[00:00:00]Καλησπέρα, θα μου πεις το όνομά σου;

Με λένε Ασημίνα Κόνδυλα. 

Είναι Τρίτη 27 Φεβρουαρίου 2024, είμαι με την Ασημίνα Κόνδυλα, βρισκόμαστε στους Φούρνους, εγώ ονομάζομαι Ασημίνα Κόνδυλα και είμαι ερευνήτρια στο Istorima. Ας ξεκινήσουμε. Μίλησέ μου για σένα. Πες μου λίγα λόγια για τη ζωή σου. 

Τη ζωή μου;

Από πού είσαι;

Είμαι απ' την Ικαρία. Όλη μου τη ζωή; Είμαι απ' την Ικαρία, η μαμά μου και ο μπαμπάς μου είχανε πέντε παιδιά. Ο μπαμπάς μου ήθελε να κάνει, δούλευε στα αγροτικά και έκανε ένα καμίνι, έπεσε ο μπαμπάς μου κάτω και χτύπησε, έκανε μια πληγή στο πόδι. Από κει και πέρα άρχισε η κατάσταση αυτή, να τον τρέχει η μαμά μου στον γιατρό, να με έχει εμένα. Εγώ ήμουνα μικρούλικο, ήμουνα ούτε 2 χρονών, την αδελφή μου την έλεγα μαμά, τον αδελφό μου τον έλεγα μπαμπά, και μέχρι σήμερα ακόμα το ίδιο πράγμα. Δεν μπορούσα να τους πω το όνομά τους. Από κει και πέρα, άρχισε ένας Γολγοθάς για τον πατέρα μου και όλη μας την οικογένεια. Μεγάλωσα, ήμουνα κι εγώ μες στο σπίτι να προσφέρω, αγροτικά, είχαμε ζώα, είχαμε να κουβαλήσω κλαδιά. Μεγάλωσα με δυσκολία, γιατί πέθανε ο πατέρας μου μετά από αυτό το πράγμα και είχα, ήμουνα, εντάξει, μικρό παιδί μπήκα στα βάσανα. 

Σε ποιο χωριό της Ικαρίας;

Καραβόσταμο Ικαρίας. 

Πού βρίσκεται, απ' την μπροστινή ή απ' την πίσω πλευρά της;

Το Καραβόσταμο είναι ανάμεσα Εύδηλο και Μηλιωπό, Εύδηλο και Μηλιωπό κοντά, είναι μες στη μέση. Είναι το μεγαλύτερο χωριό της Ικαρίας, με πολλούς κατοίκους. 

Ωραία, μετά πώς βρέθηκες εδώ;

Αφού μεγάλωσα και ήμουνα κι εγώ κοπέλα, ήμουνα πια 20 χρονών, όχι ότι δεν με θέλανε και από κει παιδιά, αλλά ήρθε ο παππούς εκεί, είχε τη δουλειά του σαν ξυλουργός, και αφού με είδε σε ένα καφενείο εκεί κάτω, που καθόμαστε με τον ξάδελφό μου και με άλλη παρέα, ρώτησε κάποιον εκεί: «Αυτό το κοριτσάκι μου αρέσει πάρα πολύ και το βλέπω και ταπεινό και αυτό. Δεν μου λέτε τίνος είναι;». Αυτός ήρθε μετά, αυτός που μιλούσαν εκεί πέρα, λέει: «Έτσι κι έτσι, ήρθε ένα παιδί και θέλει την Ασημίνα». Η μάνα μου εν τω μεταξύ έλειπε, εγώ δεν ήθελα, γιατί ακόμα ήμουνα μικρό, ούτε και τον γνώριζα, και λέω: «Τι θα κάνω τώρα; Ξέρω έναν ξένο άνθρωπο;». Δεν ήθελα, επέμενε όμως, η επιμονή αυτή τα κατάφερε. Ήρθε η μάνα μου, λέει: «Θα έρθουμε να τη ζητήσουμε την Ασημίνα, εγώ δεν ήθελα, λέω: «Όχι». Λέει: «Όχι, θα έρθουμε». Δεν ήξερα και πού να πάω στους Φούρνους που ήρθα για πρώτη φορά, δεν ήξερα τι μέρος είναι. Η μάνα μου δεν ήθελε στην αρχή, γιατί σου λέει: «Πού θα το στείλω το κορίτσι μου τώρα, δεν ξέρω πού θα πάει, και τι άνθρωπος είναι». Σου λέει μέσα σε τόσο διάστημα, δεν είναι και εύκολο. Με την επιμονή του τα κατάφερε. Παντρευτήκαμε. Τότε δεν είχαμε και πολλά πράγματα, κατευθείαν αγόρασα ένα κρεβάτι εκεί, ένα σομιέ, που λένε, ένα μπαούλο, είχα τα κατσαρόλια μου, τα πιάτα μου. Και εκεί μου λέει ο Μηνάς: «Θα έρθει τώρα», κάτσαμε βέβαια καμιά εικοσαριά μέρες εκεί, και μετά λέει: «Θα έρθει τώρα το καΐκι να μας πάρει». Και πράγματι ήρθε ένα καΐκι, η «Γραμμάτα» τότε, εκεί στη σκάλα του Καραβοστάμου. Μόλις το είδα εγώ λέω: «Τώρα τι γίνεται εδώ; Ποιος, πού θα πάω τώρα;». Κατευθείαν κατεβάσαμε τα πράγματα κάτω, και δεν είχε και αυτοκίνητα τότε, εκεί με τους ντόπιους, με τους γειτόνους, τα κατεβάσαμε κάτω, τα φορτώσαμε, η μάνα μου να σκληρίζει, σου λέει: «Πού το πάω τώρα, πού φεύγει το παιδί μου και πάει», και να σκληρίζει, να ξεσηκώνει τη γειτονιά, να χαλάει τον κόσμο, κάθε μέρα να κλαίει. Ήρθαμε εδώ, είχε νοικιάσει η πεθερά μου ένα δωμάτιο, εκεί πέρα, βάλαμε τα πραγματάκια μας μέσα. Ευτυχώς, ήρθα σ' ένα ξένο μέρος, αλλά βρήκα καλούς ανθρώπους, βρήκα καλό άνθρωπο, περάσαμε πάρα πολύ ωραία μαζί, δεν είχε παράπονο ο ένας απ' τον άλλον. Σιγά σιγά φύγαμε από κει απ' το ένα δωμάτιο και ήρθαμε σ' άλλο σπίτι. Σιγά σιγά άρχισα και έκανα το πρώτο μου παιδί, έκανα το τρίτο, αγόρι.

Έκανες το πρώτο, το δεύτερο...

Το δεύτερο και το τρίτο. Δόξα σοι ο Θεός τα μεγάλωσα ωραία, καλά παιδιά νομίζω ότι βγήκανε, όλος ο κόσμος μού τα παινάει, από κει και πέρα δεν έχω παράπονο απ' τα παιδιά μου. Δόξα σοι ο Θεός. Και μέχρι σήμερα είμαι με τον άντρα μου, ο Θεός να μου τον έχει καλά, περνάμε ωραία, η ζωούλα μας, έχουμε τις συνταξούλες μας, με αυτές πορευόμαστε. Έχουμε βέβαια και τα φαρμακάκια μας, τη σύνταξη να μας αυξήσει άλλο ο Μητσοτάκης, και όλα καλά, υγεία να μας έχει. Να είναι και τα παιδάκια μου καλά και τα εγγονάκια μου, και να φύγουμε εμείς όταν έρθει η ώρα μας και να περνάνε αυτά καλά και να έχουνε υγεία. Τι άλλο;

Ωραία. Τι παιδιά, αγόρια, κορίτσια; 

Αγόρια.

Τέλεια.

Τρία αγόρια.

Οπότε μεγάλωσες στην Ικαρία, έφυγες ερωτική μετανάστρια. Πότε όλα αυτά, ποια εποχή;

Το '68. 

Το '68. Πολύ ωραία. Και όταν ήρθες εδώ τι αντίκρισες, κάτι διαφορετικό από κει που έμενες;

Όταν ήρθα εδώ, περίμενα, ρώταγα γιατί λένε το νησί Φούρνοι κι αυτά, έχεις φούρνους πολλούς και τέτοια; Λέει όχι, ήταν το σχήμα τέτοιο του νησιού, που το βγάλανε Φούρνοι. Εντάξει, προσγειώθηκα. Εν τω μεταξύ ήτανε και μια δασκάλα δικιά μας, από την Ικαρία, ήτανε εδώ, και έτυχε να ήμαστε κοντά σε μια γειτονιά. Και εκείνη ήτανε αρκετά χρόνια εδώ και γνώριζε τον κόσμο και μου λέει: «Έλα που σε θέλω, να σου πω μερικά πραγματάκια. Αυτά κι αυτά». Και πράγματι πέρασα πολύ καλά και μέχρι σήμερα και εδώ που όλος ο κόσμος δεν έχει κανένα παράπονο και πρόβλημα μαζί μου, με λένε ότι είμαι καλή, καλή μάνα. Αυτά. 

Ωραία. Τι σου άρεσε τότε εδώ στους Φούρνους; Είχες δει κάτι διαφορετικό απ' ό,τι στην Ικαρία;

Η θάλασσα; Μου άρεσε η θάλασσα πολύ, είμαι κοντά στη θάλασσα. Και εκεί έχει θάλασσα, στο Καραβόσταμο, αλλά είναι πολύ μακριά, ενώ εδώ μου αρέσει η θάλασσα, μ' αρέσουν τα βουνά, μπορώ να βγω να περπατήσω πιο εύκολα εδώ, να βγάλω τα χόρτα μου. 

[00:10:00]Άρα σου αρέσει να περπατάς;

Ναι, πολύ, πολύ μ' αρέσει, και να βγάζω και χόρτα, τον εαυτό μου, δηλαδή, καταλαβαίνω ότι μου κάνει καλό στον εαυτό μου αυτό που κάνω.

Τι άλλο σου αρέσει να μαζεύεις;

Και τα θαλασσινά μου αρέσουνε, οι πατελίδες, αυτά, μου αρέσει κι εκεί, μου αρέσουν αυτά. 

Ωραία. Τι άλλο σου αρέσει να κάνεις στην καθημερινή σου ζωή, πέραν του να μαζεύεις αυτά τα χόρτα, τα θαλασσινά;

Εντάξει, τώρα το σπίτι, τον Μηνά, να τον περιποιηθώ, να πάρει τα φαρμακάκια του, αυτά, εντάξει. Να μαγειρέψω. 

Σου αρέσει το μαγείρεμα;

Να καθαρίσω το σπίτι. Ναι, μου αρέσει. 

Είχες μάθει να μαγειρεύεις από παιδί, αναγκαστικά;

Αναγκαστικά, ναι, έπρεπε να μαγειρέψω και εγώ όταν έλειπε η μάνα μου, γιατί όπως πέθανε ο πατέρας μου, έπρεπε και εγώ να είμαι στο σπίτι σαν μεγάλη γυναίκα, να πάω στα κατσίκια, να τα βολέψω. Κάναμε κήπους τότε, να πάω να φυτέψω. Και έτσι είχα μάθει και να μαγειρέψω κιόλας. Η μάνα μου έκανε τα μεροκάματα, γιατί έπρεπε να τα κάνει, ο πατέρας μου είχε φύγει και εκείνη ήταν ο πατέρας πια. 

Πόσων χρονών ήσουνα όταν πέθανε ο μπαμπάς σου;

Εγώ 2. 2 χρονών.

Οπότε δεν τον θυμάσαι;

Όχι, τη φωτογραφία μόνο. 

Ωραία. Οπότε οι συνταγές, έμαθες να μαγειρεύεις από την Ικαρία, πόσων χρονών ήσουν;

Θα σου πω και το άλλο, το σχολείο, δεν ήθελα να πάω στο σχολείο, γιατί δεν είχα καιρό να διαβάσω και ήμουνα όλο αδιάβαστη, με τις δουλειές που έκανα. Μου άρεσε, μαγειρεύαμε πολλά, διάφορα. Είχαμε δικά μας προϊόντα, είχαμε τα μαρούλια μας, είχαμε τα κρεμμύδια μας, είχαμε το λάδι μας, έπρεπε να μαζέψουμε και τις ελιές, να βγάλουμε λάδι. Ήτανε δύσκολα χρόνια.  

Ποιος σου έμαθε να μαγειρεύεις;

Αναγκαστικά η γιαγιά μου. 

Οπότε έμαθες ένα αναγκαστικό μαγείρεμα στην αρχή.

Ναι. 

Αλλά μετά το αγάπησες; 

Ναι, το αγάπησα μετά και μου αρέσει.

Γιατί, επειδή βρήκες τον τρόπο ίσως να μαγειρεύεις; Γιατί το αγάπησες;

Θέλω κάτι να ασχολούμαι τη μέρα, εντάξει, μου άρεσε να μαγειρεύω, μου αρέσει να ευχαριστώ τον άλλον. Μου αρέσει να βάλω να ψήσω κάτι, να ευχαριστήσω τα παιδιά, να φάνε κάτι που τους αρέσει. 

Ωραία. Τι συνταγές, λοιπόν, θες να μας πεις, είτε απ' την Ικαρία είτε απ' τους Φούρνους; Ή και αν είναι παρόμοιες, βέβαια. Πίτες, παραδοσιακά εδώ του νησιού;

Όλα τα φαγητά τα μαγειρεύω. Εκεί ήτανε διαφορετικά τα πράγματα, πρώτα πρώτα είχαμε τα δικά μας κρέατα, μπορεί να είχαμε τις φτώχειες, αλλά είχαμε δικά μας κρέατα. Είχαμε τα γουρουνάκια μας, που τα σφάζαμε και γέμιζε το σπίτι κρέας, κάναμε τον καβουρμά, κάναμε τη γλίνα, έτσι το λέγαμε, ένα άσπρο, γλίνα το λέγαμε. 

Αυτό τι είναι;

Βούτυρο, σαν βούτυρο, το τρίβαμε στο ψωμί, απ' το γουρούνι. Κάναμε καβουρμά, αυτό το κάναμε με τα αυγά, τι ωραίο που ήτανε. Είχαμε τα χόρτα μας, τα μαρούλια μας, θυμάμαι είχε τα ντοματάκια η μάνα μου, τα μικρούλικα, αυτά τα λέμε εμείς, πώς τα λέμε, κωλοντοματάκια, να το πω;

Ναι. 

Ναι. Και δεν θα ξεχάσω τη μακαρονάδα που φτιάχναμε. Βάζαμε αυτά τα ντοματάκια στο τηγάνι, τα λιώναμε καλά και τα ψήναμε, το λαδάκι, πιπεράκι, το σκορδάκι, και μετά βράζαμε τα μακαρόνια. Ακόμα τη θυμάμαι τη γλύκα που είχε. Κάναμε το σουφικό, με τα δικά μας, με τη μελιτζάνα μας, την πιπεριά μας. 

Τι είναι το σουφικό;

Σουφικό είναι στο τηγάνι που το βάζουμε, κόβουμε ψιλό ψιλό τη μελιτζάνα, ψιλή την πατατούλα, αν έχουμε κολοκυθάκι, την πιπεριά, σκορδάκι, ντοματούλα από πάνω.

Κρεμμύδι;

Κρεμμύδι. Και τα περνάμε από το τηγάνι όλα μαζί. Και ήτανε ένα σουφικό! Μα ήτανε και τα προϊόντα τέτοια, αγνά. Τώρα κάνεις το σουφικό, δεν έχει αυτή την ουσία που είχε τότε. 

Το σουφικό είναι και των Φούρνων παραδοσιακό;

Ναι, εδώ έχουνε πιο το ψάρι. 

Ναι. 

Έχουνε περισσότερο το ψάρι οι Φούρνοι. 

Πώς τα μαγειρεύετε τα ψάρια εδώ;

Τα ψάρια συνήθως όταν είναι από σκορπίνες τα κάνουμε σούπα. Όταν είναι άλλα ψάρια, κολιοί... Τα συναγρίδια τα κάνουμε ψητά, και τηγανητά, τη μαριδούλα τη μικρή, και ψητή. Είναι το ψάρι εδώ τους Φούρνους. 

Εκεί κάνετε κάποια συγκεκριμένη μαρινάδα ή τα βάζετε κι έτσι; Στη διαδικασία, δηλαδή, για να ετοιμάσετε το ψάρι. Το ξύνετε...

Το ψάρι, ναι, βέβαια, το ψάρι θα το ξύσουμε καλά, θα το αλατίσουμε. Αλλά η ουσία του είναι μία, όταν έχεις αλάτι αγνό απ' τη θάλασσα και το αλατίσεις, γιατί αυτά τα αλάτια που έχουνε εδώ, τα ψιλά, δεν κάνουν τίποτα. Το αλάτι αυτό το κάνει και πιο νόστιμο. Και στη σαλάτα που θα αλατίσεις, είναι το νοστιμότατο, η σαλάτα, εκείνο το ζουμάκι, κάνε κι απ' τα δυο να δεις. Εγώ έχω μέχρι τώρα, έχω αλάτι απ' αυτό το χοντρό, λίγο βέβαια. 

Βγάζετε δηλαδή από δω;

Ναι, λίγο μαζεύουμε. 

Τι άλλο;

Αυτά. 

Δηλαδή φτιάχνετε βραστά, είπαμε ψητά, τηγανητά και στον φούρνο κάποια ψάρια;

Και στον φούρνο, ναι, και την παλαμίδα τη βάζουμε στον φούρνο. 

Πώς το κάνετε αυτό; Συνταγή;

Και αυτό το κάνουμε, το αλατοπιπερώνουμε, με ρίγανη κι αυτά, και το βάζουμε στον φούρνο, βάζεις και μια πατατούλα όταν θέλεις, ριγανίτσα, λεμονάκι, και το βάζεις στον φούρνο. Και το βάζεις και σιγοψήνεται και είναι πολύ ωραίο. 

Τους σκάρους πώς τους φτιάχνετε;

Και αυτοί πλακί τους κάνουμε, τους κάνουμε με κρεμμυδάκι. Κόβουμε ψιλό ψιλό το κρεμμυδάκι, το περνάω λίγο από την κατσαρόλα, ντοματούλα, σκορδάκι, σέλινο, τα περνάω λίγο όλα μαζί, τα βάζω μετά σ' ένα ταψί και ταιριάζω το ψαράκι μέσα στο ταψάκι, και μετά το βάζω λίγο στον φούρνο και γίνεται πολύ νόστιμο. Όταν θέλω τελευταία ρίχνω και λίγο λεμονάκι, ας είναι πλακί, δεν πειράζει. Κατάλαβες;

Πολύ ωραία. Μετά, τα κρέατα από εδώ, τι σου αρέσει να φτιάχνεις περισσότερο από κρέας και πώς;

Τα κρέατα συνήθως εδώ έχουμε τα κοτόπουλα. Μου αρέσει να το γεμίσω το κοτόπουλο, το κοτόπουλο γεμιστό, είναι πολύ ωραίο με το ρυζάκι. Το Πάσχα που γεμίζουμε το κατσίκι με το ρύζι πάλι, είναι πολύ ωραίο κι αυτό. 

Πώς γίνεται αυτό; Το παραδοσιακό της Κυριακής του Πάσχα, έτσι;

Αυτό, ναι, είναι...

Πες μας τη διαδικασία. 

Θα πλύνω το κατσικάκι μου, θα το βάλω σ' ένα ταψί να στραγγίσει, μετά θα ετοιμάσω το ρυζάκι μου, τη γέμιση. Στην αρχή θα κόψω πολύ κρεμμύδι, μπόλικο, στην κατσαρόλα μου, μα πολύ κρεμμύδι. 

Πόσα δηλαδή κρεμμύδια;

Μπορεί και 2 κιλά κρεμμύδια. 

Ναι. 

Θα το περάσω από την κατσαρόλα και αυτό, θα ρίξω μετά τα μαϊντανά, θα ρίξω το πιπέρι, θα ρίξω λίγο άνηθο, λίγο μάραθο, θα τα περάσω όλα μαζί αυτά, τελευταία θα ρίξω το ρυζάκι, θα το πάρω και αυτό μια βόλτα μαζί με όλα τα λαχανικά, αυτά που είπαμε, [00:20:00]και μετά θα γεμίσουμε το κατσικάκι, θα το ράψουμε στην άκρια, για να μη μας φύγει η γέμιση, και θα έχουμε σε ένα πιάτο λίγο λαδάκι, λίγο Βιτάμ, πιπέρι, ρίγανη, και θα τρίψουμε όλο το κατσίκι απέξω, και αλάτι μαζί, για να νοστιμίσει το κρεατάκι. Θα το σκεπάσουμε με λαδόκολλα κι αυτά, όπως πάνε συνήθως και το πάμε στον φούρνο του χωριού μας, έτσι είναι το έθιμο, δεν χωράει το ταψί εδώ να το ψήσεις και το πας στον φούρνο. 

Βάζεις και ρίγανη από πάνω, για να μυρίσει;

Βάζουμε και ρίγανη, το σκεπάζουμε με αλουμινόχαρτο, με λαδόκολλα πρώτα, και μετά το αλουμινόχαρτο, και βάζουμε και λίγο τη ρίγανη απάνω, και το ταψάκι μας και το σκεπάζουμε και το πάμε. Και το παίρνουμε την άλλη μέρα του Πάσχα. 

Το έχει όλη τη νύχτα και σιγοψήνεται;

Όλη τη νύχτα σιγοψήνεται και την ώρα που θα πάμε να το πάρουμε το ξαναβάζει λίγο, έτσι, για να είναι ζεστό. Το παίρνουμε και μαζευόμαστε όλοι οικογενειακά. Η χαρά μου να είναι τα παιδιά μου εδώ όλα μαζεμένα, δεν έχω άλλη χαρά στον κόσμο εκτός απ' αυτή, να είναι όλα τα παιδάκια μου μαζί και να περάσουμε το Πάσχα μας οικογενειακά. 

Πολύ ωραία. Όλα τα λαχανικά και το κρεμμύδι με το χέρι ή από το μίξερ;

Όχι, το κρεμμύδι το κόβω με το χέρι, ιδίως στο κατσικάκι, αυτό που λέμε, το κόβω στο χέρι. Και τα ντολμαδάκια μου που τα κάνω, τα κόβω στο χέρι. Πότε στο μπλέντερ. 

Έχει διαφορά;

Ναι. 

Ποια η διαφορά;

Η διαφορά είναι γίνεται πιο νόστιμο το ντολμαδάκι. 

Ναι. 

Το κόβω στο χέρι, δεν το περνάω να το κάνω νερό, ζουμί, που λέμε. Το κόβω όλα, όλα τα κόβω στο χέρι και γίνεται πολύ νόστιμο. 

Άρα στα περισσότερα τα φαγητά χρησιμοποιείς τα χέρια σου.

Ναι, μόνο την ντομάτα περνάω απ' το μπλεντεράκι. Αυτό. 

Τέλεια. 

Το λαδολέμονό μου κάνω όταν έχω ψάρι, το κάνω στο μπλέντερ, γίνεται πιο ωραίο, πήζει πιο πολύ και άσπρο γίνεται, λεμονάκι και λαδάκι και ριγανίτσα μέσα. 

Το κουφάρι του κατσικιού δεν το περνάτε με πελτέ;

Απέξω. 

Απέξω. 

Ναι. Για, δε σου λέω, όλα μαζί, τα βάζω σ' ένα πιάτο όλα μαζί, πελτέ, λίγο λάδι, πιπεράκι. 

Αυτό από πού το έμαθες, ήτανε ικαριώτικη συνταγή ή ήρθες εδώ και το έμαθες;

Εδώ, φουρνιώτικη συνταγή, απ' την πεθερά μου το έμαθα αυτό. Όταν ήρθα δεν ήξερα εγώ να κάνω γεμιστό, εμείς κάναμε εκεί άλλα. 

Τι;

Εμείς βάζαμε, είχαμε τα γουρουνάκια μας ή το κατσικάκι σφάζαμε και το βάζαμε στο ταψί, και έχουμε δικό μας φούρνο εκεί στην Ικαρία, ξυλόφουρνο, με ξύλα, και τα φουρνίζαμε. Είχαμε άλλο. 

Χωρίς γέμιση;

Χωρίς γέμιση, με πατατούλες. Ή σούβλα, κάναμε και σούβλα.

Τέλεια.

Ναι. 

Ποιο είναι το φαγητό το οποίο ξεχωρίζεις και σου αρέσει να φτιάχνεις; Τις γιορτές, εκτός απ' το κατσίκι, που είπαμε, Δεκαπενταύγουστο, για παράδειγμα, πάλι κατσίκι θα μαγειρέψεις ή κάτι άλλο;

Τον Δεκαπενταύγουστο, όταν είμαστε πολλοί, όλοι μαζί, θέλω να βάλω το μαγκάλι, να ψήσω, θέλω να ψήσω παϊδάκια, θέλω να ψήσω κοτόπουλο παϊδάκια, που μου κόβει ο χασάπης. Αυτά τρώνε τα παιδιά μου και τους αρέσουνε και ανάβω και εγώ τα κάρβουνα και τους ψήνω και ευχαριστιούνται. 

Τα οποία μαρινάρεις εσύ;

Ναι, εγώ τα μαρινάρω, βέβαια. 

Πολύ ωραία. Ένα φαγητό που σου αρέσει να το φτιάχνεις, όχι μόνο να το γεύεσαι, αλλά και η διαδικασία; Ένα φαγητό που σου αρέσει να κάνεις τη διαδικασία.

Μου αρέσουν και τα γεμιστά, μου αρέσει, δεν τα βαριέμαι, και τα γεμιστά τα κάνω πολύ γρήγορα, και τα ντολμαδάκια τα κάνω και αυτά πολύ γρήγορα, δεν τα βαριέμαι. 

Αυτά έμαθες να τα τυλάς εδώ τα ντολμαδάκια;

Ντολμαδάκια; Ναι. 

Πώς τα τυλάμε, είναι δύσκολο;

Καθόλου, καθόλου δεν είναι δύσκολο. Όπως είναι το φύλλο, αν είναι μεγάλο, δεν ξέρω, αν είναι μικρό, βάζουμε αυτό. 

Τη γέμιση στη μέση. 

Τη γέμιση στη μέση, το κάνουμε έτσι το φύλλο, απ' τη μια και απ' την άλλη.

Το κλείνουμε δεξιά κι αριστερά. 

Ναι, δεξιά και αριστερά, και μετά το κάνουμε αυτό, να το. 

Και μετά το κάνουμε σαν κύλινδρο. 

Να το, εύκολο, δεν είναι καθόλου δύσκολο, αλλά το τυλίγουμε έτσι διπλά. 

Πολύ ωραία. Τα ντολμαδάκια τα κάνατε στην Ικαρία ή είναι εδώ φουρνιώτικα;

Ναι, τα κάναμε, όχι, τα κάναμε και εκεί, βέβαια. 

Αλλά με κιμά;

Όχι, καθόλου κιμά, και εγώ μέχρι σήμερα δεν θέλω κιμά, μου αρέσει σκέτο. 

Η αγαπημένη σου πίτα, γιατί και στην Ικαρία φτιάχνετε πίτες, αλλά και εδώ, τι σου αρέσει να φτιάχνεις, τι πίτα;

Στην Ικαρία είχαμε διάφορα χόρτα και κάναμε τις πίτες. Αν είχαμε σπανάκι, που βάζαμε και εμείς, η μάνα μου φύτευε, βάζαμε και σπανάκι και διάφορα χόρτα του βουνού, γλυκά βέβαια, όχι πικρά. Και εδώ τα ίδια, μου αρέσει να κάνω πίτες. Τις τρώνε και τα παιδιά μου και μου αρέσει και κάνω πίτες, αλλά δεν τρώνε το τυρί. 

Ναι. Οπότε πώς τη φτιάχνεις την πίτα; Ποια είναι η διαδικασία;

Την πίτα πρέπει να φτιάξεις το ζυμαράκι σου πρώτα, να βάλεις λίγο λαδάκι, λίγο αλατάκι μέσα, αν θες βάζεις λίγο μαγιά, μια κουταλίτσα ξίδι, στο μικρό κουταλάκι, και τα ζυμώσεις, με χλιαρό νερό, ούτε πολύ καυτό, ούτε πολύ κρύο, χλιαρό, και το ζυμώνεις. Θα το αφήσεις να ξεκουραστεί, ας είναι και μια ώρα, δεν σε πειράζει, το σκεπάζεις και το αφήνεις. Και μετά θα κάνεις τη διαδικασία για τα χόρτα, αν έχεις κρεμμυδάκι χλωρό, θα κόψεις, κρεμμυδάκι ξερό, θα το περάσω από το τσουκάλι, μετά θα ρίξω λίγο τα χόρτα μου και θα τα βάλω σε ένα τρυπητό, να στραγγίσουνε, γιατί βγάζουμε ζουμί. Θα ρίξω λίγο πιπεράκι μετά, θα έχω έτοιμο το ζυμαράκι μου, θα το ανοίξω, ένα φύλλο βάζω εγώ, ένα κάτω, ένα πάνω. Και θα ρίξω τα χόρτα μου μέσα, αν έχουνε στραγγίσει. Και την ψήνω. Αυτό. Γίνεται πολύ όμορφη. 

Μετά ρίχνεις νερό από πάνω από τη ζύμη;

Όχι, λίγο λαδάκι.

Και μετά περιμένεις να ροδοκοκκινίσει το ζυμάρι σου.

Και το βλέπεις ότι είναι ψημένο. Κάνεις και λίγο έτσι να δεις, είναι κι από κάτω; Και το βγάζεις. Θα κλείσεις τον φούρνο σου, τον φούρνο θα τον ανοίξεις, δεν θα τον έχεις μέσα να είναι η πίτα και να τον κλείσεις, γιατί και την κουζίνα θα χαλάσεις, με τον ατμό, και πρέπει να κρυώσει και εκείνη η πίτα. 

Δηλαδή όταν μου λες ένα φύλλο, το βάζεις κάτω στον πάτο το φύλλο, βάζεις τη γέμισή σου και μετά το κλείνεις από πάνω; Έχεις κάποιο, ή βάζεις ένα κάτω, ένα πάνω;

Ένα κάτω και ένα πάνω, δίπλα το κάνεις αυτό, έτσι, γύρω γύρω. 

Το κλείνεις δηλαδή;

Το διπλώνεις λιγάκι, για να μη μας φύγουν, έτσι λιγάκι γύρω γύρω. 

Ναι.

Αυτό, δεν είναι καθόλου δύσκολο. 

Πολύ ωραία. 

Τώρα, τις μέρες αυτές, που έχουμε–

Τις απόκριες;

Τις απόκριες, εδώ στους Φούρνους έχουνε, παίρνουν τις μυζήθρες, γιατί έχουν οι τσοπάνηδες, και κάνουνε πουγκάκια, έτσι τα λέμε, πουγκάκια. 

Τι είναι τα πουγκάκια;

Τα πουγκάκια είναι, κάνεις το ζυμαράκι σου πάλι, όπως είπαμε για την πίτα, το ίδιο, δεν αλλάζει κάτι, τώρα άλλοι θέλεις να βάλεις γιαούρτι, βάζουν αυγά μέσα, εγώ δεν βάζω, θέλω σκέτη. [00:30:00]Και παίρνεις τη μυζήθρα, τη λιώνεις σ' ένα μπολ, κόβεις μαϊντανό, μάραθο, πιπεράκι, κόβεις, ρίχνεις και αυγά μέσα, τα αυγά όσο σου σηκώσει, δεν θα την κάνεις πολύ νερουλή, θα δεις εσύ, θα κανονίσεις πόσο, και το τηγανίζεις και γίνεται, είναι το παραδοσιακό τις ημέρες αυτές. 

Τα κατιμέρια;

Και αυτά, και τα κατιμέρια. 

Πώς γίνονται;

Και αυτά είναι με ζυμαράκι, αυτά βάζεις λίγο βέβαια περισσότερο. Μπορεί να βάλεις γιαούρτι, μπορεί να βάλεις γάλα. 

Το ζυμάρι πώς φτιάχνεται;

Το ζυμώνεις. 

Ναι, με αλεύρι, τι βάζεις στο ζυμάρι;

Με αλεύρι, θα ρίξεις και το γιαούρτι μέσα. 

Αλεύρι, γιαούρτι στο ζυμάρι. 

Γιαούρτι, θα ρίξεις λίγο λαδάκι. 

Λάδι. 

Άμα θες ρίχνεις και ένα αυγό, και τα κάνεις μικρούλικα, τόσα, μπαλάκια, μικρά μικρά, και τα ανοίγεις. Και έχεις τριμμένο τυράκι, έχουνε τυρί παραδοσιακό εδώ, που το βάζουνε στην άρμη και τρίβουνε από πάνω και είναι πολύ νόστιμο. 

Ωραία. 

Και το φτιάχνεις και το περνάς απ' το τηγάνι, θέλει λίγο, έτσι, το κάνεις μια έτσι, το γυρίζεις πάλι από την άλλη, τσαπ τσουπ, και το βγάζεις.

Το ζυμάρι.

Το κατιμεράκι, αυτό. 

Μετά ρίχνεις το τυρί. 

Και μετά ρίχνεις το τυράκι εδώ, τα κάνεις έτσι. 

Τα διπλώνεις. 

Ορίστε, και είναι το κατιμέρι, με τυράκι μπόλικο. 

Πολύ ωραία. Άλλη παραδοσιακή συνταγή που έμαθες εδώ, όπως είπαμε έμαθες το κατσίκι, τα κατιμέρια, αυτά τα πουγκάκια. Το σουφικό δεν το έμαθες εδώ;

Όχι.

Όχι. Όταν μου είπες ότι μαζεύεις τις πατελίδες από τη θάλασσα, πώς τις κάνεις;

Με είχε μάθει η μάνα μου σ' αυτά. Μάζευε η μάνα μου στη θάλασσα πατελίδες. Και τις έφερνε σπίτι, τις έπλενε καλά, τις έβαζε μες στο τηγάνι, μες στο τηγάνι θα βάλει λίγο ψωμάκι, θα βάλει λάδι, θα βάλει λίγο σκορδάκι, και μαϊντανό έβαζε, και το περνούσε και το τηγάνιζε. Έβαζε και λίγο, πολύ λίγο νεράκι και τα μαγείρευε στο τηγάνι. Τελευταία, που θα το κατεβάσει, το ρίχνει και λιγάκι λεμονάκι, και είναι πολύ ωραίο. 

Και τα σαλιγκάρια, τους χοχλιούς, τα καριβόλια, που τα λέτε εδώ, πώς τα κάνετε;

Τα καριβόλια εδώ τα μαζεύουμε απ' τα βουνά, είναι πεντακάθαρα. Εδώ στους Φούρνους εγώ τρώω καριβόλια, στην Ικαρία δεν ήθελα να φάω, γιατί τα μαζεύανε μέσα από τους κήπους, εκεί που κάναμε τους κήπους είχε πολλά καριβόλια, αλλά εδώ μου αρέσουνε. Αυτά έχουνε μεγάλη διαδικασία, γιατί πρέπει να τα καθαρίσεις, να τα μαζέψεις, να καθαρίσουνε λίγο, να τους ρίξεις μέσα, άλλοι ρίχνουν μακαρόνια, εγώ μου αρέσει σχινιά να τους ρίξω, που μυρίζουνε. Και τα αφήνεις καμιά δεκαριά μέρες, καθαρίζουνε, και μετά αφού θα τα πλύνεις με πολλά νερά, με αλάτι βάζω εγώ, λεμόνια, τα τρίβω καλά, βγάζει αυτή τη μύξα που έχει, και τα βάζω μες στο τρυπητό μετά να στραγγίσουνε, μέχρι να βράσει το νερό. Και θα τα ρίξω στην κατσαρόλα με το βραστό νερό, να βράσουνε καλά, πάρα πολύ καλά, να είναι ψημένα πια, και αφού ψηθούνε, τα βάζω πάλι στο τρυπητό να στραγγίσουνε, και αν θέλω να μαγειρέψω, θα μαγειρέψω, αν δεν θέλω και θέλω να αφήσω, αν έχουν τα παιδιά μου να φάνε και αυτά, και τα βάζω στην κατάψυξη. Και έχω καριβόλια, ας πούμε, να μαγειρέψω, και είναι πολύ ωραίο. Κόβεις το κρεμμυδάκι ψιλό ψιλό μέσα στην κατσαρόλα σου, αρκετό κρεμμυδάκι, θα το περάσεις και αυτό απ' το τσουκάλι, μαϊντανό, σκόρδο, ντομάτα, θα τα περάσεις όλα αυτά, θα ρίξεις τα καριβόλια μέσα, να τα ανακατέψεις βέβαια καλά και αυτά, και θα ρίξεις ένα ποτήρι κρασί μέσα. Θα βάλεις δάφνη, το πιπέρι το είπαμε, ό,τι μπαχαρικό σου αρέσει μπορεί να βάλεις, και είναι πολύ ωραίο, να έχεις και το κρασάκι σου και να κάτσεις να πιεις και να φας. 

Πριν μου είπες τη σχινιά, φτιάχνετε σχινόπιτες εδώ;

Ναι. 

Πώς;

Πολύ ωραίο και ωφέλιμο κι αυτό. Μαζεύω και εγώ σχινόκαρπο και έχω το ζυμαράκι μου, βάζω, πώς κάνεις το ψωμάκι σου, με διάφορα υλικά, βάζεις και λίγο μαγιά μέσα, και το ζυμώνεις όλο μαζί με τη σχινιά, με τον σχινόκαρπο. Έχει και αυτός βέβαια τη διαδικασία του, γιατί είναι να το μαζέψεις, να το καθαρίσεις, να το πλύνεις, να στεγνώσει, και μετά να το βάλεις στην πίτα, να το κάνεις ψωμί. Ρίχνω και τον σχίνο μέσα στο ψωμάκι και το ζυμώνω πάλι. Και μετά το αφήνω λίγο. Μετά το κάνω όπως το θέλεις, το κάνεις μικρά κουλουράκια, μικρά ψωμάκια, και τα βάζεις, βάζεις λαδόκολλα κάτω στο ταψί και κανείς τα κουλουράκια σου αυτά τα μικρά, ατομικά, ή τα κάνεις σε μεγάλο, σαν λαγάνα, και τα φουρνίζεις. Και είναι και αυτό πολύ ωφέλιμο, πάρα πολύ. Έχει πολλά. 

Πρόσφατα είδα μια συνταγή με βολβούς. Οι βολβοί είναι της γης καρπός, πώς να το πούμε;

Όπως είναι τα χόρτα, είναι και ο βολβός, έτσι βγαίνει και αυτός παντού. 

Και είναι ωφέλιμος κι αυτός. 

Πολύ ωφέλιμος. 

Πώς τον φτιάχνετε εδώ;

Αυτό το κάνουμε και με σκορδαλιά, βραστά, το κάνουμε και με κρεμμυδάκι, όπως του κάνω του παππού και του αρέσει. Κόβω και αυτό, αλλά θέλουν πλύσιμο καλό βέβαια, το κόβεις και αυτό σε κομμάτια, το βάζεις στο τηγάνι, κόβεις κρεμμυδάκι από πάνω, μια πιπεριά καυτερή βάζω μέσα, γιατί του αρέσει του παππού, και το ανακατεύεις και ψήνονται. Και μετά στο τέλος θα ρίξω και λίγο, ένα κουταλάκι ξίδι. Και είναι πανέμορφα. 

Εντάξει, τα χόρτα προφανώς μόνο βραστά τα κάνετε και σε πίτες.

Ναι, βραστά και πίτα, αν είναι γλυκά βέβαια τα κάνω πίτα, αν δεν είναι τα βράζουμε.

Το χταπόδι εδώ πώς συνηθίζετε να το τρώτε;

Το χταπόδι το κάνουνε στιφάδο, αλλά σχεδόν το θέλουμε ψητό. Το κάνουμε ψητό όταν έχουμε παρέα και είναι και τα παιδιά εδώ όλα, το ψήνουμε στο μαγκάλι και πίνουμε και ένα ουζάκι στην υγειά μας. 

Τα νησιώτικα. 

Τα νησιώτικα αυτά. 

Τέλεια. Κάποια άλλη συνταγή που θα ήθελες να μας συμπληρώσεις; Τοπική; Την κακαβιά, τα ψάρια;

Κακαβιά, πανεύκολη κι αυτή, θα έχεις το ψαράκι σου το πιο μεγάλο, το αλατοπιπερώνεις, όπως λέμε, με το αλάτι της θάλασσας, θα κόψεις τα υλικά σου, το καροτάκι, το κρεμμυδάκι σου, πατατούλα, σελινάκι, και θα τα βάλεις, δεν θα βάλεις πολύ νερό μέσα, ίσα ίσα να χώνονται τα λαχανικά μας. Θα βράσουν λίγο και μετά θα βάλουμε το ψαράκι μας από πάνω, με λίγο ζουμάκι, όχι πολύ. Μετά που θα το κατεβάσουμε, ρίχνουμε λεμονάκι μέσα, και το σερβίρουμε στο πιάτο μας. Είναι πανέμορφο. 

Τέλεια. Αυτές, λοιπόν, ήτανε οι φουρνιώτικες οι συνταγές, οι παραδοσιακές και οι ωραίες. Ευχαριστούμε πολύ για την αφήγηση. 

Παρακαλώ. Να είστε καλά.