Istorima Archive

[00:00:00]Γεια! Είμαι ο Γιάννης ο Συγκούνας. Είναι 21 Ιουλίου και βρίσκομαι στο χωριό Χαλίκι στο θρυλικό μεζεδοπωλείο La Verliga και βρίσκομαι με τον Χρήστο Ζαχαρή. Γεια σου, Χρήστο!

Καλησπέρα, Γιάννη! Καλώς ήρθες!

Θα μιλήσουμε για το μεζεδοπωλείο La Verliga και για το ραδιόφωνο La Verliga Radio.

Ναι.

Πες μας λίγα πράγματα για εσένα.

Γεννήθηκα στο Χαλίκι Ασπροποτάμου. Οι γονείς μου είχαν κι αυτοί απ’ το 1950 πρώτα ο πατέρα μου με τα αδέρφια του χασαποταβέρνα-παντοπωλείο, όπως ήταν τότε εκείνα τα χρόνια. Μετά παντρεύτηκε με τη μάνα μου, συνέχισε να έχει στο Χαλίκι κι άλλα σαράντα χρόνια χασαποταβέρνα-κρεοπωλείο-μπακάλικο-ψιλικά κι όπως ήταν τότε στα χωριά. Γεννήθηκα εδώ, βαφτίστηκα εδώ. Πήγα και μερικές τάξεις στο δημοτικό στο χωριό παλιά όταν λειτουργούσε το σχολείο. Μετέπειτα… Μετά απ’ το… Παράλληλα με το λύκειο, τέλειωσα εσπερινό στα Τρίκαλα, από 16 χρονών δούλεψα σε ημερήσια εφημερίδα στα Τρίκαλα. Το επάγγελμά μου είναι δημοσιογράφος. Τέλειωσα σχολή δημοσιογραφίας στην Αθήνα. Συνεργάστηκα με εφημερίδες και περιοδικά για αρκετά χρόνια στην Αθήνα και στα Τρίκαλα και από αγάπη για τον τόπο αποφάσισα πριν είκοσι ένα-είκοσι δύο χρόνια να ανοίξω το καφέ-μπαράκι αρχικά La Varliga, το οποίο ήταν το πρώτο μπαράκι στον ορεινό όγκο των Τρικάλων. Και το ‘κανα από ανάγκη για να συγκρατήσουν… Να τους κάνουμε να αγαπήσουν το χωριό, να ‘χουν το στέκι τους. Γιατί τότε υπήρχαν μόνο χασαποταβέρνες και κείνα που έβρισκες να φας ήταν μόνο κοντοσούβλι πρόβειο και κάνα σουβλάκι. Και έπινες τσίπουρο τραμιτζάνα, κρασί και καμιά μπίρα, αν υπήρχε στην πλατεία, κι οι πιτσιρικάδες ερχόνταν δυο-τρεις μέρες και εξαφανίζονταν. Μέναν στα Τρίκαλα ή στις άλλες πόλεις ας πούμε και παραθέριζαν μόνο οι γονείς τους. Ανοίγοντας το 2001 το μπαράκι, ειδικά Ιούλιο-Αύγουστο, τα… Η νεολαία ενώ πρώτα ερχόταν για δυο-τρεις μέρες, μετά ερχόταν και καθόταν έναν μήνα-σαράντα μέρες με τις γιαγιάδες, με τους παππούδες εδώ στο χωριό, γιατί είχαν το στέκι τους, ερχόταν παιδιά κι απ’ τα άλλα χωριά και γινόταν ατραξιόν. Οπότε και τα χωριά δυνάμωσαν από νεολαία κτλ. και είχαν και το στέκι τους κτλ. Μετά απ’ το ‘06, το 2006 τον χειμώνα προς ‘07 κάθισα μόνιμα στο χωριό ενώ πρώτο το άνοιγα Ιούνιο μέχρι και Σεπτέμβριο ας πούμε και λίγο Οκτώβριο και μετά κατέβαινα κάτω και ασχολούμουν με τη δημοσιογραφία στις εφημερίδες, σε περιοδικά ας πούμε κι έβγαζε και ένα δικό μου περιοδικό, μια ετήσια έκδοση. Απ’ τον χειμώνα το ‘06 προς ‘07 μένω μόνιμα εδώ τα τελευταία… Δεκαεφτά χειμώνες. Το μαγαζί δεν κλείνει ούτε μια μέρα και ο στόχος είναι… Στην ουσία δηλαδή κρατάω ζωντανό όλον τον ορεινό όγκο των Τρικάλων, γιατί το Χαλίκι είναι το τελευταίο χωριό Τρικάλων Θεσσαλίας. Οπότε αν είναι ανοιχτό το Χαλίκι είναι ανοιχτοί και δρόμοι, οπότε μπορούν να πηγαίνουν οι κάτοικοι στα προηγούμενα χωριά του Ασπροποτάμου, γιατί ξέρουν ότι θα είναι ανοιχτοί οι δρόμοι, θα βρουν να φάνε, να πιουν εδώ πέρα, γιατί τον χειμώνα δεν κλείνω ούτε μια μέρα στην κυριολεξία. Σπάνια να κατέβω τον χειμώνα για μια μέρα κάτω ή για ώρες ας πούμε. Και τέλος πάντων, απέκτησε μια δυναμική και το χωριό και έμμεσα με το μαγαζί, επειδή είχαμε εξαιρετική κουζίνα όσο ζούσε η μάνα μου εδώ. Ερχόταν ο κόσμος για να απολαύσει τις ιδιαίτερες γεύσεις που είχαμε στο μαγαζί, και συνεχίζουμε βέβαια να έχουμε. Ίσως να είναι απ’ τα λιγοστά μαγαζιά στην Ελλάδα που θα βρεις τώρα… Στον Θεό σας δηλαδή, σε ένα χωριό να βρεις να πιεις τριάντα πέντε ουίσκι, περισσότερες από είκοσι μπίρες και άλλα τριάντα-σαράντα διεθνή ποτά. Δηλαδή ό,τι υπάρχει καλό στον πλανήτη θα το βρεις εδώ. Βγάζω πάνω από είκοσι πιάτα να φάνε γεύσεις ιδιαίτερες. Τέσσερα-πέντε τυριά χαλικιώτικα, κρέατα από δω, σαλάτες χαλικιώτικες. Δηλαδή και η κουζίνα είναι σουπερ, οπότε... Τέλος πάντων, μαζί με το μαγαζί το La Verliga και με μένα, δηλαδή όταν λέμε «Xαλίκι Ασπροπόταμου» εννοούμε «Χρήστος Ζαχαρής». Είναι τόσο διαφημισμένο. Περισσότερες από εκατό εφημερίδες και περιοδικά έχουν κάνει εκτενείς αναφορές εδώ και εξαιρετικές παρουσιάσεις τόσο για το μαγαζί όσο για το Χαλίκι. Και τα τελευταία χρόνια έχει γίνει όχι μόνο τουριστικός προορισμός για τους Έλληνες, αλλά έχει γίνει παγκόσμιος προορισμός έμμεσα. Για αυτό έδωσα και το όνομα στο μαγαζί "La Verliga", γιατί ήθελα έμμεσα να διαφημίσω και τη Δρακόλιμνη της Βερλίγκας, η οποία είναι δευτερεύουσα πηγή του Αχελώου, που είναι μοναδικό γεωλογικό  φαινόμενο στην Ευρώπη που σχηματίζει με άλλους κτλ. Είναι η δευτερεύουσα όπως είπα πηγή για του Αχελώου, ιερός τόπος για τους αρχαίους Έλληνες. Οι αρχαίοι Έλληνες για να καταλάβετε πηγαίναν στις πηγές του Αχελώου, όπως λέει ο Ησίοδος, ο Όμηρος και Πλούταρχος και Θουκυδίδης και άλλοι ιστορικοί, για να προσευχηθούν και να εξαγνιστούν στα νερά των πηγών του Αχελώου. Ο Αχελώος να υπενθυμίσω ήτανε… Απ’ τους τρεις χιλιάδες ποταμούς της αρχαιότητας ήταν ο μεγαλύτερος Θεός ποταμός. Σήμερα ίσως να είναι απ’ τα λιγοστά χωριά στην Ελλάδα που διατηρεί αυξημένη κτηνοτροφία το Χαλίκι. Έχει κοντά… Πάνω από εννιακόσια γελάδια ελευθέρας βοσκής, κοντά στα οχτώ χιλιάδες πρόβατα. Βέβαια όταν… Όσο φεύγουμε οι γεροντότεροι τώρα υπάρχουν αυξομειώσεις και στη… Στον αριθμό των ζώων και στους ανθρώπους που ασχολούνται, αλλά με τα σημερινά δεδομένα υπάρχει ακόμα αυξημένη κτηνοτροφία που από αυτό το καθιστά να είναι ζωντανό το χωριό. Γιατί από τον Μάιο μέχρι και τον Νοέμβριο ας πούμε υπάρχουν αρκετές οικογένειες που ζουν [00:05:00]μόνιμα εδώ πέρα, που ζουν με τα κοπάδια τους κτλ. συν τους υπόλοιπους. Αλλά είναι απ’ τα λιγοστά χωριά ορεινά τα οποία ακόμα και τον χειμώνα θα δεις να κυκλοφορεί κόσμος, να έρχονται… Και αρκετοί Χαλικιώτες αλλά έρχονται και πάρα πολλοί και Έλληνες και ξένοι πλέον, ειδικά την τελευταία δεκαετία, για να απολαύσουν και τα ιδιαίτερα κάλλη. Γιατί και το Χαλίκι-Ασπροπόταμος είναι στην ουσία μια μικρογραφία των Βαλκανίων, ένα σπάνιο οικοσύστημα. Ό,τι πιο άγριο και σπάνιο υπάρχει στην χλωρίδα και την πανίδα της Βαλκανικής θα το βρεις εδώ. Με μεγάλη ποικιλομορφία και σε βότανα και σε φυτά και σε δέντρα και… Μοναστήρια έχει και γεφύρια, αυτό. Και τι δεν έχει; Βλαχόστρατες. Εξαιρετικό κλίμα. Και φιλόξενους ανθρώπους, το βασικότερο ας πούμε, εκτός απ’ τα άλλα. Εκείνο το οποίο, το λάθος το μεγάλο, που δεν έχουν καταλάβει ακόμα οι ιθύνοντες είναι ότι δεν φρόντισαν να έχει τουλάχιστον σε κάθε χωριό ένα-δύο αξιόλογα ξενοδοχεία, που θα ‘πρεπε εδώ και χρόνια να τα χρηματοδοτήσουν, να ναυλίσουν κόσμο ας πούμε να ‘ρθουν με αυξημένες επιδοτήσεις, να δημιουργηθούν καταλύματα. Εκεί πάσχει ο… Και το Χαλίκι, ο Ασπροπόταμος γενικότερα. Και να προσέξουν λίγο, γιατί μόνο το Χαλίκι θα πω χαρακτηριστικά είναι το μοναδικό χωριό στα Βαλκάνια που είναι κτισμένο ανάμεσα σε δυο ποτάμια, στους δυο κύριους βραχίονες των πηγών του Αχελώου, ένα σπάνιο... Σήμερα υπάρχουν… Διασώζονται τρία πετρόκτιστα γεφύρια απ’ τα πέντε που υπήρχαν προπολεμικά. Άλλη μια ιδιαιτερότητα. Τα βουνά του Χαλικίου και το Δάσος της Ρόνας, δηλαδή στο όρος Λάκμων που είναι το φυσικό σύνορο μεταξύ Χαλικίου και Ανηλίου προς στην Εγνατία πηγαίνοντας για Μέτσοβο, διασχίζεις το μεγαλύτερο και πιο πλούσιο δάσους οξιάς που υπάρχει στην Ελλάδα. απ’ το Δάσος της Ρόνας πηγάζουν τρία ποτάμια. Ο Αχελώος που ξεκινάει απ’ το Χαλίκι όπως είπαμε, διασχίζει το οροπέδιο του Ασπροποτάμου, Μεσοχώρα και χύνεται στο Μεσολόγγι. Πηγαίνοντας για Εγνατία θα συναντήσεις τον Άραχθο. Ανεβαίνοντας στο φυσικό σύνορο μεταξύ Χαλικίου και Ανηλίου με την… Προς την πλευρά της Καλαμπάκας είναι οι πηγές του Πηνειού που χύνονται προς την… Τοπικά λέγεται Σαλαμπριά, ή ο Σαλαμπρίας ας πούμε, ο Πηνειός δηλαδή. Τα πρώτα εκατοντάδες μέτρα ξεκινάνε απ’ το Δάσος της Ρόνας και του Πηνειού. Δηλαδή ο Πηνειός, ο Άραχθος και ο Αχελώος  πηγάζουν απ’ τα βουνά του Χαλικίου. Το Χαλίκι είναι συνυφασμένο με το τρία… Δηλαδή απ’ το… Εκτός απ’ τα τρία ποτάμια στο Χαλίκι και υπάρχει μία απ’ τις τρεις δρακόλιμνες της Πίνδου, η  Δρακόλιμνη της Βερλίγκας. Είπαμε έχει τρία πετρόκτιστα γεφύρια, έχει τρεις κοινόχρηστες βρύσες μες στο χωριό, έχει τρία πλατάνια στην πλατεία. Έχει οχτώ εκκλησίες. Άλλο… Άλλα σπάνια που έχει εδώ το Χαλίκι ας πούμε είναι ο Ναός της Αγίας Παρασκευής που είναι σύμβολο της χριστιανοσύνης με πολλές… Πολλούς ισχυρούς και θρησκευτικούς και ιστορικούς συμβολισμούς. Ίσως να είναι η μοναδική εκκλησία που έχει τέσσερα ιερά. Ξέρετε πολλές εκκλησίες στην Ελλάδα να έχουν τέσσερα ιερά; Έχει πετρόκτιστη κολυμπήθρα στο δεύτερο επίπεδο της εκκλησίας. Ο Ναός της Αγίας Παρασκευής έχει τρεις Ωραίες Πύλες που βγαίνει ο παπάς και ψέλνει. Άλλη μια ιδιαιτερότητα. Στο τρίτο επίπεδο έχει ξεχωριστή αίθουσα, τον γυναικωνίτη, που εκκλησιάζονταν μέχρι τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ξεχωριστά οι γυναίκες. Έχουμε τον Άγιο Γεώργιο που τον έκτισε το 1861 Ένας Χαλικιώτης, ο Γιώργος ο Σκούρτης. Άλλη μια ιδιαιτερότητα, ένα θαύμα θα ‘λεγα. Στο Ιερό του επάνω είναι κτισμένη… Είναι φυτρωμένη εδώ και διακόσια πενήντα και περισσότερα χρόνια μια αγριοκερασιά. Πώς ζει αυτή τώρα; Τώρα πάνω μέσα στις πέτρες χωρίς χώμα, χωρίς νερό; Μάλιστα, το 1778 όταν πέρασε από δω ο πάτερ Κοσμάς και έκανε κήρυγμα στον Ναό της Αγίας… Του Αγίου Γεωργίου, υπήρχε η αγριοκερασιά κι έκανε την εξής προφητεία, ότι αν ποτέ ξεραθεί αυτό το δέντρο θα πέσουνε πολλά δεινά στον τόπο. Δηλαδή θα ‘ρθουν καταστροφές και λέει: «Θα παρακαλάτε εσείς οι πεθαμένοι να μπείτε στα μνήματα», γιατί στον Άγιο Γιώργο είναι και το νεκροταφείο μας. «Και όσοι επιζήσετε», λέει, «θα φάτε με χρυσά κουτάλια». Το 1974 τον Ιούνιο άρχισαν να πέφτουν τα φύλλα κι έγινε σούσουρο στο χωριό. Οι γιαγιάδες, οι παππούδες άρχισαν να λένε: «Να, η προφητεία του πάτερ Κοσμά. Κάτι κακό θα συμβεί» και έγινε ο Αττίλας, το  Κυπριακό δηλαδή, η Εισβολή των Τούρκων. Εκείνη την περίοδο το 1778 ερχόμενος στο χωριό εδώ Ο Αλή Πασάς… Ο πάτερ Κοσμάς συνάντησε τον Αλή Πασά ο οποίος ήταν… Μαζί με ένα επίλεκτο σώμα Τουρκαλβανών ήτανε φύλακας στο Αρχοντικό του Βλαχοπασά του Ασπροποτάμου, του Άρχοντα του Δημάκη. Για να είναι ο Αλή… Και τον συνάντησε τον Αλή Πασά εδώ, νέος ήταν ο Αλή Πάσας τότε, και τον έκανε κι αυτόν την εξής προφητεία: «Εσύ μια μέρα», λέει, «θα γίνεις μεγάλος και τρανός», όπως έγινε μετέπειτα ο Πασάς των Ιωαννίνων. Και του λέει: «Θα πας στην Πόλη με κόκκινα γένια», όπως κι έγινε μετά. Τον αποκεφάλισαν και το στείλαν το κεφάλι στην Πύλη, στον Σουλτάνο.

Δεν είναι μόνο τώρα, μεταγενέστερα. Το Χαλίκι έχει τεράστια ιστορία, γιατί είναι η αρχαία Χαλκίς των Δολόπων. Οι Δόλοπες ήταν θεσσαλικό φύλο που κατοικούσαν μεταξύ της σημερινής Θεσσαλίας και Μακεδονίας 5ο-6ο π.Χ. αιώνα. Δηλαδή είναι… Υπάρχουν αναφορές ότι είναι ο αρχαιότερος οικισμός της Πίνδου. Μάλιστα, ο δάσκαλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Αριστοτέλης, δίδασκε ότι οι αρχαιοτέρα Ελλάς, οι αρχαιότεροι Έλληνες του Σελίου απ’ τους οποίους πήρε την ονομασία Ελλάδα, οι Σελλείς Έλληνες, κατοικούσανε, έλεγε ο Αριστοτέλης… Δίδασκε, κατοικούσαν μεταξύ της… Γύρω απ’ τις πηγές του Αχελώου, δηλαδή εδώ που είναι το σημερινό Χαλίκι και η ευρύτερη περιοχή του Ασπροποτάμου. Και μάλιστα το… Συμπεριλαμβάνει και τη Δωδώνη. Υπάρχουν ιστορικές αναφορές ότι το Χαλίκι συνυπήρχε και ήκμασε παράλληλα με το Μαντείο της Δωδώνης. [00:10:00]Το Χαλίκι είχε την ατυχία να καταστραφεί τρεις φορές. Το 147 το ‘καψε… Κάηκε… Καταστράφηκε ολοσχερώς με εντολή Ρωμαίου στρατηγού. Η δεύτερη φορά που καταστράφηκε πάλι από έναν αρματολό κλέφτη, αυτό έλεγα, τον Κουτσομήτρο, που ήταν γύρω στο 1800… 1780. Και εκείνη την περίοδο καταστράφηκε ολοσχερώς κι αναγκάστηκαν κάτοικοι να φύγουν, να εγκαταλείψουν τελείως το χωριό. Ο κύριος όγκος πήγε στη Χαλκίδα, γύρω στα τετρακόσια άτομα. Υπάρχει αυξημένη παροικία θα λέγαμε και ονόματα χαλικιώτικα και σήμερα ακόμα στη Χαλκίδα. Ονόματα όπως είναι ο Βάκης, Κελεπούρης, Οικονόμου και κάποια άλλα ονόματα γνωστά στην κοινωνία της Χαλκίδας. Και την τρίτη φορά που καταστράφηκε σχεδόν όχι ολοσχερώς ήταν το 1943 τον Οκτώβριο απ’ τους Γερμανούς, οι οποίοι δεν έκαψαν μόνο τις εκκλησίες και διασώθηκαν οχτώ-εννιά σπίτια ενώ τεράστια κύματα από δίπατα-τρίπατα που μέναν και δυο και τρεις και τέσσερις οικογένειες καταστράφηκαν. Κι αυτό ήτανε το τελικό τελειωτικό χτύπημα για το Χαλίκι, γιατί χάθηκε ένας πολιτισμός. Με την ιστορία που είχε αν υπήρχε αυτό το… Η μάγια ας πούμε των οικιών, των αρχοντικών που υπήρχαν τότε. Υπάρχουν κάποιες φωτογραφίες που δείχνει… Που αυτό το πράγμα δείχνει ευμάρεια, πλούτο και διαχρονικότητα. Να πούμε επίσης ότι… Αξίζει να πούμε ότι κι ο Ανδρόνικος Παλαιολόγος, ο Αυτοκράτορας του Βυζαντίου, υπάρχουν δυο Χρυσόβουλά του με ημερομηνία 1332 την οποία την αναφέρει ως Χαλκίς. Γιατί είπαμε ότι είναι η αρχαία Χαλκίς το Χαλίκι μέχρι τον 18ο αιώνα. Την αναφέρει ως μία απ’ τις σπουδαιότερες πόλεις της Ηπείρου κι ήταν κέντρο κτηνοτροφίας και αργυροχρυσοχοΐας. Ιστορικοί όπως ο [Δ.Α.], ο Thompson, ο Κρυστάλλης και άλλοι κάνουν αναφορές εδώ, και άλλοι περιηγητές και Οθωμανοί πάρα πολλοί, που αναφέρουν μέσα δείγματα ότι ήταν… Κατοικούταν, ήταν κωμόπολη. Ήταν πόλη μεγάλη με πλούτο. Οι κάτοικοι ήταν εύποροι θα έλεγα, υπήρχαν κασαρίες και αργυροχρυσοχόοι. Μάλιστα, τόσο ο [Δ.Α.] όσο κι ο Κρυστάλλης αλλά και οι Οθωμανοί της περιοχής αναφέρουν ότι οι Καλαρρύτες δημιουργήθηκαν τον 13ο αιώνα από τις επιφανέστερες οικογένειες του Χαλικίου. Δηλαδή κάποιοι τσελιγκάδες, επειδή ήταν αυξημένη η κτηνοτροφία, δεν έφταναν τα βοσκοτόπια εδώ και μετοίκησαν εκεί που οι σημερινές Καλαρρύτες. Καλαρρύτες σημαίνει καλή ροή, καλός ρους. Πήγαν τα πρώτα τσελιγκάτα εκεί, φτιάξαν το… Τη στάνη με το μαντρί κι όπου υπήρχε πλούτος και ευμάρεια μαζεύτηκαν μετά και ξυλουργοί και σαμαράδες και αυτοί που ράβαν τις κάπες και κάνανε… Κι έτσι δημιουργήθηκε… Δημιουργήθηκαν οι Καλαρρύτες. Μετά το ‘43 που το κάψαν οι Γερμανοί το Χαλίκι άρχισε λίγο να έχει μια φθίνουσα πορεία. Οι αστοί  δεν ξαναήρθαν, γιατί μετά ακολούθησαν ο εμφύλιος κτλ. Αλλά ειδικά μετά το ‘81 άρχισε πάλι να αποκτάει μία  ραγδαία αύξηση. Χτίστηκαν πολύ ωραία σπίτια κτλ. και σήμερα είναι ένα κόσμημα με πολλά… Πολύ… Πολλά και μεγάλα αρχοντικά. Δείγμα ότι οι κάτοικοι είναι και φιλοπρόοδοι και εύποροι. Οι παλιοί κτηνοτρόφοι ασχολήθηκαν και με τη γεωργία. Έχουμε πάρα πολλούς κι αξιόλογους επιστήμονες. Και τώρα, παρ’ όλα αυτά, εντάξει, υπάρχει… Έχει γίνει το Χαλίκι παγκόσμιος προορισμός, ειδικά τα τελευταία πέντε-δέκα χρόνια.

Πόσους μόνιμους κάτοικους έχει το Χαλίκι;

Σήμερα έχουμε… Είμαστε τρεις. Μένω μόνο εγώ, μέχρι πριν δυο χρόνια έμενε  κι η μάνα μου. Φτάσαμε να είμαστε εννιά τα προηγούμενα οχτώ-δέκα χρόνια. Τώρα μένω εγώ μόνος μου κι ένα άλλο ζευγάρι συνταξιούχοι, ο μπαρμπα-Γιάννης και η κυρία Μαρία, και το παλεύουμε. Στην ουσία κρατάμε ζωντανό όχι μόνο το Χαλίκι  όλον τον ορεινό όγκο όπως είπα, γιατί είμαστε το τελευταίο χωριό Τρικάλων Θεσσαλίας. Οπότε όταν είναι ανοιχτό το Χαλίκι είναι ανοιχτός όλος ο ορεινός όγκος των Τρικάλων.

Εσείς όταν ανεβήκατε στο χωριό πόσοι μόνιμοι κάτοικοι υπήρχαν;

Κανένας.

Ήσασταν δηλαδή ο πρώτος μόνιμος κάτοικος.

Ο πρώτος μόνιμος κάτοικος που έναν χειμώνα πέρασα τελείως μόνος μου και από τον επόμενο χειμώνα είχα και τη μάνα μου για πέντε-έξι, εφτά χρόνια. Και μετά ήρθε αυτό το ζευγάρι, ο κύριος Γιάννης με τη Μαρία, γίναμε τρεις και μετά γίναμε πέντε, εφτά. Άλλο ένα ζευγάρι κι ένας κύριος μόνος του, φτάσαμε να είμαστε εννιά.

Αυτοί οι πρώτοι χειμώνες τι θυμάστε; Πώς ήτανε που ήσασταν ο πρώτος μόνιμος κάτοικος;

Κοίταξε, τους φαινόταν απίστευτο ότι μπορεί να ζήσει μόνος του ένας άνθρωπος επάνω, ότι πώς ζω, πώς δεν φοβάμαι κτλ. Αλλά κοίταξε, επειδή έχω βιώματα, γεννήθηκα εδώ, βαφτίστηκα εδώ, από μικρός ερχόμουνα. Ανοίγαν οι γονείς μου το μαγαζί αρχές Μαΐου και φεύγαν τέλος του Οκτώβρη. Τα βιώματά μου ήταν εδώ, ήταν και ήπιος ο πρώτος χειμώνας. Μάθαν ότι ήμουν εγώ ανοιχτός εδώ,  ερχόταν και στα άλλα τα χωριά, γιατί υπήρχε ανοιχτό μαγαζί. Κι απ’ τα… Τότε υπήρχανε και τις καθημερινές τα ξενοδοχεία του ορεινού όγκου, Περτούλι, Νεραϊδοχώρι, Ελάτη, κυκλοφορούσε κόσμος. Όποτε ερχόταν να… Βρίσκαν να φάνε κάτι, ένα τσιπουράκι, έναν καφέ που λέει ο λόγος. Κι απ’ τον Φλεβάρη άρχισα να χτίζω το μαγαζί. Το μαγαζί είναι χειροποίητο. Είναι πολύ ιδιαίτερο και σπάνιο, αν το δείτε. Όσοι το βλέπετε δεν υπάρχει κάτι, δεν… Είναι κάτι δικό μου, ρε παιδί μου. Όλα ό,τι βλέπεις εδώ στον χώρο σαν κατασκευή κι από τα… Το ντεκόρ, τα τραπέζια, οι πάγκοι. Ό,τι είναι ας πούμε το ‘χω κάνει με ιδιαίτερο μεράκι εδώ κι είναι ένα έτσι… Έχω προσαρμόσει το μαγαζί στον χώρο και λειτουργεί κι ως μουσειακός χώρος. Θα δεις παλιά αντικείμενα κι απ’ το μαγαζί των γονιών μου, περασμένων δεκαετιών ας πούμε αντικείμενα, [00:15:00]άλλα αντικείμενα χρηστικά του πολιτισμού και χρηστικά των Βλάχων του Χαλικίου και το Ασπροποτάμου. Δηλαδή λειτουργεί κι ως μουσείο και είναι ένα ωραίο πάντρεμα. Δηλαδή βρίσκεις τα πάντα να φας και να πιεις και σε συνδυασμό δηλαδή αποπνέει το μαγαζί μια θαλπωρή. Εγώ το λέω ότι στο μαγαζί συναντάς μια γευσιγνωσία και η εμπειρία είναι πρωτόγνωρη και μοναδική. Δηλαδή αξίζει τον κόπο να ‘ρθει κάποιος έστω και για έναν καφέ, γιατί θα είναι εμπειρία ζωής. Και όσοι έρχονται εδώ όχι έρχονται… Ξανάρχονται, γίνονται φίλοι και θα ‘ρθουν και θα ξανάρθουν κι έρχονται με δώρα και πολλή αγάπη και τέτοιο. Αλλά αν θέλετε έτσι ένα σαν παράπονο… Αλλά είναι και θέμα αντίληψης θα ‘λεγα, γιατί όταν μιλάμε για μικρό νου δεν έχει τύχει… Δεν έχω τύχει του ανάλογου ενδιαφέροντος των τοπικών δημάρχων εδώ ή παρακάτω των βουλευτών ας πούμε ή της… Τους νομάρχες. Πώς τους λένε; Όταν κάνεις ένα αγώνα μόνος εδώ… Παλεύω τόσα χρόνια εδώ, έχω μπει σε προγράμματα να κάνω δωμάτια εδώ κι ακόμα να μας δώσουν χρήματα, επιδοτήσεις στην αρχή όταν ξεκινήσω. Που θα ‘πρεπε να είναι αυτοί μπροστάρηδες. Όχι μόνο σε μένα, και σε όσους ασχολούνται με το… Που κάθονται  σε χωριά σαν κι εμένα στον ορεινό όγκο, που θα ‘πρεπε να είναι και αυξημένες οι επιδοτήσεις, να δώσει κίνητρα, ρε φίλε, σε έναν κτηνοτρόφο να μείνει εδώ ή σε έναν να κάνει καταλύματα που υπάρχουν. Όχι εγώ τώρα που παλεύω μόνος μου ας πούμε και τέτοια. Στον Θεό σας δηλαδή, πριν δυο χρόνια… Τώρα τον Σεπτέμβριο κλείνω δυο χρόνια, έκανα ραδιόφωνο με πέντε-έξι GB, δεν έπιανε ούτε κινητό. Κι εγώ ο δύσμοιρος έκανα ραδιόφωνο να εκπέμπει απ’ το Χαλίκι και πέντε-έξι GB, δηλαδή αυτό είναι υπεράνθρωπο, είναι άθλος που έκανα. Και δεν είναι ένα τυχαίο… Ένα ραδιόφωνο, άντε να κάνω ένα ραδιόφωνο για την τρέλα, για το καπρίτσιο. Έκανα ραδιόφωνο που παίζει αυθεντικά τραγούδια, παλιακά, αυτά που είχαμε ξεχάσει να τέτοιο… Παίζει βλαχόφωνα τραγούδια. Είμαστε όλοι το… Είμαστε το μοναδικό ραδιόφωνο στην Ελλάδα και μας ακούν σ’ όλον τον πλανήτη, γιατί είναι ιντερνετικό το laverliga.gr, La Verliga ραδιόφωνο, που παίζουμε όλο το εικοσιτετράωρο αυθεντικά βλάχικα τραγούδια και κλαρίνα όμορφα σπάνια απ’ αυτά που κοντεύουμε να ξεχάσουμε. Και παίζουμε βλάχικα τραγούδια και δημοτικά γενικά κλαρίνα, απ’ όλην την Ελλάδα τα πιο αντιπροσωπευτικά. Και απ’ όλα τα Βλαχοχώρια θα ακούσεις βλάχικα τραγούδια κι απ’ τα χωριά τα Γρεβενοχώρια κι απ’ τις Σέρρες και απ’ τη Βέροια κι απ’ την Κρύα Βρύση κι απ’ τα Γιαννιτσά κι απ’ τα Τζουμέρκα κι απ’ τα χωριά του Μετσόβου, τα χωριά του Ασπροποτάμου κι απ’ τα χωριά της Καλαμπάκας. Και Τρικαλινά και Θεσσαλικά κι απ’ τη Ρούμελη κι απ’ τον Μοριά. Δηλαδή και απ’ το Ζαγόρι κι απ’ τη Βίτσα θα ακούσεις και από το… Την Κόνιτσα. Και κλαρίνα όπως είναι ο Καψάλης που δεν ζούνε, όπως είναι οι Χαλκιάδες κι άλλα κλαρίνα παλιακά οι οποίοι δεν ζούνε τώρα. Ή όπως τα δικά μας τα κλαρίνα εδώ, ο Ντόκος ας πούμε, ο Σγούρος, ο Δημήτρουλας, ο Μασόπουλος, ο Αυγέρης, ο Μπάος, οι άλλοι οι παλιοί πιο παλιάκοι οι Ντάκοι. Κλαρίνα και ορχήστρα κτλ. Δηλαδή το ραδιόφωνο εγώ το άνοιξα όχι για να κερδίσω χρήματα, γιατί χρηματοδοτώ, μπαίνω κάθε μήνα αρκετά κατοστάρικα μέσα, αλλά το έκανα για να προάγω, να διαδώσω, να κρατήσω τα ήθη, τα έθιμα, τα τραγούδια τα οποία έχω. Γιατί έχω και σπάνιες ηχογραφήσεις, επειδή απ’ το ‘50 οι γονείς μου… Ο πατέρας μου με τα αδέρφια του και τη μάνα μου αργότερα είχαν μαγαζί, έχω πλάκες γραμμοφώνου, έχω δισκάκια 45άρια. Έχω κασέτες, γιατί ο πατέρας μου είχε αγοράσει απ’ τα πρώτα ράδιο-πικάπ που ήρθαν στην Ελλάδα. Ήταν απ’ τους πρώτους που πήραν ραδιοκασετόφωνο κι έχω κασέτες απ’ τη δεκαετία του… Πριν του ‘70, μονοφωνικά από γλέντια, από πανηγύρια, από ορχήστρες που δεν ζούνε. Κι αυτά τα παίζω με το ραδιόφωνο και δεν το ακούνε μόνο οι παλιακοί. Κοντά στους παλιακούς τα μαθαίνουν και τα εγγόνια και τα παιδιά τους τώρα. Διαδίδω και προάγω τη βλάχικη κουλτούρα, τον ελληνικό πολιτισμό. Αυτή είναι η ουσία του ραδιοφώνου. Σε μένα δηλαδή θα ακούσεις τραγούδια βλάχικα σπάνια, γιατί έχω ηχογραφήσεις και προπολεμικές ας πούμε απ’ τη Νέα Υόρκη, ξέρετε, που παίζουν και τέτοια. Δεν θα ακούσεις γυφτοτράγουδα. Δηλαδή προάγω τα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις και του Ασπροποτάμου και του ελληνισμού. Αυτή είναι η ουσία του ραδιοφώνου. Το la verliga.gr ιντερνετικό ραδιόφωνο, Δόξα τω Θεώ, μας ακούνε σ’ όλον τον πλανήτη πλέον και έχει… Είμαστε από τα πρώτα σε ακροαματικότητα απ’ όλα τα ραδιόφωνα της Ελλάδας. Έχουμε απίστευτα μεγάλες ακροαματικότητες. Όποιος το ακούσει το αγαπάει και θα το ακούσει κάθε μέρα. Κι αξίζει τον κόπο, γιατί θα ακούσετε τραγούδια… Είναι το ένα… Καθένα είναι ακόμα… Το ένα καλύτερο απ’ το άλλο. Δηλαδή είναι ένα κι ένα, όλα διαλυμένα κι επιλεγμένα τα τραγούδια κτλ. Και η επιλογή γίνεται από μένα, έχω και συνεργάτες και σιγά σιγά το κτίζουμε. Και πολύ σύντομα απ’ το φθινόπωρο θα ‘χουμε και ζωντανές εκπομπές και εγώ θα κάνω δημοσιογραφικές εκπομπές και άλλοι αξιόλογοι συνεργάτες οι οποίοι είναι επιστήμονες και θα κάνω κάποιες ιδιαίτερες εκπομπές, αναφορές ας πούμε, για να προάγουμε. Δηλαδή εν κατακλείδι, το ραδιόφωνο προάγει, διαδίδει τη βλάχικη γλώσσα, προάγει την ελληνική κουλτούρα και συνείδηση. Και το τονίζω, την ελληνική κουλτούρα και συνείδηση. Αυτό που έχουμε χάσει, δηλαδή να αγαπήσουμε όχι μόνο το χωριό μας, την πατρίδα μας. Και η πατρίδα και να τη [00:20:00]σώσουμε και να τη διασώσουμε και για να την περισώσουμε απ’ ό,τι έχει απομείνει απ’ τα ξενόφερτα είναι ο πολιτισμός. Είναι τα ήθη, τα έθιμα. Και εγώ παίζω βλάχικα τραγούδια και κλαρίνα όμορφα παλιακά όπως γλεντούσαν οι παππούδες μας, οι πατεράδες μας, εμείς όταν ήμασταν πιτσιρικάδες. Κι αυτό το πράγμα το μεταλαμπαδιάζω και σε νεότερες γενιές. Και όσο ζούνε οι παππούδες τώρα να μάθουν και τα βλάχικα οι νεότεροι, γιατί μαθαίνοντας τα βλάχικα μαθαίνεις πολύ εύκολα ιταλικά, μολδαβέζικα, ρουμάνικα, ισπανικά, γαλλικά και ούτω καθεξής, γιατί είναι λατινογενής ρίζα. Και είναι μύθος αυτά περί Ρουμάνων και τα άλλα τα χαζά που λένε. Οι Βλάχοι είναι μόνιμοι… Ήταν μόνιμοι και είναι κάτοικοι κυρίως της Πίνδου οι οποίοι για να έρθουν σε επικοινωνία με τον ρωμαϊκό στρατό έπρεπε να μάθουν τα λατινικά. Αυτή είναι η μόνη αλήθεια και εξήγηση. Και τα βλάχικα είναι η λεγόμενη λατινική βαλκανική και καμία σχέση δεν έχουν ούτε με τα ρουμάνικα ούτε με οτιδήποτε άλλο λένε οι ξενόφερτοι κι οι προπαγανδιστές.

Πότε και πώς ήρθε η ιδέα για το ραδιόφωνο;

Δεν ήρθε τώρα η ιδέα. Ήταν να την κάνω πιο μπροστά, γιατί όπως σου είπα ςγώ ασχολούμαι  σαράντα πέντε χρόνια με τη δημοσιογραφία. Είμαι από 16 χρονών σε εφημερίδες. Είχα και δικιά μου εφημερίδα, το «Τρικαλινό Βήμα», στα Τρίκαλα. Όταν ήμουν 21 χρονών, 22 έβγαζα στα Τρίκαλα… Όταν ήμουν εγώ 21 μισό κι ο αδερφός μου δεκαοχτώμισι είχα… Εξέδιδα εφημερίδα, το «Τρικαλινό Βήμα» στα Τρίκαλα. Όταν κυκλοφορούσαν οι αθηναϊκές με δώδεκα σελίδες κι οι τρικαλινές  με έξι εγώ έβγαζα στα Τρίκαλα δεκαεξασέλιδη εφημερίδα. Απολύθηκα από φαντάρος και άνοιξα διαφημιστικό γραφείο κοντά στο Παλιό Δεσποτικό, στην οδό Κοραή, στα Τρίκαλα. Δηλαδή το λογότυπο ας πούμε, το Τύρας, του Κλιάφα, του Τσιλιλή, το ΒΙΟΣΑΛ, ΒΙΟΓΑΛ, Μπάτζιος, Λιατίφης, Τσιακμάκης, Ντιροκάλτσης, Σαράφης και δεκάδες άλλα λογότυπα σήματα έχω σχεδιάσει εγώ απ’ το ‘86, ‘87, ‘88. Φαντάσου τώρα πόσο προχωρημένο μάρκετινγκ ήταν. Και ήμουνα και πιτσιρικάς, 25-26 χρονών τότε. Δηλαδή κάνω πράγματα… Δηλαδή η σκέψη μου κι όλα αυτά είμαι είκοσι πέντε-τριάντα χρόνια μπροστά στην Ελλάδα. Το ‘92 έβγαλα μια ετήσια έκδοση, την είχαν ονομάσει τη «Θεσσαλική Επιχείρηση κι Αγορά», και εκεί είχε συγκεκριμένες προτάσεις ανάπτυξης για όλην τη Θεσσαλία. Όταν τον πρωτόβγαλα εγώ το ‘92 υπήρχε ένα ξενοδοχείο μόνο στη λίμνη Πλαστήρα. Το ότι αναπτύχθηκε η λίμνη Πλαστήρα το χρωστάει σ’ αυτήν την έκδοση, γιατί έγραφαν μέσα υπουργοί, έγραφαν οι νομαρχίες, οι διοικήσεις των επιμελητηρίων, οι σύνδεσμοι βιομηχάνων, ενώσεις ξενοδόχων, κορυφαίοι επιστήμονες απ’ τη Θεσσαλία. Και καθένας έκανε συγκεκριμένες προτάσεις πώς να αναπτυχθεί  ισόρροπα κι ομοιόμορφα όλη η Θεσσαλία. Έτσι; Δηλαδή είμαι άνθρωπος… Αν υπάρχει ένας στη Θεσσαλία που έχει τεράστια κοινωνική προσφοράς αυτός είμαι εγώ. Και με ζημία μου, γιατί το χρηματoδοτούσα, με πολύ άγχος κτλ. Και δεν βοηθούσε κανένας οικονομικά, ό,τι έβγαζα από διαφημίσεις κτλ. Και τα πρώτα δυο-τρία χρόνια μετέφερα μερικά εκατομμύρια ζημιά απ’ τη μια έκδοση στην άλλη μέχρι να ξεχρεωθώ. Αυτή είναι η μόνη αλήθεια. Έτσι;

Ήθελα να σας ρωτήσω, ενώ είπατε είχατε μια επιτυχημένη καριέρα στο μάρκετινγκ στην πόλη τι σας έκανε να τα παρατήσετε όλα στην πόλη και να ξεκινήσετε κάτι απ’ το μηδέν εδώ;

Η αγάπη για τον τόπο. Πιστεύω σ’ αυτόν τον τόπο κι έχει τεράστιες δυνατότητες να αναπτυχθεί, αλλά είναι λιγοστοί αυτοί που ασχολούνται με τα κοινά στον νομό Τρικάλων και ευρύτερα. Γιατί ο Ασπροπόταμος, κι ειδικά ο Ασπροπόταμος, είναι μια μικρογραφία των Βαλκανίων. Δεν έχει τύχει της ανάλογης προσοχής και απ’ την πολιτεία κι απ’ τους τοπικούς άρχοντες. Κι όταν λέω τοπικούς άρχοντες εννοώ και τους βουλευτάδες και τους δημάρχους που έχουν διατελέσει και απ’ τους νομάρχες κι απ’ τους άλλους αυτοί που ασχολούνται γενικότερα με τα κοινά. Εάν θέλουν να αναπτυχθεί πραγματικά ο νομός Τρικάλων πρέπει να ξεκινήσουν απ’ τον Ασπροπόταμο το συντομότερο. Πρέπει να δημιουργηθούν και καταλύματα, να δώσουν αυξημένα κίνητρα στη νεολαία να κάνει κτηνοτροφικές μονάδες, να ασχοληθεί η νεολαία με βιολογική γεωργία, βιολογική κτηνοτροφία, με αρωματικά φυτά, με βότανα, γιατί τα προσφέρει απλόχερα ο τόπος. Απλά θέλει… Δηλαδή δεν μπορεί τώρα… Στα Γιάννενα, στην Ήπειρο, όπως ασχολείται με την κτηνοτροφία ο περιφερειάρχης οι αντίστοιχος, ο Καχριμάνης, να τους φτιάχνεις σπίτια, στάβλους σύγχρονους, δρόμους να παγαίνεις με κούρσα, με φωτοβολταϊκά. Πού; Στα βουνά. Κι εδώ στον ορεινό όγκο των Τρικάλων να μην υπάρχει μία στάνη; Να μην έχουν φτιάξει μία στάνη ο  Δήμος Καλαμπάκας ή η Περιφέρεια Τρικάλων; Ούτε μία! Ένα στέγαστρο να βάλει. Πώς να αναπτυχτεί να μείνει ο κόσμος εδώ; Να δώσουν αυξημένα κίνητρα, να γίνει στο Χαλίκι, στην Ανθούσα, στο Κατάφυτο ένα ξενοδοχείο έξι-οχτώ δωματίων. Δεν χρειάζεται παραπάνω. Αλλά να είναι σύγχρονο, να μπορεί ο άλλος να έρχεται, να ζήσει μια οικογένεια και τον χειμώνα. Όπως πρέπει να δώσουν αυξημένα κίνητρα. Κι όταν λέω αυξημένα κίνητρα όχι με 50-50 όπως δίνουνε τώρα εδώ. Ένα άλλο λάθος που κάνει το ΚΕΝΑΚΑΠ ας πούμε, δίνει 50% επιδότηση σ’ αυτούς που είναι στη Διάβα δίπλα στην Κρύα Βρύση στην Καλαμπάκα και δίνει και 50% επίδοση σ’ αυτά που είναι στον Ασπροπόταμο. Και τα υλικά εδώ για να μεταφερθούν θα είναι διπλάσια, τα εργατικά, οι εργάτες κτλ. Τεράστιο λάθος, που θα ‘πρεπε να είναι η επιδότηση εδώ 70-75, 80%, έτσι; Να μην πω και παραπάνω. Κι αυτά πρέπει να γίνουν σύντομα. Εγώ περιμένω να μου δώσουν επιδότηση, γιατί έχω έτοιμα τα θεμέλια να χτίσω, να κάνω ένα ξενοδοχείο, γιατί μένω κι εδώ να βοηθήσω. Κι άμα κάνω το ξενοδοχείο θα κάνω άλλα πέντε πράγματα. Τα άλλα πέντε πράγματα θα δημιουργήσουν δέκα μόνιμες θέσεις εργασίας. Έτσι δημιουργείται η ανάπτυξη.

Παρ’ όλα αυτά, βλέπετε μία τάση του νέου κόσμου να ανέβει στα εγκαταλειμμένα χωριά;

Θέλει ο νέος κόσμος. Θέλει. Αλλά κολλάει ότι δεν έχει την πολιτεία δίπλα του ποικιλοτρόπως. Δεν έχει. Αυτό διαπιστώνω [00:25:00]εδώ πέρα, γιατί θέλουν πολλά άτομα. Εγώ έχω μια ομάδα που θέλει να ‘ρθει εδώ πέρα. Άμα δεν του δώσεις κίνητρο να ‘ρθει τον άλλον απάνω… Έτσι; Και ειδικά σήμερα μπορεί εδώ πέρα… Πώς το λένε; Θα μπορούσε να λειτουργήσει άνετα μια κτηνοτροφική μονάδα και κάτι άλλο, εναλλακτικός τουρισμός, να ασχοληθούν με τη γαστρονομία. Είπα ότι μπορούν εδώ να δημιουργηθούν εκατοντάδες μόνιμες θέσεις εργασίας. Θα μπορούσε ας πούμε παράλληλα, ένα που είναι κι επίκαιρο ας πούμε, και το χα ‘πει και σε κάποιες άλλες συνεντεύξεις τώρα πρόσφατα σε ραδιόφωνα στα Τρίκαλα και στην Καλαμπάκα, θα μπορούσε να επεκταθεί το χιονοδρομικό κέντρο Ανηλίου και προς την πλευρά του Χαλικιού. Δηλαδή να βάλουν τέσσερις-πέντε πυλώνες, να βάλουν καρέκλες και να έρχονται… Αυτοί που κάνουν σκι στο χιονοδρομικό κέντρο Ανηλίου να έρχονται και να κάνουν σκι ορειβατικό κυρίως, που είναι δύσκολες οι πίστες, στα μαντριά τα χαλικιώτικα. Και να κάνουν… Οι καρέκλες να φτάνουν εδώ που είναι η άσφαλτος  στο φυσικό σύνορο με το Ανήλιο. Δηλαδή να έρχονται εδώ, να δεις πώς θα γεμίσουν τα χωριά του Ασπροποτάμου με μόνιμους κάτοικους, να γίνουν καταλύματα κτλ. Και να δουλεύουν και τα ξενοδοχεία στον ορεινό όγκο. Γιατί δεν χρειάζονται ούτε πολλά λεφτά, γιατί υπάρχουν φυσικές πίστες, στα μαντριά στο Χαλίκι… Το μαντρί στη Ρόνα και στις Βορτόπες που είναι χαλικιώτικα είναι φυσικές πίστες και απέχουν απ’ το χιονοδρομικό του Ανηλίου δυο χιλιόμετρα, χίλια τόσα μέτρα σε ευθεία. Τέσσερα-πέντε καρέκλες… Πυλώνες χρειάζονται για να βάλεις τις καρέκλες. Και να ‘ρχεται ο άλλος εδώ να μένει στο Χαλίκι ή στην Ανθούσα ή στο Κατάφυτο, το άλλο το χωριό του Ασπροποτάμου που είναι δεκαπέντε-είκοσι χιλιόμετρα από δω, και να ανεβαίνει μέχρι το φυσικό σύνορο να πάει να πάρει την καρέκλα και θέλει να κάνει σκι στο χιονοδρομικό κέντρο Ανηλίου; Να πάει. Θέλει να κάνει εδώ; Οι άλλοι από κει να ‘ρθουν από δω; Να γίνει ένα ωραίο πάντρεμα να δεις ότι πώς ανεβαίνουν Διακόσιες-τριάντα… Τριακόσιες οικογένειες μόνιμα απ’ τον πρώτο χειμώνα στον Ασπροποτάμο. Και να λειτουργούν και να είναι ανοιχτά καθημερινά και μαγαζιά και τέτοια. Και να δουλεύουν και τα ξενοδοχεία τα υπάρχοντα. Όχι να κλείνουν τώρα, όπως γίνεται τώρα. Να ξαναλειτουργήσουν αυτά. Έτσι; Θα μπορούσε να υπάρχει και τυροκομείο εδώ πέρα. Θα… Άμα αυτό θα γίνονταν κι άλλα πράγματα μετά, θα… Να υπάρχει μόνιμο τυροκομείο, να μένουν κτηνοτροφικές μονάδες. Θα ‘ρθει κι ο δάσκαλος, θα ‘ρθουν κι οι παπάδες κι οι υδραυλικοί κι οι ηλεκτρολόγοι και… Του Δημαρχείου… Πού είναι το κλειστό το δικό μας; Τα Τρία ποτάμια. Να λειτουργεί ως κέντρο πληροφόρησης. Να υπάρχει ένας/μία υπάλληλος, ρε φίλε. Να υπάρχει ένας νοσοκόμος για ώρα ανάγκης. Ούτε αυτό δεν φροντίζουν. Δεν λέμε να ‘χει ασθενοφόρο. Να υπάρχει… Εάν υπάρχει ένας… Μία ή ένας νοσοκόμος εκεί και τον χειμώνα θα δεις ότι θα μείνουν άλλες… Άλλα πενήντα σπίτια ανοιχτά στον Ασπροπόταμο, γεροντάκια που πληρώνουν νοίκι και μένουν στα Τρίκαλα και με την κρίση… Που έχουν σπίτια εδώ, θα μπορούσαν, γιατί εδώ η ζωή είναι πιο φτηνή, πιο οικονομική. Θα ‘χουν και τις κοτούλες, θα ‘χουν και τον κήπο απ’ το καλοκαίρι, θα ‘χουν φτηνά τα ξύλα, θα ‘χουν τέτοιο. Και κοντά σ’ αυτούς θα ‘ρθουν κι άλλοι. Έτσι παντρεύεις και δημιουργείς την ανάπτυξη. Σε ποιον να τα πεις; 

Είπατε ότι γεννηθήκατε εδώ. Έχετε αναμνήσεις απ’ το παρελθόν όταν υπήρχαν περισσότεροι μόνιμοι κάτοικοι;

Βέβαια! Δεν υπήρχε κανένας μόνιμος κατοίκους όταν γεννήθηκα εγώ. Δεν υπήρχε. Κι όταν γεννήθηκα εγώ δεν υπήρχε, όλοι φεύγαν.

Ok.

Δηλαδή ερχόντουσαν αρχές Μαΐου. Ο πρώτος που άνοιγε… Που ερχόταν πάνω ήταν ο πατέρας με τη μάνα μου. Που άνοιγε το μαγαζί και μετά ερχόταν δασεργάτες, ερχόταν χτιστάδες, δυο-τρία γκρουπ με κτιστάδες απ’ το Μιχαλίτσι κι απ’ την Πράμαντα που φτιάχναν σπίτια, τοιχία εδώ για την κοινότητα και τέτοια πράγματα. Ερχόμενος ο πατέρας μου αρχές Μαΐου πάνω άνοιγε όλος ο Ασπροπόταμος, γιατί μετά ερχόνταν δασεργάτες, δασικοί, άλλοι ξέρω ‘γώ υλοτόμοι και… Γιατί υπήρχε μαγαζί ανοιχτό, έβρισκαν να παίρνουν προμήθειες, αυτό. Και ασχολούνταν και με υλοτομίες και με τα λοιπά. Δηλαδή η οικογένειά μου επιτελεί τώρα εβδομήντα τρία χρόνια κοινωνικό έργο. Έτσι; Εγώ αυτό που κάνω θυσία είναι. Δεν έχω όφελος οικονομικό τον χειμώνα. Πόσο; Να περάσει ένας να πιει έναν καφέ, να φάει δυο…; Πέντε άτομα την εβδομάδα; Ειδικά Γενάρη-Φλεβάρη ας πούμε, Μάρτιος είναι νεκρή περίοδος και μετά τα Χριστούγεννα. Άντε λίγο τα Χριστούγεννα, μετά τον Νοέμβρη. Κι όμως δεν το παρατάω, δεν το κλείνω το μαγαζί. Υπάρχει… Πέραν ότι έχουμε σώσει εδώ κόσμο, γιατί μένεις στα χιόνια ο άλλος, άλλος βγαίνει απ’ τον δρόμο, άλλος δεν πιάνει το κινητό, χαλάει το αυτοκίνητο. Αν δεν ήμασταν εμείς εδώ ποιος θα τον βοηθούσε; Θα τον φάνε οι λύκοι. Τουμπάρει άλλος εδώ με το αυτοκίνητο. Τρέξε!

Θυμάστε καμιά τέτοια–

Πολλές έχει.

Κανένα τέτοιο περιστατικό;

Πολλές.

Για πείτε.

Και τα Χριστούγεννα φέτος βγήκε ο άλλος στον δρόμο… Πριν μερικά χρόνια τούμπαρε ένας ακριβώς στο σύνορο Χαλικίου-Ανηλίου, είχε πάγο και δεν έπιανε ούτε το χειρόφρενο ούτε τέτοιο και τούμπαρε. Κι ήταν τυχερός, γιατί βγήκε έξω κι από κάτω ένα γεφυράκι που ‘χει, έπεσε το μπροστινό, η μηχανή επάνω σ’ ένα νεροφάγωμα και το κουβούκλιο ήταν στο κενό, εδώ που σχημάτιζε το νερό. Άμα έπεφτε δέκα πόντους δεξιά δηλαδή… Ήταν μια οικογένεια, πατέρας, μάνα και δυο παιδάκια, θα σκοτώνονταν. Κι όταν πήγαμε και τους είδαμε, τους βγάλαμε… Αν δεν ήμασταν εμείς εδώ να πάμε να τους βγάλουμε είχαν χτυπήσει, είχαν τραυματιστεί. Μπορεί και να μην τους βρίσκαμε.  Βγαίνει ο άλλος, πάει τον χειμώνα να περάσει το πέρασμα στον Μπάρο κι έχει πάγο, έχει χιόνι, και βγαίνει έξω. Άμα βγει έξω απ’ τον δρόμο είναι διακόσια-τριακόσια μέτρα κάτω. Καλή άνοιξη! Θα τον βρουν τα κόκκαλα, δηλαδή θα τον φάνε τέτοιο. Ήμαστε εδώ πέρα, βλέπουμε ροδιές, δεν ξαναγύρισε. Κάτι συμβαίνει. Πάμε τους βρίσκουμε εγκλωβισμένους στον πάγο. Τους παίρνουμε, παίρνουμε τη… Να το φτιάξουμε το τέτοιο. Και δεν είμαι δηλαδή. Σου λέω για δεκάδες παραδείγματα. Ούτε αυτό μπορούν να το καταλάβουν, ότι επιτελούμε κοινωνικό έργο. Δηλαδή τι κάνουν αυτοί που θέλουν να γίνουν δήμαρχοι τώρα αύριο, είναι και επίκαιρο, θέλουν να γίνουν… Θα γίνουν οι εκλογές. Άμα δεν καταλαβαίνουν τα βασικά δηλαδή… Πώς θες να ασχοληθείς με τα κοινά όταν δεν σε κόβει, ρε παιδί μου, ότι αυτά είναι προτεραιότητα, δηλαδή το νερό, το ρεύμα, η καθαριότητα. Εδώ όταν ζει κόσμος είναι… Λειτουργούμε, είμαστε φύλακες. [00:30:00]Φυλάμε τις εκκλησίες, τα σπίτια. Συνέχεια παθαίνουν βλάβες, σπάζουν βρύσες, φεύγουνε τσίγκια απ’ τις στέγες, ανοίγουν παντζούρια, πόρτες. Ειδοποιούμε. Άμα δεν ήμασταν εμείς; Άλλοι περνάνε, κλέβουν, κάνουν, ράνουν. Είμαστε… Αποτρέπουμε τους παραβατικούς. Όταν είναι ανοιχτό το… Ένα μαγαζί εδώ στο χωριό δεν πάει ο άλλος ούτε να κλέψεις εκκλησίες ούτε να κλέψει τα σπίτια και τέτοια, γιατί φοβάται. Δεν έρχεται. Περιορίζουμε την παραβατικότητα. Ούτε αυτό το καταλαβαίνουν.

Για το ραδιόφωνο ήθελα να κάνω μια ερώτηση. Υπάρχει ακροαματικότητα από το εξωτερικό;

Πάρα πολλή! Μιλάμε για πολλές δεκάδες χιλιάδες. Δηλαδή η εικόνα που έχω, δηλαδή παράδειγμα: Η Γερμανία σαρώνει το ραδιόφωνο. Έχουν πάρα πολλές δεκάδες χιλιάδες. Μας παίρνουν απ’ το Τορόντο, μας παίρνουν απ’ την Αυστραλία, απ’ την Αμερική, όπου υπάρχει απόδημος ελληνισμός. Επειδή είμαστε το μοναδικό ραδιόφωνο στην Ελλάδα που παίζουν παλιά τραγούδια και αυθεντικά. Έχουμε πολύ μεγάλες ακροαματικότητες, δηλαδή δεν υπάρχει χορευτικός όμιλος, ομάδα στην Ελλάδα που να μην παρακολουθεί το ραδιόφωνό μας, χοροδιδάσκαλοι κτλ. Έτσι; Και δεν μιλάω, δεν τα λέω έτσι στον αέρα, στον βρόντο. Δηλαδή έχω απτά… Γιατί όταν σου… Επειδή εγώ έχω επικοινωνία με τους βλάχικους συλλόγους σ’ όλον τον πλανήτη… Με τους συλλόγους Θεσσαλών είχα προηγούμενα με το περιοδικό κι είχα επικοινωνία με τους συλλόγους Θεσσαλών, Τρικαλινών κτλ., έχω μία εικόνα ότι μου λένε στις πόλεις που ζουν στο εξωτερικό ότι πόσοι μας ακούν κτλ. Όταν εγώ ξέρω έξι-εφτά άτομα στο Λονδίνο και μου λένε ότι «εγώ ξέρω τριάντα άτομα Έλληνες στο Λονδίνο…». Ο ένας και μου λέει ότι «σας ακούν και οι τριάντα». Ο άλλος μου λέει, που άλλους είκοσι-τριάντα παραπέρα: «Σας ακούν κι αυτοί» βγάζεις εύκολα ένα συμπέρασμα ότι το ραδιόφωνο περπατάει, προχωράει. Έτσι; Πέραν ότι υπάρχουν τώρα, καταγράφουν… Βλέπουμε δηλαδή, έχουμε μια εικόνα. Εγώ βλέπω τώρα, γιατί στον καταγραφέα βγάζει τη σημαία. Στη Νιγηρία έχουμε… Μας βλέπουν στη Νιγηρία. Στον Καναδά βλέπουν, πόσα άτομα με ακούν. Γιατί πηγαίνεις σημαία. Βγαίνεις στην Αμερική, η σημαία της Αμερικής και λέει ότι «σήμερα σε  ακούνε εκεί τρεις χιλιάδες, πέντε χιλιάδες, δεκαπέντε». Το βλέπουμε.

Ναι.

Δηλαδή έχουμε… Είμαστε πενήντα οχτώ… Πενήντα οχτώ-πενήντα εννιά χιλιάδες μας βλέπουν στο εξωτερικό, γιατί είναι το νούμερο που γράφει από κάτω. Είναι… Υπάρχει καταγραφέας που λέει ότι σε ποια πόλη, χώρα και… Σε ποια χώρα μάλλον μας βλέπουν. Δείχνει τη σημαία. Στην  Ολλανδία, μας ακούν τριακόσια εβδομήντα άτομα περίπου, αν θυμάμαι καλά. Έχει τη  σημαία της Ολλανδίας. Στη Γερμανία είναι δεκάδες χιλιάδες. Έτσι; Στην Αμερική τα ίδια. Παντού δηλαδή, βγαίνει η σημαία της χώρας από κάτω. Σουηδία ξέρω ‘γώ παράδειγμα, έτσι; Μας ακούν πενήντα άτομα; Φαίνεται πόσα είναι.

Ναι. Είπατε ότι με το ραδιόφωνο το ακούνε πάρα πολύς κόσμος από το εξωτερικό. Υπάρχει κάποια επικοινωνία με αυτόν τον κόσμο; Δηλαδή–

Υπάρχουν. Με παίρνουν και τηλέφωνο και ζητάνε. Οι περισσότεροι νοσταλγούνε, γιατί παίζω πάρα πολλά τραγούδια για τους μετανάστες παλιά, και τους πιάνει το παράπονο. Και παίζω κάποια τα οποία… Δεν θα ξεχάσω. Έχει κάνα δυο χρόνια τώρα. Με πήρε ένας γεροντάκος απ’ τα χωριά των Ιωαννίνων στην… Από τη Στοκχόλμη. Έχουν επιχειρήσεις εκεί. «Έφυγα νιος», λέει, «αμούστακος και τώρα είμαι ασπρισμένος και με  δισέγγονα», μου λέει. Και μου λέει: «Μου αλάφρυνες τον πόνο μου», μου λέει. Τώρα έπαιζε ένα τραγούδι για την ξενιτιά και έπαιρνε και… Και κλαίγαμε και οι δυο μαζί. Με πήρε 23:00 η ώρα το βράδυ ο εγγονός του και μιλούσαμε και με ζήτησε ένα τραγούδι. Μου λέει: «Μου έφυγε ένα βάρος. Ακούω αυτό το τραγούδι», λέει, «και με απάλυνες τον πόνο», λέει, «της ξενιτιάς με αυτό το τραγούδι». Κι αυτό συμβαίνει πάρα πολύ, με δεκάδες, λέει, γιατί… Δεν είναι τυχαίο ότι εγώ κάθε μέρα επικοινωνώ. Απαντώ σε πάνω από διακόσια πενήντα με τριακόσια μηνύματα για το ραδιόφωνο απ’ τους ακροατές μου. Τα μηνύματα αυτό είναι το λιγότερο κάθε μέρα που γράφουν, που ζητάν τραγούδια, τέτοιο. Και τα περισσότερα είναι «μπράβο» και «συγχαρητήρια», δεν έχουμε αρνητική μέχρι τώρα... Ένα σχόλιο. Έτσι; Και θέλω να πω το ένα πράγμα, ότι είναι πολύ δύσκολο εγχείρημα εδώ να λειτουργείς όλο το εικοσιτετράωρο ραδιόφωνο, γιατί είμαστε πίσω απ’ τα βουνά, γίνονται διακοπές ρεύματος συχνές, γίνονται… Χαλάει το σταθερό τηλέφωνο, γιατί το δίκτυο είναι απαρχαιωμένο. Εγώ ξεκίνησα, είπα και στην αρχή, με πέντε-έξι GB. Ανέβασα αυτό σ’ ένα… Με ένα buster. Πώς το λένε; Το ‘φτασα στα δέκα-έντεκα. Πάλι ήταν αργό, να περάσουμε τραγούδια κτλ. Τώρα πληρώνω και δορυφόρο, δηλαδή πληρώνω έξτρα χρήματα, τέτοιο. Έχω βάλει ειδική γεννήτρια ας πούμε για να μπορεί να παίζει μερικές ώρες όταν γίνει διακοπή ρεύματος. Αυτά είναι κόστη, είναι… Είναι ακριβό. Δεν είναι εύκολα δηλαδή. Ούτε φτηνά είναι τα μηχανήματα για να κάνεις... Να στήσεις έναν εξοπλισμό ραδιοφώνου χρειάζονται αρκετά χιλιάρικα για να το κάνεις. Και να συνεχίσω εγώ. Κάθε λίγο και λιγάκι διακοπές. Πρέπει να κάνω επανεκκίνηση. Εγώ δεν μπορώ να το αφήσω το ραδιόφωνο να φύγω. Είναι… Τυχαίνει ας πούμε τον χειμώνα χιονίζει και να πέφτουν… Η τάση του ρεύματος για λίγο. Πέφτει το ραδιόφωνο. Πρέπει να κάνω επανεκκίνηση. Γίνονται ζημιές. Αυτά είναι κατοστάρικα, δεν… Η ζημιά, δεν είναι αστεία πράγματα. Και ένα άλλο παράπονο: Ωραία! Ξεκίνησα βάζω μερικές κάρτες έτσι να ‘χω κάποια έσοδα από διαφήμιση. Θα δεις είναι ελάχιστη η ανταπόκριση κυρίως απ’ τους Ασπροποταμίτες. Δεν υπάρχουν εδώ δέκα-δεκαπέντε μεγαλοεπιχειρηματίες Ασπροποταμίτες να δώσουν πενήντα ευρώ τον μήνα; Δεν σου λέω παραπάνω όμως. Να στηρίξουν αυτήν την προσπάθεια. Εγώ πληρώνω παιδιά, έχω τέσσερα-πέντε συνεργάτες. Τι δηλαδή; Δεν θα πληρωθούν; Τα ρεύματα που έρχονται εδώ είναι… Έχουμε παλαβώσει απ’ τους λογαριασμούς του  ρεύματος που έρχονται. Δηλαδή δεν προλαβαίνω να πληρώσω ένα λογαριασμό τηλέφωνου έρχεται το άλλο, έρχεται το ρεύμα. Κάθε λίγο και λιγάκι δηλαδή αυτό. Αυτά… Πόσα λεφτά να βγάλεις και πόσο να τέτοιο;

Πιστεύετε ότι στο μέλλον θα αυξηθεί ο εναλλακτικός τουρισμός εδώ στην περιοχή;

[00:35:00]Αυτό το μέλλον… Αυτό είναι το μέλλον της Ελλάδος κι όποιος δεν το καταλάβει… Ότι θα αυξηθεί, ειδικά στο Χαλίκι και στον Ασπροπόταμο θα αυξηθεί, γιατί ήδη τα μηνύματα είναι… Φαίνονται. Αν πας κάθε Σαββατοκύριακο στο Χαλίκι γίνεται μύλος. Περνάνε πάνω από διακόσια-διακόσια πενήντα άτομα κάθε Παρασκευοσαββατοκύριακο μόνο απ’ το Χαλίκι ορειβάτες για να πάνε στη Βερλίγκα. Αυτά είναι το… Είναι το… Μέτριος ο αριθμός. Είναι πολύ περισσότεροι. Αυτό ξέρεις τι σημαίνει; Ότι γεμίζουν όλα τα ξενοδοχεία στο Χαλίκι, στην Ανθούσα, στο Κατάφυτο ας πούμε μέχρι το Περτούλι. Σ’ όλα τα Βλαχοχώρια είναι γεμάτα τα ξενοδοχεία, γιατί οι άνθρωποι δεν είναι όλοι αυτοί που πάνε και στήνουν σκηνές. Θέλουν να μείνουνε. Αυτό λέω ότι δεν τους κόβει κάτω, παρακάτω. Αυτοί που ασχολούνται με τα κοινά είτε είναι στο Δημαρχείο, είτε είναι στη Νομαρχία, είτε είναι σε άλλες τέτοιο. Και πρέπει αυτό το πράγμα να το δει περισσότερο η Ένωση Ξενοδόχων Τρικάλων, το Επιμελητήριο, αυτοί που έχουνε επισιτιστικά επαγγέλματα. Γενικά επαγγελματίες, γιατί όταν έρχεται κόσμος εδώ και θα μείνει, δεν θα φάει αυτός; Δεν θα πιει; Δεν θα δουλέψουν κάποια; Δεν θα δουλέψουν κρεοπωλεία; Δεν θα δουλέψουν φούρνοι, μανάβικα; Ανακυκλώνεται το χρήμα. Για αυτό λέω ότι τουλάχιστον ο Ασπροπόταμος πρέπει να μπει σ’ ένα καθεστώς αυξημένης επιδότησης. Κι όταν λέω αυξημένη επιδότηση να είναι πάνω από 70%. Σε ό,τι κάνει ο άλλος να του δώσει κίνητρο να ‘ρθει να εγκατασταθεί για να μην τέτοιο. Και χρειάζεται… Το Χαλίκι για μένα θα ‘πρεπε αυτήν τη στιγμή να υπάρχουν τρία-τέσσερα ξενοδοχεία, έξι-οχτώ δωμάτια. Αυτό είναι το πιο καλό δηλαδή, να μπορεί να ζήσει μια οικογένεια με αξιοπρέπεια.

Ήθελα να σε ρωτήσω, τα επόμενα βήματά σου εδώ πέρα στο χωριό ποια θα είναι; Τι σκοπεύεις να κάνεις;

Κοίταξε, το μαγαζί είναι φημισμένο, έρχεται κόσμος, έχει… Είναι θρύλος πλέον αυτό. Έρχονται, ξανάρχονται. Έχει μια ροή. Αυτό που ήθελα εγώ τώρα και είναι το  πρόβλημα είναι περιμένω να μπω… Έχω μπει σε πρόγραμμα να κάνω δωμάτια που είναι απαραίτητο. Γιατί; Για να μπορεί να μένει ο κόσμος κιόλας. Και που σημαίνει ότι θα δημιουργήσουν δυο μόνιμες θέσεις εργασίας. Περιμένοντας ας πούμε αυτό τώρα αν θα μας δώσουν επιδοτήσεις να χτίσουμε να κάνουμε τα δωμάτια, γιατί θα είναι ένα κόσμημα ωραίο. Θα είναι πετρόκτιστο, θα είναι κι αυτό σαν μουσείο κτλ. Δεν είναι μόνο αυτό. Θα δημιουργήσω εκτός από δυο θέσεις μόνιμης εργασίας, θα ‘χω και το κελάρι μου θα βρει ο άλλος και τα τυριά του εδώ να πάρει και θα γνωρίσει και δέκα-δεκαπέντε τοπικά πράγματα και πάει λέγοντας. Θα μπούμε και σε άλλες… Στις οικοτεχνίες. Εγώ δεν λέω βιοτεχνίες, γιατί θα είναι μικρής κλίμακας, που θα παράγουμε δικά μας προϊόντα εδώ τοπικά. Δηλαδή αυτό που ετοιμάζομαι να κάνω εγώ δεν υπάρχει στην Ελλάδα, θα είναι ένα πρότυπο ανάπτυξης κυρίως για τον ορεινό όγκο. Κι όταν λέω ορεινό όγκο δεν εννοώ το Χαλίκι, τον Ασπροποτάμο. Για την Ελλάδα. Θα μπορούσε να το λειτουργήσει πιλοτικά για την επόμενη Ελλάδα. Αλλά δεν βοηθάνε. Αυτοί που ασχολούνται, δηλαδή υπουργοί, αυτοί του ΚΕΝΑΚΑΠ εδώ, οι νομάρχες εδώ, οι δήμαρχοι δεν βοηθάνε να ‘ρθουν εδώ να συζητήσουμε να πούμε πέντε πράγματα. Και για να τους προλάβω… Για να τους τέτοιο, ετοιμάζω τώρα ιντερνετική  εφημερίδα. Έχω, είναι έτοιμη. Είχα σκοπό να την κάνω, γιατί έχω καλές ιδέες. Εκεί που βγαίνω και τα λέω στο ραδιόφωνο τουλάχιστον κάθε μέρα, επειδή κάθε μέρα εγώ κάνω αναρτήσεις και βάζω ωραίες φωτογραφίες, γιατί έχω ωραία ματιά. Βάζω τη λεζάντα κάτω, επειδή έχω στο αρχείο μου πάρα πολλά ιστορικά ντοκουμέντα, βιβλιογραφίες από ιστορικούς. Απ’ τον 6ο π.Χ. αιώνα όλους τους αιώνες μέχρι σήμερα έχω ανάλογες βιβλιογραφίες. Με μύθους, με θρύλους, με την ιστορία για την ευρύτερη περιοχή. Έτσι; Αυτά θέλω τώρα να… Θα κάνω μια εφημερίδα ιντερνετική η οποία θα είναι εφημερίδα γνώμης με συγκεκριμένες προτάσεις ανάπτυξης για την ευρύτερη περιοχή. Θα γράφουν άνθρωποι αξιόλογοι. Γιατί είμαι παλιά καραβάνα στη δημοσιογραφία και αυτοί που με ξέρουν τώρα τα τελευταία χρόνια… Γιατί έχω δουλέψει σ’ όλες τις τρικαλινές εφημερίδες, έχω κάνει ραδιόφωνο και στα ραδιόφωνα τα γνωστά «Ζυγό», «Λέσχη» κτλ. στα Τρίκαλα κι είχα πολύ μεγάλες ακροαματικότητες. Μάλιστα, όταν έκανα στον «Ζυγό» το ‘90  ραδιόφωνο ήμουνα ο πρώτος στην Ελλάδα που πέρασε το 50% στην ακροαματικότητα. Όταν ο Κακαουνάκης με τον Τράγκα τότε ΣΚΑΙ στην Αθήνα έκανε εικοσαριά εγώ είχα 52,8% στο Τρίκαλα FM 100 «Ράδιο Ζυγός» τον Σεπτέμβρη-Οκτώβρη του ‘90. Αυτά είναι μετρημένα από την Bari Focus που μετράει τα ραδιόφωνα. Και τον Νοέμβριο-Δεκέμβριο πήγα 67%. Δεν έχει ξαναγίνει τέτοιο άλλη φορά, που σημαίνει ότι εγώ έχω μια ιδιαίτερη ματιά. Έχω… Αυτά που λέω με ακούει ο κόσμος, με σέβεται και έχω μία συνέχεια. Από πιτσιρικάς μέχρι τώρα είμαι ο μοναδικός που αγωνίζομαι για αυτόν τον έρμο τόπο εδώ μπροστά και δεν έχω την ανάλογη… Θα μου πεις, και ποιος με καταλαβαίνει τώρα. Αυτοί που είναι… Νομίζουν επειδή είναι… Γίνονται, εκλέγονται κτλ. κομματόσκυλα είναι οι περισσότεροι και πάει λέγοντας. Τέλος πάντων. Αυτό που θέλω εγώ σαν επιστέγασμα τώρα, γιατί ετοιμάζω πολλά πράγματα και θα είναι ένα πρότυπο ανάπτυξης για την Ελλάδα, όχι μόνο για τον Ασπροπόταμο. Και θα ξεκινήσουμε σύντομα. Από φθινόπωρο τώρα θα… Σεπτέμβριο μάλλον, θα κυκλοφορεί η ιντερνετική εφημερίδα για να είμαστε πιο άμεση επικοινωνία. Και επειδή υπάρχουν δεκάδες άτομα που έχουμε μιλήσει κι από τα άλλα τα χωριά που θα εγκατασταθούν μόνιμα εδώ και θα ασχοληθούν με  βιολογική γεωργία, βιολογική κτηνοτροφία, με… Και με βιοκαύσιμα και με εναλλακτικό τουρισμό και με γαστρονομία. Και με αρωματικά φυτά και με βότανα. Και πολλά άλλα έξυπνα πράγματα. Γιατί προσφέρεται, ενδείκνυται ο τόπος. Αλλά θέλουμε αυξημένα κίνητρα για να μπορεί ο άλλος, ένας που είναι άνεργος… Με δεντροκαλλιέργειες. Είναι εγκαταλειμμένα εκατοντάδες στρέμματα, χιλιάδες στρέμματα. Ο άνεργος, ο μακροχρόνια άνεργος, αυτός που είναι [00:40:00]50-55 χρονών δώσε τον τέσσερα-πέντε στρέμματα να βάλει καρυδιές εδώ στον… Να βάλει καστανιές. Να του δημιουργήσει…. Δηλαδή πώς το λένε; Να… Να έχει ένα εισόδημα, το οποίο χρόνο με τον χρόνο θα αυξητικές τάσεις και στα εισοδήματα και στα κιλά 20-25%. Έτσι; Με αρωματικά φυτά, βότανα. Δηλαδή υπάρχουν τρόποι. Δώσε τον τον άλλον κίνητρα να ασχοληθεί. Δεν λέμε για τα παιδιά που έχουν σπουδάσει ζωικής-φυτικής  παραγωγής που είναι… Έχουν και γνώσεις επιστημονικές. Κι αυτούς βάλ’ τους. Δώσ’ τους κίνητρα να κάνουν κτηνοτροφικές μονάδες, δώσ’ τους χωράφια να κάνουνε εκτάσεις, να ασχοληθούνε. Απλά πράγματα. Βοήθα τον λίγο να κάνει τα πρώτα βήματα και δεν είναι κοστοβόρα αυτά. Δεν χρειάζονται πολλά κεφάλαια να γίνουν. Βάλ’ τον έναν εκεί να δημιουργήσει μια μονάδα εδώ να ασχοληθούν δεκαπέντε-είκοσι άτομα να βάλουν καρυδιές, ρε φίλε. Κάνε το σε μια βιοτεχνία να τα εμπορεύονται κιόλας. Τον άλλον βάλε τον με αρωματικά φυτά. Να δεις πώς σε κάθε χωριό θα ‘ρθουν δέκα άτομα μαζεμένα.

Ήθελα να σας ρωτήσω, επειδή είπατε ότι μεγαλώσατε εδώ και τα θυμάστε, εδώ θυμάστε κάποια τοπική παραγωγή που ασχολούνταν ο κόσμος και πλέον έχει σταματήσει;

Υπήρχαν τρεις κασαρίες παλιά εδώ.

Για πέστε μου.

Και δεν λέω τυροκομεία, κασαρίες, γιατί κάναν μόνο κίτρινα τυριά. Επειδή το τυροκομείο είναι πιο ευαίσθητη η φέτα, θέλει ψυγεία κτλ. ενώ τα κασέρια, οι γραβιέρες, το κεφαλοτύρι ήταν πιο ανθεκτικά, γιατί ήτανε με την παραφίνη που την… Ξέρεις αυτό, βάζαν τα… Ήταν… Βάζαν πολύ αλάτι–

Πώς το κάναν αυτό;

Υπήρχανε ειδικά τυροκομεία, τα λέγαν κασαρίες τότε. Και τα τρία συνέπεσε να είναι στην είσοδο του χωριού. Δεν… Εκεί που είναι το ξενοδοχείο τώρα, παρακάτω ήταν οι οικογένειες. Ήταν η οικογένεια Παπαϊωάννου. Ο Ντίνας τότε ήταν εδώ, η κασαρία του Ντίνα κτλ. Και γινόταν από κείνη την πλευρά, γιατί ήταν κοντά στο ποτάμι γιατί είναι το μικροκλίμα. Εκεί ήταν πιο δροσερός ο αέρας. Και φτιάχναν κίτρινα τυριά, συγκεκριμένα κασέρι, γραβιέρα και κεφαλοτύρι. Και επειδή με την παραφίνη και είχαν και υπόγειο και τα βάζαν μέσα να είναι πιο δροσερά, διατηρούνταν για μήνες. Τα φορτώναν από δω, τα πηγαίναν με ζώα στο Μέτσοβο και τα φορτώναν στα φορτηγά και φεύγαν για τις αγορές της Αθήνας κυρίως, για τις μεγάλες πόλεις που ήτανε ψυγεία κτλ. Αυτό γινόταν… Μέχρι τη δεκαετία του ‘70-‘75 υπήρχε τελευταίο τυροκομείο, που λειτουργούσε στην είσοδο του  χωριού. Τώρα υπάρχει τυροκομείο το οποίο είναι πρώτος ξάδερφός μου, το ‘χει αναλάβει ο ανιψιός μου τώρα, στην είσοδο στο χωριού, Ζαχαρής κι αυτός στο επίθετο Γιώργος, ο οποίος κάνει εξαιρετικά τυριά. Γιατί αυτά είναι αγελαδινά, είναι με σκόνες και με τι άλλα γίνονται. Έτσι; Και είναι κάτι σημαντικό, γιατί ενισχύει και το εισόδημα των κτηνοτρόφων εδώ και βγαίνει κάτι τοπικό, παραδοσιακό. Και υπάρχουν δυνατότητες. Δεν υπάρχει βούληση. Πώς το λένε; Από τους αυτούς που είναι στα πράγματα μέσα. Τι να πω; Αλλά να ‘χουμε την υγειά μας, που είναι το βασικότερο που την έχουμε. Από κει και πέρα, θα τα παλέψουμε.

Αυτά τα κασεροποιεία γιατί σταμάτησαν να λειτουργούνε; Θυμάστε;

Γιατί μετά μεταφέρθηκαν κάτω η κτηνοτροφία, αυτοί που τα ‘χαν άλλοι δεν ζουν, άλλοι τέτοιο. Άλλαξαν οι εποχές. Γίναν τυροκομεία πιο σύγχρονα παρακάτω. Υπήρχαν και στα άλλα τα χωριά και στην Κρανιά κτλ. Μετά οργανώθηκαν, ήρθε το ρεύμα, γίναν αυτά. Μετά ήταν μετακινούμενοι οι κτηνοτρόφοι, οργανώθηκαν τυροκομεία κάτω, γίναν πιο σύγχρονα, παρήγαγαν και φέτα κτλ. Ενώ παλιότερα έπρεπε να τυροκομηθούν εδώ, δεν είχαν ούτε… Ήταν βυτιοφόρα γάλα… Να μεταφέρουν με ψυγείο το γάλα, όπως είναι τώρα που γίνονται μεταφορές και τα μεταφέρουν τα γάλατα από εδώ στα τυροκομεία στα Τρίκαλα ή στη Λάρισα με τα φορτηγά. Γιατί έρχεται φορτηγό μέρα παρά μέρα εδώ και παίρνει γάλατα και πάει στο τυροκομείο στην… Τα υπόλοιπα κοπάδια τα δίνουν σε έναν ο οποίος πάει στη Λάρισα και φτιάχνει τη φέτα. Αλλά έρχεται με το φορτηγό, με το βυτίο το οποίο είναι και σαν ψυγείο αυτό. Κατάλαβες; Έχει τις ανάλογες… Κρατάει το γάλα σε θερμοκρασίες αυτές που πρέπει να συντηρηθεί. Ενώ παλιά δεν υπήρχαν ούτε ψυγεία τέτοια και έπρεπε να τροποποιηθούν αμέσως εδώ. Μόλις αρμέγονταν έπρεπε να είναι εδώ κοντά, στα επόμενα… Μισάωρο να πάει κατευθείαν το γάλα να το πήξουν να το  κάνουν τυρί. Δεν υπήρχαν ούτε δρόμοι. Ο δρόμος στο Χαλίκι είναι του ‘62. Οπότε με τι; Αυτές εδώ ήταν προπολεμικές κασαρίες, ήτανε... Όταν σου λέει ο Αντώνιος Παλαιολόγος σε Χρυσόβουλο του 1332 ότι το Χαλίκι ήταν κέντρο κτηνοτροφίας;  Άρα, υπήρχαν και τότε τυροκομεία. Και αργυροχρυσοχοΐας. Και υπάρχουν κι άλλες αναφορές. Ο Κρυστάλλης αναφέρει ότι εδώ… Ο Κρυστάλλης είχε συγγενικές… Είχε συγγενείς εδώ, πρώτου βαθμού συγγενείας το Χαλίκι. Κι όταν κάψαν το Συρράκο γύρω στο 1880 οι Τούρκοι αυτός με τα αδέρφια του και τη μάνα του ζούσε στο Χαλίκι εδώ και τι δουλειά έκανε να δεις; Ήταν… Βαρούσε στρούγκα στα πρόβατα στα κοπάδια για να τα αρμέξουν και βοηθούσε τον τυροκόμο, γιατί τότε οι τυροκόμοι ήταν… Σε κάθε μαντρί είχαν τον τυροκόμο και το τυρί το κάναν μπασκί εκεί. Ήταν η πρώτη μάζα και μετά το φέρναν εδώ στην κασαρία για να γίνει κασέρι, γραβιέρα και κεφαλοτύρι. Κατάλαβες; Και το αναφέρει κι ο Κρυστάλλης αυτό ότι τέτοιο, ότι εδώ υπήρχανε και αργυροχρυσοχόοι. Κι ο Βασιλιάς ο Γεώργιος ο Α’ όταν επισκέφτηκε το Χαλίκι το 1881 γύριζε μες στα χωριά, [00:45:00]συνάντησε ανθρώπους που… Υπήρχαν σπίτια που ασχολούνταν με την αργυροχρυσοχοΐα. Το αναφέρει κι ο Αντώνιος Παλαιολόγος εδώ στο Χρυσόβουλό του ότι ήταν κέντρο το Χαλίκι κτηνοτροφίας και αργυροχρυσοχοΐας το 1332. Έτσι; Το ότι δεν τούρκεψε το Χαλίκι ας πούμε και υπήρχε ελληνορθόδοξο σχολείο για τα παιδιά των Χαλικιωτών και των γύρω Βλαχοχωρίων υπάρχουν αναφορές και σε κιτάπια τούρκικα, οθωμανικά. Δηλαδή υπάρχει ένα έγγραφο, το ‘χω εγώ στο αρχείο μου, με ημερομηνία 1454, όταν έγινε η πρώτη απογραφή μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, και… Που είναι στα τούρκικα ας πούμε και λέει σε ποιον πασάρει και το Χαλίκι πόσα άσπρα, ήταν υποδιαίρεση απ’ τα γρόσια, πόσα πλήρωναν οι Χαλικιώτες. Πόσες χείρες ήταν, πόσα ορφανά, πόσα ζώα είχαν, πόσα μελίσσια κτλ.  Εγώ έχω τέτοια αρχεία στο τέτοιο, ιστορικά ντοκουμέντα στο αρχείο μου ας πούμε. Και πολλά άλλα, όπως έχουμε έτοιμο και υπό έκδοση τώρα να βγει ένα βιβλίο με την ιστορία το Χαλικίου, η οποία θα είναι εθνικής σημασίας αυτό, γιατί έχουμε ιστορικά ντοκουμέντα που μιλάμε για την Ελλάδα. Αυτά που ήταν στο Χαλίκι εδώ στους αιώνες, γιατί έχει πολύ… Δηλαδή το βιβλίο που θα βγει είναι διορθωμένο ιστορικά και από φιλολόγους και τέτοια για εξακόσιες πενήντα σελίδες. Άμα βγει αυτό και  κυκλοφορήσει ανατρέπονται πολλά ιστορικά δεδομένα για την περιοχή και την Ελλάδα, γιατί υπάρχουνε πολλά ιστορικά ντοκουμέντα. Γιατί, λέμε, το Χαλίκι δεν είναι τυχαίο χωριό. Έτσι; Είναι ο αρχαιότερος οικισμός της Πίνδου. Κάτι σημαίνει αυτό. Εδώ το Χαλίκι είναι… Η ονομασία του την πήρε απ’ τα ορυχεία χαλκού. Αυτή είναι η εξήγηση. Ή Χαλκίς, όπως λεγόταν. Είναι η πόλη όπου κατοικούσαν οι άνθρωποι που δουλέψαν στα ορυχεία χαλκού. Και δεν το λέω εγώ, το λέει ο Όμηρος. Ο Όμηρος στην Ιλιάδα ξέρεις τι αναφέρει για το Χαλίκι; Ότι οι στρατοί των Μακεδόνων, Περσεύς, Φίλιππος, Αλέξανδρος, οι Βασιλείς των Μακεδόνων, οι Μυρμιδόνες, ο Αχιλλέας, Φάρσαλα. Η αρχαία Φάρσαλα, έτσι;

Ναι.

Ο Αχιλλέας τον Μυρμιδόνων, τα Φάρσαλα τα σημερινά, προμηθεύονταν χαλκό απ’ την Αχελώο Χαλκίς, απ’ το Χαλίκι δηλαδή. Χαλκό, π.Χ., έτσι; Και τα λέει ο Όμηρος. Ο Όμηρος να δεις… Ξέρεις τι αναφέρει για τον Οδυσσέα; Ότι μετά την περιπλάνηση απ’ την Τροία επισκέφτηκε τις πηγές του Αχελώου και τα Τράπεια Όρη. Ξέρεις ποια είναι τα Τράπεια Όρη; Είναι ο Μέγας κι ο Μικρός Τράπος που είναι πάνω απ’ τη δρακόλημνη της Βερλίγκας. Τράπος σημαίνει ατραπός, στενωπός. Δυο ήταν οι σημαντικοί ατραποί στην αρχαιότητα: οι πύλες για τον Κάτω τον Κόσμο… Αυτό λένε οι αρχαίοι ιστορικοί. Για τον Άδη δηλαδή στον Αχέροντα και για τις πηγές του εξαγνισμού, για τις πηγές του Αχελώου στη Βερλίγκα στη δρακόλιμνη. Έτσι; Ο Ησίοδος στο βιβλίο του Θεογονία άμα το διαβάσεις προσεκτικά, που ο Ησίοδος είναι ο κατεξοχήν χαρτογράφος των αρχαίων ποταμών, ξέρεις τι αναφέρει για τις πηγές του Αχελώου εδώ κτλ.; Οι δε πηγές του Αχελώου ήταν ιερές πηγές λέει, τα λέγαν οι περιλήψεις αυτά, γιατί είναι πολύ πιο εκτενή. Ήταν ιερές πηγές και φυλάσσονταν από μικρές και μεγάλες θεότητες, όπως, λέει, Δρυάδες, Ορειάδες, [Δ.Α.], φαύνους και τον Πάνα. Οι οποίοι, λέει, ήταν θεότητες αυτές που ο ένας  Θεός φυλούσε το δάσος, ο άλλος τα ποτάμια, άλλος τα φυτά, άλλος τα ζώα κτλ. Οι οποίοι, λέει, δεν φυλούσαν μόνο τις πηγές που ήταν ιερές πηγές του Αχελώου, φυλούσαν και τη χλωρίδα και την πανίδα, λέει.  Τα δε βουνά γύρω απ’ τις πηγές του  Αχελώου ήταν κατάφυτα με άγρια καρποφόρα, όπως έχουμε τώρα γκορτσιές ας πούμε, αγριαχλαδιές, αγριομηλιές, αγριοκερασιές, αγριονερατζιές. Αυτά υπάρχουν και τώρα, και σήμερα. Λέει εκείνη την περίοδο, π.Χ. τώρα, 5ο-6ο π.Χ. αιώνα, συναντούσες κοπάδια με άγριους ίππους, άγρια άλογα δηλαδή, άγριους χοίρους,  αγριογούρουνα, δορκάδες, ζαρκάδια, ελάφια κι άλλα άγρια πράγματα τα οποία στο Χαλίκι, στον Ασπροπόταμο υπάρχουν και σήμερα. Υπάρχουν αυτά τα πράγματα, έτσι; Παρόλο ότι γίνεται… Λαθροκυνηγάνε, λαθροψαρεύουνε και είναι κάποιοι παρατατικοί, που είναι λιγοστοί και δεν τους τελειώνουνε κιόλας να ησυχάσουν, να βρούνε ησυχία και τα αγρίμια κι εμείς. Εν κατακλείδι είναι ότι εγώ είμαι αισιόδοξος παρ’ όλην την τέτοιο, που θα ‘ρθουν δυσκολότερες μέρες για την Ελλάδα γενικότερα. Εγώ είμαι πολύ αισιόδοξος σε αυτόν τον τόπο, αρκεί να υπάρχει βούληση. Εγώ το παλεύω. Εδώ θα είμαι κι αύριο και μεθαύριο. Έχω φίλους που με αγαπάνε απ’ όλην την Ελλάδα, έρχονται και ξανάρχονται. Εντάξει, δεν έχουμε τύχει της ανάλογης βοήθειας από αυτούς που έπρεπε εδώ να στηρίξουν αυτό το εγχείρημά μου, αλλά δεν βαριέσαι. Θα… Το πράγμα θα προχωρήσει σιγά σιγά, αρκεί να έχουμε την υγειά μας κι όλα καλά. Ευχαριστώ για τη συνέντευξη, αγαπητέ  Γιάννη!

Κι εγώ ευχαριστώ, κύριε Χρήστο!

Και να ανταμώσουμε μετά από λίγα χρόνια και να πούμε τα νεότερα για αυτά που θα γίνουν. Γιατί θα γίνουν ωραία πράγματα εδώ στο… Κάτι θα βρούμε, τρόπο να προχωράμε.