[00:00:00]Καλημέρα. Πώς ονομάζεστε;

Ονομάζομαι Γιώργος Διαμαντής.

Είναι Παρασκευή 8 Απριλίου του 2022. Βρισκόμαστε με τον Γιώργο Διαμαντή στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Εγώ ονομάζομαι Ραφαέλα Νίκα, είμαι ερευνήτρια στο Istorima και ξεκινάμε. Θέλετε να μας πείτε λίγα λόγια για εσάς; Πότε και πού γεννηθήκατε;

Λοιπόν, γεννήθηκα στη Θεσσαλονίκη το 1982. Είμαι σαράντα χρονών, δηλαδή.

Έχετε αδέρφια;

Έχω άλλα δύο αδέρφια, τώρα που ζούνε δηλαδή, γιατί είχα και έναν άλλο αδερφό. Και μένω στη Θεσσαλονίκη ακόμα για αυτήν την περίοδο.

Πώς ήταν τα παιδικά σας χρόνια εδώ στη Θεσσαλονίκη;

Λοιπόν, τα παιδικά μου χρόνια ήτανε αρκετά καλά. Πήγα νηπιαγωγείο και δημοτικό στη σχολή τυφλών, στο Ειδικό Δημοτικό Σχολείο. Εκτός αυτού, είχα το πλεονέκτημα εκεί πέρα -ας πούμε- σαν παιδί του χώρου, ώστε μπορούσα να παίξω κάποια παιδικά παιχνίδια. Βέβαια, εγώ αλήθεια είναι ότι έπαιζα και με παιδιά αλλού, με βλέποντες -ας πούμε-, όσο τέλος πάντων μπορούσα και όσο καταλάβαινα ότι μπορώ ή δεν μπορώ.

Τι είδους παιχνίδια παίζατε για παράδειγμα; Θυμάστε έτσι;

Κρυφτό, κυνηγητό. Τι παίζαμε; Μήλα; Νομίζω σχεδόν όλα τα παιδικά τα ’χα παίξει, ό,τι μπορούσα. Ποδήλατο μ’ άρεσε πολύ. Έκανα, όταν ήμουν μικρός, πάρα πολύ. Έπαιζα πολύ ποδοσφαιράκι ξύλινο. Μ’ άρεσαν πάρα πολύ τα ποδοσφαιράκια, τα ξύλινα. Είχα έναν θείο. Αυτός με βοηθούσε πάρα πολύ σε αυτά τα παιχνίδια γενικώς και πηγαίναμε έτσι. Μου είχε πάρει και ένα κάποια στιγμή ένα ποδοσφαιράκι, πλαστικό βέβαια, αλλά έκανε δουλειά.

Ναι, ναι. Ωραία. Εσείς από πότε χάσατε την όρασή σας; Πώς συνέβη;

Εγώ την έχασα στη θερμοκοιτίδα. Ήμουν πρόωρος και εκεί μέσα στην θερμοκοιτίδα από το οξυγόνο προφανώς... Ήταν η εποχή που συνέβαιναν τέτοια ατυχήματα. Προφανώς δεν είχε εξελιχθεί τόσο ακόμα η τεχνολογία -ας πούμε-, γιατί και άλλα παιδιά της εποχής μου είχανε απ’ τη θερμοκοιτίδα πάλι προβλήματα.

Άρα, ουσιαστικά ζήσατε μ’ αυτό από την αρχή;

Είναι επίκτητο, ναι. Είναι επίκτητο, απλά, επειδή μεγάλωσα έτσι, φαίνεται σαν εκ γενετής, ας πούμε. Εντάξει. Ναι, ναι. Συνήθισα, γιατί μεγάλωσα έτσι.

Αν σας ρωτούσα εγώ τώρα, αν θα προτιμούσατε να είχατε γεννηθεί με όραση και στη συνέχεια να την χάνατε ή αν προτιμάτε έτσι όπως γεννηθήκατε ουσιαστικά, ποιο θα ήταν προτιμότερο;

Νομίζω ότι και τα δύο έχουν υπέρ και κατά.

Δηλαδή;

Ένας, ο οποίος θα γεννηθεί με όραση, αλλά θα τη χάσει, θα δυσκολευτεί να προσαρμοστεί. Βέβαια, παίζει ρόλο και ο χαρακτήρας του, πόσο δυνατός χαρακτήρας είναι. Από την άλλη, έχει την εικόνα και αυτό βοηθάει σε πολλά πράγματα. Δηλαδή μένει η εικόνα και έτσι πολλά πράγματα μπορεί να τα μάθει εύκολα. Να δει, να αλλάξει τον τρόπο σε κάποιες τεχνικές του ευκολότερα. Μάλλον, να αλλάξει απλά την τεχνική που θα χρησιμοποιήσει, αλλά στην ουσία έχει την εικόνα από παιδί -ας πούμε- και όσον αφορά στη ζωή του, στη συμπεριφορά του, σε όλα! Δηλαδή, είναι δίκοπο μαχαίρι. Απλά πιστεύω ότι ψυχολογικά είναι δύσκολο, γιατί πολλοί άνθρωποι για κάποια χρόνια ίσως να πέφτουν σε άρνηση και να δυσκολεύονται. Εγώ εντάξει το ψυχολογικό δεν το είχα, γιατί γεννήθηκα έτσι. Πιστεύω ότι εμένα μου έλειψε η εικόνα. Αυτό. Η αίσθησή της. Εντάξει, έχω την αίσθηση του φωτός, την αντίληψη, αλλά η εικόνα γενικά ως αίσθηση… Αυτό που λέμε «Μία εικόνα, χίλιες λέξεις» να το πω έτσι απλά. Το ότι κάτι το βλέπεις και πολύ απλούστερο. Και φυσικά, σε πράγματα, τα οποία δεν τα έχω δοκιμάσει λόγω της όρασης. Αυτό. Δηλαδή δεν ξέρω, αν μπορώ να επιλέξω. Ναι. Ίσως καλύτερα απ’ τη μία, με την έννοια ότι δεν μπήκα στη διαδικασία, ας πούμε…

Να γευτείτε-

Να γευτώ μια δυσκολία, ας πούμε, και να πρέπει να ανταπεξέλθω σε έναν καινούργιο τρόπο ζωής και να μπορέσω να μην πέσει η ψυχολογία μου ή και για να την ανεβάσω κιόλας.

Εσείς άρα, ποτέ στη ζωή σας δεν είχατε κάποιο θέμα, έτσι να…

Όχι δεν είχα, γιατί δεν το έζησα. Ίσως μόνο σε κοινωνικό επίπεδο, ίσως. Εντάξει σαν παιδί… Τα παιδιά, επειδή είναι λίγο πιο σκληρά -εντάξει- πάντα ίσως υπάρχει ένα bullying, όπως λέμε στις μέρες μας. Πάντα, εντάξει. Αλλά αυτό… Λες ότι τα παιδιά είναι σκληρά γενικά. Το κάνουν σε όλα, δυστυχώς-

[00:05:00]Εννοείται.

Σε οτιδήποτε. Ναι.

Εννοείται, εννοείται. Εσείς που γεννηθήκατε ουσιαστικά ή τέλος πάντων ήταν αρκετά πρόωρη -ήρθε πολύ πρόωρα- η τύφλωση, πώς φτιάχνετε εικόνες, αν φτιάχνετε εικόνες με τον νου; Δηλαδή, εγώ λέω, για παράδειγμα, τη λέξη «φεγγάρι». Εσείς πώς την αντιλαμβάνεστε ακριβώς; Γιατί δεν είναι κάτι που μπορούμε να αγγίξουμε με την αφή, όπως μία καρέκλα.

Ναι, ναι. Πολλά νομίζω είναι λίγο αφηρημένα. Εγώ το φεγγάρι, ας πούμε, επειδή μόνο μπορώ να δω το φως του… Εντάξει, έχω την αντίληψη του φωτός του φεγγαριού το βράδυ. Καταλαβαίνω, όταν έχει φεγγάρι, ας πούμε. Αλλά σαν εικόνα όχι. Μόνο άμα μπορέσω να το δω σαν σχήμα. Αλλά και πάλι δεν σου αποτυπώνεται το ίδιο.

Σαν σχήμα, όταν λέτε; Μπορείτε όντως να το δείτε ή να το σκεφτείτε;

Αν κάποιος μας το δώσει σε ένα ομοίωμα, ας πούμε, κάπως έτσι. Αλλά πάλι δεν είναι η αίσθηση η ίδια. Αλλιώς είναι, όταν το βλέπεις κάτι, οπωσδήποτε. Γιατί υπάρχει μια… Ειδικά η λέξη φεγγάρι που έχεις διαλέξει κιόλας, είναι και λίγο ευρεία. Εκτός απ’ το φεγγάρι-φεγγάρι, πάει και σε άλλα πράγματα, ας πούμε. Δηλαδή είναι κάτι που έχει εμπνεύσει ποιητές, πράγματα. Δεν είναι μόνο ένα φαινόμενο στον ουρανό. Έχει πλατειάσει και αυτό το παίζει οπωσδήποτε η εικόνα. Σε εμάς -ναι- αυτό που λες, όντως είναι ένα πρόβλημα. Πολλά πράγματα είναι εγκυκλοπαιδικά, νομίζω. Ναι. Και από κει και πέρα ό,τι βοηθήματα μπορούμε να βρούμε μέσω εποπτικών μέσων για να μπορέσουμε να δούμε πώς είναι κάτι.

Δηλαδή, τι είδους τέτοια βοηθήματα -γιατί δεν γνωρίζω εγώ- υπάρχουν;

Παράδειγμα, κάποιος να κάνει το σχήμα του, ας πούμε, είτε σε ένα… Τώρα με την τρισδιάστατη εκτύπωση, ίσως κάποιος να μπορέσει να το τυπώσει και να το δεις πώς είναι περίπου σαν σχήμα, ας πούμε, ή κάποιος να στο φτιάξει με ένα αντικείμενο και να σου πει: «Να, περίπου έτσι είναι το φεγγάρι ή ο ήλιος».

Κατάλαβα.

Στο εξωτερικό υπάρχουν… Ας πούμε, νομίζω, στην Βαρκελώνη υπάρχει μία οργάνωση που έχει όλο το ηλιακό σύστημα και δείχνει την κίνηση... Μπορεί να πάει ένας τυφλός και να δει πώς κινούνται κανονικά γύρω-γύρω απ’ τον ήλιο τα σώματα κτλ. Ναι. Αλλά πάλι… Ναι, είναι κάτι και αυτό, βέβαια. Έτσι; «Απ’ το ολότελα -λέει- καλή και η Παναγιώταινα».

Εννοείται. Μία ερώτηση που πάντα είχα πραγματικά… Ένας άνθρωπος, ουσιαστικά, χωρίς όραση-

Ναι.

Βλέπει… Όχι βλέπει. Φαντάζεται κάτι στον ύπνο του;

Μα, βλέπει όνειρα.

Ναι, βλέπετε όνειρα;

Ναι. Άμα σου πω ότι αυτό σκέφτηκα ότι θα ρωτούσες τώρα.

Είναι λίγο η συνέχεια…

Όχι, λέω κατάλαβα ότι θα ρωτούσες αυτό. Λοιπόν, ναι έχει, αλλά με τις συνθήκες που έχει στη ζωή του. Δηλαδή εγώ με την όση όραση που έχω... Τα όνειρα έχουν να κάνουν πιο πολύ… Έτσι κι αλλιώς είναι φαντασία, υποσυνείδητο. Οπότε έχει να κάνει μ’ αυτές τις παραστάσεις που έχεις ήδη στη ζωή σου κυρίως. Οπότε είναι διαφορετικός ο τρόπος που βλέπει τα όνειρα. Όπως -ας πούμε- ζει στη ζωή του, αντίστοιχα θα νιώσει την αίσθηση αυτή στον ύπνο του. Κάπως έτσι. Δηλαδή δεν μπορεί να δει -ρε παιδί μου- να πει: «Αχ είδα -ξέρω γω, τι να σου πω τώρα;- ένα τοπίο» κι αυτά. Αλλά μπορεί να φανταστεί ότι βρέθηκε κάπου -ας πούμε- και του άρεσε πολύ.

Και ίσως λειτουργεί περισσότερο με τη μυρωδιά, με την αφή;

Ναι, όλες οι υπόλοιπες αισθήσεις. Ναι.

Ωραία.

Και φυσικά βλέπεις και γεγονότα, ας πούμε, και πολλά που δεν έχουν και αλληλουχία, γενικώς. Κάπως έτσι συμβαίνει, απλά λείπει πάλι η αίσθηση της όρασης κι εκεί.

Εσείς είπατε έχετε κι άλλα δύο αδέρφια;

Ναι.

Σας βοηθούσαν έτσι από παιδιά, όταν ήταν; Δηλαδή πώς ήταν η καθημερινότητά σας; Πηγαίνατε μαζί βόλτες;

Ναι. Βέβαια, εγώ ήμουν πολύ μικρότερος απ’ τα αδέρφια μου ηλικιακά. Δηλαδή αυτοί ήταν έφηβοι, όταν εγώ ήμουν παιδί. Αλλά πάλι εντάξει. Ναι, είχαμε… Δηλαδή με έπαιρναν μαζί τους πολλές φορές και βόλτα και... Ακόμη και σε καφετέριες που πήγαιναν, ας πούμε, με παίρνανε μαζί τους πολλές φορές. Δηλαδή, γνώριζα μεγάλους ανθρώπους συνήθως. Είχα συναναστροφή πάντα με μεγαλύτερους, όταν ήμουν μικρός. Γενικά, εντάξει, νομίζω ότι όσο μπορούσαν με βοήθησαν. Ναι.

Στο σχολείο είπατε βιώσατε ίσως και κάποια πράγματα…

Στο σχολείο νομίζω πως όχι. Όχι, στο σχολείο δεν βίωσα. Όχι. Περισσότερο σε επίπεδο παιχνιδιών, παιδιών, τέτοια. Δηλαδή σε γειτονιές και σε τέτοια. Όχι όμως σε τρομερό σημείο, δηλαδή που να μου έμειναν τραύματα. Εντάξει, νομίζω ότι ξεπερνιούνται. Δεν ήταν κάτι το τρομερό, ας πούμε.

Ίσως κάτι λεκτικό, για παράδειγμα;

[00:10:00]Κυρίως ναι. Εντάξει. Ένα παιδί του φαίνεται παράξενο. Δεν το κάνει από κακία. Άμα δεν ξέρει κιόλας, εντάξει. Και τότε δεν ήταν τόσο… Δεν υπήρχε ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης σ’ αυτά τα ζητήματα. Οπότε -εντάξει- σε ένα παιδί του φαινόταν περίεργο τώρα, ας πούμε, πώς… Ναι, ναι.

Εννοείται. Σχολείο μέχρι ποια τάξη είπατε πήγατε;

Στη Σχολή Τυφλών πήγα μέχρι την έκτη δημοτικού και μετά πήγα σε κανονικό σχολείο γυμνάσιο και λύκειο.

Εκεί δεν υπήρχε αλλαγή, για παράδειγμα;

Ναι, υπήρχε. Εκεί δυσκολεύτηκα να προσαρμοστώ πολύ σε άλλα δεδομένα. Ξαφνικά, βρέθηκα με πάρα πολλά παιδιά -εντάξει-, αλλά δεν είχα ποτέ πρόβλημα. Εκεί με βοήθησαν πάρα πολύ γενικώς και με κάποιους κράτησα και επαφές δηλαδή -εντάξει έτυχε, ας πούμε- μετά το σχολείο.

Κυρίως αυτή η βοήθεια ήρθε από συμμαθητές ή από δασκάλους-καθηγητές;

Και από τις δύο πλευρές και από τις δύο πλευρές. Ίσως είχαμε μια μικρή έλλειψη σε μέσα -όπως- σε σχέση με το σήμερα και σε… Πώς το λένε;

Τι;

Και σε εκπαιδευτικό κατάλληλο προσωπικό. Δηλαδή τώρα -ας πούμε- είναι καλύτερα τα πράγματα με την έννοια ότι τα παιδιά έχουν και τάξη ένταξης και τέτοια. Εμείς τότε ήμασταν λίγο πιο δύσκολα με την έννοια ότι έπρεπε να βρούμε τα πατήματά μας μέσα σ’ όλο το μάθημα σ’ όλα τα μαθήματα. Τέλος πάντων, όσο μπορούσαμε το παλέψαμε.

Και ποιος ήταν ο λόγος που δεν συνεχίσατε γυμνάσιο-λύκειο σε ειδικό σχολείο; Δεν υπήρχε;

Δεν είχε. Όχι, δεν υπήρχε.

Και δεν υπάρχει;

Όχι, όχι. Μόνο κάναμε ενισχυτική διδασκαλία μετά ή πριν, γιατί τότε ήταν οι δύο βάρδιες, πρωί και απόγευμα. Και αντίστοιχα, όταν ήμουν πρωινός, πήγαινα στη σχολή μετά έκανα ενισχυτικά, ας πούμε, σε μορφή φροντιστηρίου και τέτοια ή όταν ήμουν απόγευμα, έκανα το πρωί. Οπότε πιθανόν εκεί πέρα ίσως μπορούσαμε να καλύψουμε κάποια κενά που μας έμεναν, ας πούμε, απ’ το… Ήταν πιο άμεσο το μάθημα εκεί. Ναι.

Μετά το σχολείο κάνατε άλλες δραστηριότητες;

Ναι, έκανα. Σπούδασα στο πανεπιστήμιο στην Παιδαγωγική Ακαδημία, έκανα ένα ΙΕΚ πληροφορικής, έβγαλα μία σχολή τηλεφωνητών -εντάξει που την περνούσαμε όλοι τότε-, αλλά δεν το χρησιμοποίησα ποτέ. Από εκπαιδευτικά αυτό. Εντάξει και λίγο με τα αγγλικά, μ’ αυτά. Εντάξει. Ναι.

Με την πληροφορική πώς ακριβώς ασχοληθήκατε; Γιατί φαντάζομαι είναι δύσκολο για έναν μη βλέποντα.

Ναι, λοιπόν με την πληροφορική πώς ασχολήθηκα και πώς ασχολούμαστε μάλλον, γιατί αυτό υπάρχει και θα υπάρχει ακόμη περισσότερο όσο πάει ο καιρός. Με την πληροφορική χρησιμοποιούμε κάποια προγράμματα στον υπολογιστή, τα οποία κάνουν ανάγνωση της οθόνης. Δηλαδή ό,τι φαίνεται στην οθόνη, αυτό μετατρέπεται σε ήχο και μετά δια μέσω της κάρτας ήχου κι άλλων συστημάτων μετατρέπεται σε φωνή.

Έτσι λειτουργούσε και τότε και σήμερα δηλαδή;

Ναι, τότε ήταν λίγο πιο ρομποτικά τα πράγματα σε σχέση με σήμερα. Εντάξει. Αλλά εγώ δεν είχα θέμα. Τα είχα συνηθίσει τότε. Τώρα βέβαια είναι πιο καλά, οι φωνές είναι πολύ καλύτερες που έχουμε τώρα, πιο ανθρώπινες, πιο κοντινές -τέλος πάντων- με την πραγματικότητα.

Σήμερα σε τι βαθμό χρησιμοποιείτε υπολογιστές, την τεχνολογία;

Γενικά, σε καθημερινή βάση, σε καθημερινή βάση. Τώρα έτσι κι αλλιώς με τα κινητά πλέον, νομίζω ότι αρκετές ώρες -έτσι κι αλλιώς- τις περνάμε χρησιμοποιώντας το κινητό μας, ας πούμε, γενικώς. Να θες να δεις κάτι… Ας πούμε, είσαι στον δρόμο, θέλεις να δεις το λεωφορείο σου. Τσακ! Σε βοηθάει το κινητό σου πλέον να δεις -ξέρω γω- ή τι καιρό θα έχουμε σήμερα, ας πούμε.

Εσείς κυρίως έτσι με ποια εφαρμογή ασχολείστε στο κινητό είτε στον υπολογιστή;

Ναι, μπορώ να σου πω τώρα τελευταία στο κινητό περισσότερο και στο tablet μου. Τον υπολογιστή πιο πολύ τον έχω για συγκεκριμένες δουλειές. Δηλαδή φτιάχνω… Πιο πολύ για να μεταφέρω αρχεία και τέτοια κυρίως ασχολούμαι με τον υπολογιστή ή άμα έχω να κάνω κάποια δουλειά με το κινητό ή και το tablet περισσότερο, με το YouTube πάρα πολύ καλά και κάποια μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αλλά εντάξει, όχι σε υπερβολικό σημείο. Και επίσης, ασχολούμαι πολύ με προγράμματα, τα οποία χρησιμοποιούν την τεχνολογία RSS που είναι για τροφοδοσίες. Μπορείς να πάρεις -ας πούμε- τα τελευταία άρθρα από σελίδες που σε ενδιαφέρουν, γιατί μου αρέσει πάρα πολύ να ασχολούμαι με την ειδησεογραφία ας πούμε, και να βλέπω τι συμβαίνει στον κόσμο γενικώς. Μετά, εφαρμογές για ανάγνωση βιβλίων επίσης χρησιμοποιώ αρκετά, δηλαδή.

Kυρίως αυτά μάλλον.

Kαι εντάξει κάπου-κάπου και το Netflix πιο σπάνια, αλλά εντάξει και αυτό.

Το Netflix πώς λειτουργεί ακριβώς σε εσάς;

Το Netflix, επειδή είναι ένα πρόγραμμα που είναι παγκόσμιο… Και ξέρετε, είναι ένα πρόγραμμα που απευθύνεται σε όλον τον κόσμο και δεν γεννήθηκε στην Ελλάδα, είναι απ’ το εξωτερικό. Οπότε, έχουν προνοήσει ταινίες και σειρές που παίζονται να [00:15:00]μπορεί το πρόγραμμα του κινητού μας να διαβάζει και τους υπότιτλους.

Άρα μόνο τους διαλόγους έχει;

Ναι.

Δεν έχει περιγραφές εικόνων;

Έχει περιγραφές, στα αγγλικά έχει. Όχι… Σε κάποιες ταινίες έχει περιγραφές στα αγγλικά, τυχαίνει. Σε μερικές ταινίες έχει. Ναι.

Πάρα πολύ ωραία. Πέρα από αυτό, ασχολείστε, για παράδειγμα, με social media;

Ασχολούμαι, ναι.

Έχετε κάποια σελίδα είτε στο Facebook είτε στο instagram; Ασχολείστε;

Σελίδα; Όχι, δεν έχω σελίδες.

Δική σας. Εννοώ, να είστε χρήστης.

Είμαι, ναι, στο Facebook. Και στο Instagram βέβαια είμαι, αλλά είμαι πιο ανενεργός. Άντε καμιά φορά να ανεβάσω κανένα story. Δεν πολύ παίζω, γιατί έχει πιο πολύ βίντεο και τέτοια. Καμιά φορά έτσι μπαίνω και χαζεύω, αλλά στο Facebook περισσότερο, γιατί έχει και βλέπω πολλές φορές -ας πούμε- και από ειδήσεις και από θέματα τεχνολογίας που με ενδιαφέρουν όσον αφορά και την προσβασιμότητα σε εμάς. Οπότε, μπαίνω και διαβάζω και εκεί πέρα σε ομάδες που υπάρχουν. Ναι. Πιο πολύ αυτό και καμιά φορά κοινοποιώ και κανένα άρθρο που μου αρέσει ή που θεωρώ ότι είναι σοβαρό. Μετά ασχολούμαστε πολύ με τα προγράμματα ανταλλαγής μηνυμάτων. Αυτά, το Messenger, What's Up κτλ. Ναι.

Υπάρχει κάποια ίσως ομάδα που είναι αποκλειστικά και μόνο για μη βλέποντες στο Facebook και να συνομιλείτε όλοι μαζί, να ανταλλάσσετε απόψεις;

Έχουμε τέτοιες ομάδες μεταξύ μας.

Μεταξύ σας; Προσωπικές;

Ναι, προσωπικές έχουμε ναι. Δεν είναι απόλυτα κλειστή. Εντάξει τώρα άμα κάποιος μπει, μπαίνει. Αλλά -ναι- γενικά έχουμε. Ναι, κυρίως για ενδιαφέροντα, αλλά και… Έχουμε. Είμαι σε ομάδα στο WhatsApp, ας πούμε, που απλά μπαίνουμε και λέμε, ας πούμε, «Καλημέρα -ξέρω γω-. Σήμερα ωραία μέρα». Ξέρω γω τέτοια… «Θα πάμε θα κάνουμε αυτό». Ξέρετε, όπως σε κάποιες ομάδες που έχουν, ας πούμε, family και τέτοια κάποιοι.

Εννοείται, εννοείται. Μετά τη σχολή, μετά το Παιδαγωγικό, με τι ασχοληθήκατε; Δουλέψατε κάπου;

Ναι, εργάστηκα στη Σχολή Τυφλών, αλλά δεν μπήκα απ’ το παιδαγωγικό, ως δάσκαλος αρχικά. Αρχικά, χρειάζονταν έναν άνθρωπο να βοηθήσει… Επειδή είχα κάνει το ΙΕΚ Πληροφορικής, θέλαμε να κάνουμε το ECDL. Θέλανε τότε βασικά και έψαχναν άνθρωπο που ξέρει τα συστήματα, τα δικά μας -ας πούμε-. Πώς μπορεί να χρησιμοποιήσει ένας τυφλός, δηλαδή, τον υπολογιστή για να κάνουμε μαθήματα ECDL. Και έτσι ξεκίνησα και μετά μπήκε και το Braille, επειδή ήμουν και Παιδαγωγικό. Ήρθε και η διδασκαλία του Braille και έπαιξα σε διπλό ταμπλό μετά. Δηλαδή, μέσα στη δουλειά μου έκανα δύο διαφορετικά πράγματα.

Πολύ ωραία.

Και ταυτόχρονα πολλές φορές.

Και πόσα χρόνια ήσασταν εκεί;

Δεκαπέντε.

Από τι ηλικία περίπου;

24 περίπου. Στα 24 μπήκα. Εντάξει, σχεδόν ως τα 40-39-40 εκεί.

Έχετε κάνει μαθήματα Braille και σε βλέποντες και σε μη βλέποντες;

Ναι. Κυρίως σε βλέποντες περισσότερο, περισσότερο σε βλέποντες.

Αλλά ποια από τις δύο περιπτώσεις είναι -έτσι- πιο εύκολη για εσάς;

Νομίζω των βλεπόντων.

Για ποιους λόγους, για παράδειγμα, το θεωρείτε πιο εύκολο;

Για αυτό που λέγαμε στην αρχή. Για την εικόνα. Είναι πολύ πιο εύκολο να αποτυπώσει το σχήμα των γραμμάτων στο μυαλό του σαν εικόνα, γιατί δεν χρειάζεται την αφή του. Η αφή ναι μεν είναι μια άμεση αίσθηση, αλλά θέλει πολύ κόπο για να την εξασκήσεις, ενώ η όραση είναι πολύ πιο εύκολη. Δηλαδή μπορείς ίσως ευκολότερα να καταγράψεις στο μυαλό σου, ας πούμε, αυτό που έχεις δει, να το φωτογραφίσεις. Οπότε νομίζω ότι για τους βλέποντες είναι πιο εύκολο για αυτό και τελειώνουμε σε δυο μήνες έτσι κι αλλιώς περίπου τα μαθήματα. Ένας τυφλός δύσκολο να το κάνει τόσο πολύ και δύσκολο να μπορεί να κάνει τόσες πολλές ώρες που κάνω με έναν βλέποντα.

Δηλαδή πόσο περίπου παίρνει; Πόσο χρονικό διάστημα σε έναν μη βλέποντα να μάθει την Braille;

Εξαρτάται απ’ την ηλικία του, το πόσο δεκτικός είναι, το ποσό μελετάει… Πολλά. Δεν είναι στάνταρ.

Περίπου -έτσι- που κυμαίνονται; Σε κάποιους μήνες;

Ναι, συνήθως σε κάποιους μήνες κι αν έχει συνέπεια. Ναι. Αλλιώς άμα, ας πούμε, τα παρατήσει, γιατί μου ’χει τύχει πολλές φορές που ασχολήθηκα με παιδιά που για κάποιους λόγους είτε έτυχε να ταξιδέψουν, ας πούμε, να χάσουν… Οπότε, αναγκαστικά πήγαινε πίσω το πράγμα.

Φαντάζομαι ότι κάνετε και σε διαφορετικών ηλικιών-

Ναι.

Μαθητές μάθημα. Ποιους προτιμάτε κυρίως; Πιο νέες ηλικίες ή πιο μεγάλους;

Δεν έχω θέμα σ’ αυτό. Νομίζω ότι μπορώ να κάνω σ’ όλο το φάσμα. Εντάξει, εκεί που έχω δυσκολευτεί βέβαια, όχι στη γραφή Braille, στους υπολογιστές που έχω κάνει μάθημα σε υπερήλικες ανθρώπους. Εκεί έχω δυσκολευτεί -ναι- αρκετά. Όχι ότι δεν ήθελα να κάνω, απλά λόγω ηλικίας, λίγο γκρίνιας -ξέρετε- είναι λίγο πιο δύσκολα. Αλλά γενικώς δεν έχω θέμα. Δηλαδή, έχω ασχοληθεί με όλο το ηλικιακό φάσμα.

[00:20:00]Έτσι, θυμάστε κάποιο αστείο ή περίεργο περιστατικό που να συνέβη μέσα στην τάξη ή έξω απ’ την τάξη εκεί στη Σχολή Τυφλών; Έτσι, μία ιστορία, κάτι που να σας έμεινε; Χωρίς να πείτε ονόματα, απλά σαν ιστορία, δηλαδή κάτι που να συνέβη.

Εντάξει αρκετά, αρκετά ευτράπελα μπορώ να πω.

Ίσως αλλιώς κάποια δύσκολη μέρα που να λέτε ότι: «Σήμερα ήταν πολύ δύσκολη μέρα στη δουλειά για κάποιο λόγο».

Δύσκολες μέρες νομίζω είχα αρκετές -ναι-, γιατί τύχαινε κάποιες μέρες είτε λόγω προγράμματος είτε λόγω του ότι κάτι στράβωνε… Δηλαδή κυρίως εμένα με χαλούσε, όταν συνέβαινε κάποιο γεγονός, το οποίο πήγαινε πίσω τα πράγματα είτε από άποψη βλάβης είτε καμιά φορά, όταν με διακόπτουν λόγω -ξέρετε- κάποιας επίσκεψης. Κάτι εκεί που κόβεται ο ειρμός, που δεν μπορεί μετά να βρεθεί άκρη. Εκεί υπάρχει ένα θέμα. Ή επειδή, ας πούμε, εμείς έχουμε και εκτός από παιδιά μόνο με τύφλωση και με άλλα [Δ.Α. 00:24:41] προβλήματα και συμβαίνουν κάποια ευτράπελα. Συνήθως εκεί συμβαίνουν. Δηλαδή παιδάκια που έχουν ίσως κάποιον αυτισμό ή κάποια νοητική υστέρηση, δηλαδή. Έτυχε μαθήτρια που έχει θεματάκι, μία φορά ήθελε να με χαϊδέψει, ξέρω γω. Ναι, προσπάθησε να μου σηκώσει την μπλούζα, να με χαϊδέψει, να σου πω έτσι. Το έκανε, εντάξει, από... Όχι από πονηριά. Έτσι αισθάνθηκε το παιδί εκείνη τη στιγμή. Ναι, αρκετά μου έχουν συμβεί. Μια φορά μάλιστα, θυμάμαι, έκανα μάθημα σε δυο παιδιά και ο ένας ήταν πάρα πολύ κουρασμένος, δεν είχε κοιμηθεί το βράδυ, δεν ξέρω. Και επειδή λίγο θεωρητικά τα κάναμε, δεν μιλούσαμε εκείνη τη στιγμή, έπρεπε να τους πω κάποια πράγματα. Ήταν κουρασμένος. Σε μια φάση κατάλαβα ότι κοιμήθηκε λίγο. Τον πήρε ο ύπνος. Του λέω: «Κοίτα, άμα θες το σταματάμε. Κάνουμε… Έρχεσαι άλλη φορά», γιατί κατάλαβα ότι δεν μπορούσε να… Δεν το έκανε επίτηδες. Εντάξει, έτυχε τώρα, είχε όλη την ημέρα στην πλάτη.

Δεν μπορούσε να ανταποκριθεί.

Ακριβώς. Ναι, έχω πάρα πολλά. Τώρα άμα κάτσω, ας πούμε, και σκεφτώ, μου έχουν συμβεί αρκετά, δηλαδή στη δουλειά. Ναι.

Θα λέγατε ότι είναι μία δύσκολη η μία εύκολη δουλειά;

Δύσκολη μόνο όσον αφορά περισσότερο από πνευματικής άποψης. Από σωματικής όχι-όχι. Πνευματικά περισσότερο. Δηλαδή πρέπει να καταβάλεις πολλή σκέψη, πολλή προσπάθεια. Ιδίως σε έναν που δεν βλέπει, πρέπει να προσπαθήσεις να μπεις στη λογική πώς μπορεί να το καταλάβει, πώς θα το συλλάβει. Οπότε, πρέπει να δεις, ας πούμε, βάση και ηλικία, δηλαδή να καταλάβεις αυτός τι ακούσματα έχει πάνω σε αυτό το πράγμα και να πατήσεις εκεί πέρα.

Εσείς διατηρείτε -έτσι- επικοινωνία, επαφές με παλιούς μαθητές σας;

Ναι, έχω. Βέβαια, επειδή εντάξει πλέον έχω κάνει με πάρα πολλούς, δεν μπορώ να έχω με όλους. Αλλά ναι, έχω πάντως. Ναι. Και λόγω πολλές φορές και καταστάσεων συμβαίνει, ας πούμε, να έχω επαφές και λόγω επιλογής.

Τι σας έχουν πει; Έχουν αξιοποιήσει τη μέθοδο Braille μετά την πιστοποίηση;

Κάποιοι και σε επαγγελματικούς λόγους ίσως. Ναι, στη δουλειά τους σαν εκπαιδευτικοί. Έτυχε, ας πούμε, να έχουνε παιδιά ή ακόμα και αν δεν έχουνε να κάνουν κάποιες μέρες που… Κάνω στα σχολεία κάποιες βδομάδες που κάνουν που ασχολούνται με την αναπηρία. Εκεί πέρα πάντα τυχαίνει να έρθουν να μου ζητήσουν τη βοήθειά μου να γράψουμε κάποια πράγματα. Ναι, οπότε… Είτε να μας καλέσουν σε σχολεία που να κάνουμε επίσκεψη να δείξουμε πώς λειτουργούμε ή να έρθουν αυτοί στο σχολείο μας. Έχουμε και τέτοια και επισκέψεις και ένθεν κι ένθεν.

Με βάση την εμπειρία σας στον χώρο, ποιοι θεωρείτε ότι είναι οι πιο συνηθισμένοι λόγοι που οδηγούν ουσιαστικά τους ανθρώπους στο να μάθουν τη μέθοδο Braille;

Κυρίως πιστεύω είναι η εκπαίδευση, η μοριοδότηση και κάποιοι το θέλουν πραγματικά. Αλλά οι περισσότεροι -εντάξει- το κάνουν όπως κάνουν τόσα πράγματα, γιατί κερδίζουν μόρια. Αλλά εντάξει, πάντα κάποιοι μένουν στην ιστορία μετά. Τους αρέσει στον χώρο και ασχολούνται γύρω-γύρω.

Πέρα από τη Σχολή Τυφλών έχετε κάνει κάποια άλλη δουλειά στη ζωή σας;

Έχω κάνει μόνο κάποια ΙΕΚ. Και σε κάποια ΚΕΚ έχω κάνει επίσης, αλλά -ναι- μέχρι εκεί.

Άρα, ουσιαστικά, αποκλειστικά στο εκπαιδευτικό…

Ναι, αποκλειστικά. Δεν έχω κάνει κάτι άλλο. Μου είχε προταθεί κάποια στιγμή είχα κάνει και για να γίνω τηλεφωνητής, αλλά τελικά, επειδή μου προέκυψε αυτό το παράτησα, δεν ασχολήθηκα καν.

Γίνονται -επειδή δεν γνωρίζω πολλά άτομα που έχουν θέματα όρασης- ασχολούνται με την τηλεφωνία;

Ναι, ναι τηλεφωνητές. Κι εγώ είχα κάνει χαρτιά για να μπω σε νοσοκομείο, αλλά μετά προέκυψε αυτό και έτσι το σταμάτησα, δεν το δοκίμασα. Συμβαίνει. Τώρα βέβαια δεν βγαίνουν τόσο εύκολα προκηρύξεις, αλλά συμβαίνει. Ναι.

Εσάς η έλλειψη όρασης στάθηκε ποτέ εμπόδιο στο να δουλέψετε κάπου που θέλατε; Δηλαδή να είχατε μία επιθυμία και να είπατε ότι, λόγω όρασης, δεν μπορώ να το κάνω;

[00:25:00]Όχι, δεν πρόλαβα, γιατί νομίζω από μικρός μου βγήκε η δυνατότητα και έτσι την αξιοποίησα. Οπότε, δεν πρόλαβα να το ζήσω αυτό το συναίσθημα.

Πέρα από τη δουλειά ή την εκπαίδευση πιο πριν, ασχολείστε με κάτι άλλο; Ή παλαιότερα είχατε κάνει κάποιο άθλημα ποτέ στη ζωή σας;

Ναι, έχω κάνει, έχω κάνει. Έπαιζα ποδόσφαιρο, έκανα και στίβο. Έχω κάνει αθλητισμό. Προ του κορωνοϊού ασχολήθηκα πάρα πολύ με χορό τα τελευταία χρόνια. Έκανα διάφορους, κυρίως παραδοσιακούς, αλλά έχω δοκιμάσει και άλλους χορούς. Αλλά παραδοσιακούς έκανα στάνταρ. Δηλαδή, ήτανε περίπου τρία-τέσσερα χρόνια μέχρι τον κορωνοϊό. Ναι, τόσο τόσο. Και με μουσική ασχολήθηκα, αλλά πολύ λίγο. Όμως πιο μικρός. Έχω κάνει πολλά. Δεν έχω βέβαια πολύ σταθερά χόμπι. Ίσως ο χορός να είναι το πιο σταθερό. Ναι.

Ουσιαστικά, να ξεκινήσω λιγάκι από ένα απ’ αυτά, το ποδόσφαιρο. Παίζετε σε κάποια ειδική ομάδα;

Ναι, ναι. Είχαμε μια ειδική ομάδα. Υπάρχει ακόμη και σήμερα η ομάδα. Υπάρχει και η εθνική δηλαδή και παίζαμε κανονικά τουρνουά, το ένα, τ’ άλλο. Πηγαίναμε, έρχονταν άλλοι από το εξωτερικό, πηγαίναμε εμείς. Είχαμε διάφορα τέτοια. Τώρα θα μου πεις πώς γίνεται το ποδόσφαιρο;

Ναι, για πείτε μου. Φαντάζομαι με ειδικές μπάλες;

Η μπάλα μέσα έχει κάποια ρουλεμανάκια, τα οποία, όταν κουνιέται, όταν κυλάει η μπάλα στον αγωνιστικό χώρο, παράγει θόρυβο. Οπότε, ακούγοντας και μιλώντας παίζεται το παιχνίδι.

Και ο τερματοφύλακας είναι επίσης μη βλέποντας;

Όχι, όχι, όχι. Είναι κανονικός βλέποντας. Δε θα μπορούσε να ήταν αλλιώς.

Ναι, το φαντάζομαι. Για αυτό το ρώτησα.

Ναι, ναι, γιατί και πρέπει να αποκρούσει, αλλά πρέπει να κατευθύνει κιόλας. Οπότε πρέπει να ξέρει τι συμβαίνει.

Και είναι συνήθως ίσως ο προπονητής της ομάδας;

Όχι, όχι. Δεν είναι απόλυτο. Όχι. Υπάρχει… Η μια ομάδα έχει τον προπονητή, τον τερματοφύλακα της, έχει τον leader, αυτός που είναι πίσω απ’ την αντίπαλη εστία και κατευθύνει επίσης την επίθεση της ομάδας. Έχει μια οργάνωση, ας πούμε.

Και είπατε ασχοληθήκατε πιο σταθερά με τον χορό. Στους παραδοσιακούς, για παράδειγμα, ήτανε πάλι μη βλέποντες;

Ναι.

Άρα υπάρχει και εκεί ειδική ομάδα;

Είχαμε, νομίζω, και μία που έβλεπε, μια κυρία. Ναι. Αλλά κυρίως -ναι- ήταν έτσι η ομάδα. Αλλά νομίζω πως δεν θα είχα πρόβλημα να κάνω και σε κανονική. Στον χορό ειδικά θα μπορούσα, πιστεύω.

Φαντάζομαι, ναι. Και ειδικά παραδοσιακούς, επειδή ακουμπάνε τα χέρια. Νομίζω ότι…

Ακριβώς.

Τί άλλου είδους χορούς έχετε κάνει;

Έχω κάνει tango. Μάλιστα πήγαινα και σε Μιλόνγκες και έκανα… Χόρευα και με άλλους έτσι για να μάθω, να φύγει και το… Πώς το λένε; Να απελευθερωθεί κάπως -ξέρεις- και το σώμα και η ιδέα, ας πούμε. Εντάξει έχω δει και τα λάτιν, αλλά δεν έχω ασχοληθεί. Εννοώ, θα ασχολούμουν, αλλά έκατσε μετά η φάση και πήγαν όλα πίσω λίγο. Έγινε με τον κορωνοϊό δηλαδή και σταμάτησα ότι σκέψη υπήρχε. Είχαν κλείσει όλα. Μετά, νομίζω ότι ακόμα δεν το έχω ψάξει.

Υπάρχει κάποιο χόμπι, κάποια ασχολία με την οποία θα θέλατε να ασχοληθείτε, αλλά λόγω έλλειψης όρασης δεν μπορείτε να το κάνετε;

Ναι, πολλά νομίζω.

Όπως;

Πολλά! Ίσως θα μ’ άρεσε, ας πούμε, να ασχολούμουν πολύ με τη θάλασσα. Με τέτοια πράγματα, με ψάρεμα στη θάλασσα, τέτοια. Πιστεύω είμαι πολύ του νερού. Με κάποιο σκαφάκι, βάρκα, τέτοια. Θα μου άρεσαν αυτά πολύ. Μετά μου αρέσουν πολύ οι πεζοπορίες. Βέβαια, εντάξει πηγαίνω όσο μπορώ με ανθρώπους βλέποντες μαζί, αλλά ναι… Είμαι πολύ της πεζοπορίας, της φύσης γενικά. Μου αρέσει πάρα πολύ. Οπότε θα το είχα σε πολύ πιο στερεή βάση, σε ποιο καθημερινή ίσως ή εβδομαδιαία τέλος πάντων. Ναι, δηλαδή μπορεί να έκανα και πιο extreme πράγματα ίσως. Είμαι λίγο της περιπέτειας.

Όπως; Ποιο είναι το πιο extreme που θα θέλατε πραγματικά να κάνετε;

Θα δοκίμαζα και canyoning -πώς τα λένε αυτά;- και αναρριχήσεις και ίσως ακόμα και παρά πέντε και τέτοια. Εντάξει αυτό βέβαια πάλι μπορεί με κάποιον άνθρωπο, ίσως, επειδή είσαι δεμένος κι αυτά. Ίσως να το δοκιμάσω κάποτε. Δεν ξέρω. Κάτι αντίστοιχο, αλλά γενικά -ναι- είμαι λίγο της περιπέτειας. Μ’ αρέσουν τα σπορ τα δυνατά.

Τι είναι αυτό που θα λέγατε ότι σας δυσκολεύει περισσότερο στην καθημερινότητά σας;

Η προσβασιμότητα, γενικά. Η χώρα μας δεν φημίζεται για τις υποδομές της. Ναι, υπάρχει έτσι μία -πώς το λένε;- μία κατάσταση άνω-κάτω, δηλαδή και στην κίνησή μας με τα παρκαρίσματα, με όλα. Πάρα πολλά εμπόδια. Είναι γενικά αυτές οι πόλεις που είναι μεγαλουπόλεις, είναι δύσκολες. Ναι.

Άρα, κυρίως στις βόλτες σας, σας δυσκολεύουν στη μετακίνηση;

Στη μετακίνηση.

Φαντάζομαι ότι για αυτόν τον λόγο πηγαίνετε σε συγκεκριμένα σημεία της πόλης ή δεν στέκεται αυτό εμπόδιο;

[00:30:00]Όχι, όχι, δεν στέκεται εμπόδιο. Όχι, όχι, δεν στέκεται εμπόδιο αυτό. Όταν είναι να πάω κάπου, θα πάω. Δεν έχω θέμα, μα έτσι μα αλλιώς.

Και στη μετακίνησή σας σε άγνωστα μέρη πηγαίνετε μόνος ή πηγαίνετε με κάποιον βλέποντα;

Εξαρτάται την περίπτωση. Δεν υπάρχει κάτι στάνταρ. Αν μπορώ να βρω κάποιον, ναι. Αλλά τυχαίνει πολλές φορές να πάω και μόνος. «Ρωτώντας πας στην πόλη», που λένε.

Συνήθως -έτσι- ποιο μεταφορικό μέσο χρησιμοποιείτε;

Το αστικό λεωφορείο. Ναι.

Ταξί χρησιμοποιείτε;

Ακόμα δεν έχουμε μετρό. Ναι, χρησιμοποιώ πιο σπάνια. Σήμερα χρειάστηκα και βρήκα τον μπελά μου κιόλας. Δεν έβρισκα με τις απεργίες που είχε στα τέτοια... Ναι. Αλλά -ναι- χρησιμοποιώ και ταξί, αλλά πιο σπάνια. Κάπου που είναι λίγο πιο δύσκολο, που θέλει δύο λεωφορεία ή κάποιος δεν ξέρει να μου πει πώς θα πάω εκεί. Οπότε, μόνο έτσι.

Υπάρχει γενικά πρόνοια από το κράτος για τους τυφλούς; Πέρα από τους δρόμους για τους οποίους ευθύνονται προφανώς και οι πολίτες και το κράτος.

Περισσότερο το κράτος στέκεται σε μια επιδοματική πολιτική κυρίως. Δηλαδή, δίνει κάποιο επίδομα αλλά και κάποιες παροχές. Αλλά μέχρι εκεί, όμως. Δηλαδή από άποψη υποστήριξης τεχνολογικής και άλλων πραγμάτων είναι λίγο δύσκολο εκεί. Δεν έχουμε πολλά πράγματα. Δηλαδή περισσότερο έχει να κάνει με κάποια προνόμια και τέτοια παρά, ας πούμε, με κάποια υποστήριξη.

Χρηματικά, απ’ ότι καταλαβαίνω.

Χρηματικά και κάποια… Παράδειγμα, έχουμε το πάσο μας για την μετακίνησή μας για παράδειγμα ή -ξέρω γω- μπορεί για τις διακοπές μας κάποια επιδότηση. Μέχρι εκεί. Έτσι και αλλιώς αυτά οικονομικά είναι, άμα το πάρουμε στην κυριολεξία. Ναι.

Διακοπές πηγαίνετε; Ταξίδια κάνετε;

Ναι.

Και στο εσωτερικό και στο εξωτερικό;

Ναι, έχω κάνει αρκετά ταξίδια, ναι. Και στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Μ’ αρέσουν πολύ τα νησιά το καλοκαίρι, δηλαδή, παρά πολύ.

Αφού είπατε ότι σας αρέσει και η θάλασσα, είναι λογικό.

Ναι, ναι.

Κάνετε ταξίδια μόνος; Με κάποιον βλέποντα;

Όχι, με βλέποντα συνήθως. Συνήθως, ναι, γιατί είμαι άνθρωπος λίγο που δεν μπορώ… Θέλω να γυρίσω γενικώς. Όταν πάω σε ένα μέρος, θέλω να πάω να δω και πράγματα, να αλλάξω... Οπότε, προτιμώ να έχω έναν βλέποντα μαζί μου να μπορούμε να το κάνουμε για να μην έχει «Αχ, δεν θέλω τώρα. Βαριέμαι. Πού να πάμε; Άστο».

Δεν ξέρω τώρα, αν είστε παντρεμένος.

Όχι ακόμη. Ίσως είμαστε στην ευθεία, ας πούμε.

Έχετε σχέση, για παράδειγμα, με…

Ναι, ναι, με βλέπουσα, ναι.

Ωραία. Πολύ ωραία. Πώς γνωριστήκατε; Έτσι από τη Σχολή Τυφλών, για παράδειγμα;

Ναι, ναι, μέσω της δουλειάς μου έγινε η γνωριμία.

Πολύ ωραία. Σήμερα -έτσι- πώς περνάτε την καθημερινότητά σας; Γιατί από ότι κατάλαβα δεν είστε πλέον στη Σχολή Τυφλών.

Εντάξει, τώρα, επειδή μένουμε αρκετά μαζί με την κοπέλα τη βοηθάω αρκετά και στο σπίτι. Μετά τον μοιράζω τον χρόνο. Πηγαίνω και στους δικούς μου, μένω και εκεί πέρα, τους βλέπω. Περπατάω πάρα πολύ. Μου αρέσει όσο έχει καλό καιρό. Τώρα η αλήθεια τώρα λόγω τέτοιο, δεν έχω κάνει ακόμα… Έχω αφήσει λίγο τα χόμπυ, λόγω των καταστάσεων. Αλλά εντάξει απ’ το φθινόπωρο νομίζω θα ξαναμπούμε δυναμικά πάλι στο… Κάνω και κάποια… Ψιλό-βοηθάω κάποιους ανθρώπους που με χρειάζονται για τεχνολογικά, για τέτοια. Πηγαίνω, ας πούμε, όποτε μου ζητάνε τη βοήθειά μου. Αυτά δεν τα αφήνω ποτέ.

Η περίοδος της καραντίνας πώς ήταν για εσάς; Σας επηρέασε είτε ψυχολογικά είτε ως προς τις ασχολίες σας;

Ως προς τις ασχολίες περισσότερο. Ψυχολογικά… Νομίζω ότι περπάτησα όσο δεν περπάτησα ποτέ. Οπότε… Εντάξει, πιο πολύ ήταν η αίσθηση του εγκλεισμού. Ok. Αυτό σαν αίσθηση. Όπως νομίζω οι περισσότεροι άνθρωποι που νιώθεις μια… Σαν να στερείσαι… Αυτό.

Και μια τελευταία ερώτηση. Τι συμβουλή ίσως θα μπορούσατε να δώσετε σε έναν άνθρωπο που έχασε πρόσφατα την όρασή του. Όχι που να ήταν εκ γενετής, για παράδειγμα.

Η ζωή συνεχίζεται με τα καλά της και τα στραβά της, που λέμε. Θετικά και αρνητικά. Ο καθένας πρέπει να βρει τη δύναμη να προσαρμοστεί στον καινούργιο τρόπο ζωής του. Γιατί δεν υπάρχει λόγος… Έτσι κι αλλιώς σε όλους τους ανθρώπους, είτε έτσι είτε αλλιώς, συμβαίνει κάτι. Απλά παίζει το μέγεθος, ας πούμε. Έχει διαφορά. Αλλά γενικά σε όλους μας συμβαίνουν ανατροπές στη ζωή μας που δεν ξέρουμε τι μπορεί να συμβεί. Οπότε, ο καθένας πρέπει να πορευτεί, να βρει τη δύναμη, είτε μόνος είτε με τη βοήθεια άλλων, αν δεν μπορεί μόνος και να σταθεί στα πόδια του και πάλι.

Ίσως κάποια συμβουλή για την καθημερινότητα, πέρα από το ψυχολογικά, δηλαδή, κομμάτι;

Να απευθύνει στους ειδικούς να μάθει, να εκπαιδευτεί σε αυτά που θα του χρειαστούν. Και να συναναστραφεί και με ανθρώπους του χώρου για να πάρει, να μάθει από την καθημερινότητά τους και να μην κλειστεί στον εαυτό του νομίζοντας ότι ήρθε το τέλος του κόσμου. Να συνεχίσει να κάνει πράγματα και, αν μπορέσει, να προσαρμόσει τα χόμπι του. Να μην τα παρατήσει. Να τα προσαρμόσει, ό,τι μπορεί, τέλος πάντων.

Ωραία. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ.

[00:35:00]Ευχαριστώ κι εγώ.