[00:00:00]Καλησπέρα. Πώς ονομάζεστε;

Καλησπέρα. Είμαι ο Στέργιος ο Βασιλείου.

Είναι Σάββατο 11 Ιουνίου του 2022. Βρισκόμαστε με τον Στέργιο Βασιλείου στο βουνό της Λητής στη Θεσσαλονίκη. Εγώ είμαι η Ραφαέλα Νίκα, είμαι ερευνήτρια στο Istorima και ξεκινάμε. Θέλετε να μας πείτε λίγα πράγματα για εσάς; Πότε και πού γεννηθήκατε;

Ραφαέλα, εγώ γεννήθηκα το ’52 εδώ, στη Λητή. Οι γονείς μου είναι από τη Λητή, οι παππούδες από τη Λητή. Η Λητή, το χωρίο μας, ήταν εδώ πάνω στο βουνό. Δεν ήταν κάτω, εκεί που είναι τώρα, και δημιουργήθηκε το 800 π.Χ. Μετά, για κάποιους λόγους, κατεβήκανε κάτω οι Ληταίοι. Και από τότε οι δικοί μας εδώ στο χωριό το είχανε σαν -πώς να σου πω;- δηλαδή δεν παίρνανε γαμπρούς και νύφες απέξω από το χωριό. Το θεωρούσαν ένα κράτος εδώ, η Λητή. Μεταξύ τους. Μετά αρχίσανε, δηλαδή στα παιδικά μου χρόνια, αρχίσανε να έρχονται οι πρώτοι γαμπροί και οι νύφες οι ξένοι. Οπότε είμαι γέννημα θρέμμα Μακεδόνας.

Πώς ήτανε τα παιδικά σας χρόνια εδώ, στη Λητή; Τι θυμάστε από τότε;

Κοίταξε, εμείς ζήσαμε πολύ ωραία χρόνια παιδικά. Τότε μας διέκρινε η ανδρεία. Δηλαδή, περιζήτητος φίλος ήταν αυτός, ο οποίος ήταν καλός μαθητής αλλά και ήτανε παλικαράκι, δηλαδή γυμνασμένος, εργατικός, τίμιος. Αλλιώς τον λέγαμε «φλώρο» και δεν τον κάναμε παρέα. Δηλαδή, εγώ θυμάμαι πριν βγω έξω, είχα το μονόζυγο, θα έκανα κάμψεις. Θυμάμαι ότι παραγγελία πουκάμισα για να φαίνεται το τριγωνικό το σώμα να βγούμε έξω λεβεντόπαιδα. Και, μάλιστα, θα πω και κάτι, το οποίο δεν το ξέρετε. Επειδή είχαμε πολύ μαλλί τότε και τα μαλλιά μας ήταν σαν πουρνάρια και ήταν προς τα κάτω -τώρα δεν ξέρω, αν είναι περιττά αυτά που τα λέω, αλλά αυτά τα ζήσαμε-. Το μαλλί για να γίνει προς τα πάνω -μπόλκα το λέγαμε- πηγαίναμε στην αγελάδα, γιατί όλοι είχαν αγελάδες στο χωριό. Όλοι! Δεν υπήρχε σπίτι που να μην έχει τουλάχιστον μια αγελάδα να κάνει το τυρί, να κάνει το γιαούρτι, το ρυζόγαλο κτλ. Και η αγελάδα μας έγλειφε τα μαλλιά προς τα πάνω να γίνει προς τα πάνω τα μαλλιά, γιατί δεν υπήρχε φαλακρός τότε στο χωριό. Ένας ήταν μόνο και ακόμη τον λένε «ο Γιώργος ο φαλάκρας». Ένας ήταν. Τώρα άλλαξαν τα πράγματα. Και ούτε υπήρχαν παιδιά με γυαλιά. Όπως σήμερα δεν υπάρχει γύφτος με γυαλιά. Και τότε στο χωριό ένας φορούσε γυαλιά και τον κορόιδευαν «ο γυαλάκιας», ξέρω γω. Ναι. Εμείς έχουμε και ένα ιδίωμα εδώ που μιλούσαμε αυτά τα παλιά τα μακεδονικά. [Δ.Α.] τον φωνάζαμε. Τώρα αλλάξανε τα πράγματα. Όλοι φοράνε γυαλιά, όλοι έχουνε φαλάκρα. Αυτά τα θυμάμαι χαρακτηριστικά. Και το παιχνίδι! Μέσα στο σπίτι δεν καθόμασταν ποτέ. Ποτέ! Η μάνα μου, για να μη βγω έξω με άφηνε γυμνό. Μου έκρυβε τα ρούχα για να μη βγω έξω. Έξω-έξω-έξω. Συνέχεια. Στα ρέματα, στα βουνά. Βέβαια, εγώ θυμάμαι, τότε και εδώ από τον δρόμο των Σερρών, όταν έβρεχε από τη λίμνη επάνω έρχονταν ψάρια που περνούσαν εδώ και πήγαιναν στη λίμνη. Η λίμνη αυτή που λέγεται σήμερα Κορώνεια, λεγότανε λίμνη Αγίου Βασιλείου. Πριν από 60- 65 χρόνια, εγώ θυμάμαι ο μπαμπάς μου πήγαινε, έπαιρνε ψάρια. Πότε τα αγόραζε μισή δραχμή και τα πωλούσε μια δραχμή εδώ. Μισή δραχμή, τέτοιο νόμισμα δεν υπάρχει σήμερα, γιατί το μικρότερο νόμισμα είναι -ξέρω γω- μια δραχμή που υπάρχει σήμερα. Τα τρία, αυτό που τα λέμε σεντς. Έτσι έζησε ο κόσμος και μάλιστα δεν είχαν λεφτά να πληρώσουν και πλήρωναν με αυγά συνήθως. Ο μπαμπάς μου μάζευε πολλά αυγά. Είχε μια μηχανή που πήγαινε από τη λίμνη και έπαιρνε τα ψάρια, τα οποία τα παίρναμε με δημοπρασία. Εντάξει. Με τα ζώα που είχαν, άρχισαν μετά, επειδή εδώ πέρα οι κάτοικοι της Λητής ήταν πολύ εργατικοί, τότε ο ΟΤΕ ήθελε ανθρώπους να πάνε να δουλεύουν. Όταν άκουγαν απ’ τη Λητή, αμέσως! Γιατί ήτανε πολύ εργατικοί. Και μάλιστα, ξεκινούσαν να αλωνίζουν τότε και να κόβουν τριφύλλια. Το αλώνισμα ξεκινούσε από εδώ και πήγαινε μέχρι τον Έβρο επάνω, γιατί σιγά-σιγά που ωρίμαζαν τα γεννήματα μέχρι τον μέχρι τον Έβρο φτάνανε. Πολλοί εργατικοί ήτανε και φτιάξανε αυτό που φτιάξανε. Είχαν βέβαια και τις αδελφότητες. Είχαν τις ιπποδρομίες. Κοίταξε, αν θέλεις να σου πω για τις αδελφότητες. Ήταν ένα πολύ ωραίο έθιμο. Δηλαδή, οι παρέες μεταξύ τους είχαν ένα Άγιο, ένα προστάτη και κάθε χρόνο, όταν γιόρταζε ο Άγιος πηγαίνανε στην εκκλησία. Ντύνανε την εκκλησία, τη στολίζανε με λουλούδια και το βράδυ γλεντούσαν μέχρι το πρωί με όργανα κτλ. στη γειτονιά τους. Όλοι ανήκαν τουλάχιστον σε μία αδελφότητα, η οποία μετά μεταβιβαζότανε από τον πατέρα στον γιο. Και άλλος ανήκε σε δυο-τρεις αδελφότητες -ξέρω γω-, διότι είχε και τον θείο, τον έβαζε εκεί κτλ. Και η κάθε αδελφότητα είχε την υποχρέωση μόλις έσπερναν τα χωράφια το φθινόπωρο και όποιος ήθελε να κάνει σπίτι όλη η αδελφότητα μαζί -20, 30 άτομα-, το σπίτι μέσα σε 20 μέρες το φτιάχνανε. Μετά, πήγαινε σε άλλον. Είχαν υποχρέωση όποιος από τους φίλους παντρευόταν ή από τα παιδιά, μόνο η αδελφότητα αναλάμβανε τα πάντα. Τα πάντα! Δεν κάνανε τίποτα. Ο μπαμπάς και ο γαμπρός δεν κάνανε τίποτα. Όταν μακριά από εδώ -ξέρω γω- κάποιος πέθαινε, αυτοί θα πήγαιναν να σκάψουν, να μεταφέρουν τον νεκρό κτλ. απ’ την αδελφότητα. Και είχαν υποχρέωση να προσφέρουν έργο μέσα στο χωριό. Η δικιά μου η αδελφότητα, των Αγίων Θεοδώρων, ήταν αυτοί, οι οποίοι ανέλαβαν να κάνουν τις ιπποδρομίες, οι οποίες είναι ένα έθιμο πολύ παλιό. Εν πάση περιπτώσει. Και δίναν τα δώρα κτλ. Μετά, άλλαξαν τα πράγματα. Ήρθε ο Δήμος, ήρθαν αυτά. Εν πάση περιπτώσει, το ανέλαβε η Κοινότητα να το κάνει αυτό το πράγμα. Εγώ θυμάμαι από μικρό παιδάκι -τώρα- αυτή η ιστορία. Εν πάση περιπτώσει, αυτά γενικά για τη Λητή, τα οποία τα σπίτια ήτανε πάντα -μονό ή διπλό- αρχοντικά σπίτια, τα οποία… Εγώ θυμάμαι το δικό μας το σπίτι, το ’56 ο μπαμπάς μου το έχτισε, 60 δραχμές πλήρωσε χαρτόσημο στην Κοινότητα και το έχτισε. Εν πάση περιπτώσει, αλλάζουν. Πάντα αλλάζουν τα πράγματα. Αυτή είναι η αλήθεια. Αυτή είναι η ιστορία μας, έτσι;

Κύριε Στέργιο, τι ακριβώς γινότανε; Είπατε για το έθιμο των Αγίων Θεοδώρων με ιπποδρομίες. Δηλαδή, τι ακριβώς ήταν αυτό το έθιμο; Τι κάνατε εκεί;

Κοίταξε, να σου πω. Εγώ, όταν ήμουν έντεκα χρονών -δηλαδή ’51 άρα το ’62, ’63 τότε-, ο μπαμπάς μου αγόρασε μια πολύ όμορφη φοράδα που είχε και αραβικό αίμα. Ντόπια φοράδα, αλλά έχει αραβικό αίμα. Πολύ καλό ζώο! Και άρχισα από τότε, από μόνος μου, να την καβαλάω τη φοράδα, γιατί είχαμε ένα έθιμο -ιπποδρομίες κάναμε των Αγίων Θεοδώρων-, το οποίο το βρήκαμε αυτό το έθιμο. Πολύ παλιό έθιμο, το οποίο λέγεται ότι ήταν από τους Ρωμαίους, πριν τον Χριστό. Το 140 -κάπου εκεί- πριν τον Χριστό αυτό το έθιμο. Όταν ήταν οι Τούρκοι εδώ, επειδή το έθιμο με πάθος το κάνανε -τρέχανε συνέχεια τα άλογα-, τους απαγόρευαν οι Τούρκοι και έτρεχαν με τα γαϊδούρια. Εγώ από τότε που θυμάμαι -γιατί σας είπα ότι η λεβεντιά μετρούσε- ήθελα να λάβω μέρος στις ιπποδρομίες με αυτό το άλογο. Όταν άρχισα τις πρώτες τάξεις γυμνασίου, άρχισα να λαμβάνω και εγώ μέρος στους αγώνες. Και μάλιστα, τότε ο Δρυμός -ξέρω γω- που είχε το γυμνάσιο κτλ, εκείνη την ημέρα τους έφερναν εδώ τους μαθητές να βλέπουν τις ιπποδρομίες. Και όλα τα χωριά έρχονταν. Εγώ είχα πολύ καλό άλογο, δηλαδή με αυτό μεγάλωσα. Συγκινούμαι που το λέω, αλλά με πρόσεχε το άλογο. Παιδάκι εγώ, με πρόσεχε πάρα πολύ! Δηλαδή, όταν πηγαίναμε, αυτό δεν άφηνε να με πλησιάσουν -τότε είχε κοπάδια με πολλά σκυλιά-, δεν άφηνε το άλογο σκυλιά να με πλησιάσουν, να με βλάψουν. Ήταν ο καλύτερός μου φίλος! Εν πάση περιπτώσει. Συγγνώμη.

Δεν πειράζει. Άρα-

Τέλος πάντων. Τα άλογα τότε ήταν οι καλύτεροι φίλοι. Όλη μέρα ο νοικοκύρης το άλογο το έζευε. Όλη μέρα μέχρι το βράδυ ήταν μαζί. Ακόμη και στο καφενείο να πήγαινε, το άλογο το έδενε έξω απ’ το καφενείο, όλη μέρα. Ο καλύτερος φίλος του νοικοκύρη, ήταν το άλογό του.

Άρα, εδώ στη Λητή, είχανε πολλοί άλογα τότε;

Είχανε. Όλοι άλογο είχανε. Όλοι είχανε άλογα. Αυτά που έβγαιναν πρώτα, γιατί είχε και φτώχεια… Δεν μπορούσε ο κόσμος και να τα ταΐσει καλά τα άλογα. Αυτή είναι η αλήθεια. Δύο- τρία άλογα ήταν που βγαίνανε πρώτα. Ένας Κλέπκος Κώστας είχε ένα καλό άλογο. Τσοπανάκι ήτανε. Αυτός τσοπάνος ήτανε, είχαν πρόβατα. Όλη μέρα στο άλογο απάνω. Ένας Παναγιώτου Πάνος και εκείνος πολύ καλό άλογο και το δικό μου συναγωνιζότανε. Αυτά τα τρία. Αλλά είχε πολλά άλογα που τρέχανε. Εγώ θυμάμαι το 1977 φέρανε ένα άλογο απ’ τον ιππόδρομο. Τέτοια άλογα εμείς δεν μπορούσαμε να φανταστούμε ότι έχει τέτοια μεγάλα άλογα. Το ’78 πήγαμε στην Αθήνα στον ιππόδρομο, πήραμε άλογα. Και τότε αρχίσαμε να τρέχουμε με ιπποδρομιακά άλογα χωρίς σέλα φυσικά, σαν Ινδιάνοι. Και αυτό ήταν το λάθος μας. Αυτό ήταν το λάθος μας, γιατί, ενώ είχαμε μία φυλή άριστη με άλογα ντόπια δικά μας[00:10:00], τα οποία τρώγανε πολύ λίγο και δεν αρρώσταιναν ποτέ, τώρα τα καθαρόαιμα τα άλογα μέχρι και οδοντίατρο θέλουν. Θέλουν και ειδικές τροφές και αυτά. Εν πάση περιπτώσει, για μένα ήταν λάθος. Και τα ζευγαρώσαμε τα δικά μας τα άλογα με ξένα και σήμερα δεν έχουμε ελληνική φυλή. Ήταν τα αραβάνια τα καλύτερα άλογα του κόσμου -τα αραβάνια-, τα οποία σήμερα θέλεις να πάρεις αραβάνι καθαρό -ελληνικό αραβάνι- πας απ’ τη Γερμανία να το παραγγείλεις, γιατί εδώ πέρα τα δικά μας τα έχουμε μπασταρδέψει με άλλα άλογα. Εν πάση περιπτώσει. Οι ιπποδρομίες που θυμάμαι, ήταν το γεγονός της χρονιάς. Τότε ήτανε και ο χορευτικός. Όταν ήτανε να πάμε να τρέξουμε τα άλογα, εκείνη την ημέρα των Αγίων Θεοδώρων -βέβαια πιο μπροστά κάναμε προπονήσεις, δυνατές προπονήσεις- και μαζευόμασταν όλο το χωριό στην πλατεία με όργανα και μπροστά πήγαιναν τα άλογα, πίσω το χορευτικό -τα κορίτσια, όλα, τα αγόρια- με τοπικές ενδυμασίες. Πηγαίναμε κάτω στον κάμπο και από κει αμολούσαμε τα άλογα. Περίπου δύο χιλιόμετρα η απόσταση. Η αδελφότητα είχανε πάνω σε ξύλα τρία δώρα, τρία έπαθλα, τα οποία ήτανε πουκάμισο, μπλούζα και ένα μαντήλι. Οι πρώτοι έπρεπε να πάρουν τρέχοντας να τα αρπάξουν τα ξύλα -οι πρώτοι που έρχονταν επάνω-. Και ήταν η τιμή της οικογένειας ποιος θα βγει πρώτος με το άλογο. Όλο το χωριό ήταν κάτω. Τώρα, γιατί ατόνησε αυτό το πράγμα; Γιατί γίνανε πολλοί δρόμοι, πολλοί ασφαλτόδρομοι γίνανε. Ένα διάστημα τους έκανα εγώ τους αγώνες. Αλλά δεν μπορείς, γιατί ένα άλογο θα φύγει, θα περάσει από τον δρόμο των Σερρών, από τον δρόμο του Κιλκισίου, θα γίνει ατύχημα! Και ανέλαβε να τα κάνει η Κοινότητα. Μετά, με την Κοινότητα πηγαίναμε πολύ καλά. Μετά, με τους Δήμους μπερδεύτηκε το πράγμα και είναι τώρα λίγα χρόνια -5, 6 χρόνια να σας πω- που σταματήσαμε. Εγώ όλα αυτά τα χρόνια, εκτός από φέτος, φέρνω άλογα εδώ και κάνουμε το έθιμο για τον Άγιο Θεόδωρο. Το κάνουμε το έθιμο! Είτε στο χωριό είτε στο βουνό το κάνουμε το έθιμο, αλλά όχι με κόσμο, γιατί τώρα δυστυχώς άλλαξαν τα πράγματα -ή ευτυχώς-. Θέλει άδεια να πάρεις, θέλει αυτό, θέλει χίλιες δυο διαδικασίες. Και ατόνησε ένα έθιμο, το οποίο είναι 24 αιώνες, το οποίο μισό αιώνα συμμετέχω εγώ στα άλογα και μ’ αρέσει αυτό το πράγμα. Σήμερα πάλι έχω εδώ τρία αλογάκια και το ένα είναι καθαρό ελληνικό. Άνθρωπος. Αυτό είναι το έθιμο των Αγίων Θεοδώρων, αυτό που θυμάμαι.

Όταν λέτε ότι ένα διάστημα το διοργανώνατε εσείς, ουσιαστικά είχε και οικονομική επιβάρυνση ή μόνο η οργάνωση, τα πρακτικά ζητήματα, να τους συγκεντρώσετε όλους, να τους ειδοποιήσετε πότε θα συμβεί, πού θα γίνει;

Ναι, κοιτάξτε. Επειδή έχουμε πολλούς φίλους με άλογα, εγώ τους ειδοποιούσα και έρχονταν οι άνθρωποι εδώ και έλαβαν μέρος στους αγώνες. Τώρα, ένα κύπελλο τους δίναμε και ένα τραπέζι. Αυτό ήταν. Και μάλιστα, εγώ τους καλούσα να έρθουν από το πρωί. Πηγαίναμε στο βουνό, παίρναμε πρωινό όλοι μαζί στο βουνό απάνω. Βγήκε το ουράνιο τόξο. Πολύ ωραίο. Το βλέπεις; Λοιπόν, όλοι μαζί στο βουνό και κατεβαίναμε το μεσημέρι κάτω. Η ώρα 15:00 ξεκινούσαν οι αγώνες. Κάναμε τους αγώνες και μετά τους αγώνες μαζευόμασταν και τρώγαμε όλοι μαζί. Αυτό ήταν το…. Και τα κύπελλα που τους δίναμε, χωρίς χρηματικά έπαθλα και όλοι ήτανε ευχαριστημένοι. Εν πάση περιπτώσει, τώρα λέω να το ξεκινήσω πάλι, αλλά πρέπει να το κάνω στο βουνό απάνω. Στο βουνό! Αλλά πάλι με αυτούς τους νόμους τώρα που αλλάξανε οι νόμοι «Ποιος είσαι εσύ Βασιλείου που κάνεις αγώνες;», ενώ δεν είναι έτσι. Αυτό είναι το έθιμο της αδελφότητος του χωριού. Αυτό πρέπει να το κάνει ο Δήμος. Δεν με πλησιάσανε να τους υποδείξω ότι πάλι έχουμε δρόμους, δυο χιλιόμετρα δρόμους, ενάμισι χιλιόμετρο. Μπορούμε πάλι να τους κάνουμε τους αγώνες. Ίσως κάποιος να συγκινηθεί, κάποιος δήμαρχος, να το ξανά-ξεκινήσουμε. Άλογα θα βρεθούν. Να κρατάμε τα έθιμα! Αυτά που βρήκαμε να τα δίνουμε στους επόμενους. Δυστυχώς, στη δικιά μας τη γενιά, εδώ έχει -σου λέω- περίπου 5-6 χρόνια που σταματήσαμε τις ιπποδρομίες. Και μάλιστα, όταν φέραμε τα καθαρόαιμα, επειδή τρέχανε πολύ περισσότερο από τα ντόπια, κάναμε δύο κατηγορίες, μία τα καθαρόαιμα -τα καλοπαζάρικα που λέμε- και μία τα ντόπια. Και δίναμε δύο κύπελλα σε εκείνα και σε αυτά, γιατί είναι άδικο ένα άλογο ιπποδρομιακό να τρέχει με ένα ντόπιο άλογο. Γιατί το άλογο το ιπποδρομιακό ναι μεν τρέχει, αλλά δεν μπορεί να οργώσει, δεν μπορείς να το βάλεις στο κάρο. Κάθε ένα έχει τη χάρη του, εντάξει; Πάντως, το άλογο, όποιος δεν το έχει ζήσει, όλοι να πάνε σε ένα άλογο κοντά να το χαϊδέψουν, παίρνουν ενέργεια! Το πιο όμορφο ζώο και το πιο ευγενικό κατά τη γνώμη μου, γιατί 60 χρόνια ασχολούμαι με άλογα. Το έζησα το ζώο.

Κύριε Στέργιο, όταν λέτε ότι έρχονται από αλλού με τα άλογά τους, από πού δηλαδή έρχονται; Από πού τους καλείται και έρχονται;

Από πολλά χωριά της Βορείου Ελλάδος. Δηλαδή, ας πούμε, εδώ πέρα απ’ τη Μαγνησία, απ’ τα Διαβατά, απ’ τον Λαγκαδά, απ’ τον Ευαγγελισμό, απ’ τον Σοχό απάνω, τουλάχιστον 50 άλογα μαζεύονταν, τουλάχιστον! Και τα τρέχαμε, όχι μια φορά. Τα τρέχαμε, ας πούμε, σε πεντάδες και μετά τα πρώτα ξανατρέχανε, γιατί 50 άλογα μαζί σε έναν δρόμο δεν χωράνε.

Άρα, μιλούμε πραγματικά για τεράστιο έθιμο.

Ναι. Το λιγότερο 50 άλογα. Και τώρα να πάω να κάνω τους αγώνες, 50 άλογα θα έρθουν. Γιατί ίσως, επειδή είμαι ο πιο μεγάλος σε ηλικία στα άλογα και χαίρομαι για αυτό, με σέβονται οι ιππείς, με σέβονται ακόμη. Ναι.

Εσείς πώς και αποφασίσατε -ουσιαστικά- να ασχοληθείτε με την ιππασία; Με τα άλογα από ότι κατάλαβα από τη φοράδα του μπαμπά, αλλά συγκεκριμένα με την ιππασία, με τους ιππικούς αγώνες;

Θα σου πω κάτι. Όταν ανεβώ στο άλογο το πρωί, βέβαια τώρα γέρασα, αλλά σαν νέος, όταν ντυνόμουν, πάνω στο άλογο δεν με ενδιέφερε τι καιρό θα κάνει. Αρκεί να ανέβω πάνω στο άλογο. Μπότες μέχρι το γόνατο, το αδιάβροχο μέχρι τον αστράγαλο κάτω. Ό,τι καιρό και ας έκανε, δεν με ενδιαφέρει. Αλλά θα σου πω κάτι. Πάνω στο άλογο… Γιατί έχουμε κάνει πολλά ταξίδια. Ας πούμε, ξεκινήσαμε από εδώ, πήγαμε στο Μεσολόγγι, Καβάλα. Κάναμε μια εβδομάδα. Ξεκινήσαμε, πήγαμε -τα φορτώσαμε βέβαια- στην Κρήτη. Πήγαμε για τα 100 χρόνια που μας βοήθησαν η Κρήτη στην απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. Το ’12 πήγαμε και γυρίσαμε σε 10 μέρες όλη την Κρήτη. Αυτό που θα σου πω, δηλαδή, μου φαίνεται και εμένα παράξενο. Όταν είμαι πάνω στο άλογο, 10 ώρες- 12 ώρες, ούτε διψάω ούτε πεινάω. Παίρνουμε τόση ενέργεια απ’ τη γη και απ’ το άλογο που μας χορταίνει. Πώς να στο πω; Ένα πράγμα παράξενο. Τώρα μπορεί να μην το πιστέψουν άλλοι άνθρωποι, αλλά παίρνεις πολλή ενέργεια. Και με το άλογο δεν είσαι θυμωμένος, δεν είσαι στεναχωρημένος, μόνο απολαμβάνεις. Διότι το καημένο δεν έχει να πει «Ανηφόρα», «Κατηφόρα» ή «Ρέμα» ή «Πώς θα περάσω;». Θάλασσα θέλεις; Ποτάμι θέλεις; Λίμνη θέλεις;  Ό,τι θέλεις, περνάει. Ό,τι θέλεις. Δεν θα σου χαλάσει το χατίρι. Και μάλιστα, το άλογο, όταν σε εμπιστεύεται -επειδή το άλογο από φύση του είναι λίγο δειλό και με το παραμικρό αρχίζει να τρέχει, να φεύγει- δεν επιτίθεται, παρότι έχει δυνατά όπλα. Τα όπλα του είναι τα πίσω πόδια, τα μπροστά και το στόμα του. Αλλά, επειδή είναι ευγενικό ζώο, προσπαθεί πάντα να φύγει. Και επειδή είναι πολύ γρήγορο, δεν το περνάει κανένα ζώο. Από ευγένεια το κάνει.

Φαίνεται ότι τα αγαπάτε πολύ τα άλογα.

Ε, βέβαια!

Πώς νιώσατε την πρώτη φορά που καταφέρατε να ιππεύσετε άλογο; Όχι απλά να ανεβείτε, να ιππεύσετε.

Μόλις το πήρα... Θα σου φανεί παράξενο. Μόλις το πήρα το ανέβηκα το άλογο. Δεν ήξερα ότι το βάζουμε στομίδα. Η «στομίδα» είναι το σίδερο που του βάζουμε στο στόμα, γιατί το άλογο είναι πολύ περήφανο ζώο και όταν ξεκινήσει να τρέχει δεν σταματάει. Για αυτό και το άλογο, αν δεν μπορείς να το σταματήσεις -ξέρω γω- μπορεί να σκάσει στον δρόμο. Αρχίζει να τρέχει η φοράδα προς τα κάτω και έπεσα. Πού έπεσα; Εκεί που έχω τα άλογα τώρα. Το άλογο σταμάτησε, ήρθε δίπλα μου να με μυρίσει να μην έπαθα τίποτα. Δηλαδή, εκεί που έπεσα, εκεί έχω τα άλογα. Μετά από χρόνια το πήρα εκείνο το κτήμα και εκεί έκανα τον στάβλο. Τίποτα δεν είναι τυχαίο. Από τότε που ανέβηκα κτλ. και μετά σιγά-σιγά σιγά-σιγά σιγά-σιγά. έπεσα, ξαναέπεσα, ξαναέπεσα. Ποιος ξέρει ποδήλατο και δεν έχει πέσει; Έτσι είναι και το άλογο. Αλλά τότε παιδιά, δεν καταλαβαίναμε τίποτα. Πέφταμε, σηκωνόμασταν. Ήμασταν πολύ σκληρά παιδιά, σκληραγωγημένα παιδιά. Ναι, και το άλογο -πώς να σου πω;- ένα σοβαρό ζώο και πολύ δυνατό ζώο. Να σκεφτείς ότι το άλογο, όταν κοιμάται, κοιμάται όρθιο. Δεν έχει ανάγκη να πλαγιάσει κάτω, όπως όλα τα ζώα πλαγιάζουν. Το μόνο ζώο που κοιμάται όρθιο είναι το άλογο. Για αυτό λέμε ότι μην το πλησιάζεις, αν δεν του μιλήσεις, γιατί μπορεί να κοιμάται και να τρομάξει να σε χτυπήσει.

Εσείς πώς πήρατε την απόφαση να ξεκινήσετε με την εκτροφή των αλόγων;

Κοίταξε, από μόνο του ήρθε. Όποιος είναι μηχανόβιος, παίρνει δύο-τρεις μηχανές. Εγώ μέχρι πριν από λίγα χρόνια, είχα 10 άλογα. Όλα ήταν όμορφα. [00:20:00]Το ένα το είχα για επιδείξεις, το άλλο το είχα για αγώνες στα βουνά, το άλλο το είχα για αγώνες ταχύτητος. Πηγαίναμε στην Πάρνηθα, κάναμε αγώνες. Πόσους αγώνες! Πηγαίναμε στον Λαγκαδά, για πολλά χρόνια κάναμε τον γύρο της λίμνης, 40χιλιόμετρα, «Μαραθώνιο του Λαγκαδά». Τη λίμνη την Κορώνεια. Και αυτό σταμάτησε τώρα. Λίγα χρόνια έχει. Όσο ήταν το Επαρχείο το κάναμε, τώρα με τον Δήμο σταμάτησε. Με την Περιφέρεια που το κάνανε, σταμάτησε. Το καταργήσανε το Επαρχείο. Λοιπόν, εκεί 40 χιλιόμετρα το βγάζαμε σε μιάμιση ώρα. Δυνατά άλογα με δυνατούς ιππείς. Τι να σου πω; Μεγάλη ομορφιά! Δένεσαι με το ζώο. Ο άνθρωπος -κοίταξε- ό,τι κάνει, τον αρέσει και το κάνει. Όλα είναι συνήθεια. Αλλά με το άλογο αξίζει τον κόπο να ασχοληθείς. Έχεις τον καλύτερο φίλο που δεν θα σε προδώσει ποτέ, το άλογο! Αρκεί να του δείξεις εμπιστοσύνη. Και πάλι στο λέω, επειδή το άλογο είναι δειλό ζώο, να βασίζεται σε σένα. Εγώ για αυτό λέω, μόνο οι κουτοί φοβούνται. Οι έξυπνοι -οι σώφρονες- προβλέπουν. Φυλάγονται. Δεν φοβόμαστε. Αν φοβάσαι το άλογο και πας κοντά του, σε απορρίπτει. Δεν σε θέλει. Το καταλαβαίνει αμέσως από μακριά. Αν ανέβεις επάνω και τρέμεις, εγώ τους κατεβάζω κάτω. «Κατέβα, γιατί θα σε ρίξει το άλογο». Σε απορρίπτει. Το άλογο θέλει να βασίζεται σε σένα, να το οδηγήσεις σωστά. Γιατί την άλλη φορά, ο εγγονός μου ήταν πάνω στο άλογο. Το άλογο ήθελε να φάει, αυτός δεν το άφηνε, ούτε το ξεκινούσε. Λέω: «Στέργιο -Στέργιο τον λένε-, σε λίγο θα σε ρίξει το άλογο». «Πού το ξέρεις, παππού;». «Θα δεις σε λίγο». Γιατί το άλογο δεν το άφηνε ούτε να φάει ούτε να κάνει βόλτα. Το παίδευε. Και το άλογο έκανε μια ανόρθωση, τον έριξε, αλλά πολύ μαλακά, έτσι να μη χτυπήσει. Δε μπορείτε να φανταστείτε, τη διαίσθηση που έχει το άλογο. Όταν είμαι στο βουνό, αισθάνομαι μεγάλη σιγουριά. Δεν υπάρχει τίποτα να με πλησιάσει χωρίς να το καταλάβω. Πώς το καταλαβαίνουμε; Απ’ τα αυτιά. Πάντα τα αυτιά το άλογο τα κουνάει δεξιά-αριστερά να πιάνει ήχους. Οπότε, καταλαβαίνεις αμέσως η προσοχή του πού είναι. Και αν πιάσει κάτι, «τακ», γυρίζει και τα μάτια θα γυρίσει και το κεφάλι. Οπότε, το αντιλαμβανόμασταν πολύ πιο γρήγορα. Εμείς δεν μπορούμε να το καταλάβουμε. Οτιδήποτε και αν έχει, ένα πουλί, μια πέρδικα, θα το αντιληφθεί το άλογο.

Οπότε, για το βουνό είναι ο καλύτερος φίλος, καλύτερος και απ’ τον σκύλο- μπορώ να πω-. Ο σκύλος, βέβαια, κάνει άλλη δουλειά. Αυτό βάζουμε επάνω στη σέλα όλα τα πράγματά μας και φεύγουμε μια βδομάδα. Το ωραιότερο βουνό της Ελλάδος είναι το Καράντερε επάνω στη Δράμα. Έλατα όσα είναι το μάτι σου. Εκεί έχει άγριες κότες, άγριους κούρκους. Ναι. Εκεί είδα εγώ. Καλά, ελάφια, αρκούδες… Αυτά, τα πάντα! Μαζί με το άλογο δεν φοβάσαι τίποτα. Καθόμαστε μια βδομάδα, κοιμόμαστε στο πουθενά. Όπου βραδιάσει, εκεί κοιμόμαστε. Μεγάλη ευλογία. Έχουμε τα σακίδια, μέσα τα τρόφιμα, τα αυτά… Όλα. Μεγάλη ομορφιά, για μένα. Τώρα οι νέοι αλλιώς διασκεδάζουν. Εντάξει. Εντάξει, κάθε εποχή έχει τα δικά της.

Κύριε Στέργιο, σε αυτά τα ταξίδια πηγαίνατε μόνος ή πηγαίνατε με παρέα με άλογα;

Με παρέα. Στην Κρήτη που πήγαμε ήμασταν 16 άλογα είχαμε. Ήμασταν και ομάδα -ξέρω γω- όλοι μαζί 25. Στο Μεσολόγγι που πήγαμε καμιά 22 άτομα ήμασταν και πήγαμε για τη γιορτή, για την έξοδο του Μεσολογγίου. Από εδώ, απ’ την Κατερίνη, από τη Βέροια, ιππείς. Και μάλιστα, και ο Μπακογιάννης που είναι Δήμαρχος στην Αθήνα, ήταν Δήμαρχος στην Καρδίτσα πάνω -που ήτανε;-, μας φιλοξένησε ένα βράδυ κι αυτός. Πολύ ωραία. Όλοι μαζί. Και στον δρόμο διάφοροι ιππικοί σύλλογοι μας φιλοξένησαν. Κάτι φίλοι μου -εγώ δεν πήγα, ήρθα εδώ στη Λητή- ξεκίνησαν απ’ το ωδείο Κατερίνης, πήγανε στην Πέλλα, απ’ την Πέλλα ήρθανε Λητή, Λητή -Λαγκαδά και πήγανε τη διαδρομή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Είχα και εγώ όνειρο να κάνουμε έναν αγώνα μεγάλο. Να πάμε μέχρι τον Γρανικό Ποταμό. Προσπάθησα πάρα πολύ. Οι πολιτικοί δεν το είδανε ότι, ξέρω γω τι. Προσπάθησα εγώ με τον Τούρκο τον πρόξενο. «Εμείς τι θα κερδίσουμε;», οι Τούρκοι. Δηλαδή, να κάναμε μια πορεία από εδώ μέχρι την Τουρκία, να πάμε όπως πήγε ο Μέγας Αλέξανδρος στην Τροία. Να πάμε στην Τροία, να γυρίσουμε, να πάμε στον Γρανικό Ποταμό και να κάνουμε 60 χιλιόμετρα αγώνα. Κάπου χίλια εκατό χιλιόμετρα. Μπορούσαμε να το κάνουμε με πολύ λίγα λεφτά. Δεν το επέτρεπαν οι Τούρκοι. «Εμείς -λέει- τι θα κερδίσουμε;». «Βρε παιδιά, βρε παιδιά…». Εγώ τώρα -εντάξει- σαν Βασιλείου τι μπορούσα να πετύχω; Αλλά αν το πετυχαίναμε αυτό να το κάνουμε κάθε χρόνο, θα ήταν η μεγαλύτερη τιμή για τον Μέγα Αλέξανδρο που μπορούσαμε να του κάνουμε που αυτός μας δόξασε και εμείς σχεδόν τον ξεχάσαμε. Η Λητή, εδώ που είμαστε, με την Πέλλα… Εγώ με το άλογο σε τρεις ώρες πάω. Ο Μέγας Αλέξανδρος εδώ ερχόταν για καφέ. Πολύ κοντά, γιατί δεν υπήρχε κανένα άλλο χωριό. Ο Σοχός, η Όσσα, η Λητή και εδώ πέρα πάνω μετά -τα χωριά πάνω που είναι- η Νεοχωρούδα και αυτοί και η Πέλλα! Τα μεγάλα μέρη ήτανε η Λητή και η Πέλλα. Και μια ίλη ιππικού για τη μεγάλη πορεία πήρε από εδώ απ’ τη Λητή. Ναι.

Κύριε Στέργιο, απ’ τα ταξίδια που έχετε κάνει εσείς με τα άλογα ποιο θα λέγατε ότι είναι το αγαπημένο σας και για ποιον λόγο όμως; Τι μπορεί να συνέβη εκεί πέρα και να σας έχει μείνει τόσο χαραγμένο στη μνήμη;

Από τοποθεσίες ή από άλογα;

Και απ’ τα δύο. Ένα που θα λέγατε ότι «Αυτό το ταξίδι άξιζε που το έκανα με το άλογό μου!».

Πίστεψέ με, τώρα να σελώσουμε δυο άλογα και να φύγουμε δεν μπορείς να φανταστείς τι ομορφιά έχει. Γιατί πρώτα-πρώτα, όταν κουραστείς πάνω στο άλογο κατεβαίνεις και περπατάς. Μόλις ξεκουραστείς ανεβαίνεις πάλι επάνω και μπορούμε να κόψουμε… Δηλαδή, τουλάχιστον 60 χιλιόμετρα την ημέρα τα κόβουμε. Και μάλιστα, αν πας με τα πόδια θα κουραστείς. Το κεφάλι θα το έχεις σκυμμένο. Αν πας με το αυτοκίνητο, δεν θα δεις τίποτα. Με το άλογο από ψηλά βλέπεις πάρα πολλά πράγματα που δεν τα βλέπεις με τα πόδια. Όλες οι πορείες είναι ωραίες. Τώρα να ξεκινήσουμε από εδώ, να πάμε να κάνουμε -στον Άγιο Βασίλη έχει μια ταβέρνα μπροστά στη λίμνη με ψαράκι κτλ.- να πιούμε το τσιπουράκι μας και να γυρίσουμε. Πάνε-έλα είναι γύρω στα 55 χιλιόμετρα- 60. Θα περάσεις μια μέρα θαυμάσια με πολλή ενέργεια. Και δεν θα δεις άνθρωπο επάνω στο άλογο θυμωμένο. Για αυτό και εγώ τα παιδάκια που τα βάζω στα άλογα να κάνουν ιππασία, τους υποχρεώνω να μάθουν να τραγουδάνε, να πουν ένα τραγούδι να χαλαρώσουν. Γιατί ανεβαίνουν σφιχτά. Όχι. Εγώ θυμάμαι, εδώ στο χωριό όλοι τραγουδούσαν. Όλες οι γυναίκες πήγαιναν να θερίσουν όλη μέρα στο χωράφι, τραγουδούσαν προς τα εκεί, τραγουδούσαν και προς τα εδώ. Τώρα δεν ξέρει κανένας να τραγουδάει. Αλλάζουν τα πράγματα. Τώρα με CD και με τέτοια. Εν πάση περιπτώσει, άλλα πράγματα. Αλλά το τραγούδι είναι γιατρικό για την ψυχή.

Κύριε Στέργιο, για να συντηρήσετε -ουσιαστικά για να φροντίσετε- τα άλογα τι κάνετε εσείς καθημερινά; Τι χρειάζεται ένα άλογο;

Κοίταξε, να σου πω. Στην Αθήνα τους κοστίζουν πολύ τα άλογα. Στη Θεσσαλονίκη πάλι πολύ. Εδώ, σε μας, δεν μας κοστίζει τίποτα. Βλέπεις τα άλογα τώρα τα έβγαλα έξω να βοσκήσουν. Και τα χόρτα τα τρώνε για να μην έχουμε φωτιές, αλλά προπαντός τα άλογα από ένστικτο δεν τρώνε, όπως τρώει ο άνθρωπος, για να γεμίσει την κοιλιά. Τα άλογα τρώνε επιλεκτικά βότανα για να μην αρρωστήσουν και θα δεις ότι πολύ σπάνια θα αρρωστήσει γάιδαρος ή άλογο. Τώρα τα γαϊδουράγκαθα, γιατί τα λένε έτσι; Γιατί τα τρώνε τα γαϊδούρια πάρα πολύ, αλλά είναι ένα απ’ τα καλύτερα βότανα. Όπως κι άλλα βότανα που τα αλόγα τα ξέρουν από ένστικτο και τρώνε από όλα από λίγο. Εγώ δεν τα δίνω τα άλογα να φάνε ό,τι θέλω εγώ, τα δένω κάθε μέρα σε άλλο μέρος να επιλέξουν αυτά τι θα φάνε. Τι μου κοστίζει; Τίποτα! Αντί να περπατάω, περπατάνε αυτά και τα δένω κάπου. Όταν τα στείλω στο βουνό, ξέρω τι θέλει το άλογο να φάει. Θα πάει από μόνο του, «τακ» θα φάει λίγο, θα συνεχίσει την πορεία του. Και λίγο βρώμη που θα του δώσουμε με λίγο αυτό. Δηλαδή, ένα άλογο σε μένα δεν μου κοστίζει πάνω από ένα ευρώ την ημέρα. Με τη βρώμη, με το αυτό, το οποίο κάνουν 30 λεπτά θα φάει ένα κιλό, θα φάει δύο κιλά. Ένα ευρώ δεν τρώει. Τον χειμώνα λίγο χόρτο παραπάνω -εντάξει- αλλά χαλάλι του χίλιες φορές. Βέβαια, χαλάλι του.

Άρα, πρέπει τα άλογά σας κάθε μέρα να τα βγάζετε βόλτα.

Κάθε μέρα τα βγάζω βόλτα. Ιππασία δεν τα κάνω κάθε μέρα, αλλά κάθε μέρα βοσκάνε. Ναι. Και για τον χειμώνα δεν παίρνουμε χόρτα τριφύλλια που δίνουν στα ζώα ή οτιδήποτε, τα δίνουμε χόρτα -τσαΐρι εμείς το λέμε- δηλαδή, από χωράφι, το οποίο δεν το σπείραμε, δεν το οργώσαμε. Κόβουμε τις μπάλες που είναι όλο βότανα μέσα, μέχρι χαμομήλι, μέχρι τα πάντα, παπαρούνες, αυτά. Τα πάντα έχει. Μαργαρίτες. Όλα, τα πάντα. Και εκείνο δίνουμε τον χειμώνα να φάνε ξερό χόρτο. Μία μέρα -γιατί λέγανε εγώ θυμάμαι παλιά «όπου το άλογο πίνει νερό, πιες κι εσύ»- το άλογο μου έτρωγε χόρτο -τέτοιο τσαΐρι που λέμε-. Αυτό το χόρτο, το οποίο δεν[00:30:00] το δίνανε στα ζώα τα μεγάλα. Στις αγελάδες και αυτά δεν το δίνουνε. Ήρθε ένας έμπορας: «Βασιλείου, να σου φέρω χόρτο;». Λέω: «Τι χόρτο έχεις;». «Καλό τριφύλλι, ραντισμένο». Λέω: «Δεν θα το φάνε». Μου λέει: «Θα φάνε. Το άλογό σου τρώει αυτό το χόρτο και δεν θα φάει το τριφύλλι;». «Άνοιξε μια μπάλα. Αν το φάνε, κατέβασέ τες». Το κατεβάζει. Πράγματι, τα άλογα πήγαν, το μύρισαν, φύγανε, πήγανε στο τσαΐρι. Λέει: «Ρε Βασιλείου -από το Λαγυνά ήταν αυτός έμπορας εδώ διπλανό χωριό-, αν δεν το έβλεπα, δεν θα το πίστευα». Έτσι είναι. Τα άλογα μυρίζουν. Παρότι μού έχουν εμπιστοσύνη εμένα, ποτέ δεν θα φάνε από το χέρι μου που τα δίνω λίγο ψωμάκι για να τα επιβραβεύσω -ξέρω γω-, αν δεν το μυρίσουν πρώτα. Καρότο που το θέλει πολύ, το μήλο που το θέλει, θα το μυρίσει, μετά θα φάει. Δεν θέλει το άλογο να φάει. Μόνο αν πεινάει, τότε. Όταν είναι με λίπασμα ή με ράντισμα -προπαντός- το αποφεύγουν πάρα πολύ. Μερικά χωράφια που τα ραντίζουνε, το άλογο θα περάσει από μέσα, δεν θα σκύψει να φάει. Το αντιλαμβάνεται. Ενώ ο άνθρωπος δεν ξέρει. Και από ραντισμένο χωράφι μαζεύει και ραδίκια από μέσα. Δεν ξέρει. Εν πάση περιπτώσει, δεν μπορεί να το αντιληφθεί. Δεν μυρίζει ο άνθρωπος. Το άλογο το καταλαβαίνει από μακριά. Για αυτό -σου είπα- έλεγαν οι παλιοί: «Όπου το άλογο πιει νερό, πιες κι εσύ». Έτσι.

Κύριε Στέργιο, ποιος ήταν ο μέγιστος αριθμός αλόγων που είχατε; Μου είπατε πριν ότι είχατε και μέχρι 10. Είχατε και παραπάνω;

Όχι, 10 άλογα είχα, γιατί τα έχω περασμένα. Υπάρχουν μερικοί που είναι με επιδότηση και τα έχουν στα βουνά και έχουν και 500 άλογα, ξέρω γω στη Δράμα κάποιος. Όχι εγώ σ’ αυτό το καλούπι δεν μπήκα. Ποτέ δεν πήρα επιδοτήσεις. Δεν θέλω να πάρω επιδοτήσεις. Αισθάνομαι πολύ Μακεδόνας και αισθάνομαι πολύ ανεξάρτητος. Δεν θέλω να μου βάλουν κανόνες «Ναι μεν θα σου δώσουμε, αλλά θέλουμε αυτό». Όχι! Εγώ θέλω να μιλάω με τα άλογα. Τα άλογα μου λένε τι θέλουν. Μιλάμε. Τα άλογα δεν μιλάνε με το στόμα, αλλά μιλάνε συνέχεια με το σώμα, όπως και τα δέντρα. Μιλάνε, τα δέντρα μιλάνε. Όποιος μπορεί να τα καταλάβει. Όποιος είναι κοντά στο δέντρο. Αλλά, όταν λέμε: «Το δέντρο πόσο καρπό κάνει και πόσο ξύλο θα πάρουμε να το κόψουμε», από εκεί και πέρα το δέντρο δεν μας αγαπάει. Ή όταν το ραντίζουμε, δεν μας αγαπάει. Τόσα δέντρα που έχω εδώ, κανένα δεν είναι ραντισμένο. Κανένα. Μέχρι προχθές τρώγαμε κεράσια, τώρα βερίκοκα. Το δέντρο δεν θέλει το ράντισμα. Κάτι χρυσόμυγες τώρα πάνε στις μουριές. Άμα ραντίσω, θα ψοφήσουν όλες. Αλλά ότι φάνε, ότι πουλιά θα τις φάνε, θα ψοφήσουν και εκείνα. Μια-μια πάω τις σκοτώνω. Μα, παππούς είμαι, τι να πάω; Στο μεροκάματο να πάω; Όχι, δεν θα πάω. Αυτό μπορώ να κάνω. Μακάρι να το κάναμε όλοι αυτό. Όπως κάνανε οι παππούδες. «Παιδιά, εγγόνια πάμε να σκοτώσουμε, να βγάλουμε τα χόρτα ή οτιδήποτε δουλειές. Όλοι μαζί».

Κύριε Στέργιο, από πότε ξεκινήσατε να συμμετέχετε σε ιππικούς αγώνες; Από ποια ηλικία;

Μικρός, στο γυμνάσιο, δεν πήγα πολύ. Πήγα δυο χρονιές. Τότε λίγο επαναστάτης εγώ ήμουνα, είχα μεγάλα μαλλιά και με διώχνανε συνέχεια -αποβολές-, επειδή είχα μεγάλα μαλλιά. Και πήγα δυο χρονιές, πρώτη-δευτέρα τάξη στο Γυμνάσιο του Δρυμού. Και από τότε έτρεχα, από τότε. Από πρώτη-δευτέρα τάξη γυμνασίου πήγαινα σε αγώνες, έτρεχα. Μετά πήγα νυχτερινό κάτω. Αλλά από τότε έτρεχα σε αγώνες με αυτό το μαύρο το άλογο. Πήγα φαντάρος, γύρισα το ’75 -τέσσερις χρονιές στρατό ήμασταν τότε ’72 - ’75- και το ’78 που αγόρασα τον Χρηστάκη ένα άλογο αεροπλάνο. Πολύ τρομερό άλογο, ιπποδρομιακό. Πολύ ωραίο άλογο. Αλλά, εντάξει. Εκείνα ήτανε -πώς να σου πω;- μηχανάκια, δεν ήταν άλογα. Μετά σε μας σιγά-σιγά σιγά-σιγά ήρθαν με εμάς, ηρέμησαν τα άλογα. Εκεί ήταν τρελαμένα. Τα βγάζανε, τα τρέχανε, τα κλείνανε μέσα. Όχι, δεν ήταν άλογα, όπως ζουν τώρα αυτά. Τώρα αυτό βαρβάτο άλογο -έχω βαρβάτο άλογο-, το οποίο γεννήθηκε στα χέρια μου το 2001 -βαρβάτο άλογο- που δεν μπορεί να το ανεβεί ο οποιοσδήποτε. Βαρβάτο σημαίνει, ότι δεν είναι κομμένο, εντάξει; Τώρα εσένα μπορώ να σε ανεβάσω πάνω στο άλογο, γιατί με σέβεται. Θα σε σεβαστεί κι εσένα. Αν πάρουμε ιπποδρομιακό… Παναγίτσα μου! Πρέπει να το κρατήσουμε ένα-δυο χρόνια να το ηρεμήσουμε και μετά να μπορούμε να το κάνουμε ιππασία. Πρώτα- πρώτα εκείνα βγαίνουν έξω και φοβούνται απ’ όλα. Απ’ τα δέντρα, απ’ αυτοκίνητα, από νάιλον, από πέτρες. Από όλα φοβούνται. Δεν έχουν δει τέτοια πράγματα. Και απ’ τον ιππόδρομο τα βάζουν… Εντάξει, το άλλο το άλογο που έχω το ντόπιο το έχω εγώ 23 χρόνια. Όταν το πήρα απ’ το Όρος -κάποιος φίλος το ’φερε- δεν ξέρω πόσων χρονών ήταν. Άνθρωπος είναι. Είναι μέλος της οικογένειας πλέον. Τώρα πάλι έρχονται παιδάκια εδώ, τους το δίνω: «Πάρ’ το και πάνε βόσκησέ το». Άλλα παιδιά γυρίζουν σε ένα τέταρτο, σε μισή ώρα, άλλα παιδιά γυρίζουν. Λέω: «Θα το αφήνεις το άλογο να τρώει ό,τι θέλει. Θα πηγαίνεις μαζί του». «Ναι, θείο Στέργιο». Το άλογο τους προσέχει. Όχι να του φύγει. Δεν το συζητάμε. Ηρεμείς κοντά στη φύση με τα ζώα. Ναι. Κάτι θα ρωτούσες.

Ναι, επειδή είπατε ότι αγοράσατε και άλογο, πόσο περίπου κοστίζει ένα άλογο; Για παράδειγμα, πόσο ένα ιπποδρομιακό, ένα άλογο που το έχει εκτρέψει κάποιος άλλος;

Κοίταξε, να σου πω. Θυμάμαι τότε το ’78, 28.000 που πήρα αυτό το ιπποδρομιακό ήταν πολλά λεφτά. Το ’78! Σήμερα το άλογο… Φέρ’ ειπείν τα δικά μου τα λόγια δεν έχουν τιμή, γιατί δεν πωλούνται. Δεν έχουν τιμή. Τελειώσαμε! Αλλά δεν είναι ακριβά τα άλογα, είναι πολύ φθηνά τώρα. Μια μόδα πριν από 15 χρόνια-20 χρόνια περίπου, την αδειάσαμε όλη τη Βουλγαρία απ’ τα άλογα. Όλα τους τα πήραμε! Οι άνθρωποι δεν είχαν να φάνε, μόλις τελειώνανε τις δουλειές. Τώρα το φθινόπωρο πηγαίναμε, τους αγοράζαμε τα άλογα για 100 ευρώ-150 ευρώ-200 ευρώ, γιατί πουλούσαν τα άλογα να περάσουν τον χειμώνα οι άνθρωποι. Τώρα με την κρίση τα άλογα μέχρι που τα χαρίζουν. Το θέμα είναι όμως ότι το άλογο δεν είναι ποδήλατο να το πάρεις και να το βάλεις στο σπίτι σου. Πρέπει να δεθείς μαζί του πριν το πάρεις στο σπίτι σου. Δηλαδή, πάει ο άλλος και επειδή έχει λεφτά λέει: «Πόσο κάνει το άλογο;». «Ένα χιλιάρικο». «Πάρε το. Φόρτωσέ το και φέρε το στο σπίτι». Το άλογο το κάνεις εχθρό κατευθείαν. Το άλογο θα πρέπει να σε συμπαθήσει για να το πάρεις. Θα πρέπει το αφεντικό να το ταλαιπωρεί λίγο, να πηγαίνεις εσύ να το ταΐζεις, να σε αγαπήσει, να σε συμπαθήσει. Πώς λέμε: «Θέλεις να πάρεις καλό σκυλί; Πάρε ένα τραυματισμένο σκυλί που το χτύπησε αυτοκίνητο». Θα σε έχει για Θεό. Αν το πάρεις από την καλοπέραση και το βάλεις -ξέρω γω- να υποφέρει, θα σε δαγκάσει με την πρώτη ευκαιρία. Όπως και το άλογο έτσι, το ίδιο. Σιγά-σιγά θα το πάρεις, θα γίνει φίλο σου και θα το πάρεις μαζί σου. Εν πάση περιπτώσει. Συγνώμη που λέω πολλά, αλλά κιόλας, αλλά τα αισθάνομαι αυτά που λέω.

Μια χαρά τα λέτε! Όταν τρέχατε σε ιππικούς αγώνες ή για παράδειγμα στο έθιμο των Αγίων Θεοδώρων που λέγαμε πριν, κάνατε μεγάλη προετοιμασία πριν;

Κοίταξε. Τουλάχιστον 10-15 φορές προπονήσεις κάναμε, αλλά τότε εμείς όλον τον χρόνο κάναμε αγώνες. Ακόμη και με τα κάρα που πηγαίναμε, κάναμε αγώνες. Τότε ήταν ποιος θα παραβγεί. Όλοι κάναμε αγώνες. Ποιος είναι δυνατός. Δηλαδή, -αυτό που θα πω ίσως να μη μας τιμάει,  αυτό είναι αλήθεια- κάποιος, όταν έδερνε κάποιον ήταν το παλικάρι του χωριού, τώρα είναι ακριβώς το αντίθετο. Όποιος έβγαινε πρώτος, ήταν ο πρώτος. Ήμασταν λίγο βάρβαροι. Ξέρω γω; Έτσι ήταν τα χρόνια. Τώρα αν δείρεις κάποιον, θα σε κυνηγάνε όλοι. Εντάξει, έτσι ήτανε. Και όποιος έβγαινε πρώτος ήταν καμάρι. Οπότε, συνέχεια βγαίναμε. Κλείναμε ραντεβού. «Πάμε να τρέξουμε;». «Πάμε». Και Πηγαίναμε, κάναμε αγώνες. Και μάλιστα -σου λέω-, πάλι χωρίς σέλα. Δεν καβαλούσε κανένας με σέλα. Εγώ σέλα έβαλα στα τριάντα μου και όταν ήταν να πάω σε αγώνες, έβγαζα τη σέλα, γιατί γινόμασταν ένα με το άλογο. Γινόμασταν ένα με το άλογο. Όλη μέρα πάνω στα άλογα να ήμασταν, δεν είχαμε θέμα. Όλη μέρα! Όλα συνήθεια είναι. Και το άλογο σε αγαπάει μετά -πώς να σου πω;-, σε θέλει! Σε θέλει κοντά, αλλά έχει και προσωπικότητα. Σε παρατηρεί από μακριά. Δηλαδή, σου λέει: «Εντάξει, φίλοι είμαστε, αλλά άσε με κι εγώ να φάω, να κάνω τη δουλειά μου». Έχει προσωπικότητα το άλογο. Είναι σκεπτόμενο ζώο. Ευτυχώς που δεν έχει λογική, όπως έχουμε εμείς. Ευτυχώς που δεν έχει λογική, ενώ είναι πανέξυπνο στο βουνό. Για παράδειγμα, το σχοινί, επειδή δεν είναι κάτι φυσιολογικό μπορεί να τυλιχθεί. Και ο λύκος έτσι κάνει με το άλογο. Όταν το άλογο βγει και πάει στο βουνό με το σχοινί, ο λύκος το ακολουθάει και προσπαθεί να το μπερδέψει σε ένα δέντρο. Το κυνηγάει γύρω-γύρω γύρω-γύρω. Το άλογο δεν το κόβει ότι αν πάει στο δέντρο, θα τυλιχτεί και θα μείνει κοντά και μετά ο λύκος πάει και το κόβει. Το κόβει, τρέχει αίματα, το τρώει μετά. Γιατί δεν μπορεί να το πλησιάσει αλλιώς το άλογο ο λύκος. Δεν μπορεί. Έχει πολλά όπλα το άλογο. Και δεν έχει λογική. Θέλω να σου πω ότι με το σχοινί μπορεί να μπερδευτεί και σαν το χαζό να κάθεται εκεί πέρα, ενώ είναι πανέξυπνο στο βουνό. Βέβαια. Και να σου πω και κάτι που μου συνέβη εμένα με αυτό το αρσενικό -Μακεδόνα το λέω-. Τις οχιές και τα φίδια[00:40:00] δεν τα υπολογίζει για τίποτα. Δεν τα φοβάται καθόλου. Μια μέρα στο βουνό -έχουμε λύκους αρκετούς-, είδα ένα αρσενικό λύκο ωραίο -έτσι- απέναντι σε κάτι πουρνάρια. Τον είδα. Ο αέρας ήταν αντίθετος. Το άλογό μου δεν το αντιλήφθηκε. Πάω σιγά-σιγά προς τον λύκο. Όταν έφτασα στα 50 μέτρα, ο λύκος μετακινήθηκε άλλα 50 μέτρα. Το άλογο -πρόσεξε να δεις τώρα- χωρίς να έχει δει λύκο ποτέ στη ζωή του, μόλις φτάσαμε εκεί για πρώτη φορά φοβήθηκε τόσο πολύ που έτρεμε. Απ’ τη μυρωδιά! Εξήγησέ μου τώρα -εγώ ξέρω βέβαια, αλλά εξήγησέ μου εσύ τώρα- πώς είναι δυνατόν το άλογο -γεννήθηκε στα χέρια μου, πάντα μαζί, δεν το καβάλησε άλλος- πώς είναι δυνατό απ’ τη μυρωδιά του λύκου να τρέμει, να φοβάται τόσο πολύ; Εντάξει; Δηλαδή, η φύση τι μπορεί να κάνει. Τα προειδοποιεί ότι αυτός είναι εχθρός. Πώς όλα τα ζώα φοβούνται τον άνθρωπο; Όλα τα ζώα. Ξέρουν ότι είναι εχθρός. Ο άνθρωπος ότι κινείται το σκοτώνει, δυστυχώς! Και όλα τα ζώα, όλα, ακόμη και τα πουλιά, βλέπουν τον άνθρωπο και εξαφανίζονται. Εγώ, για μένα από διαίσθηση μεταδίδουν το ένα με το άλλο ότι αυτή η μυρωδιά του λύκου σκοτώνει, γιατί πολλά άλογα φαγώθηκαν απ’ τον λύκο. Ένα βράδυ από ένα φίλο μου, έφυγε ένα άλογο. Βράδυ. Λέμε: «Πώς θα το βρούμε το άλογο;». Μαζί με το άλογο που έφυγε, έφυγαν και τα άλλα τα άλογα. «Πώς θα το βρούμε;». Πώς θα το βρούμε, γιατί ο λύκος το βράδυ θα βγουν στον δρόμο τον κεντρικό, θα γίνει ζημιά. Λέω: «Θα δέσουμε πίσω ένα άλογο και θα πάμε βόλτα». Θα πάμε σιγά-σιγά, το άλογο θα αντιληφθεί. Μόλις τα άλλα τα άλογα το ακούσανε αυτό, φώναξε αυτό, φώναξαν και τα άλλα και το πιάσαμε! Τι έγινε; Το ένα άλογο, το οποίο είχε σχοινί -τα άλογα το ακολουθούσανε τα άλλα- τυλίχτηκε σε ένα δέντρο και όλα κάθισαν και το φυλούσανε. Μάλιστα, είχαμε ειδοποιήσει και την αστυνομία να μη βγουν στην Εγνατία κτλ. Και εμείς το αντιληφθήκαμε. Δηλαδή, όλα θέλουν τρόπο. Με το άλογο που πήγαμε- το άλογο από πολύ μακριά μπορεί να αντιληφθεί τι γίνεται- εκείνα με αυτά επικοινώνησαν. Φώναξε εκείνα… Εδώ είναι τα άλογα. Αλλιώς δεν θα τα βρίσκαμε εκείνο το βράδυ και μπορεί να είχαμε περιπέτειες. Όλα είναι τεχνική. Έτσι. Όλα είναι πείρα.

Κύριε Στέργιο, θυμάστε κανένα άσχημο περιστατικό που να συνέβη με τα άλογα είτε σε κάποιον ιππικό αγώνα, για παράδειγμα.

Βέβαια. Ο Φάνης ο Παππάς είναι απ’ τον Σοχό -ήταν υποψήφιος με τη Ν.Δ.-. Ιππέας και αυτός. Είχε έρθει στη Λητή, έτρεξε. Πρόσεξε να δεις τώρα. Πήγαμε κάτω στον κάμπο και κάναμε ένα κυκλικό και κάναμε εκεί προπονήσεις. Εν τω μεταξύ, το άλογο έχει στάνταρ. Όταν περάσει από ένα δρόμο, θέλει να περνάει μόνο από εκεί. Δεν θέλει από αλλού. Σου λέει: «Από αυτόν τον δρόμο περνάω και έχω ησυχία, έχω ηρεμία. Τι θέλω να ψάχνω άλλο δρόμο;». Ενώ ο άνθρωπος είναι περίεργος, ψάχνει. Σου λέει: «Από εδώ πήγα, να πάμε να δούμε και από εκεί τι έχει». Όπως μπήκαμε, κατεβήκαμε απ’ το χωριό και πήγαμε στον κάμπο να τρέξουμε. Τους λέω: «Παιδιά, εδώ θα προσέξετε. Τα άλογα θα φύγουν στο χωριό επάνω. Όταν φτάσουν εδώ, δεν θα συνεχίσουν. Θα στρίψουν για το χωριό. Το καταλάβατε;». «Το καταλάβαμε». «Πάλι θα σας το πω. Επειδή δεν είναι φραγμένος ο στίβος, τα άλογα θα σας φύγουν και θα έχουμε πρόβλημα. Να σας το πω πάλι;». «Όχι, να μη μας το πεις πάλι». Το άλογο του Φάνη του Παππά, μόλις φτάσαμε εκεί έστριψε προς τα πάνω και τον έριξε. Έπεσε κάτω και ευτυχώς δεν τον πάτησαν τα άλλα τα άλογα. Μάλιστα, χθες τον είδα στη Θεσσαλονίκη με τον Μητσοτάκη που ήταν εδώ μαζεμένοι. Ναι. Και άλλα τέτοια είχαμε. Και άλλα τέτοια είχαμε. Έχουν σπάσει και πόδια τα άλογα. Γιατί; Γιατί, δυστυχώς, η ημιμάθεια είναι χειρότερη της αμάθειας. Το άλογο, όταν κουραστεί, δηλαδή από περηφάνια δεν σταματάει, πετάει τα πόδια. Τα πετάει τα πόδια χωρίς να έχει δυνατούς μύες και εκεί μπορεί να σπάσει πολύ εύκολα το πόδι του. Και μας έχουν σπάσει πόδια, γιατί οι δρόμοι δεν είναι πολύ καλοί -έχουν λακκούβες- και το άλογο δεν ελέγχει καλά τα πόδια του, όταν είναι κουρασμένο. Έχουν σπάσει πόδια. Και, δυστυχώς, το άλογο, όταν είναι μεγάλο και σπάσει το πόδι του -εντάξει- το πυροβολάμε. Γιατί το πυροβολάμε; Γιατί ένα άλογο δικό μου που έσπασε το πόδι, φώναξα τον κτηνίατρο με ένεση στη φλέβα κτλ. μισή ώρα τυραννίστηκε. Μισή ώρα τυραννίστηκε το άλογο να ψοφήσει. Έτσι, τουφεκιά και τελειώσαμε. Δεν γίνεται αλλιώς. Μικρό άλογο που έσπασε το πόδι, το βάλαμε κλάπα, το πήραμε, το δέσαμε, έγινε το πόδι του. Μεγάλο δεν γίνεται. Πρέπει το άλογο να το κρεμάσουμε για ένα χρόνο να είναι κρεμασμένο, να μην ακουμπάει το πόδι του κάτω και άστα να πάνε. Και πολλά άλογα τα χάσαμε πάλι απ’ την ημιμάθεια των ανθρώπων. Τα άλογα θέλουν στάνταρ. Δηλαδή, αυτό το φαγητό τρώει, αυτό θα τρώει συνέχεια. Δεν έχουμε δικαίωμα να του αλλάξουμε την τροφή. Όταν την αλλάζουμε την τροφή, παθαίνει κολικό. Στουμπώνει το έντερο και δεν μπορεί να κάνει την ανάγκη του. Στις εννιά φορές απ’ τις δέκα ψοφάει. Οι παλιοί είχαν κάτι μεθόδους, οι οποίοι οι νέοι δεν τις ξέρουν. Για αυτό λένε μια παροιμία: «Έχετε παππού στο σπίτι;». «Δεν έχουμε» «Αγοράστε έναν. Θα σας χρειαστεί». Ναι μεν οι νέοι που ξέρουν πολλά πράγματα - επιστήμη-, αλλά και η πείρα είναι πείρα. Είχαμε τεχνικές για αυτό που λέμε να το ξεπεράσουμε. Για τον κολικό. Πολλά άλογα ψοφήσαν απ’ τον κολικό, γιατί τους αλλάζουμε τροφές. Γιατί δε μπορεί τωρα το άλογο να τρώει πράσινο και ξαφνικά να του δίνεις ξερό χόρτο. Ξαφνικά. Θα στουμπώσει. Δε μπορεί. Δεν υπάρχει περίπτωση. Ύστερα, τα άλογα αυτοί που τα έχουν σε ομίλους, τα δίνουν τόσο να φάνε κάθε μέρα. Εμένα μάθανε να τρώνε όσο θέλουν. Μάθανε. Συνήθισαν. Αν φέρουν ένα άλογο απ τον όμιλο εδώ, όλα θα πάθουν κολικό. Θα φάνε με λαιμαργία, θα πάθουν κολικό. Όλα αυτά είναι τεχνικές. Για αυτό λέμε: «Να μιλάμε!». Μαζευτήκαμε κάπου και λέω: «Παιδιά, θα σας κάνω μία ερώτηση. Ανοίγουμε τη βρύση, φρέσκο νερό. Και στον άλλο τον κουβά έχουμε νερό από χθες. Τα άλογα πού θα πάνε να πιουν;» «Μπα. Τι ερώτηση, κύριε συνάδελφε; Θα πάνε -λέει- στο φρέσκο το νερό». «Κάνετε λάθος. Τα άλογα θα μυρίσουν τα φρέσκο το νερό, θα πάνε να πιούνε απ’ το χθεσινό. Γιατί αυτό; Γιατί το φρέσκο το νερό έχει χλώριο. Τους μυρίζει. Το χθεσινό, εξατμίστηκε το χλώριο. Εκείνο θα πάνε να πιούνε τα άλογα». Ο άνθρωπος δεν μπορεί να το αντιληφθεί αυτό το πράγμα και πίνει ό,τι να ’ναι. Το ζώο μπορεί να το καταλάβει. Σπουδαίο πράγμα να μπορούμε να διαβάζουμε τα άλογα. Θα μάθουμε και εμείς πολλά πράγματα. Εγώ πολλά χρόνια ήμουνα έμπορος και πετυχημένος έμπορος. Εν πάση περιπτώσει Αλλά σαν την ομορφιά της φύσης δεν υπάρχει πουθενά. Σαν την ομορφιά της φύσης δεν υπάρχει, σαν την ομορφιά του βουνού. Εγώ λέω κάτι. Στη θάλασσα πάνε αυτοί που θέλουν να κάνουν λεφτά και έχουν πολύ μυαλό. Στο βουνό πάνε αυτοί που θέλουν να επικοινωνήσουν με το σύμπαν, με τα δέντρα, με τα φυτά, με τον Θεό. Η σοφoί -για εμένα- ήταν στον Θεό, δεν ήταν στη θάλασσα. Οι επιχειρηματίες ήταν στη θάλασσα. Γρήγορο κέρδος. Για εμένα... Έτσι, έχω βγάλει αυτό το συμπέρασμα. Δεν σημαίνει ότι είναι το σωστό.

Θυμάστε κανένα -έτσι- άλλο περιστατικό με τους ιππικούς αγώνες είτε με τα ταξίδια, γενικά, που κάνατε με τα άλογα που να ήταν -έτσι- αρκετά έντονο, δηλαδή να το λέτε σαν ιστορία από τότε;

Τι να πρωτοθυμηθώ τώρα και τι να πούμε; Κάθε φορά που κάναμε αγώνες, είχε την ομορφιά του. Κάθε φορά είχε την ομορφιά του. Πήγα μια φορά με το καλύτερο άλογο να τρέξω στην Επανομή. Με το καλύτερο άλογο που στα 1000 μέτρα θα τους άφηνα πίσω στα 500 μέτρα. Το δικό μου το άλογο ήταν αρσενικό και με βάζουν με δυο φοράδες να τρέξω. Όχι, ψέματα. Ψέματα. Με βάζουν με δυο αρσενικά να τρέξω και πίσω είχε φοράδες. Το δικό μου βαρβάτο ήτανε. Δεν πήγαινε σε γραμμή να τρέξει με τα άλογα. Δεν πήγαινε, δεν πήγαινε! Και με πέρασαν κάτι γαϊδούρια, με πέρασαν, ενώ όλοι λέγανε: «Φαβορί», θα βγει το δικό μου το άλογο. Και αποκλείστηκα απ’ την αρχή, γιατί το μυαλό του ήταν πίσω. Και λέω: «Αν με βάλουνε με καμιά φοράδα να τρέξω, θα βάλω το άλογο. Με το που θα ξεκινήσει, φεύγει μετά». Τεχνικές είναι, τα οποία γερνώντας μαθαίνουμε. Μετά ήξερα το μάθημα τι να κάνω. Αλλά εκείνη τη χρονιά την πάτησα. Πήγα στην Επανομή και αποκλείστηκα και έλεγαν: «Δεν ντρέπεσαι;». «Ντρέπομαι-Δεν ντρέπομαι…». Βαρβάτο άλογο, κυνηγούσε τις φοράδες. Αυτό το άλογο, όταν δεν έβγαινε για κάποιο λόγο πρώτο, [00:50:00]γιατί είχε πάθει… Εμείς κάναμε ένα ιπποδρόμιο εδώ στο βουνό. Το ’80 κάναμε ένα ιπποδρόμιο. Ένα βουνό το κατεβάσαμε. Όταν έγινε η Εγνατία Οδός εδώ σε εμάς ένα βουνό -το Σκουτ που λέμε ένα συνοικισμός- άρχισαν να παίρνουν τα χώματα και το χάλασαν το μισό το βουνό. Πήγαμε, τους είπαμε: «Ελάτε να πάρετε απ’ το βουνό αυτό». Το κατέβασαν το βουνό και το κάναμε ιπποδρόμιο. Κάναμε και αγώνες το ’80. Μετά δεν μας βοήθησαν καθόλου, τα παρατήσαμε. Εκεί αυτό το άλογο… Δεν το ζέστανα και κόπηκε ο μυς. Ο μυς κόπηκε και όταν έτρεχε το άλογο, άνοιγε εκείνο το μέρος και το πονούσε. Όταν δεν έβγαινε πρώτο το άλογο δάκρυζε. Έφτανε επάνω και έκλαιγε το άλογο. Δάκρυζε.

Εσείς πώς νιώθατε όταν, ουσιαστικά, δεν κερδίζατε σε ιππικό αγώνα;

Ξέρεις τις δυνατότητές σου που έχει το δικό σου το άλογο. Αφού -σου λέω- κάναμε και προκριματικούς αγώνες. Ξέραμε. Και ο καθένας είχε το μυστικό του. Δηλαδή, εγώ σαν παλιός -τώρα- που ήμουνα ιππέας είχα ένα μεγάλο πλεονέκτημα, της πείρας. Για παράδειγμα, τώρα θα σου πω. Έμπαιναν στη σειρά. Είχαμε δυο γραμμές και τα βάζαμε τα άλογα μέσα να ξεκινήσουμε. Το δικό μου το άλογο -τώρα εγώ σαν παλιός- δεν το έβαζα στη σειρά. Το ’βαζα να κάνει γύρες. Το άλογο ήταν αναμμένο και ήταν σε κίνηση. Μόλις σφύριζε, αφού ήταν σε κίνηση το άλογο, αμέσως το αμολούσα και το πρώτο σάλτο που έκανε ήταν 6 μέτρα. Οι άλλοι ακόμα προσπαθούσαν να ξεκινήσουν. Περίμεναν στη σειρά για να ξεκινήσουν. Ναι, αλλά το δικό μου ήταν έτοιμο, αναμμένο. Έτοιμο. Γύριζε γύρω-γύρω γύρω-γύρω. Τον έβλεπα. Μόλις ήταν να σφυρίξει, το είχα μπροστά το άλογο, αλλά αναμμένο, νευριασμένο. Με το που ξεκινούσε, πρώτο ξεκινούσε, πρώτο τελείωνε. Το άλογο έχει μια φιλοσοφία. Άπαξ και το άλογο -πρόσεξε να δεις τώρα- προσπαθήσει να με περάσει και δεν μπορεί, δεν ξαναπροσπαθεί. Με πέρασε το άλογο; Το δικό μου τα δίνει όλα, γιατί το άλογο το κρατάμε λίγο. Το κρατάμε λίγο και όταν θέλει ο άλλος να μας περάσει, εκείνη τη στιγμή το αφήνουμε λίγο να φύγει, για να απογοητευτεί το άλλο. Απογοητεύτηκε μία φορά; Δεν ξαναπροσπαθεί. Και όλα αυτά είναι μυστικά, τα οποία τα ξέρουν οι παλιοί πιο καλά, γιατί έχουμε κάνει πολλούς αγώνες.

Και μπαίνετε και στο μυαλό του αλόγου υπό μία έννοια.

Ύστερα, πηγαίνοντας προς τα κάτω, χαράζουμε τη διαδρομή που θα πατήσει το άλογο. Το άλογο κόβει δρόμο. Δηλαδή, στις στροφές δεν θα πάει ανοιχτά να την πάρει τη στροφή, θα κόψει δρόμο. Αλλά εκεί που θα κόψει, μήπως έχει ανώμαλο μέρος και δεν του ταιριάζει και θα φυλαχτεί. Θα κόψει ταχύτητα. Όλα αυτά είναι στρατηγική, πώς μπορεί να βγει το άλογο μπροστά. Ή σε άλλο μέρος έχει πέτρες -ξέρω γω-. Πέτρα σημαίνει ότι μπορεί να σε πετάξει και πίσω να σε χτυπήσει. Πού θα πας; Ή το άλογο να στραμπουλίξει ένα πόδι. Όλα είναι στρατηγική. Δεν το καβαλάμε «Άιντε να τρέξουμε». Πάλι στο λέω, οι παλιοί τα πρόσεχαν αυτά τα πράγματα. Και ύστερα, εδώ -είπα- ήμασταν και λίγο βάρβαρα παιδιά. Με το μαστίγιο αντί να χτυπήσουμε το άλογο, το κάναμε ανοιχτά το χέρι και χτυπούσαμε το άλλο το άλογο να μη μας περάσει. Και αυτά ήταν στο κόλπο. Πώς θα το περάσουμε; Αυτός με αυτό το χέρι κρατάει το άλογο, με το άλλο το μαστίγιο. Εγώ θα πάω να τον περάσω από αριστερά. Δηλαδή, με το δεξί είχε το μαστίγιο εγώ από αριστερά θα πάω να το περάσω, δεν θα πάω να τον περάσω από δεξιά. Και Αατά έπρεπε σε κλάσματα να τα δεις. Όταν έγινε ο δρόμος του Κιλκισίου τρέξαμε εδώ απ’ το χωριό και κάνανε άσφαλτο. Εκεί, για πρώτη χρόνια δεν είχε πολλά αυτοκίνητα. Ρίξαμε χώμα να κάνουμε τους αγώνες. Ένας φίλος ήταν μπροστά. Είχε πολύ ωραίο καθαρόαιμο άλογο ιπποδρομιακό. Στην άσφαλτο δεν το έκοψε το άλογο. Εγώ το 'μασα το άλογο πολύ, ενώ αυτός στην άσφαλτο δεν το έκοψε. Γλίστρησε το άλογο, άνοιξε τα πόδια, φοβήθηκε μετά. Το δικό μου το 'μασα περνώντας την άσφαλτο, τον άφησα, τον πέρασα. Ενώ θα με περνούσε εκείνη τη χρονιά, είχε πολύ καλό άλογο. Και εκείνο είναι τεχνική. Βλέπεις έχει εκεί. Το άλογο θα πέσει. Πρέπει να το κόψεις λίγο.

Όλες αυτές τις τεχνικές -τις στρατηγικές- τις μάθατε με το πέρασμα των ετών; Ακούγατε-

Από πείρα. Από Πείρα από πολλά χρόνια. Τώρα οι τζόκεϊ στον ιππόδρομο ξέρουν άλλα πράγματα, πιο πολλά από εμάς από πείρα. Και να σου πω κάτι; Το άλογο να έχει χαρακτήρα. Έχω ακούσει -δεν ξέρω αν είναι αλήθεια- ο Μέγας Αλέξανδρος, όταν ήθελε να διαλέξει άλογο για τους στρατηγούς του, πρώτα κοιτούσε χαρακτήρα. Τι έκανε; Καλοκαίρι καιρό τα άλογα… Κοίτα πρώτα-πρώτα ακούς συνθήματα που τα δίνουμε. «Σταμάτα», «Ξεκίνα», «Κάνε», «Ράνε». Του σφυρίζεις θα έρθει εδώ κτλ. Τότε είχαν την σάλπιγγα που, όταν χτυπούσαν για συγκέντρωση ή για επίθεση ή για αυτό, ξέρανε τα άλογα ότι, όπως το λέμε τώρα εμείς θα τρέξουμε «Χάιντε» ή σταμάτα εδώ κτλ. Όπως τον σκύλο. Του λες «Έλα εδώ», «Φύγε», «Κάτσε», «Σήκω». Ακούνε αυτά τα παραγγέλματα. Ο Μέγας Αλέξανδρος έδενε τα άλογα κάτω απ’ τον ήλιο και γύρω-γύρω απ’ το νερό. Το νερό ήταν κοντά. Το βλέπανε το νερό. Έστελνε τους στρατιώτες να στείλουν τα άλογα όλα συγχρόνως και συγχρόνως έκανε με τη σάλπιγγα για συγκέντρωση. Αυτά που είχαν καλό χαρακτήρα, δεν πήγαιναν στο νερό, πήγαιναν στη συγκέντρωση. Αυτά που δεν είχαν καλό χαρακτήρα, πήγαιναν εκεί. Αυτά που είχαν χαρακτήρα και πήγαιναν στη συγκέντρωση πειθαρχημένα άλογα αυτά τα έδινε στους στρατηγούς του. Δεν είναι τυχαίο ότι κατέκτησε όλο τον κόσμο. Έβαζε γάλα μέσα στα γκιούμια, στον δρόμο κουνιόταν το γάλα και γινόταν γιαούρτι. Έβαζε και ιπποφαές μέσα και έτρωγαν οι στρατιώτες προχωρώντας. Οι δικοί μας το κάνανε αυτό με το γάλα που το αρμέγανε, που θέριζαν κάτω στον κάμπο. Το άφηναν στον ήλιο το γάλα με μαγιά μέσα, το μεσημέρι γινόταν γιαούρτι σε μια λεκάνη. Το ρίχναμε μέσα κουτάλι ο καθένας και όλοι από εκεί τρώγανε. Το κάνανε και οι δικοί μας αυτό. Βέβαια, δεν είχαν το ιπποφαές, που το ιπποφαές -έχω και εγώ εδώ- έδινε και στα άλογα. Θέλεις να δεις πιο άλογο είναι καλό; Δες την τρίχα. Να έχει καλή τρίχα. Να γυαλίζει η τρίχα σημαίνει ότι το άλογο είναι υγιές. Τρώει καλά, ζει καλά. Εχθές που τα ’βγαλα έξω, το πρώτο πράγμα που κάνανε ήταν να κυλιστούν κάτω, γιατί μέσα είχε λάσπη εκεί που τα ’χω φραγμένα. Δεν ήθελα να λερωθούν. Μόλις τα έβγαλα έξω αμέσως να ξαπλώσουν κάτω να τριφτούν να κυληθούν στο χώμα. Θέλει το χώμα το άλογο. Το θέλει. Και μάλιστα, τώρα το καλοκαίρι άλλαξαν όλη την τρίχα, όλο το τρίχωμα. Όταν έχει ζέστη ανοίγουν την τρίχα. Έχουν τρόπο και την ανοίγουνε. Όταν κάνει κρύο την μαζεύουν. Όπως εμείς τα ρούχα μας τα σφίγγουμε στο σώμα μας, αυτό την κλείνει την τρίχα το άλογο. Ξέρει να επιβιώνει. Για αυτό λέμε και τον χειμώνα το άλογο αρκεί να μην το βρέχει. Άστο κάτω, δεν έχει ανάγκη. Εδώ στο δέλτα του Αξιού είχε γύρω στα 300 άλογα ελεύθερα, χειμώνα-καλοκαίρι, και ήταν σαν καρπούζια, ταϊσμένα μια χαρά. Μετά αρχίσανε, όταν είχαν ζήτηση τα άλογα, πήγαιναν με κάτι μηχανάκια, πιάνανε τα μικρά, πιάνανε τα μεγάλα, τα χάλασαν! Εν πάση περιπτώσει, πάλι έχει άγρια άλογα, αλλά δεν έχει πρόβλημα το άλογο στο βουνό να ζήσει χειμώνα-καλοκαίρι. Μπορεί. Επιβιώνει.

Εσείς με ποιο κριτήριο επιλέγατε τα άλογά σας;

Τότε με ταχύτητα. Δεν ψάχναμε χαρακτήρα. Ψάχναμε ποιο άλογο είναι πιο γρήγορο, ποιο θα βγει πρώτο. Τώρα που γέρασα βλέπω την καλοσύνη του αλόγου. Κοίταξε να σου πω κάτι. Στο βουνό κάποτε ερχόταν εδώ πέρα ο πρόξενος της Αμερικής, ο Χόιτ Γι -εδώ ένας Κινέζος πρόξενος- που ήταν στη Θεσσαλονίκη. Ότι επίσημοι ερχόντουσαν, ερχόταν εδώ να κάνουν ιππασία. Ερχόταν με ένα θωρακισμένο Jeep θυμάμαι, με τους σωματοφύλακες -δυο σωματοφύλακες είχε πάντα- και ερχόταν εδώ. Κάναμε ιππασία στο βουνό. Τον έλεγα: «Χόιτ, στο βουνό εγώ είμαι αρχηγός. Μόλις θα πιάσουμε άσφαλτο, εσύ είσαι αρχηγός. Στο βουνό το άλογό μου είναι αρχηγός και μου κάνει μεγάλη χάρη που με δέχεται. Στο βουνό το άλογο είναι στο στοιχείο του. Εγώ παρότι ζω πολύ στο βουνό -μόνο για ύπνο κατεβαίνω κάτω- πάλι δεν μπορώ να φτάσω το άλογο, γιατί ακούει πολύ καλά. Μια φορά εδώ στο βουνό απάνω είχαν νοικιάσει κάτι χασικλήδες. Τους ήξερα εγώ. Με κάλεσαν να πάω επανειλημμένως. Δεν πήγαινα, αφού τους έβλεπα ότι δεν ήταν καλά στοιχεία. Περνάμε μια μέρα βλέπω το σκυλί τους έξω δηλητηριασμένο. Αφρούς είχε. Ήμασταν τρεις. Οι άλλοι δεν τόλμησαν, εγώ μπήκα μέσα. Το είδα καλοκαιρινό. Δεν είχε τίποτα μέσα. Και το σιτάρι που είχε το είχαν κόψει. Μπήκαν η ασφάλεια και τους έπιασαν. Πάω στον Λαγκαδά,  βλέπω έναν αστυνομικό φίλο, λέω: «Τι έγινε εκεί πάνω;». Μου λέει: «Πήγαμε. Χασικλήδες…». Λέω: «Το ξέρω». «Και εσύ πήγαινες εκεί». Λέω: «Μέσα δεν πήγαινα». «Ξέρουμε», λέει. Λέω: «Συγνώμη, εσείς για να ήσασταν εκεί να παρακολουθούσατε να μη σας πήρα χαμπάρι εγώ, δεν γίνεται. Εκτός αν ήσασταν απέναντι στο βουνό και βλέπατε με τα κιάλια». «Έτσι κάναμε», λέει. Γιατί δεν υπάρχει περίπτωση να περάσω, να υπάρχει ένας άνθρωπος στα 100 μέτρα και να μην το πάρω χαμπάρι. Το άλογο θα τον αντιληφθεί. [01:00:00]Πράγμα που δεν μπορώ να το κάνω εγώ, όπως είπα και πριν, γιατί έχει μεγάλη μύτη. Μυρίζει και ακούει. Τα αυτιά του -τα δικά μας είναι σταθερά- αυτό τα πάει μπρος-πίσω, όπου θέλει, να πιάσει όλους τους ήχους. Για αυτό λέω ότι στο βουνό το άλογό μου είναι αρχηγός, δεν είμαι εγώ. Όταν πάμε στον κόσμο μέσα, εγώ είμαι αρχηγός μέσα στον κόσμο, γιατί το φυσιολογικό είναι το βουνό. Γιατί πάμε σε παρελάσεις -28η Οκτωβρίου ξέρω 'γω-, ντύνομαι εγώ στρατιώτης κτλ. και κάνω παρελάσεις με τα παιδιά. Μπροστά το άλογο με τη σημαία την ελληνική. Εκεί εγώ είμαι αρχηγός! Θα πρέπει να με υπακούει τι ακριβώς του λέω. Τα δυο μαζί είναι ένα πακέτο που δεν φοβάσαι τίποτα. Η κόρη μου έκανε ιππασία με μια φοράδα που έχω, πολύ δυνατή φοράδα. Λέω: «Πάνω στη φοράδα δεν έχεις να φοβηθείς τίποτα. Ούτε από άνθρωπο, ούτε από ζώο. Αρκεί να μην πέσεις απ’ τη φοράδα, γιατί ένα κάστρο είναι», έτσι;

Εσείς είχατε ποτέ κάποιο άσχημο πέσιμο από άλογο, από φοράδα;

Πολλές φορές. Κάποτε ο Σαράφης ο Σταύρος, που ήτανε μεγάλος παίκτης του ΠΑΟΚ, είχε ένα κτήμα στην Επανομή, πολύ ωραίο. Πήγα είδα μια φορά, μ’ άρεσε. Λέω: «Σταύρο, πόσο αυτήν;». Μου λέει: «Φέρε μου ένα ΠΑΟΚτσίδικο μοσχάρι και πάρ’ την». Βρήκα εγώ ένα μοσχάρι ΠΑΟΚτσίδικο, όπως το ήθελε, μαύρο με άσπρο, του το πήγα. Delson τη λέγανε, μια φοράδα πολύ ήσυχη. Την καβαλούσα, έβαζα τα παιδιά επάνω, κάναμε βόλτες. Χωρίς στομίδα -στο στόμα το σίδερο-, μόνο με ένα καπίστρι την είχα. Ένα πρωί μόλις ο ήλιος τότε έβγαινε προς τα κάτω πώς την ήρθε τη φοράδα να αρχίσει να τρέχει και να μη σταματάει. Εν τω μεταξύ, το άλογο δεν σταματάει. Έστριβε δεξιά-αριστερά, αλλά δεν μπορούσα να το σταματήσω με τίποτα. Οργωμένα τα χωράφια δεξιά-αριστερά. Σε ένα τριφύλλι τη στρίβω αριστερά. Βλέπω στο βάθος 3 μέτρα μια περίφραξη. Τώρα; Την αφήνω τη φοράδα ελεύθερη να δει την περίφραξη και να φρενάρει. Εγώ γαντζώνομαι στη σέλα επάνω καλά. Λέω: «Θα δει, θα σταματήσει». Σαν να μην υπήρχε φράχτης, χτυπάει επάνω στον φράχτη, τον γκρεμίζει τον φράχτη, πέφτει μέσα. Και θυμάμαι, είχε μια [Δ.Α.] με αμμοχάλικο. Έπεσα επάνω εκεί. Παρότι είχα τα χέρια μπροστά, φύγανε τα χέρια μου πίσω και χτύπησα το στήθος και το μέτωπο πάνω εκεί. Αυτό που θυμάμαι είναι ότι δεν είχα αναπνοές καθόλου. Καθόλου. Και λέω: «Τι γίνεται;». Εκεί είδα το φως που λένε αυτοί που πεθαίνουν, βλέπουν ένα τούνελ. Εκεί είδα ένα πράσινο φωσφορούχο τούνελ. Ένα πράσινο φωσφορούχο και λίγο σαν το μπλε. Εν τω μεταξύ, λέω: «Δεν αναπνέω. Τι θα γίνει;». Αρχίζω να πιέζω το στήθος εδώ από κάτω να πιέζω σιγά-σιγά. Ενώ η αναπνοή μου είχε κοπεί τελείως, άρχισα σιγά-σιγά να αναπνέω. Σιγά-σιγά. Ήρθε ένας –συγχωρέθηκε- Παπαδόπουλος Αντώνης, ήταν υδρονομέας εδώ πέρα. Πιο κάτω ήταν το νερό που βγάζανε. Ήρθε εκεί: «Στέργιο, Στέργιο!». Του κάνω… «Να μη με ενοχλείς». Και σιγά-σιγά σιγά-σιγά ήρθε η αναπνοή μου και έζησα. Καβαλάω το άλογο και φεύγω κατευθείαν. Τότε κινδύνευσα πολύ. Γιατί είδα και το τούνελ και τελείως η αναπνοή κόπηκε. Τώρα, επειδή ήμασταν νέοι και είχαμε πολύ θάρρος και θράσος... Στους δρόμους κάτω περνούσαν τα τρακτέρ. Τα τρακτέρ κάνανε ροδιές, γιατί τότε έβρεχε πολύ. Ας πούμε στον Κάμπο τον δικό μας κάτω τον χειμώνα μετά το φθινόπωρο είχε πάρα πολλές πηγές, πάρα πολλές πηγές. Ήταν αδύνατο να πας κάτω. Βούλιαζε πολύ. Εκεί στο μονοπάτι απ’ τη ροδιά που τρέχαμε με τα άλογα και δεν μας έκοβε να σταματήσουμε να κόψουμε λίγο τα άλογα, εκεί τα άλογα πέφτανε, γιατί χτυπούσαν στα πλευρά. Το τρακτέρ έκανε 20-30 πόντους βάθος με τη ρόδα. Πέφταμε, αλλά το άλογο εκεί δίπλα. Και λέγαμε πάντα: «Κι εγώ έχω πέσει απ’ τον γάιδαρο και χτυπάς άσχημα. Απ’ το άλογο… Σε προσέχει». Δεν πρόκειται να σε πατήσει το άλογο. Δεν πρόκειται να σε πατήσει. Ευγενέστατο ζώο. Και εκεί που έπεφτα πάλι εγώ έφταιγα, δηλαδή δεν έφταιγε το ζώο, γιατί δεν ξέραμε τις δυνατότητές μας. Έτσι; Το άλογο από περηφάνια δεν σταματούσε. Εμείς δεν μας έκοβε ότι θα πέσει το άλογο, αλλά και να έπεφτε πάλι σηκωνόμασταν. Τι; Πόσες φορές το κεφάλι μου είχε σπάσει από πέτρες που μας πετούσαν από πεσίματα, από τέτοια. Τι κράνος και τι αυτά… Σε άγρια κατάσταση ήμασταν, σαν παιδιά. Τότε, έτσι ήτανε. Λίγο πολύ όλοι έτσι ήτανε.

Κύριε Στέργιο, και μία τελευταία ερώτηση που έχω. Υπήρξε κάποια στιγμή στη ζωή σας, ακόμη με κάποιο πέσιμο -με αυτό που είπατε το σοβαρό περιστατικό- που να είπατε ότι -έστω και μία στιγμή να πέρασε- που να είπατε ότι «Εγώ θα σταματήσω να ασχολούμαι με τα άλογα»;

Όχι, δεν γίνεται αυτό. Αυτό δεν γίνεται! Και με τη γυναίκα μου λέω: «Ό,τι θέλεις πες, αλλά τα άλογα… Τελειώσαμε. Δεν το συζητάμε». Είναι τρόπος ζωής! Δηλαδή, και αυτό που θέλω, όταν πεθάνω, να είμαι καβάλα!

Είναι η ζωή σας.

Ε, τώρα, ναι. Εάν οι άνθρωποι… Ας πάνε στο γυμναστήριο, αλλά να βγούνε και στη φύση να χαϊδέψουν, να καβαλήσουν ένα άλογο. Θα δουν πώς αλλάζει η ψυχολογία τους. Τι θα πει ψυχίατρος και ψυχολόγος; Τι θα πει αυτό; Φαγητό να έχεις και φύση. Ανέβα στο άλογο και φύγε! Τι θα πει ψυχολόγος και σαχλαμάρες; Τι θα πει; Ακούγαμε παιδιά οι Αμερικάνοι είχαν ψυχολόγους και γελούσαμε. Εμείς φαγητό θέλαμε. Λοιπόν, τώρα φτάσαμε και εμείς να θέλουμε ψυχιάτρους όλοι. Όχι, ρε παιδιά. Έλληνες Μακεδόνες είμαστε! Όχι, ρε παιδιά. Προς Θεού, δηλαδή. Αλλά άλογο, όχι ποδήλατο, όχι μηχανάκι ένας να ανεβαίνει ένας να κατεβαίνει. Εκεί δεν έχει προσωπικότητα το άλογο. Να σε αγαπάει το άλογο. Συγγνώμη.

Όλα αυτά βγαίνουν αυτόματα.

Γέρασα κι εγώ, ευαίσθητος έγινα! Τέλος πάντων.

Κύριε Στέργιο, ευχαριστώ πάρα πολύ για αυτήν τη συνέντευξη.

Πουλάκι μου, δεν ξέρω αν αυτό... Εγώ σου μίλησα από ψυχής. Ίσως ότι δεν είπα καλά να με συγχωρέσεις. Αυτά που ξέρω, αυτά που έζησα, αυτά λέω.

Τα είπατε εξαιρετικά. Ευχαριστώ πολύ.

Και εγώ σε ευχαριστώ.

Το κλείνω εγώ τώρα.

Να είσαι ευλογημένη.

Να είστε καλά και εσείς και ευλογημένος.