Καλησπέρα. Θα μας πείτε το όνομά σας;

Καλησπέρα σας. Ονομάζομαι Κουνάδης Νικόλαος.

Είναι Κυριακή 22 Αυγούστου 2021. Βρίσκομαι με το Νικόλαο Κουνάδη στο Ηράκλειο Κρήτης. Εγώ ονομάζομαι Κατερίνα Μανωλούκου, είμαι ερευνήτρια στο Istorima, και ξεκινάμε. Θα μας πείτε κάποια πράγματα για εσάς;

Σαφέστατα. Γεννήθηκα στην Αθήνα στις 28/03 του ‘82. Έμεινα στην Αθήνα έως το τέλος της Έκτης Δημοτικού και εν συνέχεια για επαγγελματικούς λόγους η μητέρα μου και εγώ και ο αδερφός μου μετακομίσαμε στο Ναύπλιο, όπου μείναμε μέχρι και που τελείωσα εγώ το σχολείο το 1999. Εν συνεχεία ανεβήκαμε στην Αθήνα πάλι. Τελείωσα τη στρατιωτική μου θητεία και από το 2004 και μετά μετακόμισα στη Σάμο λόγω δικών μου επαγγελματικών υποχρεώσεων, καθότι είχα γίνει στρατιωτικός. Στη Σάμο, στο Καρλόβασι της Σάμου, έμεινα μέχρι το 2009, όπου και αποστρατεύτηκα οικειοθελώς, και μετά γύρισα πάλι στην Αθήνα για λίγο καιρό. Και από το 2009 έως και σήμερα διαμένω στο Ηράκλειο της Κρήτης, όπου και εργάζομαι. Έχω ολοκληρώσει σπουδές στον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό της Σχολής Ανθρωπιστικών Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου και την ώρα που μιλάμε εκπονώ τη διπλωματική μου στο Μεταπτυχιακό του Πανεπιστημίου Αιγαίου «Διακυβέρνηση, ανάπτυξη και ασφάλεια στη Μεσόγειο», και αφορά κυρίως τη Μέση Ανατολή.

Ποιο είναι το επάγγελμά σας; 

Σαφέστατα. Δεν σας το είπα κιόλας. Εργάζομαι ως δύτης στο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που υπάρχει εδώ στο Ηράκλειο της Κρήτης, της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού. Από το 2010, από το Μάιο του 2010 έως και σήμερα, όπου έχω προσληφθεί, έχω αυτά τα καθήκοντα. Είμαι ο δύτης του σταθμού.

Θα μας πείτε τι εργασίες εκτελείτε;

Ναι, θα σας πω, γιατί συνήθως με ρωτάνε και εμένα. Όταν το ακούνε λιγάκι μου λένε για καλώδια και για διάφορα πράγματα. Καταρχάς, σε αυτό το κομμάτι στο οποίο εργάζομαι είμαστε λίγο σαν τους οικοδόμους του νερού! Ουσιαστικά κάνουμε… Μπορεί να κάνουμε από έναν απλό καθαρισμό σ’ ένα μηχάνημα που βρίσκεται σ’ ένα υποθαλάσσιο μέρος του εργοστασίου έως και να κάνουμε κάτι πολύ σύνθετο: να χρειαστεί να χτίσουμε κάτι μέσα στο νερό, να τοποθετήσουμε κάτι, να κλείσουμε τη ροή της θάλασσας, γενικότερα έως και την ασφάλεια της εκφόρτωσης καυσίμων, που είναι κύρια εργασία, που έρχεται ένα καράβι με υγρά καύσιμα προκειμένου να μπορεί να λειτουργεί το εργοστάσιο και εμείς είμαστε υπεύθυνοι για την εκφόρτωση λόγω του ότι υπάρχουν υποθαλάσσιοι αγωγοί κατά μήκος του εργοστασίου. Οπότε, εμείς είμαστε υπεύθυνοι για τη συντήρηση γενικότερα, για τη συντήρηση, την ασφάλεια και οτιδήποτε έχει σχέση με το υδάτινο περιβάλλον του εργοστασίου. 

Πώς εκπαιδεύεται κάποιος προκειμένου να εργαστεί ως επαγγελματίας δύτης;

Υπάρχουν πολλοί τρόποι να γίνει κάποιος επαγγελματίας δύτης. Είτε γίνεσαι βγάζοντας κάποια διπλώματα για αυτόνομη κατάδυση και μετά βγάζεις κάποιες απαιτούμενες άδειες απ’ το Λιμεναρχείο και αρχίζεις και δουλεύεις σαν βοηθός σε μία εταιρεία και κάποια στιγμή μετά από ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα καταφέρνεις και γίνεσαι… παίρνεις την άδεια δύτου. Δίνεις εξετάσεις στο Λιμεναρχείο και γίνεσαι δύτης. Βέβαια, προσωπικά δεν έχω γίνει έτσι. Σαν δύτης έγινα πρώτη φορά κατά τη στρατιωτική μου θητεία στο Πολεμικό Ναυτικό, όπου τελείωσα τη Σχολή Δυτών της Μονάδας Υποβρυχίων Καταστροφών, και όταν αποστρατεύτηκα τιμής ένεκεν μάς παρέχουν εμάς το δικαίωμα να γίνουμε επαγγελματίες… Μάλλον παίρνουμε την άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος του δύτη. Από κει και μετά δεν δούλεψα πολύ έξω, στο εξωτερικ[00:05:00]ό, στην αγορά, αλλά μόλις αποστρατεύτηκα είχα κάνει τα χαρτιά μου —είχε βγάλει μία προκήρυξη ο ΑΣΕΠ για τη ΔΕΗ. Έπαιρνε ένα άτομο τότε, θυμάμαι. Εγώ έμενα ήδη εν ενεργεία στρατιωτικός. Δεν είχα αποστρατευτεί όταν έκανα τα χαρτιά μου το 2007— και έτσι, κάποια στιγμή το 2010, και πάνω στην κρίση κιόλας, τότε που γινότανε λίγο με τις δουλειές και με τις προσλήψεις, είχε γίνει λίγο μεγάλος πανικός, με ενημέρωσαν ότι προσλαμβάνομαι, ότι έχω επιτύχει στις εξετάσεις για την κάλυψη της θέσης του δύτη στο εργοστάσιο στα Λινοπεράματα Ηρακλείου, οπότε και την αποδέχτηκα. Οπότε εγώ είχα εκπαιδευτεί ως επί το πλείστον στο Πολεμικό Ναυτικό. Εκεί πήρα το μεγαλύτερο μέρος της εμπειρίας μου. Και μετά σιγά-σιγά πάνω στη δουλειά, εξασκώντας το επάγγελμα και συνεργαζόμενος με έναν πολύ έμπειρο δύτη που ήταν ήδη πολλά χρόνια σε αυτή τη δουλειά, έμαθα πάρα πολλά πράγματα.

Πώς σας επηρέασε η απόφασή σας να αλλάξετε επάγγελμα;

Δεν με επηρέασε υπό την έννοια… Είχα αποφασίσει ότι δεν θα μπορούσα να κάτσω στο Στρατό. Είχα φύγει, για αυτό και αποστρατεύτηκα πριν μάθω για τη θέση, όπως και είχα αποφασίσει ότι δεν θα εξασκήσω αυτό το επάγγελμα στην ελεύθερη αγορά, διότι τότε ήτανε λιγάκι κάποιες μικροδουλειές που είχα αναλάβει μετά το τέλος της στρατιωτικής μου θητείας, η αναλογία της κούρασης και των χρηματικών αποδοχών ήτανε πολύ κακή, ας το πω έτσι ευγενικά, οπότε είχα αποφασίσει —ήταν ένα πολύ σκληρό επάγγελμα στην ελεύθερη αγορά— ότι, αν μπορούσα να κάνω κάτι διαφορετικό, θα το έκανα. Αλλά, τελικά οδηγηθήκαμε σε διαφορετικό μονοπάτι. 

Θα μας περιγράψετε τις εργασίες που είχατε εκτελέσει εκείνη την περίοδο στην ελεύθερη αγορά;

Ναι. Είχα κάνει κάποιο… Δούλευα για ένα συγκεκριμένο καταδυτικό πολύ γνωστό στον Πειραιά. Ως επί το πλείστον ήτανε κάποιοι καθαρισμοί και κάποιες εργασίες σε κάτι σκάφη. Ήταν χειμώνας, κιόλας, αν θυμάμαι καλά, και έχω πολύ κακές αναμνήσεις από όλη αυτή τη διαδικασία, γιατί, παρότι ήταν πολύ δύσκολη η εργασία και οι συνθήκες και το κρύο, όπως προείπα, οι αποδοχές δεν ήταν αυτές που θα έπρεπε να είναι.

Υπάρχουν άλλοι τομείς στους οποίους μπορεί να απασχοληθεί ένας επαγγελματίας δύτης;

Κοιτάχτε, οι δύτες γενικά οι επαγγελματίες μπορεί να δραστηριοποιούνται είτε στην εκπαίδευση, δηλαδή στη δημιουργία άλλων αυτοδυτών, είτε στην ενάλια αρχαιολογία, να ψάχνουν τα αρχαία στο υδάτινο περιβάλλον της Ελλάδας ή και αλλού, είτε γενικά μπορεί να κάνει, είτε στη διάσωση, είτε οπουδήποτε. Τώρα, στο συγκεκριμένο κομμάτι το δικό μας εγώ θα σας πω —επειδή δεν ξέρω αν υπάρχει όρος ελληνικός, γιατί συνήθως εμείς στην Ελλάδα εδώ τα περικλείουμε όλα σε έναν όρο, δηλαδή «επαγγελματίας δύτης»—, συνήθως ο λατινικός όρος είναι «commercial diving», που σχετίζεται καθαρά με τη βαριά βιομηχανία, δηλαδή από το να αλλάζεις σωλήνες μέσα στο νερό, από το να δημιουργείς κάποιες κατασκευές μες στο νερό και διάφορα άλλα πράγματα. Οπότε, είναι ένα επάγγελμα το οποίο πρέπει να ξέρεις λίγο από όλα για να μπορείς να κάνεις, γιατί πρέπει να προστατεύεις τον εαυτό σου, πρέπει να προστατεύεις το ζευγάρι σου, πρέπει να έχεις αντίληψη με το περιβάλλον, πρέπει να ξέρεις λίγο να κολλάς, πρέπει να ξέρεις λίγο να κόβεις, πρέπει να ξέρεις λίγο να χτίζεις. Οπότε, είσαι λίγο από όλα. Είσαι ένα πολυεργαλείο, ένας ελβετικός σουγιάς.

Θα μας πείτε τι εξοπλισμό και τι μέσα αξιοποιείτε στη δουλειά σας; 

Θα σας πω. Βασικά, είναι… Ξεκινώντας, μία μεγάλη δυσκολία που αντιμετωπίζουν οι δύτες είναι το κρύο, είτε καλοκαίρι είτε χειμώνας. Επειδή συνήθως οι εργασίες —εάν το επιτρέπει το βάθος— είναι πολύωρες, οπότε η παραμονή σε υδάτινο περιβάλλον είναι πολύ[00:10:00]ωρη, το μεγαλύτερο πρόβλημά μας είναι το κρύο. Οπότε, ξεκινάμε από τη στολή, ξεκινάμε — συγνώμη— από τον καταδυτικό εξοπλισμό με μία καλή στολή που μας προστατεύει. Σχετίζεται με τα πόσα χιλιοστά είναι αυτό το υλικό, που λέγεται νεοπρένιο. Και αυτό σε κρατάει επί της ουσίας ζεστό για όσες ώρες δουλεύεις, ή το κατά δύναμη ζεστό —έτσι;—, γιατί μετά από κάποιες ώρες δεν είσαι ζεστός.  Υπάρχουνε πολλοί τύποι στολών. Αυτές που χρησιμοποιούμε συνήθως εμείς εδώ στην Ελλάδα, και εδώ στην Κρήτη μάλλον καλύτερα να πω, που δεν έχουμε πολύ μεγάλα κρύα, είναι υδάτινου τύπου —συγγνώμη— ημιστεγανές ή… Δεν θυμάμαι τώρα τον ακριβή ορισμό, οπότε μη σας πω και κάτι ψέμα. Δεν είναι υδάτινου τύπου, είναι… Περνάει επί της ουσίας το νερό μέσα και σου κρατάει σταθερή τη θερμοκρασία. Και υπάρχουν και οι στολές που χρησιμοποιούνε σε πιο δύσκολα περιβάλλοντα, όπως στη Βόρεια Ελλάδα ή σε δύτες που δραστηριοποιούνται σε λίμνες, που είναι στεγανό και επί της ουσίας μπαίνεις μέσα με τη φόρμα σου και δεν κρυώνεις καθόλου. Εμείς εδώ πέρα, όπως είπα, έχουμε τις στολές όπου περνάει το νερό μέσα. Έχουμε τα καταδυτικά μποτάκια, τα γάντια μας και την κουκούλα. Έχουμε τις μάσκες που φοράμε κάτω για να μπορούμε να βλέπουμε το νερό, έχουμε τους αναπνευστήρες. Και μετά πάμε στα ιδιαίτερα τα πέδιλα —τα θυμάμαι, κιόλας, ένα-ένα γιατί, καταλαβαίνετε, έχω brainstorming— και μετά πάμε στα είδη στα πιο ειδικά που είναι για την κατάδυση, που είναι το τζάκετ της κατάδυσης, που άλλοι το λένε σωσίβιο, οι πιο παλιοί δύτες, καθότι συνήθως παλιότερα δεν βουτάγανε με τέτοια, που χρησιμεύει στο να μπορούμε να σταθεροποιούμε, να καθόμαστε πιο σταθεροί μέσα στο νερό σε ορισμένο βάρος ή όταν θέλουμε να σηκώσουμε κάτι. Έχουμε το ρυθμιστή, με αυτό που αναπνέουμε, που είναι το πιο σημαντικό κομμάτι ο ρυθμιστής αναπνοής, και η μπουκάλα, που έχει μέσα τον αέρα μας. Αυτά είναι τα βασικά για να μπορούμε να βουτήξουμε. Το μαχαίρι μας το ρολόι μας κτλ., όλα αυτά σε δεύτερη φάση, που είναι απαραίτητα για να μπορέσει να βουτάει ένας δύτης με ασφάλεια.  Από εκεί και πέρα, τώρα διάφορα εργαλεία μπορώ να σας πω πολλά, αλλά επί της ουσίας ό,τι χρησιμοποιεί ένας τεχνικός ή ένας μηχανικός ή ένας μηχανολόγος έξω από τη θάλασσα περίπου τα ίδια χρησιμοποιούμε και εμείς. Δεν διαφοροποιούμαστε στα βασικά εργαλεία, δηλαδή μια βαριά που θα χρησιμοποιεί ένας τεχνίτης έξω χρησιμοποιούμε και εμείς μέσα. Τώρα, σε διάφορα άλλα πράγματα, όπως όταν θέλουμε να κόψουμε, που χρησιμοποιούμε αεροτροχούς, ή όταν θέλουμε να οξυγονοκολλήσουμε κάτι, εκεί είναι πιο ειδικά εργαλεία τα οποία συνήθως είναι στεγανά, όπως καταλαβαίνετε, για να μη μας χτυπήσει το ρεύμα. Οπότε, χρησιμοποιούμε και τέτοια πιο ιδιαίτερα εργαλεία. Είναι πάρα πολλά, οπότε να σας απαριθμήσω όλα τα εργαλεία δεν γίνεται. Είναι… Σαφώς κάθε δουλειά χρειάζεται τα δικά της εργαλεία. Και το σημαντικότερο είναι ότι τις περισσότερες φορές ο δύτης υποχρεούται να φτιάχνει εργαλεία γιατί, καταλαβαίνετε, πάντα δουλεύει σε μία κατάσταση που τίποτα δεν είναι το ίδιο. Δηλαδή, μία απλή εργασία μπορεί να χρειάζεται να δημιουργήσει κάτι γιατί οι συνθήκες συνήθως δεν είναι ευνοϊκές, δηλαδή μία βαριά μπορεί να μην μπορεί έτσι όπως είναι… ένα σφυρί να πρέπει να το τροποποιήσει προκειμένου να μπορέσει να τον βοηθήσει στη δουλειά που κάνει.

Θέλετε να μας δώσετε κάποιο παράδειγμα τροποποίησης εργαλείου σε κάποια συγκεκριμένη εργασία που έχετε πραγματοποιήσει;

Προφανώς. Σκεφτείτε ότι… Έχετε δει οικοδομή, φαντάζομαι, έχετε δει… προκειμένου… Απ’ τις οικοδομές χρησιμοποιούμε πολλά πράγματα προκειμένου να μπορούμε να σταθεροποιούμε… Έχει κολλήσει το μυαλό μου, οπότε, καταλαβαίνετε, λίγο είμαι και αργός. Τροποποίηση… Ναι, έχουμε χρησιμοποιήσει πολλές φορές. Ας πούμε, έχουμε χρησιμοποιήσει πάρα πολλές φορές… Τροποποιούμε πάρα πολλά εργαλεία. Πρώτα από όλα τους τροχούς, τους αεροτροχούς. Πολλές φορές, για να μπορέσουμε να κόψουμε κάποια αλυσίδα απ[00:15:00]ό σημείο το οποίο δεν μπορούμε να έχουμε πρόσβαση, συνήθως τροποποιούμε με διάφορους τρόπους, είτε για να βγει πιο έξω το δισκάκι είτε για να είναι λίγο μεγαλύτερο, έτσι, προκειμένου να μπορούμε να κάνουμε τη δουλειά μας όσο το δυνατόν πιο καλά και όσο το δυνατόν πιο ασφαλείς και όσο το δυνατόν πιο γρήγορα, για να μπορέσουμε να διεκπεραιώσουμε κάποια κατάσταση. Αυτό μου έρχεται στο μυαλό τώρα, οπότε μη σας κουράζω με άλλα πράγματα.

Υπάρχουν και εργασίες μεγάλης έκτασης που πραγματοποιείτε;

Να. Έχουμε… Από όσο θυμάμαι, η πρώτη μου δουλειά όταν προσλήφθηκα το 2010 —που δεν ήξερα, και γιατί η εργασία μου στο Στρατό ήταν εντελώς διαφορετική απ’ αυτό που κάνω σήμερα και στη θάλασσα— ήτανε να βάλουμε έναν αγωγό πετρελαίου στα 30 μέτρα στο νησί της Ρόδου, όπου ήταν κάτι για μένα που φαινότανε πολύ δύσκολο. Όχι ότι δεν είναι —είναι δύσκολο, αλλά δεν είναι ακατόρθωτο—, αλλά σε εμένα, στα μάτια ενός άπειρου δύτη, που ήξερε να βουτάει βέβαια καλά αλλά δεν ήτανε τεχνικός, ήτανε μια πάρα πολύ δύσκολη διαδικασία, επίπονη και επικίνδυνη, γιατί, όπως καταλαβαίνετε, στα 30 μέτρα δεν έχεις τη δυνατότητα να δουλεύεις όσο θέλεις και δεν έχεις τη δυνατότητα να κάνεις και δεν έχεις απεριόριστο χρόνο να κάνεις ό,τι θέλεις. Οπότε, ήτανε μια καλή εμπειρία και δύσκολη, όπου μπήκα κατευθείαν στα βαθιά και κολύμπησα. Επίσης, πολύ δύσκολες δουλειές —και δεν είχα ξαναδεί— ήτανε με τις σημαδούρες ή αλλιώς τα ναύδετα. Τα λέμε σημαδούρες τώρα στην αργκό τη δικιά μας, αλλά επί της ουσίας είναι ναύδετα, τα οποία σκεφτείτε ότι είναι, έτσι, μεγάλης επιφάνειας, όπως το λέει η λέξη «ναύδετα», σημεία τα οποία έρχονται μέσα στη θάλασσα και δένουνε μεγάλα καράβια προκειμένου να σταθεροποιηθούν και να μπορούν να κάνουν την εκφόρτωση καυσίμου. Σκεφτείτε ότι ένα από τα ναύδετα τα οποία συντηρούμε ζυγίζει μαζί με την καδένα του περί τους 12,5, αν δεν κάνω λάθος, τόνους. Μόνο η αλυσίδα —θα μπω σε λίγο πιο τεχνικά κομμάτια— που έχει, που σκεφτείτε ότι είναι ενάμιση κλειδί, ενάμιση ναυτικό κλειδί, που σημαίνει ότι είναι γύρω στα 40 μέτρα, είναι Φ80, δηλαδή είναι πάρα πολύ χοντρή, για να καταλάβετε. Και είναι μία πάρα πολύ επικίνδυνη εργασία, πάρα πολύ μεγάλη, την οποία δεν την είχα ξαναδεί, δεν την είχα κάνει. Kαι ήταν, έτσι, μία πολύ δυνατή εμπειρία και είναι ακόμα, γιατί, σκεφτείτε ότι για να μπορέσουμε, αν είναι δύσκολη και αν χρειάζεται γερανούς έξω στην ξηρά, να ενώσουμε δύο αλυσίδες μαζί, σκεφτείτε ότι μόνο το ναυτικό κλειδί που συνδέει ένα σταθερό κομμάτι στο βυθό με αυτό το ναύδετο που σας περιγράφω ζυγίζει γύρω στα 80 κιλά. Οπότε, σκεφτείτε ότι όλη αυτή η διαδικασία είναι λίγο δύσκολη και συνάμα επικίνδυνη.

Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στις υποβρύχιες εργασίες και την ξηρά;

Μία εργασία στο βυθό —γενικά και μια κατάδυση, γιατί δεν είναι… Λέμε στη γλώσσα μας: «Plan the dive and dive the plan», δηλαδή «Σχεδίασε την κατάδυση και καταδύσου σύμφωνα με αυτό το σχέδιο». Οπότε, όλες μας οι εργασίες, και ιδιαίτερα όταν είναι μεγάλες, ο σωστός προγραμματισμός και η σωστή εκτέλεση των εργασιών ξεκινάει από την ξηρά. Δεν μπορείς να πας να ξεκινήσεις κάτι τέτοιο και να πάμε και ό,τι βρέξει ας κατεβάσει. Δεν γίνονται αυτά τα πράγματα στη δουλειά μας, γιατί εμείς, καταλαβαίνετε, χρειάζεται πρώτα… Δεν είμαστε του θεραπεύειν. Είμαστε του προλαμβάνειν. Και η θάλασσα γενικότερα δεν θα σου δώσει πολλές ευκαιρίες άμα κάτι πάει να γίνει λάθος. Και αν γίνει κάτι λάθος, δεν είναι και εύκολα αντιμετωπίσιμο στη θάλασσα. Οπότε, εμείς ξεκινάμε το σχεδιασμό και την εκτέλεση των εργασιών από την ξηρά, ελέγχοντας ή καθοδηγώντας πολλές φορές τους υπόλοιπους τεχνικούς που εμπλέκονται στη συν[00:20:00]τήρηση των μηχανημάτων ή στη συντήρηση των ναυδέτων ή στη συντήρηση των αγωγών, και εν συνεχεία σχεδιάζουμε τον όλο τρόπο, πώς θα μεταφερθεί στο χώρο, πώς θα μπει στη θάλασσα, πώς θα μεταφερθεί από το χώρο που θα το πάρει το ρυμουλκό μέχρι το σημείο όπου θα θέλουμε να βάλουμε τον αγωγό. Γενικά, είναι μία διαδικασία η οποία ξεκινάει από την ξηρά και εν συνεχεία τελειώνει με το τέλος της εργασίας και με την… επιτυχώς, είτε είναι αγωγός, είτε είναι ναύδετο, είτε είναι κάποια άλλη μηχανή, είτε είναι ένας καθαρισμός, είτε το οτιδήποτε. Πολύ σημαντικό είναι, ιδιαίτερα μέσα στο εργοστάσιο, η ενημέρωση, επειδή καταλαβαίνετε ότι είναι ένας χώρος στον οποίο εκτελούνται ταυτόχρονα πάρα πολλές εργασίες: τραβάνε νερό, αντλίες τραβάνε νερά, το χημείο κάνει άλλες εργασίες. Οπότε, η σωστή ενημέρωση του προσωπικού προκειμένου στο χώρο όπου θα βουτήξεις, όπου θα δραστηριοποιείται ο δύτης, να μη γίνει κάποια άλλη εργασία την ώρα που θα είναι μες στη θάλασσα είναι το σημαντικότερο κομμάτι, διότι φανταστείτε να είναι ένας δύτης μέσα στο νερό και ν’ αρχίσει μία δυνατή αντλία να τραβάει νερό. Φανταστείτε ότι μπορεί να γίνουν πάρα πολλά πράγματα. Οπότε, όλα αυτά τα ρυθμίζουμε πριν πάμε στη θάλασσα. 

Έχουν υπάρξει περιστατικά στα οποία έχετε κινδυνεύσει;

Πάντα υπάρχουνε περιστατικά. Και μόνο η φύση της δουλειάς… Η θάλασσα δεν είναι φτιαγμένη για να είναι ο άνθρωπος μέσα. Είναι να κολυμπάει, ναι, να κάνει ηλιοθεραπεία μετά, να τρώει μετά. Μια χαρά είναι όλα αυτά. Σαφέστατα κι έχουν υπάρξει και σαφέστατα θα υπάρξουν κι άλλα. Η πρώτη φορά, έτσι, που ένιωσα κατά κάποιον τρόπο τον κίνδυνο και τη σημασία που έχει να προσέχουμε είναι ενώ υπηρετούσα ακόμα τη θητεία μου. Είναι η πρώτη φορά που έκανα κάποια εργασία νύχτα και στην οποία δεν ήταν κάτι δύσκολο, γιατί επί της ουσίας ήταν ένας έλεγχος. Ένα καράβι έδειχνε ότι έπαιρνε νερό κι εμείς έπρεπε να δούμε, αν μπορούμε, να καταλάβουμε από πού παίρνει νερό, αν υπήρχε κάποια τρύπα ή οτιδήποτε. Το πρόβλημα με μένα ήταν ότι πήγαμε, έτσι, πολύ χαρούμενοι και πολύ για να κάνουμε την πρώτη επικίνδυνη επί της ουσίας δραστηριότητα μες στη νύχτα, αλλά δεν ρύθμισα καλά τα βάρη μου. Είχα πάρει πάρα πολλά. Είχα βάλει πάρα πολλά βάρη, που τα βάρη επί της ουσίας όταν τα φοράς αυτά σου δίνουν τη δυνατότητα να καταδυθείς. Επειδή οι στολές όπως σας προείπα, είναι από συγκεκριμένο υλικό που σου δίνει μία θετική άνωση, δηλαδή σε τραβάει προς τα πάνω, δεν σε αφήνει να βουλιάξεις, ας το πούμε κάπως έτσι, επί της ουσίας βάζεις βάρη και τα βάρη σου δίνουν τη δυνατότητα να κατέβεις στο επιθυμητό βάθος.  Δεν είχα ρυθμίσει καλά τα βάρη μου, γιατί ο κάθε άνθρωπος βουτάει με συγκεκριμένα βάρη. Και κάποια στιγμή την ώρα της κατάδυσης, ενώ ήμουνα δίπλα από το συμμαθητή μου και από το σχολείο —από το σχολείο εννοώ της κατάδυσης, έτσι;—, πήγα κάτι να κοιτάξω. Τα βάρη με πήρανε κάτω απότομα. Δεν πρόλαβα να κάνω τη μέθοδο Valsava, που λέμε, να εξισώσω στα αυτιά μου την εσωτερική με την εξωτερική πίεση με ένα τρόπο που ξέρουμε όλοι οι δύτες. Και κάποια στιγμή έφτασα σ’ ένα βάθος το οποίο για τα αυτιά μου ήταν απαγορευτικό. Με πονούσανε πολύ τα αυτιά μου. Έχασα το ζευγάρι μου, έχασα —κατά κάποιον τρόπο σαν vertigo, δηλαδή— το πάνω με το κάτω, γιατί είναι πολύ σύνηθες μες στη νύχτα και όταν δεν έχεις και καλή ορατότητα. Αλλά, τελικά λειτούργησα σωστά. Επειδή δεν έπρεπε να κάνω αυτό που σας είπα, να εξισώσω, εκείνη την ώρα που πονούσαν πολύ τα αυτιά μου, να εξισώσω την εσωτερική με την εξωτερική πίεση. Το μόνο που έπρεπε να κάνω ήταν να ανέβω σιγά-σιγά προς τα πάνω για να μπορέσει σιγά σιγά η πίεση να μειωθεί, οπότε να μειωθεί κι ο πόνος στα αυτιά μου. Και εκείνη τη στιγμή λειτούργησα όπως έπρεπε να λειτουργήσω. Έτυχε, γιατί μπορεί σε άλλη στιγμή να μη λειτουργούσα όπως θα έπρεπε να λειτουργήσω και να άρχιζα να εξισώνω, να τα ‘χανα και να είχαμε εντελώς διαφορετική τροπή στη διαδικασία αυτή. Οπότε, ανέβηκα σιγά-σιγά πάνω. Πέρασε ο πόνος αυτόματ[00:25:00]α στο αυτί μου γιατί πλέον δεν είχα την πίεση να με να με πονάει. Ανέβηκα, έψαξα για το ζευγάρι μου και κατά τύχη ήταν λίγο πιο κει το ζευγάρι μου, το οποίο δεν είχε καταλάβει και αυτό τίποτα από αυτά που έχουνε γίνει. Και αυτό ήτανε μία από τις δύσκολες στιγμές, τις πρώτες μου δύσκολες στιγμές, επικίνδυνες, που μπορεί να μην ήταν και τόσο επικίνδυνο αλλά εμένα μου φάνηκε λίγο… Ήταν η πρώτη μου δύσκολη στιγμή στη θάλασσα και στο Ναυτικό.  Ακόμα μία φορά μπορώ να θυμηθώ από τη θητεία μου ήτανε προς το τέλος της θητείας μου, το 2002 —και νομίζω πρέπει να ήτανε κι η τελευταία μου δουλειά στο Ναυτικό—, όταν από λάθος συνεννόηση μεταξύ του επικεφαλής και του καπετάνιου που ήτανε τότε είχαμε πάει να φτιάξουμε κάτι σημαδούρες. Κάτι, όπως σας είπα, ναύδετα φτιάχναμε —ελέγχαμε μάλλον αν χρειαζόντουσαν φτιάξιμο— και μου είπαν να προσεγγίσω, επειδή, ξέρετε, όταν υπάρχει κάποιο ρυμουλκό εκεί δίπλα ή κάποιο σκάφος, καταλαβαίνετε ότι το σκάφος δεν πρέπει να κάνει κινήσεις, γιατί άμα κάνει κάποια συγκεκριμένη κίνηση μπορεί να τραυματίσει το δύτη με την προπέλα του, μπορεί να τον χτυπήσει, μπορεί οτιδήποτε. Οπότε, από κάποια κακή συνεννόηση μού είπαν να προσεγγίσω, γιατί ήμουνα γύρω στα 200 μέτρα μακριά από το σημείο που ήτανε το σκάφος αυτό, το πλωτό μέσο αυτό. Προσέγγισα, αλλά εκείνη τη στιγμή έκανε ανάποδα, με αποτέλεσμα μόλις έφτασα κοντά στο πλωτό μέσο να με τραβάει προς τα πίσω, να με τραβάει προς την προπέλα. Χτύπησα λίγο στο… Ήρθα σε επαφή με το σκάφος, πολύ λίγο πιο γρήγορα, αλλά για καλή μου τύχη κατάλαβαν το λάθος που είχε γίνει και κατευθείαν σταμάτησαν τη λειτουργία της προπέλας, οπότε και είμαι εδώ και σας μιλάω σήμερα. Αυτό ήταν, νομίζω, τη δεύτερη, έτσι, που δεν το πολύ κατάλαβα κιόλας, γιατί γίναν όλα τόσο γρήγορα, που απλά κατάλαβα κάποια στιγμή ότι με τράβηξε η ροή και ότι χτύπησα πάνω στο σκάφος. Αλλά, κατά τα άλλα δεν κατάλαβα τι είχε γίνει μέχρι εκείνη τη στιγμή. Αλλά, ήταν, έτσι, μια δυνατή στιγμή, έτσι, για ένα αποχαιρετιστήριο από το Ναυτικό. Αυτό σε ό,τι αφορά το Ναυτικό.  Τώρα, άλλες στιγμές δεν θυμάμαι, έτσι, πολύ έντονες, αλλά γενικά υπάρχουνε, δηλαδή μες στη θάλασσα την ώρα που πάμε να δώσουμε… όταν έρχεται ένα καράβι και δένει… Ξέρετε, όταν έρχεται ένα καράβι, δένει σε μας για να ξεφορτώσει καύσιμα, βουτάει ο δύτης προκειμένου να του δέσει τον αγωγό καυσίμου του εργοστασίου με το γερανό, το καράβι να τον πάρει πάνω στη κουβέρτα του —η κουβέρτα είναι, για να ξέρετε, ναυτικός όρος. Σημαίνει «πάνω στο πλοίο»—, να την ενώσει με το σημείο που θα ξεφορτώσει το καύσιμο από τα αμπάρια του και να γίνει η εκφόρτωση κανονικά. Κάποια στιγμή έκαναν ένα λάθος χειρισμό. Ήταν ο συνάδελφός μου τότε που έχει βουτήξει και εγώ ήμουνα πάνω ουσιαστικά επικεφαλής. Έκανε μία κίνηση από λάθος, επειδή ήταν ένας νέος τότε χειριστής γερανού, από τη μεριά του καραβιού και ευτυχώς, για καλή μας τύχη, χωρίς να του πούμε να κάνει κάποια κίνηση κατέβασε τον αγωγό. Και όταν μιλάμε για αγωγό, να καταλάβετε ότι είναι ένας αγωγός που ζυγίζει συνολικά εκείνη την ώρα γύρω στους 4 τόνους, οπότε έχουμε λίγο βάρος, επειδή είναι γεμάτος με νερό. Είναι ελαστικός αγωγός αλλά έχει βάρος μέσα επειδή, καταλαβαίνετε, έχει μέσα και νερό.  Όταν κατέβασε τον αγωγό τα πέδιλα του συναδέλφου πιαστήκανε κάτω απ’ τον αγωγό, που θα μπορούσε να μην ήταν τα πέδιλα του —θα μπορούσε να ήταν λίγο πιο κει. Θα ‘ταν τα πόδια του—, οπότε και να είχαμε κάποιον σοβαρό τραυματισμό και δεν θέλω να σκέφτομαι και τι άλλο. Οπότε, καταλαβαίνετε ότι σε εμάς ο κίνδυνος είναι συνεχής. Οποιαδήποτε… Από μία απλή δουλειά που θα μπορείς να κάνεις μπορεί να πιάσει ένας καιρός, μπορεί να γίνει κάτι άλλο που να μην το περιμένεις, οπότε να δημιουργήσει μία κατάσταση επικίνδυνη για το δύτη και για τους ανθρώπους που δουλεύουν είτε πάνω στο σκάφος είτε μαζί με το δύτη. Οπότε, προσπαθούμε να προλαμβάνουμε πάντα το κακό προκειμένου να μη γίνει κάποιο ατύχημα.

[00:30:00]Πώς αισθάνεστε που κάνετε ένα επάγγελμα υψηλής επικινδυνότητας;

Να σας πω την αλήθεια δεν αισθάνομαι, δεν αισθάνομαι κάτι. Νομίζω ότι είναι κάτι το οποίο μπορούν να το κάνουν όλοι. Δεν είναι θέμα ικανοτήτων. Σίγουρα πρέπει να έχεις μια πιο καλή φυσική κατάσταση, πρέπει να διαχειρίζεσαι τους φόβους σου —γιατί όλοι μας φοβόμαστε. Δεν είμαστε… Δεν νομίζω ότι στη δουλειά μας υπάρχει κάποιος που να μη φοβάται. Ο φόβος είναι αυτός που κρατάει σε εγρήγορση τον επαγγελματία και δεν κάνει βλακείες. Σκεφτείτε ότι τα περισσότερα καταδυτικά ατυχήματα συνήθως γίνεται ή από πολύ άπειρους και από πολύ έμπειρους, οπότε το να μη φοβάσαι είναι ένα λάθος, μία λάθος στρατηγική, κατ’ εμέ. Είναι προσωπική άποψη αυτή. Από κει και πέρα, θα σας πω ψέματα αν σας πω ότι αισθάνομαι κάτι άλλο. Αισθάνομαι όπως ένας άνθρωπος που πάει το πρωί στο γραφείο του και έχει να κάνει μία συγκεκριμένη δουλειά. Το ίδιο πράγμα αισθάνομαι. Δεν αισθάνομαι κάτι διαφορετικό, ούτε ότι κάνω κάτι πιο δύσκολο, ούτε κάτι πιο εύκολο, ούτε γενικά. Εντάξει, το χειμώνα, να σας πω την αλήθεια, τρώμε λίγο κρύο παραπάνω, αλλά το καλοκαίρι μάς ζηλεύουν όλοι. Οπότε, υπάρχει μία ισορροπία με αυτό και οπότε είμαστε όλοι χαρούμενοι.

Ποια είναι η μορφή του δικού σας γραφείου; 

Η μορφή του δικού μας γραφείου... Έχουμε έναν χώρο στη θάλασσα δίπλα, που αυτό είναι ευχάριστο. Έχουμε ένα δωμάτιο που μπορούμε να απομονωθούμε, ναι, να απομονωθούμε, αλλά επί της ουσίας δεν είναι γραφείο. Είναι ένας χώρος ο οποίος έχουμε μέσα τα καταδυτικά εργαλεία κτλ. και έχουμε και ένα δωμάτιο το οποίο είναι ο χώρος μας και το οποίο καθόμαστε, επειδή όταν κάνουμε εκφόρτωση καυσίμου αναγκαζόμαστε να καθόμαστε από το πρωί μέχρι το βράδυ και πολλές φορές να κοιμόμαστε και στη δουλειά μας. Οπότε, είναι σαν το σπίτι μας. 

Πώς θα περιγράφατε τη σχέση σας με τη θάλασσα;

Πώς θα περιέγραφα τη σχέση με τη θάλασσα... Σίγουρα δεν θα μπορούσα να ζήσω χωρίς θάλασσα, αλλά το κακό λιγάκι με μας είναι ότι σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο, που δεν εργάζεται στη θάλασσα, πολλές φορές τη συνδέουμε με τη δουλειά και πράγματα τα οποία θέλουν οι υπόλοιποι κοινοί θνητοί, όπως το να πάμε για ένα μπάνιο ή το να πάμε να καθίσουμε να κάνουμε λίγο ηλιοθεραπεία ή γενικά με ό,τι σχετίζεται με αυτό το κομμάτι, εμείς λιγάκι είμαστε πιο αποστασιοποιημένοι, γιατί, όπως καταλαβαίνετε, όταν η θάλασσα είναι ο χώρος εργασίας σου, το να πας μετά να χαλαρώσεις νομίζω ότι δεν χαλαρώνεις. Δηλαδή, όταν μια μέρα είσαι τρεις και τέσσερις ώρες στη θάλασσα και θα σχολάσεις, μετά νομίζω ότι δεν θες πάλι να πας σε έναν χώρο που θα ‘σαι τρεις τέσσερις ώρες πάλι στη θάλασσα. Αλλά, ντάξει, η αλήθεια είναι ότι δεν θα μπορούσα να ζήσω χωρίς θάλασσα. 

Εσείς χειρίζεστε και σκάφη εντός της θάλασσας;

Συνήθως όλοι οι δύτες χειριζόμαστε σκάφη, διότι είναι απαραίτητο εργαλείο της δουλειάς μας, μέσα σ’ αυτούς και εγώ. Είναι αναγκαίο και είναι και σημαντικό, γιατί πολλές φορές, ιδίως το χειμώνα, ο χειριστής, που είναι από πάνω, που δεν έχει βουτήξει, δεν είναι μόνο αυτός ότι σε προσέχει. Είναι ότι σε βοηθάει, σου μεταφέρει τα εργαλεία και στα δίνει στο σημείο για να μην κουραστείς και κολυμπάς και γενικότερα είναι η ζωή σου, είναι συνδεδεμένος με σένα. Οπότε, το σκάφος είναι πάρα πολύ σημαντικό. Το καταδυτικό σκάφος είναι πάρα πολύ σημαντικό στην εργασία μας και για αυτό προσπαθούμε όσοι κάνουμε αυτό το επάγγελμα όσο το δυνατόν να μαθαίνουμε καινούργιες τεχνικές και να είμαστε καταρτισμένοι στο χειρισμό του ταχύπλοου ή κάποιας βάρκας ή οτιδήποτε. 

Θα μας πείτε πώς συνδυάζετε τη δουλειά σας με σπουδές;

Δεν έχει καμία σχέση η δουλειά μου με τις σπουδές μου. Η δουλειά είναι ένας τρόπος βιοπορισμού. Ντάξει, θα πω είμαι λίγο τυχερός γιατί έχω κάνει κατά κάποιο τρόπο το χόμπι μου επάγγελμα, αλλά η δουλειά είναι δουλειά. Οπότε, πέρα από το βιοπορισμό πιστεύω ότι οι άνθρωποι πρέπει να προχωράμε και πρέπει να εξελισσόμαστε και πρέπει να κάνουμε κι άλλα πράγματα οι άνθρωποι. Ό[00:35:00]πως ο πολυμήχανος Οδυσσέας, θεωρώ ότι πρέπει να ‘μαστε και εμείς εκτός από πολυμήχανοι, να κάνουμε, ν’ ασχολούμαστε με πάρα πολλά πράγματα και να μπορούμε να ανταπεξέλθουμε σε πολλές καταστάσεις. Το απαιτεί, μάλιστα, και δουλειά μου —έτσι;—, όπως σας είπα, ότι δεν μπορείς να προκαθορίσεις τι θα σου γίνει, τι θα σου τύχει, οπότε πρέπει να είσαι έτοιμος και να ξέρεις αρκετά πράγματα. Έτσι, αυτό πιστεύω ότι πρέπει να κάνει κάποιος στη ζωή του, ότι πρέπει ν’ ασχολείται με πολλά πράγματα, είτε είναι σπουδές, όπως έχω επιλέξει εγώ, είτε είναι κάποιο χόμπι, είτε είναι να κάνει πράγματα τα οποία να μην είναι μονόπλευρος. Οπότε, κάπως έτσι και εγώ ασχολήθηκα με τις σπουδές, που μπορεί να ήταν και λίγο ένα απωθημένο, επειδή δεν το ‘κανα σε εισαγωγικά στην ηλικία που θα «είθισται» να γίνεται. Αλλά, από κει και πέρα είναι για μένα ένας τρόπος να νιώθω καλύτερα και να κάνω και άλλα πράγματα.

Πρακτικά πώς θα την περιγράφατε αυτή τη διαδικασία;

Πρακτικά τις σπουδές εννοείτε; Δύσκολη ερώτηση. Ντάξει, είναι ένας τρόπος να μαθαίνεις τον κόσμο κι αυτός. Είναι ένας τρόπος να μαθαίνεις καινούργια πράγματα οι σπουδές. Και επειδή δεν έχει τύχει να ταξιδέψω γενικότερα πολύ, για μένα είναι και ένας τρόπος να γνωρίζω τον κόσμο, επειδή ασχολούμαι και λίγο με τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Οπότε, είναι ο τρόπος μου να γνωρίσω τον κόσμο. Εύχομαι να ταξιδέψω κιόλας κάποια στιγμή για να μπορέσω να τον γνωρίσω κι από κοντά, αλλά μέχρι στιγμής οι σπουδές είναι το μονοπάτι αυτό που με οδηγεί, με φέρνει σε επαφή με τον κόσμο και με τον περίγυρό μας. Οπότε, νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικές πρακτικά αλλά και στη δουλειά μου, γιατί όσο προχωράς γίνεσαι και καλύτερος στη γραφειοκρατία, οπότε είναι πολύ σημαντικό, όπως καταλαβαίνετε, σε μία υπηρεσία να είσαι και καλός γραφειοκράτης εκτός από καλός ή μη καλός τεχνίτης. Οπότε, θεωρώ ότι όλα παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο, όλα συνδέονται. Και σκεφτείτε ότι και στις σπουδές μου ο τρόπος που λειτουργώ με έχει βοηθήσει η δουλειά μου, γιατί όταν σκέφτεσαι είσαι λίγο τεχνοκράτης, οπότε είσαι λίγο πιο πρακτικός, οπότε όλα αυτά σου βγαίνουν και στον τρόπο που μπορείς να διαχειρίζεσαι το χρόνο, τον λίγο χρόνο που μου μένει τον ελεύθερο και με άλλα πράγματα. Αυτό. Νομίζω πρακτικά, αν κατάλαβα καλά, αυτά είναι.

Έχετε συναντήσεις με ψάρια στο βυθό στον οποίο… στο περιβάλλον του βυθού στο οποίο εσείς καταδύεστε;

Πιο παλιά είχαμε περισσότερα ψάρια, να σας πω την αλήθεια, γιατί τώρα ειδικά το σημείο που καταδύομαι στο χώρο που βρίσκεται το εργοστάσιο είναι και λίγο-πολύ ψαρεμένος. Παλιότερα βλέπαμε διάφορα ψάρια. Και τσιπούρες βλέπαμε και διάφορα άλλα πράγματα. Τώρα, αυτή την περίοδο, συνήθως βλέπουμε μόνο σμέρνες και τα λεγόμενα τα λεοντόψαρα, λίγο πιο τροπικά ψάρια τα οποία λόγω της κλιματικής αλλαγής έχουνε έρθει στο θαλάσσιο χώρο τον ελληνικό. Λεοντόψαρα και τα λαγόψαρα τα γνωστά, τα οποία είναι τα δηλητηριώδη, που λένε. Δυστυχώς έχει γεμίσει ο τόπος και δεν βλέπουμε άλλα ψάρια και βλέπουμε αυτά και δεν ξέρω τι άλλο θα δούμε στο μέλλον και αν θα δούμε στο μέλλον τίποτα. Επί της ουσίας, γενικότερα με τα χρόνια έχω δει ότι μειώνεται πάρα πολύ ο πληθυσμός των ψαριών και ίσως φταίμε και εμείς σε μεγάλο βαθμό για αυτό το πράγμα. Η θάλασσα θέλει σεβασμό. Άμα δεν τη σεβόμαστε τη θάλασσα, νομίζω πάει λάθος. 

Έχετε γνώσεις διασωστικές εντός του νερού;

Ναι, και εντός και εκτός του νερού. Είναι υποχρεωτικό οι δύτες να εκπαιδεύονται κάθε δύο χρόνια, οι επαγγελματίες δύτες να εκπαιδεύονται κάθε διετία στη διάσωση και στην παροχή πρωτοβάθμιας, ας πούμε… το BLS το γνωστό, δηλαδή «Basic Life», νομίζω, «Secure», αν θυμάμαι καλά, λέγεται, που επί της ουσίας είναι η παροχή πρώτων βοηθειών με ό,τι έχουμε εύκαιρο στα χέρια μας. Οπότε, είμαστε υποχρεωμένοι να ξέρουμε αυτό, είμαστε υποχρεωμένοι να ξέρουμε να δώσουμε οξυγόνο, που είναι στην πλειονότητα των καταδυτικών ατυχημάτων η πρώτη αντίδραση προκειμένου να μπορέσουμε να σώσουμε έναν δύτη, και σαφέστατα η διάσωση στη θάλασσα και η διάσωση δύτη, που είναι και αυτή… εμπλεκόμαστε άμεσα, γιατί ο δύτης το [00:40:00]πιθανότερο είναι ότι δεν θα έχει τη δυνατότητα να αντιδράσει ή θα είναι μακριά, οπότε αυτός ο χρόνος που θα χάσει αυτός που έχει πάθει πρόβλημα να μπορούμε εμείς να τον κρατήσουμε στη ζωή ή να μπορεί να ανταπεξέλθει από το πρόβλημα το οποίο θα πάθει με όσο το δυνατόν τις λιγότερες παρενέργειες. Οπότε, είμαστε υποχρεωμένοι να γνωρίζουμε από πρώτες βοήθειες, είμαστε υποχρεωμένοι να εκπαιδευόμαστε και να καταρτιζόμαστε συνεχώς. Αυτό είναι υποχρέωση του δύτη και δεν πρέπει κανείς άλλος να τον στέλνει. Πρέπει από μόνος του να προσπαθεί να καταρτιστεί σε τέτοια πράγματα, γιατί κατά τη γνώμη μου μία φορά θα σου τύχει κάτι και αυτή τη μία φορά θα κάνεις απόσβεση για όλη την κούραση και τον κόπο που έχεις κάνει τα προηγούμενα χρόνια, εάν όλα πάνε καλά, βέβαια, γιατί υπάρχει και η περίπτωση του να μην πάνε όλα καλά. Αλλά, εμείς προετοιμαζόμαστε πάντα για να πάνε όλα καλά.

Με ποιους τρόπους επικοινωνείτε με τους συναδέλφους σας όταν βρίσκεστε κάτω απ’ το νερό;

Με σήματα. Εννοείτε με τους συναδέλφους μέσα στο νερό ή με τους συναδέλφους μας έξω απ’ το νερό;

Και μέσα και έξω.

Μέσα απ’ το νερό είναι συγκεκριμένος τρόπος που όλοι οι δύτες ή όσοι ασχολούνται με την κατάδυση υποχρεούνται να γνωρίζουνε. Είναι μέρος της εκπαίδευσης από τα πολύ πρώιμα στάδια, από τα αρχικά στάδια μάλλον, είτε για ερασιτέχνες είτε για επαγγελματίες. Υπάρχουνε συγκεκριμένοι τρόποι με τα χέρια και συνεννοούμαστε έτσι. Τώρα, σε ό,τι αφορά με τον έξω κόσμο, όπως σας είπα, πρέπει να ‘μαστε ευρηματικοί. Υπάρχουνε μάσκες, ολομέτωπες μάσκες οι οποίες έχουνε μέσα… που ενώνονται με καλώδιο με τη βάρκα μ’ ένα σύστημα το οποίο είναι σύστημα ενδοεπικοινωνίας. Αλλά, συνήθως αυτό σε σημεία τα οποία μπαίνουμε εμείς δεν βολεύει, γιατί έχοντας ένα καλώδιο να κρεμιέται σε διάφορα σημεία που μπορεί να εξέχουν σίδερα ή άλλα καταντάει επικίνδυνο και για μας και για τον από πάνω. Οπότε, συνήθως έχουμε μικρά σημαδουράκια έχοντας πει από πριν την κατάδυση με τον άνθρωπο που θα ‘ναι επικεφαλής στην ξηρά ότι τα σήματά μου ποια θα είναι. Ας πούμε, ένα σήμα είναι αυτό που χρησιμοποιούμε εμείς πολλές φορές όταν σηκώνουμε ή κατεβάζουμε αγωγούς. Το ένα είναι «στοπ όλα», τα δύο βυθίσματα στο σημαδουράκι είναι το «βίρα» και τα τρία είναι το «μάινα», δηλαδή το κάτω. Αυτός είναι ο τρόπος ως επί το πλείστον που επικοινωνούμε και τώρα ό,τι άλλο ο καθένας βρει ή μπορεί με την ευρηματικότητα που έχει, αναλόγως της ευρηματικότητας που έχει ο καθένας, να δημιουργήσει με το συνάδελφό του έναν κώδικα επικοινωνίας. Και για αυτό είναι σημαντικό ότι τα ζευγάρια που να είναι να δουλεύουν μαζί να υπάρχει τριβή, οπότε να μπορούνε να επικοινωνούν μόνο με τα μάτια, να μη χρειάζεται τίποτα άλλο.

Τι άλλα εργαλεία της τεχνολογίας μπορεί να χρησιμοποιείτε στη δουλειά σας;

Ένα εργαλείο το οποίο είναι πολύ σημαντικό στη δουλειά μας —γιατί πολλές φορές δεν μπορούμε να περιγράψουμε είτε γραπτώς είτε με μία τεχνική έκθεση είτε προφορικώς αυτό που βλέπουμε. Οπότε, τι χρησιμοποιούμε; Τις υποβρύχιες φωτογραφικές μηχανές, οι οποίες συνήθως έχουνε και τη δυνατότητα για λήψη βίντεο. Οπότε, πολλές φορές, όταν χρειάζεται ένα πρόβλημα για να γλιτώσουμε —γιατί και όπως λέει και ο σοφός λαός μας «Μια εικόνα είναι χίλιες… κοστίζει όσο χίλιες λέξεις», αν θυμάμαι καλά, λοιπόν—, βιντεοσκοπούμε το σημείο το οποίο έχει πρόβλημα ή το οποίο θέλουμε να θεραπεύσουμε ή το οποίο θέλουμε να κάνουμε κάποια εργασία, το δείχνουμε στον αρμόδιο μηχανικό, οπότε συζητάμε μαζί του για τους τρόπους αντιμετώπισης ή επίλυσης του προβλήματος. Και έτσι συνήθως είναι τα τελευταία χρόνια. Χρησιμοποιώ προσωπικά πάρα πολύ αυτό τον τρόπο, γιατί είναι και μια απόδειξη είτε του τι κάνουμε, είτε το πώς το κάνουμε, είτε και είναι μία παρακαταθήκη για τον επόμενο που θα ‘ρθει μετά από μένα, να έχει ένα αρχείο το οποίο να μπορεί να κρίνει και να βλέπει τις διαφορές ή και εμείς οι ίδιοι να θυμόμαστε τι δουλειές κάνουμε και πώς τις κάνουμε, γιατί, ξέρετε, όλες οι δουλειές… Μπορεί να κάνουμε μία δουλειά τώρα και η ίδια δουλειά μάλλον να ξαναγίνει μετά από κάμποσα χρόνια, οπότε να ξέρουμε ακριβώς τι εργαλεία χρησιμοποιήσαμε, τον τρόπο που το χρησιμοποιήσαμε και όποτε γίνονται όλα πιο εύκολα και για μας[00:45:00]. Αυτό ως επί το πλείστον είναι. Τώρα, υπάρχουν και καινούργιοι τρόποι που βγάζει η τεχνολογία σε τζάκετ, στον καταδυτικό εξοπλισμό. Υπάρχουν τα ρολόγια τα οποία είναι πολύ πιο εύκολα και τα οποία τα τελευταία χρόνια ειδικά μάς έχουνε βοηθήσει στο να μην έχεις το άγχος αν χρειαστεί αποσυμπίεση κτλ. Όλα αυτά τα προϊόντα της τεχνολογίας είναι απαραίτητα για μας. 

Υπάρχει κάποιος ηλικιακός περιορισμός προκειμένου να δουλέψει κάποιος ως δύτης σε βιομηχανικές εργασίες;

Κοιτάχτε να δείτε, ο κανονισμός του κράτους λέει μέχρι τα 55 έτη. Αν κάποιος, όμως, δουλεύει, εφόσον έχει… Άμα είσαι παλιός, πριν… Δηλαδή, στα 55 έτη σού δίνει τη δυνατότητα —μέχρι τα 55— να βγάλεις καινούργια άδεια. Απ’ τη στιγμή που είσαι ένας επαγγελματίας δύτης, κάνοντας κάποιες ιατρικές εξετάσεις, αφού καλύπτεις δηλαδή τις ιατρικές απαιτήσεις που ενέχει το επάγγελμα, μπορείς να το εξασκήσεις μέχρι όσο θέλεις. Σίγουρα, όμως, μετά από κάποια ηλικία λόγω των δυσκολιών όπως το κρύο, το κουβάλημα, η ανέλκυση βαρών κτλ. δεν είναι ό,τι καλύτερο μετά από κάποια ηλικία να μπορείς να ανταπεξέρχεσαι όπως ένας πιο νέος, ένα πιο νέο άτομο να μπορεί να ανταπεξέρχεται στις ανάγκες και στις υποχρεώσεις της δουλειάς, όπως είναι ένας πιο ηλικιωμένος. Δεν γίνεται αυτό το πράγμα. Δηλαδή, η ηλικία είναι πολύ σημαντική και η φυσική κατάσταση για εμάς. Βέβαια, για αυτό όλοι, η πλειονότητα των δυτών προσέχει πάρα πολύ πριν κάνει κάποια κατάδυση να μην πίνει να μην ξενυχτά, να μην τρώει ό,τι να ‘ναι. Δηλαδή, η ζωή σου είναι γενικά με αυτά τα πράγματα λίγο περιορισμένη. 

Πώς θα περιγράφατε συγκριτικά μία βουτιά με σκοπό την αναψυχή και μία επαγγελματική βουτιά;

Μια βουτιά με σκοπό την αναψυχή είναι… Καταρχάς, έχεις όρεξη να το κάνεις. Δεν είναι υποχρεωτικό να βουτήξεις. Θα πας θα βουτήξεις σε συνθήκες οι οποίες είναι ευχάριστες, δηλαδή δεν θα ‘χει κύμα η θάλασσα, θα ‘χει πολλή ορατότητα, δεν θα κρυώνεις και το ίδιο το άτομο το οποίο θα πάει ετοιμάζεται να βουτήξει —ή τα άτομα συνήθως, γιατί ποτέ δεν βουτάμε μόνοι μας— θα έχουνε όλοι την ίδια ευχάριστη —πώς το λένε;—, όρεξη και την ίδια φυσική κατάσταση για να μπορούν και θα είναι όλοι από υγειονομικής πλευράς άρτιοι για να μπορέσουν να κάνουν αυτή την κατάδυση και να περάσουν καλά. Τώρα, σε ό,τι αφορά την επαγγελματική κατάδυση, η επαγγελματική κατάδυση δεν γίνεται πάντα… Μπορεί να χρειαστεί να βουτήξεις κάποια μέρα την οποία δεν θα θέλεις να βουτήξεις, δεν θα είσαι εντελώς καλά, το νερό θα είναι κρύο, γιατί καταλαβαίνετε ότι βουτάμε —πώς το λένε;— 24 ώρες! Άμα χρειαστεί κάτι, βουτάς νύχτα, μέρα, χειμώνα... Το νερό θα είναι πολύ κρύο. Και να ξέρετε ότι συνήθως, ιδίως το χειμώνα, οι δύτες δουλεύουμε σε μία κατάσταση που έχουμε υποθερμική, ήπιας υποθερμίας. Συνήθως δεν βλέπουμε εκεί που δουλεύουμε μες τη βιομηχανία, δηλαδή συνήθως η ορατότητα είναι περιορισμένη, οπότε… Νομίζω δεν έχει κάτι να δούμε, έτσι, σαν ψάρια, σαν βυθό, σαν έτσι για να μπορούμε να… που να έχει σχέση με την ψυχική μας ανάταση. Συνήθως αυτό είναι λίγο δύσκολο και συνήθως επιβαρύνει κιόλας, γιατί δεν είναι όλες οι μέρες… Δεν θέλεις όλες τις μέρες να κάνεις κάτι δύσκολο και συνήθως είναι λίγο… Ναι. Η επαγγελματική κατάδυση δεν έχει καμία μα καμία σχέση με την ερασιτεχνική, με την αυτόνομη κατάδυση. Καμία σχέση, από τον κίνδυνο, από την ταλαιπωρία, από τον τρόπο διαχείρισης έως τα πάντα.

Πώς αντιμετωπίζετε τελικώς το κρύο;

Δεν το αντιμετωπίζεις. Απλά μαθαίνεις να δουλεύεις με αυτό. Παίρνεις καλά υλικά. Ντάξει, σε σημεία εμείς εδώ δεν έχουμε πάρα πολύ κρύο που να μη μπορείς… να μη γίνεται ανεχτό. Αλλά, καταλαβαίνετε ότι όταν το χειμώνα θα βουτάς και θα ‘σαι τρεις ώρες στη θάλασσα, και την καλύτερη στολή που δεν είναι στεγανή να έχεις —υγρού τύπου λέγονται οι στολές. Το θυμήθηκα τώρα— μαθαίνεις να δουλεύεις με το κρύο. Δυστυχώς το χειμώ[00:50:00]να άμα βουτήξεις, τώρα, σε ένα περιβάλλον το οποίο είναι πάρα πολύ κρύο, αναγκαστικά μια δυο μέρες, που θα βουτήξεις, μετά αναγκαστικά θα χρειαστεί να πας στο γιατρό, γιατί σίγουρα θα έχεις κρυώσει λίγο, θα έρθει να σε δει αν είσαι εντάξει κτλ. Οπότε, αυτό είναι κάτι που είναι στην καθημερινότητά μας. Υπάρχουνε, βέβαια, και εξαιρέσεις γιατί άλλοι συνάδελφοί τούς αρέσει το κρύο, οπότε αυτοί είναι λίγο πιο τυχεροί. Σε όσους από μας δεν μας αρέσει το κρύο δυστυχώς είμαστε λίγο ευάλωτοι.  Θυμάμαι, καλή ώρα, επειδή συνήθως έχουμε και μυοσκελετικά θέματα, επειδή, όπως σας είπα, είναι η φύση της δουλειάς —δουλεύεις με λίγο ακανόνιστο τρόπο. Δεν είναι γυμναστική, που πολλοί νομίζουνε, ούτε κολύμπι, που σου κάνει καλό, που προσφέρει ευεξία. Απεναντίας είναι δουλειά—, θυμάμαι ότι είχα πάει σε έναν γιατρό ορθοπεδικό για κάποιο θέμα που είχα τότε με τη μέση μου και ο οποίος μου είχε πει ότι καλό θα είναι όταν θα μπαίνω στη θάλασσα —μη θεωρώντας δηλαδή… Θεωρώντας ότι κάνω ερασιτεχνικά αυτό το κομμάτι— να είναι λίγο ζέστη η θάλασσα, να κοιτάω να είναι λίγο ζέστη, πράγμα το οποίο, όπως καταλαβαίνετε, είναι πολύ δύσκολο! Δεν γίνεται αυτό το πράγμα, να ζεσταίνω τη θάλασσα! Μακάρι να φτιάξουν αργότερα καλοριφέρ που να είναι ειδικά και να μπαίνουμε με το καλοριφέρ μες στη θάλασσα και να ζεσταινόμαστε όλοι και να μην κρυώνουμε ποτέ! Αυτό νομίζω θα είναι ό,τι καλύτερο θα έχει βγει, ό,τι πιο μεγάλη καινοτομία θα είναι! Μέχρι τότε δυστυχώς κρυώνουμε. Όλο το χειμώνα και πολλές φορές και το καλοκαίρι δυστυχώς κρυώνουμε, οπότε και διαφέρει πάρα πολύ η ερασιτεχνική. Καταπονείς το σώμα σου και δεν προσφέρει ευεξία στην πλειονότητα των περιπτώσεων. Αλλά, είναι και ωραία γιατί δουλεύεις μόνος σου, δεν έχεις πολλούς πάνω απ’ το κεφάλι σου, υπάρχει ησυχία. Αλλά, έχεις και όλη την ευθύνη των πράξεων σου, κάτι το οποίο στα άλλα σημεία δεν γίνεται. Ιδιαίτερα τώρα που είμαι και λίγα χρόνια και συνήθως είμαι επικεφαλής της κατάδυσης, έχεις υπό την ευθύνη σου όλη τη δουλειά που γίνεται. Έχεις όλο το προσωπικό το οποίο δουλεύει και έχεις και τον ίδιο σου τον εαυτό, οπότε όλα αυτά, αν τα βάλουμε μαζί, είναι λιγάκι επίπονο. Πέρα απ’ το σωματικό είναι και το ψυχολογικό. Αλλά, κατά τα άλλα είναι ωραίο και είναι επιλογή μας, οπότε και προσπαθούμε να το κάνουμε όσο το δυνατόν καλύτερα. Τις περισσότερες φορές το πετυχαίνουμε. Όταν δεν θα το πετύχουμε κοιτάμε τους λόγους που δεν το πετύχαμε και προσπαθούμε να κάνουμε, ό,τι πρέπει για να μην ξανασυμβεί κάτι κακό. Αυτό. Δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι άλλο. Ούτε θεοί είμαστε, ούτε τίποτα άλλο. 

Θα μας περιγράψετε τις φωτογραφίες που έχετε μπροστά σας;

Ναι. Εδώ είναι ο Ζαφείρης στο χώρο εργασίας μου. Έχουνε περάσει κάποια χρόνια. Δεν είναι τωρινή η φωτογραφία. Ο Ζαφείρης είναι ο σκύλος μου. Είναι ένα ημίαιμο χάσκι το οποίο το υιοθέτησα το 2015 από το κυνοκομείο, το τοπικό εδώ κυνοκομείο του Δήμου, και από τότε έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι στην καθημερινότητά μας και μέλος της οικογένειάς μου. Βέβαια, το κακό είναι ότι ο Ζαφείρης δεν έχει καμία καλή επαφή με τη θάλασσα, αν και εδώ το βλέπετε να έχει… Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη δίπλα από μπουκάλες και καταδυτικό εξοπλισμό. Δυστυχώς ο Ζαφείρης δεν τη βλέπει τη θάλασσα με τόσο καλό μάτι όπως τη βλέπω εγώ και είναι λίγο πιο επιφυλακτικός στο να βουτήξει. Αλλά, παρόλα αυτά, είναι ένας καταδυτικός σκύλος. Έρχεται μαζί μας παντού, μπαίνει μες στο σκάφος αλλά δεν βουτάει. Μόνο δεν βουτάει! Ντάξει, δεν είμαστε όλοι φτιαγμένοι για όλα και το κατανοώ.

Υπάρχει κάτι που θέλετε να συμπληρώσετε σε σχέση με όσα μας περιγράψατε;

Αυτό που θα θέλω να συμπληρώσω είναι ότι σε όσους ανθρώπους ασχολούνται με την κατάδυση είτε ερασιτεχνικά, είτε επαγγελματικά να μην είναι θερμοκέφαλοι, να προσέχουνε την υγεία τους και τον εαυτό τους και να μην υπερβάλλουνε, γιατί, ιδιαίτερα για τους ερασιτέχνες, δεν έχει τίποτα να δεις στα μεγάλα βάθη. Σημασία έχει κάτι που κάνουμε να το χαιρόμαστε. Το βάθος δεν είναι μαγκιά. Ίσα-ίσα, για να καταλάβετε όταν είναι… όχι... Μια βαθιά κατάδυση θεωρείται… Μετά τα 18 μέτρα, θεωρείται βαθιά η κατάδυση. Δεν υπάρχει κάτι να δεις και δεν υπάρχει λόγος να το κάνεις, άνευ λόγου και αιτίας —έτσι;—, ιδιαίτερα όταν δεν είναι η δουλειά σου και ιδιαίτερα όταν δεν χρειάζεται, ντάξει. Να εκπαιδεύονται, να προσέχουν τον εαυτό τους και να τηρούν τους κανόνες ασφαλείας. Αυτό. [00:55:00] Από κει και πέρα, η θάλασσα είναι ένα πολύ ωραίο κομμάτι της ζωής μας, ιδιαίτερα για μας τους Έλληνες που ζούμε σε χώρο… που περιβαλλόμαστε παντού από θάλασσα, σχεδόν παντού μάλλον από θάλασσα είτε στα ποτάμια μας. Οπότε, θεωρώ ότι είναι μία πάρα πολύ ωραία ενασχόληση για όποιον θέλει να ασχοληθεί είτε ερασιτεχνικά όπως είπα είτε επαγγελματικά, απλά να το κάνει με την απαιτούμενη ασφάλεια και προσοχή. Αυτό.

Σας ευχαριστούμε πολύ για όσα μας αφηγηθήκατε.

Εγώ σας ευχαριστώ.