[00:00:00]Καλησπέρα, η μέρα είναι Κυριακή 11 Ιουνίου του 2023. Είμαι η Άλκηστις Μπουτσιούκου και βρίσκομαι στην Ύδρα μαζί με τον κύριο… πείτε μας το όνομά σας.

Το όνομά μου είναι Παντελής, αλλά σας πληροφορώ ότι τον τίτλο τον έχω χάσει του κυρίου πριν από πολλά, πολλά χρόνια.

Το επίθετό σας;

Λεμπέσης.

Και πότε γεννηθήκατε;

Αρκετά… πριν από μερικά χρόνια, το 1946 στην Ύδρα, από πατέρα μεγαλωμένο στην Αμερική. Και ακολούθησαν τα παιδικά μου χρόνια στο νησί μέσα.

Η μητέρα σας;

Η μητέρα μου Υδραιοπούλα, Υδραιοπούλα η μητέρα μου και…

Πώς ήτανε τα παιδικά χρόνια στην Ύδρα;

Τα παιδικά τα χρόνια ήταν κάπως συγκεκριμένα και όχι όπως είναι σήμερα, έτσι, που είναι σε μεγάλη εμβέλεια και πολλά παιχνίδια. Εμείς παίζαμε με ξυλάκια, με πετρούλες και φτιάχναμε καραβάκια με πέτρες επάνω στο χώμα. Σαν Υδραιόπουλο και νησί με μεγάλη ιστορία με τη σπογγαλιεία και τα λοιπά, γιατί η οικογένεια της μητέρας μου ασχολούνταν με τη σπογγαλιεία, οπότε προσπαθούσα να κι εγώ να γίνω σπογγαλιεύς ή μάλλον δύτης. Οπότε, από μικρό παιδί άρχισα να κάνω βουτιές, από δω από κει, να μαθαίνω να κολυμπάω. Και κατάφερα να γίνω πάρα πολύ καλός στις βουτιές άνευ φιαλών οξυγόνου, ελεύθερη, ελεύθερη κατάδυση. Ήταν το χόμπι μου και πήγαινα πάρα πολύ καλά και πήρα και πάρα πολλά μπράβο και κάτι μετάλλια μπρούντζινα στο νησί.

Πώς μάθατε να το κάνετε αυτό;

Συγνώμη;

Πώς μάθατε να βουτάτε, μόνος σας;

Απλούστατα, είχα και κάποιο μέντορά μου μεγαλύτερο, ο οποίος ήταν επαγγελματίας δύτης. Γιατί η Ύδρα ασχολείτο με την σπογγαλιεία οπότε είχαμε μεγάλο, μεγάλη… πώς το λένε;

Παράδοση.

Μεγάλη παράδοση με τη σπογγαλιεία. Και επίσης έφευγαν στην Μπιγγάζα, Βόρεια, Βόρεια Αφρική για τη σπογγαλιεία, γιατί ήτανε χώρος στη Βεγγάζη, κοντά… στη Βόρεια Αφρική, γιατί ήταν εκεί τα σφουγγάρια πάρα πολλά. Και αυτό ήταν που έζησα, την εμπειρία της σπογγαλιείας με τους… τις εποχές που έφευγαν με τα γλέντια τους, της επιστροφής επίσης με τα γλέντια τους και πολλές απώλειες, γιατί είναι μια πολύ σκληρή δουλειά. Ή με τη νόσο πολλοί, αρκετοί είχανε αφήσει τη ζωή τους στα νερά της Βορείου Αφρικής και άλλοι έρχονταν πολλοί από τη νόσο των δυτών σερνόμενοι, χωρίς να μπορούν να περπατήσουν στα πόδια τους. Ήτανε κάτι πολύ, ένα πολύ δύσκολο επάγγελμα και πολύ επικίνδυνο.

Εσείς γνωρίζατε δηλαδή ανθρώπους που είχαν χάσει τη ζωή τους;

Βέβαια, βέβαια, ναι, ήξερα, ήξερα. Και, μάλιστα, ένας θείος της γιαγιάς μου, ο οποίος ποτέ δεν εγύρισε πίσω.

Μάθατε τι έγινε;

Απλούστατα, ξέρετε, δεν υπήρχαν τότε τα όργανα που έχουν σήμερα οι δύτες. Απλώς με μια μηχανή χειροκίνητη έδιναν τον αέρα στους δύτες, οπότε ήτανε δύσκολα πολύ και αν αυτή η ποσότητα του αέρα δεν ήταν αρκετή, έπαθαν τη νόσο των δυτών, οπότε επίσης γίναν πολλοί… που τα πόδια, σέρναν τα πόδια τους, δεν μπορούσαν να περπατήσουν. Ήταν και λίγο σκληρή δουλειά. Όχι λίγο, αρκετά σκληρή αυτή η δουλειά.

Κι εσείς προπονούσασταν με όνειρο να γίνετε κι εσείς δύτης;

Ναι, βέβαια, σε νησί ζούσα. Είδα πραγματικά μου άρεσε κι ήμουνα πολύ καλός στις καταδύσεις, στις ελεύθερες καταδύσεις, χωρίς φιάλες και τα λοιπά, ήταν το χόμπι μου.

Από ποια ηλικία ξεκινήσατε;

Από 8 ετών, από 8 ετών, με τον παππού μου. Με έβαζε μπρος και μου έλεγε και μου έκανε προπόνηση, μέχρι που φόρεσα κι εγώ τη στολή του βατραχανθρώπου.

Πού πηγαίνετε για προπόνηση;

Προπόνηση εδώ κοντά στα βράχια της Ύδρας, στη σπηλιά. Πιστεύω να έχεις περάσει από εκεί, είναι πολύ καλός χώρος κολυμβητών και για βουτιές είναι… έχει ένα ύψος και πάμε πάνω… πηγαίναμε σε ένα ύψος και πέφταμε με το κεφάλι ή με τα πόδια.

Πώς λέγανε τον παππού;

Έχω δύο παππούδες, και από τον πατέρα μου και από τη μάνα μου. Ήτανε…[00:05:00]συναγωνιζόντουσαν ποιος θα πάρει εμένα πρώτος. Εγώ πονηρός έτρεχα και στους δύο, να πάρω κι από τους δύο το λουκούμι της εποχής, ένα λουκουμάκι.

Είχατε αδέρφια;

Αδέρφια, βεβαίως. Είχα έναν αδελφό, ο οποίος ήτανε στο εμπορικό ναυτικό καπετάνιος, από τη Ναυτική Σχολή της Ύδρας, γιατί καθώς ξέρεις και η Ύδρα έχει το αρχαιότερο, η πρώτη ναυτική Σχολή Εμποροπλοιάρχων, έναν αδερφό το Γιάννη.

Μεγαλύτερος;

Ο μεγαλύτερος ο Γιάννης, ναι, που μου έριχνε μια σφαλιάρα, καμιά καρπαζιά άμα δεν άκουγα τίποτα, έκανα τον πονηρό ή φώναζα.

Στο σχολείο πώς ήτανε;

Στο σχολείο, εδώ στο Γυμνάσιο της Ύδρας, πολύ καλό σχολείο, like όχι πάρα πολλοί μαθητές, εξετάσεις, καλές οι δασκάλες. Η κυρία Πιπίκα, την Κατερίνα, μία ελεύθερη κοπέλα μεγάλης ηλικίας που καμιά φορά την πειράζαμε εμείς τα διαολάκια και φώναζε τον Καραγιαννόπουλο, το δάσκαλο, και μας τάραζε στο ξύλο με τη βέργα.

Εσείς ήσασταν άτακτος στο σχολείο;

Πάρα πολύ άτακτος, δε φαίνομαι;

Και σας βάζανε τιμωρίες;

Τιμωρίες, στον πίνακα βλέποντας τον πίνακα, ασπάζοντας τον πίνακα, ορθοστασία.

Και σιγά σιγά–

Σιγά σιγά μεγάλωσα, τελείωσα τη… η πρώτη μου σπουδή στο Α΄ Δημοτικό Σχολείο της Ύδρας και προχώρησα στο Γυμνάσιο. Στο Γυμνάσιο και εκεί τα κατάφερα κάπως, τελείωσα από το Γυμνάσιο. Και μετά το Γυμνάσιο, άρχισα να δουλεύω για να βοηθώ τον πατέρα μου. Είχε γκαράζ… όχι γκαράζ, συγνώμη, πουλούσε, εισήγαγε τα πετρέλαια στην Ύδρα και είχε σαν βενζινάδικο, οπότε τροφοδοτούσε την Ύδρα με πετρέλαιο και βενζίνα.

Και πού βρισκόταν αυτό, σε ποιο σημείο;

Ο πατέρας που είχε μεγαλώσει στην Αμερική. Αυτό το σημείο βρίσκεται απέναντι πριν τον «Παπαγάλο» ήταν, πριν τον Παπαγάλο ένα από αυτά τα ακίνητα, που είχε μέσα… Εγώ βοηθούσα. Δεν υπήρχαν μηχανήματα τότε ηλεκτρικά να υπάρχει το πετρέλαιο, το ρεύμα ήταν ελάχιστο και αναβόσβηνε μόνο από το ηλιοβασίλεμα μέχρι τα ξημερώματα, δεν υπήρχε εικοσιτετράωρο. Ήταν μία μηχανή, τη λέγαμε… και πηγαίναμε εκεί πέρα και τη χαζεύαμε, τη βάζανε μπρος, έκανε ντουπ ντουπ και έδινε το ρεύμα και ήταν το σήμα. Τι εννοώ το σήμα; Δηλαδή πριν ανάψει το απόγευμα με την… άναβε το απόγευμα με τη δύση του ηλίου και λίγο αργότερα μέχρι τις 2:00 τη νύχτα. Οπότε χτύπαγε, άναβε, παπ, και έσβηνε το σήμα, άναβε το ρεύμα και στις 24:00 η ώρα, στις 23:30 η ώρα, ήταν το σήμα. Τι εννοώ; Ότι το σήμα σημαίνει… η ΔΕΗ –δεν υπήρχε ΔΕΗ τότε, αυτός που είχε τη βιομηχανία, το εργοστάσιο του ρεύματος και παραγωγής– 23:30 η ώρα αναβόσβηνε το φως δυο φορές, αυτό το λέγαμε το σήμα. Τι εννοούσε; Ότι με αυτό ετοιμαστείτε για ύπνο άμα θέλετε ή μαζεύτε τα βιβλία σας άμα διαβάζετε εσείς οι μαθητές ή εσείς που καθόσαστε και παίζετε χαρτιά, τι διάολο κάνετε, σπίτι σας ή κουτσομπολεύετε είναι ώρα ότι θα σβήσει το φως, σε μισή ώρα το φως σβήνει τελείως. Άρα ή πάτε και κοιμόσαστε ή ανάβετε τις λάμπες. Ήτανε πληροφορία.

Και πώς το θυμάστε εσείς αυτό; Πόσο χρονών ήσασταν εκεί;

Τότε ήμουν στο γυμνάσιο, πόσο θα ήμουνα; 12 χρονών; 14; 13; Εκεί. Τελείωσα τις γυμνασιακές τις σπουδές με την κυρία Αχειμάστου, μια απίθανη, ωραία κυρία δασκάλα. Και είπα και μια βλακεία και με έβρισε. Γιατί όλο, δεν ξέρω, επειδή ήμουνα και λίγο ζωηρός, όλο μου έκανε συστάσεις. «Λεμπέση» τούτο, «Λεμπέση» εκείνο, «Λεμπέση» το άλλο. Μια φορά μού είπε: «Λεμπέση, πες το απαρέμφατο του ρήματος σουπίνο… το σουπίνο του ρήματος τάδε». Της είπα κι εγώ: «Σου πίνω το αίμα!» «Τι είπες, ρε παλιοβλάκα;» Με αρπάζει στο ξύλο και βρέθηκα έξω απ’ την τάξη. Όχι μόνο αυτό, αλλά παίρνει και τον πατέρα μου τηλέφωνο, συνάντησε τον πατέρα μου, του λέει: «Κύριε Δημήτρη», έτσι κι έτσι. Τρώω και ένα light ξύλο από τον πατέρα μου γιατί είπα αυτή τη βλακεία στη δασκάλα μου. Έτσι που λες.

Και μετά το σχολείο, τι είχατε σκοπό να κάνετε;

Μετά δεν ήξερα τι να κάνω. Πήγα στο γυμνάσιο, έμεινα μέχρι την πέμπτη γυμνασίου, την έκτη δεν την τελείωσα[00:10:00]. Και τελειώνω το γυμνάσιο και βοηθούσα τον πατέρα μου στη δουλειά του, μέχρι που πήγα στο ναυτικό.

Στρατό;

Εδώ στην Ελλάδα πήγα στρατό στο ναυτικό. Πέρασα στη Λέρο, ένα νησί τότε αποστρατικοποιημένο από το… λόγω… με τους Τούρκους τι στο διάολο γινότανε, κάτι της Ιστορίας. Και μετά τη Λέρο, αφού τελείωσα την υπηρεσία μου στο Ελληνικό Ναυτικό, έμεινα για λίγο στην Ύδρα, μέχρι που ήρθε η θεία μου η Μαρίκα, η αδερφή του πατέρα μου, και μου έλεγε: «Τι έγινε, Παντελή;» Λέω, έτσι κι έτσι λέω: «Τελείωσα το γυμνάσιο παρά μία τάξη» και τα λοιπά και τα λοιπά. Μου λέει: «Γιατί δεν το τελείωσες;» Λέω: «Δεν πειράζει, ήταν αρκετό», ήθελα να βγω να δουλέψω. Και μου λέει: «Όχι, θα έρθεις στην Αμερική μαζί μου». Και η θεία μου η Μαρίκα με προσεκάλεσε και πήγα στην Αμερική.

Πού στην Αμερική;

Στη Νέα Υόρκη, και ειδικά στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Έμενα σε ένα προάστιο της Νέας Υόρκης, όχι μέσα στο κέντρο. Και έτσι άρχισε εμένα η καριέρα μου στην Αμερική.

Από την Ύδρα να βρεθείτε ξαφνικά στην Αμερική, πώς σας φάνηκε;

Ήταν ένας διαφορετικός κόσμος, αλλά μου άρεσε. Οπότε άρχισα να… από τον πατέρα μου ήξερα μερικά αγγλικά, μιλούσα μερικά αγγλικά. Όχι, όχι πολύ καλά, να μπορέσω να προχωρήσω και παραπάνω, γιατί ήδη ήμουν, είχα μεγαλώσει, ήμουνα πιτσιρικάς ακόμα. Και από εκεί, από εκεί, για να πάρω το απολυτήριο γυμνασίου πήρα [Δ.Α.] with diploma. Έδωκα μία εξαίρεση εκεί πέρα με τα αγγλικά μου κι αυτά κι αυτά, και πέρασα. Δηλαδή ήμουν αρκετά, είχα αρκετή γνώση για να μπορώ για την καθημερινή μου ζωή να τα καταφέρω, εντάξει; Αλλά μετά πήγα σε ένα πρόγραμμα σε ένα πανεπιστήμιο εκεί, που είχε… που ήταν ειδικό πρόγραμμα για δεύτερη γλώσσα, οπότε εκεί έμεινα δύο χρόνια, και για να ξέρω να διαβάζω καλά και να μιλάω καλά και να γράφω. 

Παρέα είχατε;

Βέβαια, είχε αρκετά Ελληνόπουλα εκεί πέρα. Γιατί έμενα στο Μπρούκλιν, έμενε η θεία μου η Μαρίκα, και είχε αρκετούς Έλληνες αυτή η περιοχή.

Είχατε και ξαδέρφια;

Και ξαδέρφια, βεβαίως ξαδέρφια από τη θεία μου τη Μαρίκα, τον Καρλς, [Δ.Α.] κι αυτοί με βοήθησαν πάρα πολύ επίσης. Το σόι μου και η κόρη της, η Κατερίνα, που ήτανε καθηγήτρια στην Αμερική, σε γυμνάσιο, η ξαδέρφη μου, της θείας μου η κόρη – ήταν πιο μεγάλη από μένα.

Πώς ήτανε τότε στην Αμερική;

Η Αμερική ήταν μια Γη της Επαγγελίας για τον κόσμο. Πολλή μετανάστευση από Ελλάδα, η ελληνική κοινότητα ήτανε πάρα πολύ μεγάλη. Η οποία διατηρούσε –και διατηρεί ακόμα– Αρχιεπισκοπή εκεί, είχε όλα, όλες τις… την Αρχιεπισκοπή της Αμερικής, ήτανε και προξενείο, πρεσβεία ελληνική και όλα υπήρχαν, κατάλαβες; Τα οποία βοηθούν πολύ τον ελληνισμό και σχεδόν η κάθε φάρα Ελλήνων είχε το δικό του σωματείο. Εμείς είχαμε των Υδραίων το σωματείο, συναντιόμαστε κάθε τόσο σε ένα… σε ενός εστιατορίου το ταβάνι από πάνω. 

Πατάρι.

Το πατάρι, ναι, μπράβο. Και μαζευόμαστε και μιλάγαμε. Επίσης είχαμε, γιορτάζαμε τον άγιο Κωνσταντίνο τον Υδραίο, κάναμε πάρτι από δω από κει με Υδραίους που έχουν φύγει από πολύ πιο παλιά, από το 1900. Υπήρχαν ακόμα εν ζωή οι περισσότεροι.

Θυμάστε κανέναν που είχατε γνωρίσει;

Πάρα πολλούς. Το σωματείο μας έχει γύρω στα 45 άτομα, 47, τότε στη Νέα Υόρκη.

Κάποιον που σας έκανε εντύπωση;

Πάρα πολλοί, για το δικό τους λόγο, με το δικό τους τρόπο μου κάναν εντύπωση, από όλα τα σημεία και στο καλαμπούρι, στο ένα, στο άλλο και στις σαχλαμάρες και όλα. Επίσης η εκκλησία πάρα πολύ δυνατή και πολλοί μαζί συγκεντρωμένοι και είχανε πολλά events. Το κάθε σωματείο τότε στη Νέα Υόρκη, ας πούμε, των Ελλήνων, των Καλυμνίων, οπουδήποτε ράτσα ήτανε, είχανε τα δικά τους hall, είχανε φτιάξει δικά τους hall, κάνανε μαθήματα ελληνικών, επίσης ελληνικούς χορούς, οτιδήποτε μπορείς να φανταστείς να διατηρήσουν την ταυτότητα, την ελληνική ταυτότητα.

Επαγγέλματα, με τι ασχολούνταν;

Οι πιο πολλοί ήταν… οι πιο πολλοί ήτανε εστιάτορες, μέσα σε εστιατόριο οι πιο πολλοί. Και πολύ καλά εστιατόρια.

Μου είχατε πει και για το νησί, ένα νησί σφουγγαράδων.

Ναι, αυτό δεν είναι νησί σφουγγαράδων, είναι στη Φλόριδα κάτω. Κι εγώ μετακόμισα εκεί πολύ παλιά, τα τελευταία 20-15 χρόνια, 17, εκεί.

Είναι[00:15:00], θα το πούμε αργότερα τότε.

Ναι, βέβαια. Λοιπόν, τέλος πάντων, εργαζόμουν για μία μεγάλη εισαγωγική εταιρεία, αδελφοί Μοσχαχλαδή, και εκεί ήμουνα δάσκαλος. Τι εννοώ δάσκαλος; Ήταν εισαγωγέας και έφερνε όλα τα ελληνικά προϊόντα που μπορεί να φανταστείς, μέχρι κουραμπιέδες, αλλά τους έφτιαχνε εκεί θέλω να σου πω. Οτιδήποτε ελληνικό προϊόν. Και ήτανε μεγάλος, ήταν κι άλλες εταιρίες κι αυτές, αυτός ήταν ο νούμερο ένα. Αυτοί ήτανε Πελοποννήσιοι, Μοσχαχλαδής το επίθετό του. Και εγώ ήμουνα ο μοναδικός στους… Οι εργάτες όλοι Έλληνες, το 90% , το 80-90% Έλληνες. Αν είχε 30-50 άτομα μέσα οι 40 ήταν Έλληνες, οι υπόλοιποι ήτανε ξένοι. Τέλος πάντων, κάπου εκεί, αλλά το 90%  ήταν Έλληνες εκεί όλοι, δηλαδή μετανάστες που είχανε πάει εκεί, κατάλαβες; Ελληνικά φαρσί, αλλά εγγλέζικα «Good morning», «Καλημέρα», «Καληνύχτα» κι αυτά τα βασικά, ξέρεις. Δηλαδή ερχόντουσαν, ήτανε και μεγάλης ηλικίας, μεγάλης ηλικίας οι πιο πολλοί, δεν είχαν δημιουργήσει οικογένειες εκεί ακόμα. Οπότε σε αυτήν την εισαγωγική εταιρία τη μεγάλη, έφερναν ό,τι προϊόντα φανταστείς: από κασέρι τυρί, από φέτες, όλα ελληνικά προϊόντα, ό,τι, σταφίδες, μέχρι κάτι γλυκά του κουταλιού που ήταν σε ντενεκέδες τότε, αυτή την εποχή.

Και εσείς τι κάνατε εκεί;

Εγώ, κοίταξε, επειδή εγώ ήμουνα ο μοναδικός εκεί από όλο το προσωπικό, το ελληνικό προσωπικό, εκτός δυο τρεις μεγάλους που ήτανε στα γραφεία, ήμουνα κάτω, στο κάτω σημείο, όπου έπαιρνα τις παραγγελίες. Και έλεγα, παραδείγματος χάρη: «Μανώλη, πήγαινε και φέρε μου πέντε να κάνω fill up the orders», κατάλαβες; Που σημαίνει αυτό ότι έπρεπε να γεμίσω τις παραγγελίες. Ό,τι παραγγελίες πήγαιναν πάνω στο γραφείο, ερχόνταν σε εμένα για να φωνάξω τον Δημήτρη, τον Γιάννη, τον Κώστα, οποιονδήποτε. Να πάει ο, παραδείγματος χάρη, ο Γιάννης να μου φέρει δεκαπέντε κιβώτια τυρί φέτα, πέντε βαρέλια φέτα, ή «Φέρε εσύ, φέρε μου οχτώ», οτιδήποτε αριθμό, να πούμε, προϊόντων. Δηλαδή, κάναμε supplies το 80%, το 90% των ελληνικών προϊόντων στην Αμερική, σε όλη την Αμερική, από την Καλιφόρνια μέχρι τη Νέα Υόρκη. Δηλαδή, ο πρώτος που είχε πάει εκεί πέρα, η οικογένεια του Μοσχαχλαδή που είχε αρχίσει αυτή τη δουλειά, δηλαδή χονδρική πώληση, τροφοδοτούσαμε τα ντελικατέσεν, πώς λέμε τα μικρά μαγαζιά που πουλάνε… τα μπακάλικα, τα παλιά τύπου μπακάλικα. Άλλοι που κάνουνε, που φέρνανε με ποσότητες για να μεταπουλούν στα μαγαζιά, κατάλαβες, σε όλη την Αμερική. Οπότε–

Και σας άρεσε αυτή η δουλειά;

…ήταν η δουλειά μου αυτή, έπρεπε να κάνω… απλώς έκανα τις παραγγελίες, τις τοποθετούσα, τα πάντα, να φύγουν έτοιμα, να ’ρθούνε τα τρόκια –τρόκια εκεί, στα ελληνικά τα trucks τα μεγάλα τα φορτηγά, τα τρόκια τα λέγαμε– να ’ρθούν τα τρόκια να τα φορτώσουμε, να φορτώσουν οι εργάτες και να πάνε από την Καλιφόρνια, από εκεί μέχρι απάνω την… πώς λέγεται αυτό έξω από την Αμερική μια ελληνική αποικία;

Καναδά.

Μέχρι τον Καναδά. Και, τέλος πάντων, δηλαδή, τροφοδοτούσε 80% . Οι άλλοι ήταν πολύ… είχαν κι αυτοί ορισμένα μικρομάγαζα εισαγωγές, αλλά δεν είχανε τη δύναμη αυτουνού. Ήτανε πρώτοι και ήτανε θηρία, κατάλαβες.

Και πότε σταματήσατε να δουλεύετε εκεί;

Κοίταξε, άκου, έμεινα αρκετά, αρκετό καιρό. Οπότε είχα φτάσει… ήμουν ακόμα 19 χρονών στα 20-21 και έπρεπε να επιστρέψω στην Ελλάδα να υπηρετήσω στο στρατό. Οπότε, αν ήθελα μπορούσα να μην το κάνω αυτό, αλλά ήθελα να έχω την ελληνική υπηκοότητα πάντα και να… γιατί μπορούσε κάποια στιγμή να γύρναγα και πίσω, δεν ξέρω. Από τα αδέρφια μου ήτανε μόνο ένας αδερφός μου, ο οποίος αυτός μετά ήρθε στην Ύδρα, πέρασε στη Σχολή Εμποροπλοιάρχων και δεν ήταν κανένας, μόνο από τους συγγενείς είχα την αδελφή του πατέρα μου, την Μαρίκα, την κόρη της, την Κάθι, που ήτανε πολύ μορφωμένη αυτή και είχε ένα πολύ καλό πόστο, μεγάλη, και τα δυο ξαδέρφια μου, τα άλλα δυο ξαδέρφια.

Και γυρνάτε μετά στην Ελλάδα;

Λοιπόν, ήρθα στην Ελλάδα. Υπηρέτησα στο ελληνικό Ναυτικό. Να σου δείξω φωτογραφία, από το ελληνικό Ναυτικό;

Ναι.

Να δεις πώς ήμουν στα νιάτα μου.

Ναι.

Περίμενε. Υπηρέτησα στις Ειδικές Δυνάμεις, ήμουνα βατραχάνθρωπος, αλλά αυτά δεν τα λέω, είναι απόρρητα! Στο Ελληνικό Ναυτικό.

Εδώ είμαι στον Αμερικανικό Στρατό[00:20:00] και εδώ είμαι στη δουλειά μου στην Αμερική. Πηδάω από το αεροπλάνο. Αλλά ήταν να μου την πάρει από μπροστά τη φωτογραφία, αλλά όταν είσαι στον αέρα δεν έχεις καμία επιλογή, σε παίρνει ο άνεμος και σε πάει όπου θέλει, κατάλαβες;

Ναι, οπότε μετά πάτε στο Ελληνικό Ναυτικό;

Πρώτα πήγα στο Ελληνικό Ναυτικό.

Σε ποια ηλικία;

Πότε ήταν; 20 χρόνων; Πότε ήταν τώρα, πού να θυμηθώ; Κάπου εκεί.

Δηλαδή γυρίσατε από την Αμερική για να πάτε στο στρατό;

Ναι, γύρισα, βέβαια. Περνάς περιοδεύων και όλη αυτή την ιστορία.

Ναι.

Για να κρατήσω την ιθαγένεια και την… Που λες, βρέθηκα στο Ναυτικό εδώ και υπηρέτησα σε ένα νησί, την… όχι νησί, νησί είναι;

Στη Λέρο;

Ναι, μπράβο, ναι.

Που τα είπαμε πριν αυτά, ναι.

Αυτά που λες.

Μετά ξαναγυρίσατε στην Αμερική μετά το στρατό;

Βέβαια γύρισα, πήγα πίσω Αμερική.

Σε ποια πόλη γυρίσατε, εκεί που ήσαστε;

Γύρισα Νέα Υόρκη, γιατί εκεί ακόμα εργαζόμουν. Που λες, και μετά έκανα register for the draft –έτσι λέγεται– στον Αμερικάνικο Στρατό. Πήγα στον Αμερικανικό Στρατό.

Αυτή η διαδικασία πώς ήτανε;

Απλούστατα πας και γράφεσαι στο γραφείο επιλογής. Γράφεσαι εκεί πέρα, από εδώ από εκεί και μετά πηγαίνεις, απλά.

Και;

Και ζήσανε καλά! Όχι ακόμα.

Τι έγινε; Μου είχατε πει ότι ήτανε μια κλήρωση που κάτι γινότανε.

Ναι, ναι. Λοιπόν, κοίταξε να δεις. Τι ήτανε; Πήγα με κλήρωση, τι εννοώ; Ότι γράφτηκα for the draft –the draft σημαίνει για την υπηρεσία, κατάλαβες;– από δω από κει και έπεσε το όνομά μου. Γιατί ήθελε, παραδείγματος χάρη, ο στρατός 1.000 άτομα και έπρεπε να… ήτανε 10.000 γραμμένοι σε αυτή την περίοδο, κατάλαβες; Και τραβούσανε με κλήρο 150 άτομα. Γιατί, ας πούμε, στην κάθε… ξέρεις, στο στρατό πας με τη σειρά. Σου λέει: «Αυτοί, αυτοί, γεννηθείς το 1946», που ήμουνα εγώ, «θέλουμε τόσα άτομα». Τώρα, άμα θέλουνε 15 και είναι γραμμένα 300, θα πάρουν τα 300; Όχι, θα πάρουν τον αριθμό που χρειάζονται. Λοιπόν, the draft, the draft system.

Εσείς θέλατε να πάτε;

Κοίταξε να δεις, ήθελα να πάρω και να είμαι και σίγουρος ότι θα έχω την αμερικανική υπηκοότητα, κατάλαβες;

Οk. Kαι γίνεται η κλήρωση;

Και ήταν μέσα και το όνομά μου.

Πώς νιώσατε εκείνη τη στιγμή;

Μια χαρά, τι να κάνω; Ήταν αυτό που ήθελα.

Και μετά, όταν σας είπανε πού θα πάτε;

Αυτό δεν το ξέραμε ακόμα.

Πότε το μάθατε;

Το μάθαμε όταν ήρθε το χαρτί. Υπηρέτησα στον Αμερικανικό Στρατό. Λεπτομέρειες δεν ξέρω αν μπορώ να δώσω γιατί είναι πολύ λεπτές. Οπότε, ξέρεις, είναι δύσκολα, δεν ξέρεις καμιά φορά τι γίνεται. Απλούστατα, πήγα στον Αμερικανικό Στρατό.

Και ήτανε μια δύσκολη εμπειρία.

Ήταν μια δύσκολη εμπειρία και δύσκολο θέμα. Οπότε, κανονικά πήγα στρατό και, όταν ήρθε η ώρα να απολυθώ, απολύθηκα με honorable discharge, δηλαδή πολύ καλό απολυτήριο, το καλύτερο που μπορεί να υπάρξει, λόγω της… λόγω του ότι ήμουνα, εντάξει, πολύ καλός.

Και μετά από αυτό γυρίσατε εδώ;

Μετά, όχι αμέσως, δε γύρισα αμέσως, όχι. Έμεινα για λίγο, αρκετό καιρό και εργάστηκα σε μια άλλη εισαγωγική ελληνική εταιρεία. Στο Μοσχαχλαδή, όχι, δεν πήγα γιατί εργάστηκα για το φίλο μου, τον Νίκο τον Βούλγαρη, Υδραίο που είχε μια ωραία… ένα ωραίο εστιατόριο στο Γουίλμινγκτον. Και από εκεί–

Και τι κάνατε εκεί;

Εκεί είχε εστιατόριο και ήμουν ρεσέψιονιστ, «welcome» και κράταγα τα χαρτιά του γραφείου, τις προμήθειες. Ήταν μεγάλο εστιατόριο, ένα από τα ωραιότερα ελληνικά εστιατόρια που υπάρχουν στην Αμερική, πολύ γνωστό, το «Olympia».

Πώς;

«Olympia», «Olympia». Και κρατούσα τα χαρτιά του γραφείου όλα. Τον κόσμο, έκανα κουμάντο στον κόσμο γιατί ήτανε πολύ μεγάλο μαγαζί, κατάλαβες; Και πολύ γνωστό.

Από τη ζωή της Αμερικής, τι σας άρεσε πιο πολύ; Τι σας ταίριαζε;

Όλα, όλα μου ταίριαζαν.

Δηλαδή;

Ότι έχει πολύ, πολλά ενδιαφέροντα. Εύκολο να βρεις δουλειά, παραδείγματος χάρη, εύκολα τα ταξίδια, πολλά events, πολλά πάντα συμβαίνουνε, και αυτή η ποιότητα του… the variety of the people, πώς να πω;

Η ποικιλία.

Η ποικιλία, ναι, μπράβο, η ποικιλία των κατοίκων. Δηλαδή, μπορεί να έχεις γείτονα, ξέρω κι εγώ, Κινέζο.

Κάποιον πολύ ενδιαφέρων άνθρωπο που γνωρίσατε και–

Πάρα πολλούς, και Έλληνες και Αμερικανούς.

Που σας επηρέασε,[00:25:00] που σας μάθαν κάτι; 

Ό,τι είναι να μάθω το έμαθα μόνος μου ως επί το πλείστον. Και από ανθρώπους ορισμένα πράγματα. Δεν μπορώ να πω ότι είμαι πολυμαθής.

Και πώς επιλέγετε να ξαναγυρίσετε στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στην Ύδρα;

Το νησί το αγαπούσα. Τα παιδικά μου χρόνια, αυτά ένα αξέχαστα, έτσι δεν είναι; Η παιδικοί φίλοι και αυτοί παίξανε ρόλο. Γύρισα στο νησί, αφού είχα τελειώσει από όλες αυτές τις υποχρεώσεις, δεν είχα πια τίποτα να κάνω. «Ας έρθω και στην Ύδρα να αράξω μερικά χρόνια να δω τι γίνεται». Το σπίτι της Αμερικής το είχα σίγουρο, την Ελλάδα την είχα σίγουρη, οπότε λέω: Γιατί να μη δοκιμάσω; Ήρθα στο νησί, ωραία, απίθανα, απίθανο μέρος, καταπληκτικό.

Και ήρθατε και τι ξεκινήσατε να κάνετε εδώ;

Εγώ έβαλα το… Στην αρχή στο λιμάνι. Γιατί έβαλα το μυαλό μου να σκεφτεί τι λείπει από το λιμάνι. Δύο λείπανε: δύτης, για να βγάλει τις άγκυρες που μπλέκανε, και μετά αυτό που… μετά, αργότερα, ήταν ότι έβλεπα τα μεγάλα τα σκάφη που ερχόντουσαν και είχανε πρόβλημα πού θα αράξουνε, πώς θα αράξουνε, κατάλαβες; Οπότε, όταν καμιά φορά έμπλεκε καμιά άγκυρα, με φωνάζανε, πήγαινα, ξέμπλεκα τις άγκυρες, τις ξέμπλεκα από τη θάλασσα μέσα. Ήμουν πολύ καλός στις καταδύσεις, προπονημένος.

Δηλαδή κάτσατε και σκεφτόσασταν, είχατε παρατηρήσει το λιμάνι–

Παρατήρησα το λιμάνι και είδα τι λείπει από το λιμάνι. Κολλάγανε οι άγκυρες, παρακαλάγανε από δω από κει, ότι θα τους πάρουνε απάνω… Κι εγώ, παπ, βουτιά, ελεύθερο, χωρίς μπουκάλια ε; Εεύθερες καταδύσεις, πήγαινα κάτω μέχρι 25 μέτρα με ελεύθερη κατάδυση. Ήμουνα πολύ καλός και καλά προπονημένος.

Και αρχίσατε κάπως να σας μαθαίνουν;

Βέβαια, ναι. Κόλλαγε η άγκυρα από εδώ από κει, δεν υπήρχε κανένας άλλος. Τώρα υπάρχουν κι άλλοι, ξυπνήσαν τα παιδιά, η νεολαία, εντάξει, που λες.

Και είχατε και μια βάρκα. Αυτό αργότερα;

Το βαρκάκι ήταν… το έχω στην αποθήκη, δίπλα εδώ είναι, λοιπόν, η βαρκούλα, ξεκουράζεται τώρα. Που λες, ναι, πήγαινα με την κόκκινη βαρκούλα, πήγαινα, ναι. Πήγαινα με τη βαρκούλα την κόκκινη, όπου υπήρχε φόραγα το μαγιό, τίποτα άλλο, μάσκα και τίποτα και μπλουμ και κάτω, 15 μέτρα, 10 μέτρα.

Μάσκα και βατραχοπέδιλα;

Βατραχοπέδιλα, τίποτα άλλο, τίποτα άλλο, χωρίς αέρα και τέτοια πράγματα, χωρίς.

Και τι δυσκολίες; Θυμάστε κανένα περιστατικό δύσκολο;

Ήταν πολλά δύσκολα. Καμιά φορά μπλεκόταν και καθόλου… την παράταγε κάτω. Είχε πολλά περιστατικά. Κάνα χταπόδι έπιανα, μάζευα την άγκυρα υπήρχε κανένα χταπόδι εκεί κοντά, το άρπαζα.

Άρα σας φώναζαν κι εσείς πηγαίνατε, βρίσκατε το πρόβλημα πού είναι. Πώς το καταλαβαίνατε;

Κοίταξε, από τη μάσκα από πάνω, από την επιφάνεια της θάλασσας, βλέπεις τι γίνεται, κατάλαβες; Από εκεί και μετά το επεξεργάζεσαι, παραδείγματος χάρη.  Μπορεί να χρειαστείς ένα σχοινί. Γιατί, παραδείγματος χάρη, αν, ας πούμε, αυτό εδώ είναι μία αλυσίδα, μία άγκυρα, και πάει η άγκυρα από κάτω, έτσι δεν είναι; Πρέπει να βάλεις κάποιο σχοινί, ένα από αυτά τα δυο, να τα σηκώσεις να τα βάλεις πλάγια, να μπορεί να περάσει από κάτω η άγκυρα, κατάλαβες; Λοιπόν, ας πούμε, αυτή η άγκυρα ήταν εδώ πέρα, έχει πέσει κάτω και έχει πιάσει, να καταλάβεις. Κι από πάνω… η πεσμένη κι από πάνω έχει ρίξει κάποιος άλλος και δεν πιάνει. Τι κάνουμε; Παίρνουμε ένα σχοινί από τη βάρκα κάτω, από το σκάφος δηλαδή, πας με τη βάρκα κοντά, παίρνεις ένα σχοινί, πας κάτω κάνεις την κατάδυση, το περνάς από κάτω από αυτό, τη σηκώνεις λίγο, κατάλαβες; Σηκώνεται από τη θάλασσα γύρω στο ένα μέτρο και μετά σιγά σιγά το τραβάει και περνάει από κάτω, κατάλαβες; Είναι σαν να έχεις αυτό το σχοινί. Δώσε μου το δάχτυλό σου. Εδώ είναι η άγκυρα που είναι κάτω, η αλυσίδα, εδώ έχει πιάσει αυτή η άγκυρα εδώ, αυτός πώς θα τη βγάλει επάνω; Δεν μπορεί να τη βγάλει, με κατάλαβες; Γιατί θα βρει εδώ πέρα πάλι. Οπότε παίρνουμε ένα σχοινάκι από το καΐκι, πιάνουμε αυτή την αλυσίδα, τη σηκώνουμε ψηλά, οπότε την τραβάς, απ, κι έφυγε.

Μόνος σας αυτό;

Όλα μόνος μου, ναι.

Και με πόσες βουτιές;

Ανάλογα. Δεν μπορεί, δεν… δεν μπορείς. Ανάλογα με το πόσο θα αντέξεις, έτσι δεν είναι; Πολλές–

Μπορεί να χρειαζόντουσαν πόσες;

Πολλές φορές, από μια, που λέει ο λόγος, μέχρι 10-15. Γιατί μπορεί να έχει άλλο μπλέξιμο ή να μπορεί να κολλήσει σε αυτή την άγκυρα που ήταν να βγει, να κολλήσει πάλι έτσι με τη μύτη. Μετά πρέπει να βάλεις αυτό το σχοινί από κάτω πάλι και να την τραβήξεις πάνω, να μείνει η γούβα και να φύγει αυτό.

Και, ας πούμε, την αμοιβή σας εσείς τη διαλέγατε;

Ποτέ μου δεν είχα ζητήσει εγώ λεφτά. Ό,τι θέλανε. Αλλά μου έδιναν καλά χρήματα. Έλεγα: «Παιδιά, ό,τι θέλετε». Εγώ–

Να εξηγήσουμε και στον κόσμο για τι κόσμο μιλάμε. Ήτανε εφοπλιστές.

Βέβαια, αλλά οι καπεταναίοι κάνουν κουμάντο σ’ αυτά τα πράγματα, κατάλαβες; Δε θα πει ο εφοπλιστής πώς θα φύγει η άγκυρα, τι θα πάρει ο δύτης, κατάλαβες; Και μου δίναν σαν τιπς, κατάλαβες; Ήταν πολύ καλά μιλάμε, πάρα πολύ.

Κάνατε μια ιδιαίτερη υπηρεσία στο λιμάνι.

Ναι, ναι, σωστά[00:30:00], ναι. Και μετά βοηθούσα τα μεγάλα σκάφη, πώς θα αράξουνε, πού θα πάνε, κατάλαβες; Βοηθούσα τα μεγάλα σκάφη.

Μεγάλα όταν λέμε;

Αυτά, τα μεγάλα τα κότερα, τα μεγάλα. Δηλαδή λέγανε, να πούμε, παραδείγματος χάρη, ξέρεις, πού θα πέσει, πού θα έρθει η πρύμνη του σκάφους, κατάλαβες; Όπου υπήρχε χώρος, μου πετάγαν τα σχοινιά και τα έδενα εγώ.

Σας άρεσε αυτή η δουλειά;

Ήταν ωραία, είχε ενδιαφέρον, γιατί είχα πολλές καλές σχέσεις με όλους τους… και τους ιδιοκτήτες ακόμα. Και ακόμα που έρχονται μου λένε: «Τι κάνεις Παντελή, μας άφησες». «Καθίστε», λέω, «κοντεύω να πεθάνω! 70-τόσο χρονών είμαι, 70 χρονών έχω πάει. Με θέλετε», λέω, «πεθαμένο να μη με ξεχάσετε;»

Ποιον ξεχωρίζετε από ανθρώπους που έχετε γνωρίσει;

Κοίταξε, όλοι είναι εξαιρετικοί, οι πιο πολλοί.

Μου είχατε πει κιόλας την ιστορία την πρόσφατη με τον Τζεφ Κουνς.

Ο Τζεφ Κουνς, με το έργο.

Τι έγινε; Για πείτε.

Πέρυσι, αυτό ήτανε πέρυσι. Όταν έκαναν την έκθεση στο… είχαν την έκθεση, «Έλα εδώ», μου λέει, «δεν έχουμε βγάλει μια φωτογραφία μαζί σου». Τον συνάντησα απάνω εκεί στην έκθεση.

Στα σφαγεία;

Πριν τα σφαγεία τον συνάντησα. «Έλα αύριο», του λέω. «Τώρα», μου λέει. Βγάζουμε τη φωτογραφία. Την άλλη μέρα, «Θα έρθεις», μου λέει, «στο κότερο». Εκεί ακριβώς που αράζει το «Guilty». Το είδες εχθές που ήταν εδώ πέρα το «Guilty», το είδες; Εκεί ακριβώς, να, έχω… μου έχει δώσει κι ένα ο καπετάνιος, κι ένα… τι λέει αυτό εκεί πέρα;

«Guilty» το πατάκι.

Από εκεί είναι αυτό. Που λες, «Αύριο», μου λέει, έτσι κι έτσι, μου λέει. «Εντάξει», του λέω, να πούμε.

Τι σας είπε αύριο;

Ο Δάκης ο Ιωάννου;

Ναι, τι σας είπε; Ότι αύριο θα…;

Όχι, ο Τζεφ Κουνς ρε. Συναντιόμαστε στο κάστρο. «Γεια σου, Pan, τι κάνεις;» «How are you Jeff», του λέω, «everything alright?» «Yes», μου λέει. «Ρε συ», μου λέει, «έχω έρθει δυο τρεις φορές στην Ύδρα», μου λέει, «δεν έχουμε βγάλει μια φωτογραφία μαζί, I want to have a picture», λέει, «with you». «Εντάξει, don't worry, anytime» του λέω. Μετά φωνάζουνε κάποιον από εκεί, ήρθε κοντά του, μας πήραν μια φωτογραφία ακριβώς κάτω από το… απ’ το κάστρο φωτογραφία με το Jeff.

Και μετά τι σας χάρισε;

Μετά, κάθεται απάνω, το πρωί μου λέει: «Φεύγω, I'm leaving tomorrow», εκεί ακριβώς ήταν αραγμένος και χθες και σήμερα που έφυγε. Εκεί, που λες, μου λέει «Το πρωί θα φύγω», μου λέει ο Δάκης. Του λέω: «Εντάξει, θα είμαι εκεί πάνω κι εγώ». Λοιπόν το πρωί ο Jeff βγαίνει έξω. «Κάτσε», μου λέει, «θα σου κάνω ένα δώρο», μου λέει. Και παίρνει ένα τελαράκι τόσο ένα, άμα το βρω… θα ψάξω να το βρω σπίτι να σ’ το δείξω αύριο. Άμα προλάβω και το βρω αύριο, γιατί έχω… ξέρεις τι χαρτιά έχω; Τόνους. Λοιπόν, ένα τόσο ένα εργάκι. Και όταν πήγε να το υπογράψει, λέω: «No, don't sign it», του λέω, «μην υπογράφεις» του λέω, «γιατί θα νομίζεις ότι θα πάω να το πουλήσω».

Και τι του είπατε να γράψει;

Κι έγραψε το όνομά μου απάνω, «Παντελής». «Thank you very much», του λέω. 

Και μετά, να πούμε και κάτι ακόμα, ότι έχετε παίξει σε διάφορες ταινίες, και σε φωτογραφήσεις και σε ταινίες.

Ναι, ναι.

Σε ποιες;

Έχω παίξει στο... έχω παίξει με το... σε ταινίες, στο «Κορίτσι με τα μαύρα». Παλιό, πολύ παλιό.

Πότε;

Πού να θυμηθώ μωρέ τόσα χρόνια! Εδώ δε θυμάμαι τι έφαγα χθες. Δε θυμάμαι τα ονόματα των ταινιών τώρα.

Ντάξει, δεν πειράζει. Και πώς ήταν αυτή η εμπειρία, θυμάστε;

Και τον παπά έχω κάνει κιόλα.

Για πείτε τους ρόλους.

Έχω κάνει, τον παπά έχω κάνει, τον ψαρά έχω κάνει και με το... έχω κι ένα με τον Άνταμ Κοέν, έχω ένα τραγούδι, το ξέρεις; Μαζί του τραγουδάω το "Stranger". Για βάλε, μήπως το πιάσει το τηλέφωνό σου. Η μουσική αυτή είναι. Aυτός είναι ο Άνταμ, ο γιος του Λέοναρντ. Όλοι αυτοί φίλοι μου είναι. Δίπλα του είναι… Μην το πειράζεις! Ποιος είναι αυτός; Τον γνώρισες; Πολυτάλαντος! Μου λέει: «Σε θέλω», μου λέει, «εσένανε». «Don't worry, I'll make you famous», του λέω[00:35:00]. Καλά δεν του είπα;

Είστε μέσα στην κόκκινη βάρκα.

Ναι, ναι. «Πού θα πας;» «Στη βάρκα», του λέω, «μέσα, εδώ μαζί μου, κι άσε τις μαλακίες», του λέω.

Και παίξατε και τώρα στην ταινία μου γυρίζεται για τον Λέοναρντ Κοέν. Εκεί τι κάνατε τώρα;

Κάτι ψιλολόγια.

Πώς είναι τα γυρίσματα–

Τον fisherman.

Πώς είναι η εμπειρία των γυρισμάτων;

Τίποτα δεν είναι, καμία διαφορά για μένα. Μια αγγαρεία έκανα, ξέρω εγώ τι έκανα;

Θέλω να μου πείτε λίγο για όλα αυτά τα αντικείμενα που μαζεύετε, τι έχετε κάνει;

Είμαι συλλέκτης σκουπιδιών. Γελάς, τι γελάς; Πραγματικά, έχω γεμίσει τα σπίτια και κάνα δυο αποθήκες των φίλων μου εδώ πέρα με σαβούρα. Όλα αυτά είναι δικά μου τα… ό,τι βλέπεις.

Τι μαζεύετε και με ποιο κριτήριο;

Με κανένα κριτήριο. Ό,τι δω και μου αρέσει το αρπάζω. Όχι το αρπάζω, με την καλή έννοια το αρπάζω.

Θα μου πείτε μερικά αντικείμενα που έχετε πάρει που σας έκαναν εντύπωση και τα–

Τα περισσότερα, αν δεν μου κάναν εντύπωση δε θα είχα τίποτα.

Ναι, μου πείτε την ιστορία από μερικά από αυτά.

Πολλά κολυμπάγανε, άλλα ήτανε στον πάτο της θαλάσσης, κάτι ωραίες άγκυρες, κάτι πράγματα. Έχω κάνα δυο μεγάλες άγκυρες ωραίες παρατημένες από χρόνια, μπορεί από το ’21. Βαθιά έξω από το λιμάνι τη βρήκα μία.

Πώς τη βρήκατε;

Κολυμπώντας, ας πούμε, στο χόμπι μου, την κατάδυση, πολύ βαθιά.

Και μετά πώς την πιάσατε;

Έκανα πατέντα, με ένα φίλο μου με καΐκι. Τι έκανα; Πήγα, πήραμε το καΐκι και με ένα, μία άλλη άγκυρα, ψιλή καδένα, πολύ ψιλή καδένα για να μην είναι βαριά και μακριά, κι έβαλα άλλη μια άγκυρα, κατάλαβες; Οπότε την έπιασα… Την άφησα να πάει κάτω καμιά δεκαπενταριά μέτρα, την κράτησα και πήγα σιγά σιγά κολυμπώντας από πάνω πήρα σημάδι. Ας πούμε, αν ήταν το σχοινί της άγκυρας αυτή η ευθεία εδώ πέρα, το πέρασα από εδώ, οπότε έπιασα από τη μια μέρα του σχοινιού και σιγά με έναν φίλο μου με το καΐκι, το τράβηξα και πιάνει η άγκυρα το σχοινάκι και γρρρ γρρρ, σιγά σιγά το έφερα επάνω. Και ήθελε προσοχή, γιατί υπήρχε η περίπτωση να γλιστρήσει και να φύγει και άντε πάλι φτου και από την αρχή. Αλλά ήμουν τυχερός, με το πρώτο πέτυχε.

Και πού την πήγατε;

Την έχω στο σπίτι μου.

Μετά, τα προσέχετε, τα συντηρείτε κιόλας τα αντικείμενα;

Ορισμένα ναι, ορισμένα τα αφήνω όπως είναι.

Άλλο αγαπημένο σας που έχετε βρει;

Αρκετά… μικροπράγματα.

Δηλαδή, για να καταλάβει ο κόσμος;

Διάφορα. Να, κοίτα εδώ. Μέσα και τα πιο πολλά είναι… τι να σου πω; Σχεδόν όλα μάλλον…

Τα πιο πολλά τα έχετε στο σπίτι;

Και στο σπίτι.

Σημαίες, πίνακες, τι άλλα πράγματα μαζεύετε;

Πίνακες, ντενεκέδες, ό,τι μπορείς να φανταστείς, ό,τι σκουπίδι υπάρχει που με… έτσι, με…

Και κάτι που σε κάποιον άλλο θα ήτανε σκουπίδι, σ’ εσάς γιατί δεν είναι; Τι πιστεύετε;

Δεν το εννοούσα έτσι, συγνώμη, η λέξη σκουπίδι είναι σχήμα λόγου.

Το ξέρω, το ξέρω.

Δε μιλώ με την έννοια του σκουπιδιού, εντάξει;

Το ξέρω, το ξέρω, μεταφορικά.

Μεταφορικά, ναι, μπράβο, ναι.

Σε εσάς τι πιστεύετε ότι σας… το βλέπετε αλλιώς;

Με ενθουσιάζει, ένας ενθουσιασμός είναι, κάτι διαφορετικό απ’ ό,τι άλλο που έχω, δεν είναι mass production.

Άρα ψάχνετε ίσως τις ιστορίες πίσω από τα αντικείμενα.

Ακριβώς, ναι, από πού ήρθε, πώς έφτασε εκεί πέρα.

Από όλη αυτή την αναδρομή που κάναμε σήμερα στη ζωή σας, πώς νιώθετε; Τι σας φέρνουν όλα αυτά στο μυαλό;

Όλα… αυτή η κατάσταση είναι κάτι που δεν ξεχνιέται, είναι πάντα στο μυαλό. Ούτε φέρνουν ούτε παίρνουνε, από μένα ούτε φέρνουν ούτε παίρνουνε. Φέρνουνε αλλά δεν παίρνουνε!

Είστε ικανοποιημένος από ό,τι κάνατε;

Το έκανα επειδή μου άρεσε, έτσι δεν είναι; Άρα η ικανοποίηση είναι σχετική, δε χρειάζεται, να πούμε, ερώτηση, αν δεν μου άρεσε δεν θα το έκανα.

Και δε μιλήσαμε για το νησί που είπαμε στην Αμερική.

Υπάρχει –δεν είναι νησί, είναι παραλία– στη Φλόριντα βόρεια από το Μαιάμι και την Τάμπα υπάρχει ένα χωριό ελληνικό παραθαλάσσιο, όπως το λιμάνι της Ύδρας, έτσι ακριβώς, με τη διαφορά ότι δεν είναι… είναι σε ευθεία, γιατί είναι εκβολές ποταμού εκεί. Υπάρχει ένα ελληνικό–

Πώς λέγεται;

Μία μεγάλη ελληνική κοινότητα που λέγεται Tarpon –T-A-R-P-O-N– Tarpon Springs, φτιαγμένο από σφουγγαράδες Υδραίους. Αυτό είναι φτιαγμένο από σφουγγαράδες, οι πρώτοι που το ανακαλύψανε ήτανε Υδραίοι.

Να ξαναπούμε το όνομα.

Tarpon –T-A-R-P-O-N– Tarpon[00:40:00] Springs, εντάξει; Το ανακαλύψανε Υδραίοι πρώτοι και οι πρώτοι που πήγανε εκεί μετανάστες για σφουγγάρι ήτανε Υδραίοι, Καλύμνιοι, Συμιακοί και Αιγινίτες, οι πρώτοι πρώτοι. Και αφού το ανακάλυψαν, έκαναν αυτή την ωραία περιοχή που είναι η Ύδρα του ’60. Διατηρούν –χέσ’ τα τα ήθη– τα έθιμα όλα τα ελληνικά –τα ήθη από συνήθεια το λέμε–, κρατάνε όλα της παλιάς Ελλάδας όλα ό,τι συμβαίνουν. Η δε κάθε ράτσα Υδραίων έχουνε κάνει και δικά τους hall, έχουνε τσοντάρει κι έχουνε πάρει σαν αίθουσες μεγάλες και κάνουν τους χορούς τους, το ένα, το άλλο, μαγειρεύουν οι κυρίες, κάνουν φαγητά για συνταξιούχους. Δηλαδή είναι ένα πράγμα που είναι ονειρεμένο.

Και εσείς πότε πήγατε εκεί;

Εγώ εκεί… πήγε ο παππούς μου, ο πατέρας μου γεννήθηκε εκεί.

Και πρώτη φορά πότε το επισκεφτήκατε;

Εγώ πήγα… Ερχότανε η αδερφή του η Μαρίκα, η ξαδέρφη μου η Κάθι – γυναίκα που ήτανε μία πολύ οργανωμένη, ήτανε στο προξενείο την Αθήνας, είχε έρθει για λίγο, για λίγο, για μερικό καιρό– κι εγώ πήγα τότε για πρώτη φορά, να γνωρίσω τη θεία μου τη Μαρίκα και το υπόλοιπο σόι.

Σε τι ηλικία;

Τι να σου πω τώρα; Πού να θυμηθώ; Αλλά ήμoυνα σε αρκετή μεγάλη ηλικία, πριν 20 χρόνια; 30; 25 χρόνια; 30 χρόνια; Κάτι τέτοιο.

Και σας άρεσε πολύ;

Κοίταξε. Πήγα εκεί πέρα, ενθουσιάστηκα, γιατί είδα την Ελλάδα του ’50, του ’40, του ’60, κάτι τέτοιο, που δεν είχα ζήσει ποτέ μου. Να διατηρούν όλα τα ήθη –χέσ’ τα τα ήθη–, όλα τα έθιμα τα ελληνικά, να έχουν την κάθε νατσιόνα, την κάθε ομάδα, να έχουν προοδεύσει όλοι πολύ, να έχουν εστιατόρια, πράματα, θάματα και σφουγγαράδες. Περισσότερες δουλειές των Υδραίων, και όλοι οι Έλληνες, έχουνε… είναι στη μάσα, εστιατόρια, σάντουιτς shops και τέτοια πράγματα, έχουν να κάνουν με τη μαγειρική. Και υπόλοιπα, αυτοί οι νατσιόνες, που είναι από αυτά τα νησιά, είναι σφουγγαράδες, πιάνουν, σπογγαλιεύουνε με βουτιές στη θάλασσα μέσα, που λες. Και πολύ συγκροτημένοι, να έχουν τα δικά τους hall, το κάθε σωματείο έχει αγοράσει και από ένα… μία αποθήκη σαν κι αυτή –συγνώμη– και έχουν κάθε βδομάδα χορούς, πότε Υδραίοι, πότε Συμιακοί, πότε Καλύμνιοι να χορεύουνε, να πούμε, οι κυρίες με κραγιόν!

Και εσείς πηγαίνετε συχνά εκεί;

Μα έχω σπίτι εκεί πέρα εγώ, εκεί είναι η βάση μου.

Και κάθε πότε πάτε;

Το χειμώνα πάω.

Και πόσο μένετε;

Ανάλογα τα κέφια, δεν έχω πρόγραμμα, προγράμματα εγώ δεν έχω εγώ. Που λες–

Και έχετε κάνει πολλούς φίλους;

Βέβαια, όλοι είμαστε μια παρέα. Και ο δήμαρχος ακόμα αυτής της πόλης είναι Ελληνάκι, από τη… Έλληνας από την… ελληνικής καταγωγής κι είναι Καλύμνιος, ο Χρηστάκης, και μάλιστα τον έψησα και ήρθε και κάναμε και αδελφοποίηση πριν ένα χρόνο εδώ. Κάναμε και αδελφοποίηση η Ύδρα με το Tarpon. Ήρθε εδώ ο Χρήστος. Αλαχούζος το επίθετό του, που λες.

Δηλαδή τι σημαίνει αδελφοποίηση, να εξηγήσουμε;

Ήρθε εδώ πέρα, κάναμε, αλλάξαμε, δώσαμε… ιστορίες στην αίθουσα του λιμεναρχείου από κάτω που είναι, του δήμου.

Μαζί με το δήμαρχο;

Και ο δήμαρχος. Και ο Χρήστος και ο δήμαρχος ο δικός μας, ανταλλάξαμε χορούς, φάγαμε το βράδυ, πανηγύρι και όλα, που λες. Κι έχουνε δικά τους hall. Παραδείγματος χάρη, οι Συμιακοί σήμερα ή οι Καλύμνιοι έχουν το δικό τους, έχουνε κάνει δικό τους χώρο για να πηγαίνουν, να έχουνε meetings και να κάνουν πολλά πράγματα για την πατρίδα τους, στέλνουνε πράγματα, στέλνουνε οτιδήποτε να φανταστείς, να βοηθήσουνε κανέναν άνθρωπο να πάει σε κανένα γιατρό εδώ πέρα βαρύς άρρωστος, τους κανονίζουνε σε ξενοδοχεία που τους φέρνουν αυτοί, τσοντάρουνε και σε φτωχούς και στέλνουνε χρήματα, οτιδήποτε. Και όταν πήγα εγώ για πρώτη φορά, δεν το περίμενα να το δω αυτό το πράγμα, αλλά πήγα με ένα φίλο μου, τον συνονόματο, Παντελή κι αυτός είναι. Αυτόν πώς τον γνώρισα τον Παντελή τώρα; Πήγαμε… όταν πήγα την πρώτη φορά –γιατί τον γνώρισα στην Ελλάδα, εδώ στην Ύδρα τον γνώρισα αυτόν και είναι και γείτονάς μου όμορος, κατά σύμπτωση αυτό– που λες, μου λέει: «Πάμε στο τάδε γλέντι». Πάμε στο τάδε γλέντι, πρώτη φορά, τα έχασα εγώ. Οι κυρίες με τα κραγιόν, με τάματα, σταυρούς, δαχτυλίδια, πράγματα και αρχίζει[00:45:00], αρχίζει να πούμε… μεγάλης ηλικίας, σαρανταπεντάρες, πενηντάρες, εξηντάρες, κάτι γιαγιές. Αρχίζουν, να πούμε, τα μπουζούκια, αφού βγάλαν οι κυρίες βγάλαν τα μαγειρευτά που είχαν και τους μεζέδες κι αυτά, φουμάραν και μερικά γαλόνια κρασί, γαλόνια, και να αρχίζουν μετά τα τσιφτετέλια και να πατάνε όλοι στα τραπέζια πάνω και να χορεύουνε. Έρχεται ένα κοτεράκι μικρό και πέφτει –γύρω στα 20 μέτρα, πολύ μικρό σκαφάκι– με πέντε νεολαίους. Φωνές, τραγούδια, φωνάζανε, άλλος έπαιζε και κιθάρα. Ακούω να μιλάνε εγγλέζικα, ελληνικά τραγούδια, πάω εκεί πέρα, λέω: «Where are you guys from, where do you come from?» «Έλληνες», μου λέει, «είμαστε τρεις Έλληνες και οι υπόλοιποι είναι Αμερικανάκια». «Το όνομά σου;» «Παντελής». «Παντελής κι εγώ», του λέω. Χαιρετηθήκαμε. «Από πού είσαι;» «Εγώ είμαι απ’ την… απ’ το νησί, απ’ την Κάλυμνο». Καλυμνιάκι, γεννημένος στην Αμερική, έτσι; Και μου λέει έτσι κι έτσι, μου λέει: «Είναι συμμαθητές», μου λέει, «απ’ το πανεπιστήμιο και τους έφερα στην Ελλάδα να τους πάω στην Κάλυμνο και σ’ ένα δυο τρία νησιά ακόμα, για δυο βδομάδες, δυόμισι βδομάδες. Κι έτσι γνωριστήκαμε με τον Παντελή εδώ πέρα [Δ.Α.] στο Tarpon Springs, έτσι κι έτσι. Κι όταν πάω εκεί πέρα, να κι αυτός.

Τυχαία ξανασυναντηθήκατε;

Λοιπόν, όταν πήγα στην Αμερική δεν είχα γνωριστεί, δεν είχα συναντηθεί ακόμα. Όταν πήγα στην Αμερική, πάω στην Αμερική, αγοράζω το σπίτι, είχε έρθει ένας φίλος μου από το Γουίλμιγκτον της Νορθ Καρολάινα, φίλος μου αδελφικός, που είχα πάει πριν από χρόνια να τον δω. Και ήρθε, μου λέει: «Παντελή, θα έρθω να σε βοηθήσω εκεί πέρα που θα πάρεις το σπίτι, στα χαρτιά, στους δικηγόρους, που ξέρω εγώ τα κόλπα. Γιατί εσύ εδώ πέρα… θα σε βοηθήσω με τους νόμους κι αυτά», να κάνω την αγοροπωλησία μου. Το αγοράζω το σπίτι. Τη δεύτερη μέρα, όπως εκεί το κοίταγα, απέξω ήμουν, απέξω κάτι καθάριζα, κάτι χόρτα, με τον Νίκο, βλέπω έναν τύπο, σαν από εδώ που τελείωνε το οικόπεδό μου μέχρι τη γωνία εκεί του My Crown, καθόταν ένας τύπος έτσι και κοίταγε και γέλαγε. «Ρε γαμώ τη Παναγία, τι να θέλει αυτός;» λέω εγώ. Ο όμορος γείτονας ήταν αυτός λοιπόν. Πάλι «Ρε γαμώ την Παναγία, ρε Νίκο…» του λέω. «Άσε», μου λέει, "κάνας μαλάκας θα είναι, γείτονας είναι», μου λέει, «μαλάκας». «Ρε», μου λέει, «δε μιλάς;» Γυρίζω, τον βλέπω, «Ρε Παντελή!» Πετάγεται, αγκαλιές, φιλιά. «Ρε μαλάκα, τι κάνεις εδώ πέρα;» Του  λέω: «Τώρα ήρθα με το φίλο μου από τη Νορθ Καρολάινα, τον Νίκο, γιατί αγόρασα το σπίτι», λέω, «αυτό εδώ πέρα». «Ρε σοβαρά;» μου λέει. «Ναι». «Δεν το πιστεύω». «Ρε σοβαρά», του λέω. «Ρε είμαστε γείτονες;» «Ναι», μου λέει, «εδώ μένω, το δικό μου σπίτι είναι, δικό μου είναι το σπίτι».

Φοβερό.

Άκου, μετά από δυο χρόνια ιστορία, σκέψου να δεις. Αυτόν που γνώρισα εδώ πέρα ήταν ο όμορος γείτονας, είναι ο όμορος γείτονάς μου εκεί. Εμένα τελειώνει το δίχτυ εδώ πέρα, αυτός είναι από εκεί.

Τέλεια. Θέλετε κάτι άλλο να πείτε, κάποιο άλλο περιστατικό από τη ζωή σας;

Η ζωή μου δε… δε δίνω σημασία, πάω με το αεράκι, όπου πάει ο αέρας. Και είμαι και πιο… mightier than a sword, πιο ακονισμένος από μαχαίρι. Ό,τι είναι, έχει μπαμ και κάτω, δεν έχει λόγια, [Δ.Α.] ό,τι λέω είναι αυτό που λέω.

Σας ευχαριστώ πάρα πολύ!

Κι εγώ, κυρία μου, και εύχομαι καλή τύχη στη ζωή σου.