, ας πούμε, η συνάδελφός μου, η Ήρα Κατσούδα. Η Ήρα, ας πούμε, μου είπε: «Εγώ σε θέλω opening, θέλεις να έχουμε μία συνεργασία;». Μου 'δωσε τον χώρο να εκφραστώ. Οι άλλοι δεν μου 'δωσαν τον χώρο να εκφραστώ. Μου έδωσαν οδηγίες. Βασικά, όχι οδηγίες, εντολές. Οδηγίες είναι... Έχει... Ότι θα κάνεις αυτό, θα λες αυτό, θα κινείσαι έτσι στη σκηνή. Δεν σου αφήνει χώρο έκφρασης αυτό.

Γιατί πιστεύεις ότι είχαν διαφορετική προσέγγιση, ας πούμε, η Ήρα με κάποιον άντρα κωμικό που σ' έχει προσεγγίσει;

Σίγουρα η Ήρα έχει περάσει τα τριπλάσια από μένα. Γιατί, ας πούμε ότι η Ήρα, η Χρύσα, η Βρανά έφαγαν το μεγάλο παλούκι. Και άφησαν κι ένα έδαφος πιο καλό για μένα ή για τις επόμενες, επόμενες, ξέρω 'γω, κωμικούς. Παπάκι. Εννοώ ότι η Ήρα βίωσε αυτό που ενδεχομένως βίωνα εγώ σε μικροποσότητες. Και ένας άνθρωπος με στοιχειώδη ενσυναίσθηση λέει ότι «Εγώ δε θέλω να το ξανακάνω αυτό, να το περάσει άλλο άτομο αυτό». Επίσης, οι άντρες κωμικοί –μεγαλύτεροι άντρες κωμικοί– επειδή τύχαινε να είναι και πρώτοι στην σκηνή, είχανε κι αυτό το leaderιλίκι. Που ναι μεν έτυχε, αλλά και κοινωνικά τους δίνεται πάντα αυτός ο ρόλος, ότι εμείς είμαστε η φωνή της λογικής, η φωνή που θ' ακούς. Και σε κάθε χώρο, όχι μόνο στον χώρο της τέχνης ή στο χώρο της κωμωδίας. Σε κάθε χώρο πάντα υπάρχει ένας άντρας ο οποίος –στατιστικά δηλαδή– ένας άντρας ο οποίος είναι η πρώτη φωνή που θ' ακούσεις, θα χρειαστεί ν' ακούσεις, θα σου επιβληθεί.

Το κοινό πιστεύεις ότι προτιμά ν' ακούσει ένα αστείο από έναν άντρα απ' ό,τι από μία γυναίκα;

Εδώ αν απαντήσω γενικόλογα ίσως να αδικήσω κοινό. Αλλά στατιστικά πάλι μιλώντας, θεωρώ ότι υποσυνείδητα –δεν υπάρχουνε πάρα πολλοί άνθρωποι που λένε: «Οι γυναίκες είναι μόνο για τη λάντζα»– αλλά υποσυνείδητα θετική προδιάθεση έχουνε στους άντρες. Δηλαδή, η γυναίκα οφείλει ν' αποδείξει ότι είναι αστεία. Στους άντρες a priori «Α, αυτός, ντάξει είναι αστείος». Έχει διπλή δουλειά η γυναίκα. Της απόδειξης. Και αυτό είναι κάτι το οποίο είναι βασανιστικό για μία γυναίκα. Γιατί παίρνει παραπάνω χρόνο να πάρει το γέλιο σε σχέση μ' έναν άντρα. Είναι πιο εύκολη η δουλειά για έναν άντρα. Και γι' αυτό οφείλεται η πατριαρχία. Δεν οφείλεται τίποτα άλλο. Η γυναίκα παλιότερα όφειλε να είναι, για να 'ναι αρεστή, μόνο η εξωτερική εμφάνιση να 'ναι αρκετά καλή. Εντός εισαγωγικών καλή. Ο άντρας μπορεί να ήτανε [00:20:00]αρεστός και συμβατικά άσχημος να 'τανε. Θα 'λεγε ένα αστείο, θα 'ταν αρεστός. Γενικά αυτό ότι υπάρχουν βαθμοί δυσκολίας στη γυναίκα κωμικό, υπάρχει. Και όσες φορές κι αν έχω πει: «Ντάξει, μπορεί να μη γελάσανε γιατί δεν το 'πα καλά και τα λοιπά», έχω δει αμέσως μετά από μένα να παίζω σε mix line up παράσταση, κωμικός, άντρας κωμικός... ποιος θα πει ποιος λέει πιο αντικειμενικά καλύτερα αστεία; Κανείς δεν θα το πει. Αλλά θεωρούσα ότι δεν λέει τόσο καλά αστεία. Και γελούσαν με τέτοια άνεση. Λέω: «Ρε συ, γιατί είναι τόσο δύσκολο να γελάσουνε;». Δεν λέω μία μέρα που να 'χω κακή performance. Εκεί είμαι αντικειμενική και λέω: «Ρε παιδί μου, όντως ήμουνα κακή σήμερα. Τραύλιζα, ήμουνα αλλού, ξέχασα κείμενο». Εκεί προφανώς δε φταίει το γεγονός ότι είμαι γυναίκα, σε καμία περίπτωση. Αλλά, όταν έχεις καλή performance, έχεις πει αστεία τα οποία έχουνε περάσει παντού και δεν περνάει κάπου σ' ένα κοινό και βλέπεις ότι στον άντρα κωμικό περνάει, πολλές φορές καταλαβαίνεις... Εγώ έχω ένα opening line πάντα στα κείμενά μου για να καταλάβω, είναι test drive για να καταλάβω πόσο σεξιστές είναι το κοινό. Λέω: «Έχω, παιδιά, κείμενο 15 λεπτά, αλλά είναι να παίξω 20 λεπτά, οπότε αν μπορείτε να γελάτε 5 λεπτά για να βγει ο χρόνος, κυρίως οι άντρες, ρε παιδιά, να γελάτε, εσείς γελάτε με μεγαλύτερη διάρκεια, έχετε το “Χα χα, για γυναίκα καλή είναι” είναι όλο μαζί». Οπότε εκεί αν δω ότι γελάνε μ' αυτό, καταλαβαίνω ότι, ντάξει, με παίρνει. Είναι test drive τελείως η φάση. Καταλαβαίνεις πόσο σεξιστές είναι στο κοινό. Με τι γελάνε. Είναι δύσκολο. Είναι δύσκολο.

Θεωρείς ότι απ' τους ανθρώπους μπορεί το χιούμορ σ' έναν άντρα να προσλαμβάνεται ως το: «Α, πόσο κουλ είναι αυτός ο τύπος! Πόσο άνετος!», ενώ σε μία γυναίκα να είναι κάτι που ξενίζει το να έχει πολύ χιούμορ;

Ναι. Ναι. Σε μη δουλεμένους ανθρώπους, εννοείται αυτό, έτσι; Δεν είναι εννοώ σε όλους. Ναι. Θεωρείται επίθεση για τον άντρα μια γυναίκα με χιούμορ. Ή μια γυναίκα η οποία είναι αυθόρμητη. Μια γυναίκα που έχει παρρησία, έχει θάρρος στον λόγο της, έχει ετοιμότητα, έχει εξυπνάδα –που όλοι οι άνθρωποι είναι έξυπνοι, ο καθένας στον τομέα του– αλλά που δείχνει σε πρώτη γραμμή ότι έχει τσαμπουκά, ρε παιδί μου. Θεωρείται επίθεση. Γιατί η γυναίκα έχει φτιαχτεί απ' την κοινωνία να είναι με το κεφάλι κάτω. Κι όταν αυτό αλλάζει σ' έναν άνθρωπο ο οποίος δεν έχει δουλευτεί, λέει: «Κάτσε, τώρα αυτό τι είναι εδώ;». Εμένα φαντάσου που 'μαι χαμηλόφωνος άνθρωπος, γενικά δεν μιλάω πολύ δυνατά, και δεν νιώθω άνετα πολλές φορές, ιδίως όταν βρίσκομαι γύρω από άντρες, έχει τύχει άνθρωπος να μου πει «Να σου πω, χαμήλωσε λίγο γιατί μόνο εγώ φωνάζω εδώ πέρα». Σε μία στιγμή που 'μουνα πολύ άνετη και, ξέρω 'γω, έλεγα αστεία και τα λοιπά και το γούσταρα. Και κάποιος με χαμήλωσε. Ξέρω 'γω ότι αν ήμουνα άντρας σίγουρα δεν θα μου το 'λεγε αυτό. Θα 'μασταν τύπου αντροπαρέα, τι γίνεται, αστεία, αστεία, αστεία. Ναι, σίγουρα τη σπάει αυτό σε κάποιους ανθρώπους. Γιατί αυτό είναι και τρόπος να πλησιάσει ο άντρας τη γυναίκα. Τη βρίσκει αδύναμη, αυτός πιο δυνατός. Και πουλάει προστασία. Πουλάει την προστασία που έχει ανάγκη. Κι όταν βλέπει ότι η γυναίκα δεν έχει ανάγκη την προστασία του, χάνει το κύρος του.

Θα ήθελες να μας πεις κάποια περιστατικά απ' τη δουλειά σου τα οποία να θεωρείς ότι είναι απόρροια σεξισμού; Μπορεί να μην είναι φυσικά τρανταχτά, όπως είπαμε. Mild sexism που να έχεις βιώσει.

Ναι. Ναι, εννοείται. Εγώ συχνά... Εγώ πάντα μάλλον ήμουνα με άντρες κωμικούς δίπλα, με ανθρώπους. Δεν έχω βγει μόνη μου περιοδεία ποτέ. Το λέω αυτό γιατί φαντάσου να έβγαινα περιοδεία μόνη μου τώρα, είναι αυτό η κατάσταση. Έβγαινα πάντα με mix line up παραστάσεις, με άντρες δίπλα μου πάντα και τύχαινε να βιώνω μόνο τον mild σεξισμό. Δηλαδή, εγώ προσωπικά άλλες γυναίκες κωμικούς ξέρω ότι το 'χουνε περάσει αυτό. Όταν... άλλες γυναίκες κωμικούς, ας πούμε, έχουνε παρέμβει. Έχουνε σεξουαλικά παρενοχλήσει παραγωγοί, άνθρωποι που [00:25:00]κλείνουν μαγαζιά και τα λοιπά. Εμένα μόνο mild σεξισμό έχω δεχτεί. Μόνο τέτοιο πράγμα έχω δεχτεί γιατί δεν επιτρέπεται, δεν γίνεται κιόλας, είναι πολύ δύσκολο. Και ο mild σεξισμός που έχω δεχτεί είναι αυτό. Δεν θα υπάρχει βλεμματική επαφή. Θα ασχοληθούν με τον άντρα κωμικό. Είχαμε κατέβει, ας πούμε, Κρήτη πρόσφατα, δηλαδή, δεν πάνε πολλά χρόνια. Τώρα τον Μάιο έγινε. Είχαμε κατέβει με άλλους δύο συναδέλφους στην Κρήτη για περιοδεία και ο παραγωγός δεν μιλούσε καθόλου σε μένα. Και λέω «Ρε παιδί μου, μήπως έχω πρόβλημα;», πάλι πάνω μου το πήρα. «Μήπως δεν είμαι αρκετά κοινωνική; Μήπως αυτό;». Δεν θα 'πρεπε καν να γίνεται ερώτηση. Ένας παραγωγός οφείλει να είναι επικοινωνιακός με όλους. Το team ήταν τρία άτομα. Και μιλούσε μόνο στους δύο. Και δε πάρα πολύ στον έναν. Γιατί ο δεύτερος ήταν, επίσης, ομοφυλόφιλος. Αλλά στον στρέιτ ήτανε «Θα σου πω εγώ, και το ένα και το άλλο». Ήταν και Κρητικός. Και ήτανε: «Α, ήσουν πολύ καλός εσύ, α, η άλλη, ντάξει». Και δέχθηκα την υποτίμηση αυτή μπροστά μου ότι μιλούσε στον ένα. Και μάλιστα, κάποια στιγμή στην παράσταση έκανε τον κλακαδόρο στον έναν, έδειχνε θερμά τον ενθουσιασμό του σε βαθμό που έλεγα: «Ρε φίλε, δεν γίνεται, τακτ δεν έχεις;». Κάποια στιγμή ο κωμικός αυτός τον πιάνει και του λέει: «Μ' αυτήν την κίνηση προσβάλλεις». Και ιδίως εμένα προσέβαλε γιατί εμένα δεν μου μιλούσε καν. Δηλαδή, κλείστηκε δωμάτιο. Ντάξει, προφανώς εμένα πουθενά δεν υπήρχε το όνομά μου στο δωμάτιο, ήταν στα ονόματα των αντρών. Και στην πληρωμή, επίσης, δεν φώναξε εμένα. Εννοείται θα πληρωνόμουνα, αλλά θα μου τα 'διναν τα λεφτά οι συνάδελφοί μου. Όπου εντός εισαγωγικών, μικρή παρένθεση, αλλά ιεραρχικά ήμουνα ο κωμικός που δούλευε παραπάνω χρόνια, επίσης. Δηλαδή, γίνεται πολλές φορές ιεραρχικά να μιλάς σ' αυτόν που είναι περισσότερα χρόνια στη σκηνή. Ντάξει, συμβαίνει αυτό. Κακώς, γιατί όλοι έχουμε την ίδια αξία ως άνθρωποι, κωμικά μπορεί να διαφέρουμε. Αλλά εδώ, ακόμα κι εδώ είχα μεγαλύτερη ιεραρχικά αξία εντός εισαγωγικών και πάλι δεν μου μιλούσε. Και κάποια στιγμή του λέω: «Ρε συ, αυτό που κάνεις», στρέιτ δηλαδή, «είναι υποτιμητικό και είναι ασέβεια να πιάνεις μπροστά τον συνάδελφό μου και να του λες: “Εσύ είσαι τοπ, η άλλη, ντάξει, οκ” και να κοιτάς εμένα». Είναι... δηλαδή, στην τελευταία ανάλυση, αν δεν με γούσταρες τόσο πολύ, μη μ' έκλεινες, μην έλεγες έλα... Και το δεύτερο σκηνικό που 'χα περάσει γιατί αυτό είναι mild σεξισμός, η αποφυγή του eye contact, η αποφυγή επικοινωνίας. Ο δεύτερος ήταν μία φορά που παρουσίαζα ένα open mic, παρουσίαζα εγώ. Παρουσιαστής της βραδιάς είναι αυτός που έχει όλο τον έλεγχο της βραδιάς. Προσπαθεί να κάνει όλους τους κωμικούς –ερασιτέχνες κωμικούς– να νιώσουν άνετα. Κι είχε έρθει ένας κωμικός ο οποίος, νέος κωμικός, ο οποίος μου έστελνε παλιά μηνύματα πιο flirting, ας πούμε, πιο άμεσα ενδιαφερόμενος, αλλά δεν έδωσα σημασία γιατί αυτός είναι ένας κωμικός, άλλο τι έκανε στο messenger ή στο Instagram, άλλο τι κάνει στη δουλειά του. Και μ' είχε κάνει να νιώσω πάρα πολύ άβολα πριν παίξουμε με το να μου μιλάει περίεργα και τα λοιπά. Και λέω: «Ντάξει, Δήμητρα, άφησέ τον, κάνε εσύ τη δουλειά σου». Και κάποια στιγμή τον παρουσιάζω στη σκηνή για ν' ανέβει. Παίζει τρία λεπτά και τα υπόλοιπα δύο λεπτά λέει ότι: «Και γουστάρω αυτήν την κοπέλα εδώ πέρα, την κυρία Νικητέα». Και λέω, ρε φίλε, τι γίνεται; Τι cringe moment είναι αυτό; Γιατί το βιώνω τώρα αυτό το πράγμα; Κι είμαι σίγουρη. Είμαι σίγουρη, κόβω το χέρι μου ότι δεν θα γινόταν αυτό από γυναίκα κωμικό. Δηλαδή, αυτή... δεν θα πήγαινε μία ανερχόμενη κωμικός να πει: «Είσαι κούκλος!». Είναι αυτή η ανάγκη του άντρα να επιβληθεί με κάθε τρόπο, ακόμα κι αν αυτός είναι άβολος, άκομψος και ασεβής. Και εννοείται το χειρότερο είναι ότι έκανε αυτό το πράγμα ενώ δούλευα. Ήξερε ότι μετά θα 'πρεπε να πιάσω το μικρόφωνο και να φέρω ηρεμία σ' αυτό το πράγμα που προκάλεσε. Γιατί όλοι είχανε νιώσει άβολα. Να... ερωτικά απευθύνεται σ’ εμένα στη σκηνή.

Και πόσο μάλλον όταν ήσουν η παρουσιάστρια, δηλαδή, είχες τον ρόλο εξουσίας.

Ναι, ναι, ναι. Δηλαδή, ακόμα... Αυτό είναι το τραγικό! Δηλαδή, α, όχι ότι είναι δικαιολογημένο όταν είμαι υπό, αλλά πόσο μάλλον ακόμα και ιεραρχικά ανώτερη να είμαι, πάλι βλέπω ότι οι άνθρωποι δεν κωλώνουν. Δεν τους λέει αυτό κάτι, δεν τους σταματά. Γιατί πολλές φορές έχω πει: «Α, θα τους δείξω εγώ, θα ανέβω, θα ανέβω, θα ανέβω και θα τους δείξω εγώ». Άντε ανεβαίνεις επαγγελματικά, δεν κολλάνε οι άνθρωποι. Τα ίδια χάλια θα σε θεωρούν και πάλι. Θα σε υποβαθμίζουν ως άνθρωπο και πάλι.

Το φύλο εν προκειμένω, δηλαδή, είναι κάτι το οποίο τον άλλον τον κάνει να νιώθει άνετα να χρησιμοποιήσει μία οικειότητα μεταξύ σας χωρίς να υπάρχει τίποτα.

Ναι. Ναι, ναι, ναι. Και η ευγένεια μεταφράζεται ως πρόσβαση στο σώμα της, στο μυαλό της, στο οπουδήποτε. Επειδή είμαι ευγενική, προσπαθώ να 'μαι ευγενική. Ξέρω ότι π.χ. η συναδέλφισσά μου, λόγω πολλαπλών επεισοδίων και πραγμάτων, πλέον έχει άμυνες και είναι πολύ πιο «Σε παρακαλώ, δεν θέλω» και είναι πιο έτσι. Και καλά κάνει. Ενδεχομένως να 'ναι και λύση αυτό. Αλλά εγώ δεν μπορώ, ρε παιδί μου, να... Δεν ξέρω. Δεν μπορώ να γίνω αγενής. Και θεωρούν αδυναμία την ευγένεια. Ή ότι δεν μπορώ να βάλω τα όριά μου. Μπορείς να βάλεις τα όριά σου και να είσαι ευγενικός. Απλά οι άνθρωποι είναι τόσο παρεμβατικοί που δεν τους εμποδίζει τίποτα, κανένα λεκτικό οδόφραγμα. Δηλαδή, μου στείλανε μετά, μου 'στειλε ο υπεύθυνος των open mics μήπως πρέπει να του μιλήσουμε και τα λοιπά. Θεωρώ ότι κι αυτό είναι λάθος. Να παρέμβει ένας άντρας για να οριοθετηθεί ένας. Γιατί εκείνη τη βραδιά εγώ ήτανε να φύγω, αυτός συνέχεια μου μιλούσε και κάποια στιγμή ο μαγαζάτορας  –ο οποίος είναι γνωστός μου κιόλας– μου λέει: «Να σου πω, θέλεις να μιλάμε τάχα μου και καλά για να φύγει λίγο; Να κόψει λίγο;». Και μιλάγαμε. Γιατί πρέπει να παρέμβει ένας άντρας για να μπορέσω εγώ να λειτουργήσω και να οριοθετήσω έναν άνθρωπο; Είναι ένας φαύλος κύκλος. Είναι ειρωνικό ότι χρειάζομαι έναν άντρα για ν' αποφύγω έναν άλλον άντρα.

Έχουν υπάρξει στιγμές που να 'χεις σκεφτεί εκ των υστέρων «Μακάρι να 'μουν αγενής για να τον κόψω»;

Ναι. Πάρα πολλές φορές. Πάρα πολλές φορές και ενδεχομένως φοβάμαι ότι κάποια στιγμή θα καταλήξω να είμαι πάρα πολύ αγενής. Ελπίζω να έχω το φίλτρο ποιοι αξίζουν αγένεια και ποιοι δεν αξίζουνε προφανώς. Αλλά, όταν δέχεσαι κάθε τόσο υποτίμηση, μετά σου αλλάζει πολύ το μυαλό. Δηλαδή, λες, βρίζεις από μέσα σου. Κι έχω βρίσει πολλές φορές από μέσα μου. Πολύ άσχημα έχω μιλήσει. Ότι τώρα θα τους αποδείξω εγώ. Με πιάνει τρελό πείσμα. Γιατί δεν βγαίνει αλλιώς η δουλειά. Θα χάσεις τη δουλειά σου. Ξανά είχε τύχει πάλι πρόσφατα στη Θεσσαλονίκη ο μαγαζάτορας να μιλά με υποτίμηση. Και λέω αν εγώ αυτή τη στιγμή βραχυκυκλώσω, πριν αρχίσω την παρουσίασή μου, θα χάσω τη δουλειά. Θα χάσω τη δουλειά; Δε θα είμαι καλή. Όχι ότι θα μου πουν «Δεν πληρώνεσαι», προς Θεού. Αλλά δεν θα είμαι εντάξει εγώ στο πρόγραμμά μου. Δεν μπορώ να το επιτρέψω αυτό. Δεν θέλω να είμαι αγενής. Δηλαδή δε μου αρέσει. Είναι βία αυτό μέσα μου. Εσωτερική βία. Ψυχαναγκασμός. Δεν υπάρχει κάτι χειρότερο απ' το να ψυχαναγκάζεσαι. Να μπαίνεις σ' έναν ρόλο. Ο εαυτός μου είναι ευγενικός. Δηλαδή το ξέρω ότι δεν μπορώ να μιλάω άσχημα στους ανθρώπους, γιατί μ' αναγκάζεις να... Δεν ξέρω.

Και μετά το άλλο άτομο θα θεωρήσει ότι είσαι κι αγενής.

Ναι, ναι, ναι, ναι! Είναι αυτογκόλ μετά. Είναι όπως στα μηνύματα, που δεν απαντάς στα μηνύματα ενός πέφτουλα. «Άντε μωρή, πουτάνα κι εσύ είσαι» που σου λέει αυτό το πράγμα. Κάτσε ρε λίγο, ρε. Επειδή, σ' απέφυγα είμαι; Φταίω κιόλας; Ναι. Ναι, ναι, ναι, ναι.

Ναι, όχι. Υπάρχει μία παραδοχή εξαρχής ότι πρέπει να είσαι ευγενική και να ανταποκρίνεσαι σ' αυτό που θέλει ο άλλος και να μιλήσεις με τους όρους που θέλει ο άλλος.

Ναι, ναι, ναι, ναι. Ακριβώς. Ένα to do list δικό του κάνεις εκείνη τη στιγμή. Είσαι ευγενική, τσεκ. Προχωράμε. Πα, πα, πα, πα. Τ[00:35:00]ι; Είσαι; Δεν θες; Λες όχι σ' αυτό; Ωραία, είσαι ό,τι χειρότερο έχω δει μπροστά μου. Δηλαδή, προσπαθώ να μη βρίζω, αλλά οι άνθρωποι αυτοί συνήθως βρίζουνε. Και με αναγκάζουν να βρίζω κι εγώ από μέσα μου. Λέω δεν γίνεται. Δεν είναι δυνατόν. Δηλαδή, δεν έχει τη στοιχειώδη ενσυναίσθηση να καταλάβει πώς νιώθει αυτή τη στιγμή ένας άνθρωπος;

Εσύ από αυτά τα περιστατικά έχεις πάρει καθόλου υλικό για να το φέρεις στη σκηνή; Γιατί φαντάζομαι θα έχεις φουλ γυναικείο κοινό.

Ναι. Ναι, ναι, ναι.

Όλες οι γυναίκες θέλουμε μία γυναίκα κωμικό.

Ναι, ναι.

Θα κάνανε πάρα πολύ connect με αυτό το πράγμα.

Ναι. Έχω γράψει κείμενα. Και γενικότερα προσπαθώ έως ένα σημείο. Γιατί πάντα θεωρώ ότι ένας άνθρωπος δεν είναι μόνο γυναίκα. Εννοώ είμαι γυναίκα σίγουρα και οτιδήποτε γράφω –υποσυνείδητα ή μη– γράφεται με τη γυναικεία οπτική μου. Με τους δικούς μου φόβους που 'χουνε χτιστεί ως γυναίκα, με τον δικό μου εγκέφαλο, με, με, με. Τη δικιά μου αισθητική, όλα αυτά. Αλλά περιορίζω ένα θέμα, το θέμα της γυναίκας, έως ένα σημείο γιατί δεν... θεωρώ ότι καλό είναι να μην το υπερθεματίζουμε. Γιατί δεν θέλω να λένε ότι η Δήμητρα είναι μόνο αυτό, λέει μόνο για τα γυναικεία θέματα. Προφανώς, θίγω κι άλλα θέματα. Προσπαθώ να είμαι γενικότερα ανοιχτή σε κάθε θέμα. Αλλά αυτό που εγώ μπορώ να πω με σιγουριά και βεβαιότητα είναι τα γυναικεία θέματα, γιατί αυτά περνάω. Δεν μπορώ να μιλήσω για τους ομοφυλόφιλους. Μπορώ να μιλήσω, εννοείται, και να τους υποστηρίξω. Αλλά έχει άλλη μαγεία το storytelling μιας γυναίκας για τα γυναικεία θέματα κι άλλη μαγεία έχει, ας πούμε, ένα observé κείμενο ενός άντρα για τα γυναικεία θέματα. Μαγεία; Καμία μαγεία δεν έχει. Θεωρητικά έχω ακούσει, ας πούμε, άντρες κωμικούς, πολύ καλούς άντρες κωμικούς, να λένε για το Me Too. Καλά πράγματα, εννοώ πολύ καλά αστεία. Αλλά δεν είναι το ίδιο. Δεν είναι. Όπως δεν είναι το ίδιο όταν εγώ θίγω, ας πούμε, τα θέματα των ομοφυλόφιλων. Δεν... ένα storytelling πρέπει να 'χει το στοιχείο της ταυτότητάς σου. Ένα σωστό storytelling. Εννοείται μπορεί να υπάρχουνε σουρεάλ storytelling, να λες πράγματα τα οποία δεν ισχύουνε. Αλλά για μένα, οτιδήποτε έχω πει και ίσχυε ήταν πολύ πιο δυνατό κείμενο.

Έχεις πάρει ποτέ θετικές αντιδράσεις απ' το κοινό όταν έχεις αναφέρει έτσι κάποιο αστείο πιο «γυναικείο» –θα το βάλω σε εισαγωγικά– να έρθει μία κοπέλα ποτέ και να σου πει «Ναι, αυτό, όντως!».

Ναι, ναι. Και όχι μόνο στο stand up. Και στο Facebook όταν γράφω, δηλαδή, μου έχουνε στείλει άπειρα μηνύματα ότι: «Είναι δυνατόν να τα θίγουμε αυτά ακόμα εν έτει 2023;». Ή '22, ό,τι είχαμε. Δεν είναι δυνατόν. Αλλά, ναι, γίνεται. Και πάρα πολλές κοπέλες ενισχύουνε την αυτοπεποίθησή μου ή ενισχύουνε τον δικό μου εντός εισαγωγικών αγώνα να βρίσκομαι σ' αυτόν τον χώρο, τον ανδροκρατούμενο χώρο. Και αγόρια, αλίμονο. Αλλά, όταν σ’ το λέει ένα κορίτσι ξέρεις ότι σ’ το λέει, ότι βγάζει καλό. Εμένα μου κάνεις αυτή τη στιγμή καλό. Γιατί όταν ένα κορίτσι βγαίνει μπροστά, σε οποιοδήποτε επίπεδο είναι αυτό, πολιτικό ακόμα; Σε πολιτικό χώρο; Όταν βγαίνει μπροστά ένα κορίτσι κάνει καλό και στα υπόλοιπα κορίτσια. Εδραιώνεται, γίνεται statement: το κορίτσι –το κορίτσι;– η γυναίκα μπορεί να είναι παντού.

Πιστεύεις ότι η κωμωδία μπορεί να υπάρξει με τρόπο που να μην προσβάλλει καμία κοινωνική ομάδα;

Σίγουρα μπορεί να υπάρχει κωμωδία που δεν προσβάλλει καμία κοινωνικά ευαίσθητη ομάδα. Ή περιθωριοποιημένη. Δηλαδή, αυτό είναι πανεύκολο. Θέλει βασικά πρόθεση για να προσβάλλεις κάποια κοινωνικά ευαίσθητη ομάδα. Γενικά, όμως, η κωμωδία έχει κάποιους όρους. Όπως, το «punching up» και το «punching down». Το punch είναι μπουνιά. Όπως και να το κάνουμε κάποιος πρέπει να φάει τη σφαλιάρα.[00:40:00] Σφαλιάρα δεν εννοώ βία, λεκτική βία. Δεν είναι απαραίτητο αυτό. Αλλά κάποιος πρέπει να είναι ο χαμένος της υπόθεσης. Μπορείς να δώσεις την «μπουνιά» σου, ας πούμε, σε άτομα που ή σε ομάδες όπου εκμεταλλεύονται, είναι υπερτιμημένα, είναι άτομα τα οποία δεν έχουνε θιχτεί, δεν έχουνε βγει στην επιφάνεια. Όπως αυτά είναι τ' αφεντικά για παράδειγμα. Μάλλον άτομα τα οποία, ομάδες που 'ναι, εκ του ασφαλούς έχουνε προνόμια, πάρα πολλά προνόμια. Και ενδεχομένως αδίκως έχουνε προνόμια. Είναι πολλές αυτές οι ομάδες: τα αφεντικά, οι ρατσιστές, οι φασίστες, άνθρωποι που ασκούν βία. Εσύ ασκείς βία με το... βία; Ασκείς τη δικιά σου αντίδραση στη δικιά τους δράση. Σ' αυτά, ναι, ναι. Είναι... κάπως πρέπει να γίνει... όχι πρέπει να γίνει. Η δικιά μου γραμμή είναι ότι θέλω να τοποθετούμαι σ' αυτά. Και δεν με νοιάζει αν νιώθουν προσβολή. Γιατί υπάρχει λόγος που κάνω αυτήν την προσβολή. Είναι αντίδραση, δεν είναι δράση. Τώρα, η ερώτηση είναι αν γίνεται να μη θίξουμε καμία κοινωνική ομάδα. Θεωρώ πως είναι πάρα πολύ δύσκολο. Εμμέσως, πλαγίως και εντέχνως θίγεις πάντα κάποια ομάδα. Δηλαδή, κι εγώ που έθιξα, ας πούμε, τον αδερφό μου, τον Καλλίνικο, έθιξα τα ΑΜΕΑ. Δηλαδή, αν κάνουμε την επαγωγή βγαίνει τα άτομα με αναπηρία ότι έθιξα. Ή το κράτος. Ενώ λέω κάτι προσωπικό. Πάντα αν κάνουμε επαγωγές πάντα κάποιον θίγουμε.

Τι θα ήθελες να δεις ν' αλλάζει στον χώρο σου για τις γυναίκες κωμικούς;

Το κοινό. Βέβαια, το κοινό είναι κομμάτι της κοινωνίας. Θα 'θελα ν' αλλάξουν κάποια πράγματα της κοινωνίας. Δηλαδή, αυτό θέλει πάρα πολύ χρόνο, βέβαια. Γιατί έχει αφήσει αποτύπωμα, θα 'χουμε για 50 χρόνια σίγουρα αυτό το αποτύπωμα ότι η γυναίκα δεν μπορεί να είναι αστεία, ας πούμε, ξέρω 'γω. Αλλά το κοινό να είναι πιο ανοιχτό. Να προσπαθήσει να μην προσδιορίζει τους ανθρώπους και την αξία τους βάσει φύλου, βάσει οικονομικών κριτηρίων, δεν ξέρω τι, οτιδήποτε. Και να 'ναι ανοιχτό πριν μιλήσει ο άλλος. Δηλαδή, εννοείται μια γυναίκα άμα μπει μπούρδα μπροστά στην σκηνή, δηλαδή, τύπου «Δόξα τω Θεώ που βγήκε η Χρυσή Αυγή», ας πούμε, ναι, δεν το σώζει το γεγονός ότι είναι γυναίκα. Αλλά να είμαστε ανοιχτοί. Να μην υπάρχει προκατάληψη. Τώρα, αναφορικά με τη σκηνή, να 'ταν πιο συμπεριληπτική σίγουρα. Δηλαδή, θα έπρεπε να σκεφτεί ότι μια γυναίκα κωμικός έχει τη διπλάσια δουλειά από έναν άντρα. Οπότε μην είναι και τόσο αυστηροί σε κάποια θέματα αν πήγε καλά ή δεν πήγε καλά. Πρέπει να έχει στον νου του ότι υπάρχουν κι άλλα κριτήρια κι άλλα πράγματα τα οποία δεν τα 'χει περάσει. Δεν έχει μπει, δεν μπορεί να μπει στα παπούτσια της. Σίγουρα, επίσης, θα ήθελα περισσότερες γυναίκες να είναι στη σκηνή. Αυτό είναι αποτέλεσμα, απόρροια πάλι της κοινωνίας. Γενικότερα να είμαστε λίγο πιο προοδευτικοί. Δηλαδή, η τέχνη οφείλει να είναι προοδευτική. Δεν μπορείς να λες ότι εγώ είμαι αριστερός και να χτυπάς τη γυναίκα σου. Αυτό είναι ανέκδοτο με δύο όρους. Πρέπει να 'μαστε προοδευτικοί. Και να πέσει λίγο ο εγωισμός. Και από τα δύο φύλα εννοείται. Αλλά κυρίως από τους άντρες. Κυρίως από τους άντρες. Περισσότερη ενσυναίσθηση, λιγότερος εγωισμός. Αυτό

Σ' ευχαριστώ πολύ, Δήμητρα.

Εγώ. Εγώ πολύ.

Καλή συνέχεια.

Καλή συνέχεια.