Istorima Archive

[00:00:00]Γεια σας, είμαι ο Θεόδωρος Φράγκος, ερευνητής για το Istorima. Είμαστε με τον αφηγητή με την ψευδωνυμία «Κάπα Μι», στο σπίτι του στα Ιωάννινα. Η ημερομηνία είναι 30 Ιουλίου 2022.

Καλησπέρα.

Καλησπέρα. Πού γεννήθηκες; Πού μεγάλωσες;

Γεννήθηκα στην Αθήνα, μεγάλωσα στην Αθήνα, μετά στην Καστοριά, δημοτικό στην Καστοριά, από τρίτη μέχρι έκτη δημοτικού και πρώτη γυμνασίου ήρθα στα Γιάννενα όπου είναι η καταγωγή μου. Βέρος Γιαννιώτης, Καλουτσιανός.

Πώς σου φάνηκε η μετάβαση στα Γιάννενα από την άλλη πόλη;

Κοίτα, πάντα ήμουνα ένα άτομο θεωρώ που προσαρμοζόμουν εύκολα, οπότε και εδώ εύκολα προσαρμόστηκα. Κοινωνικός ήμουνα. Ήρθα εδώ πρώτη γυμνασίου. Γρήγορα έκανα παρέες από διάφορα μέρη, από το στίβο που πήγαινα, απ' τα Αγγλικά, ήδη ήμουν σκεϊτάς τότε και βγαίναμε έξω στους δρόμους και βρισκόμασταν έτσι, οι παράξενοι τύποι τότε. Γιατί σκεϊτάδες ήταν πάρα πολύ λίγοι στα Γιάννενα. Καλά, δεν ήμουν σκεϊτάς. Δεν ήξερα να κάνω skate, αλλά ανέβαινα στο σανίδι και πήγαινα, ρε παιδί μου. Δεν έκανα κόλπα και τέτοια. Αυτό.

Έβλεπες άλλους που κάνανε;

Θυμάμαι, ναι. Θυμάμαι παρέες. Πιο πολύ, εντάξει, εγώ προσωπικά δεν έκανα παρέα τόσο πολύ με αυτά τα παιδιά που κάναν skate. Έκανα με τον Αρτέμη πολύ παρέα που ήταν στα rollers. Θεός, δεν ξέρω αν τον τέτοιο. Και ράπερ ήταν. Αλλά δεν έκανα τόσο πολλή παρέα με τα παιδιά, τον Παύλο και αυτούς τους σκεϊτάδες τους καλούς εδώ απ' τα Γιάννενα και τέτοια. Αλλά νομίζω ήμασταν και σε διαφορετικές παρέες γενικά. Εμείς ήμασταν νουμπάδες σκεϊτάδες να το πω έτσι, που απλά περιδιαβαίναμε τους δρόμους με τα φαρδιά τα ρούχα μας και–.

Είχατε συγκεκριμένα σημεία που πηγαίνατε;

Όχι. Όλα τα Γιάννενα. Γενικά εξερευνούσαμε όλα τα Γιάννενα.

Ποιοι ήταν οι παράξενοι τότε, που λες;

Κοίτα, παράξενοι ήμασταν από μία άποψη γιατί τότε στην ουσία δεν υπήρχαν. Δηλαδή φαινόμασταν πολύ διαφορετικοί με τα ρούχα τα φαρδιά, που κατεβαίναμε και Αθήνα, ξέρω ‘γω ή ερχόταν κανένας ξάδερφος εδώ και μας έφερνε ρούχα. Τέτοια φάση. Γιατί ούτε στα Γιάννενα υπήρχε ιδιαίτερη–. Δεν υπήρχαν μαγαζιά ιδιαίτερα με τέτοια ρούχα. Παίρναμε πιο μεγάλα παντελόνια για να είναι πιο φαρδιά, γενικά αντιγράφαμε ό,τι βλέπαμε ας πούμε, την κουλτούρα. Και από αυτή την έννοια εντάξει, δεν θυμάμαι, δεν ήμασταν και πολλά παιδιά έξω έτσι τότε. Μιλάμε τώρα για το ‘98, έτσι, ‘97, 1997.

Από πού ήταν νομίζεις οι πρώτες επιρροές σου, όπως θυμάσαι;

Η πρώτη μου εμένα επιρροή στο hip-hop ήταν στην Καστοριά. Πρέπει να ήμουν έκτη δημοτικού ή πέμπτη, δεν θυμάμαι, και είχα ακούσει στην τηλεόραση το Hip Hop Ηooligans, είχα δει σε video clip και θυμάμαι να έχω κάτσει και να το κοιτάω, ρε παιδί μου. Ήταν κάτι πολύ περίεργο για μένα, δεν το είχα ξαναδεί. Το metal το ήξερα, το rock το ήξερα. Tότε ήταν και στα φόρτε τους πολύ. Τα ελληνικά και αυτά τα ήξερα, αλλά πρώτη φορά άκουσα αυτό το πράγμα δηλαδή, και μου φαινόταν περίεργο. Όλως τυχαίως, καμιά εβδομάδα μετά πήγαμε σε κάτι φίλους, τέλος πάντων, που ο γιος μου έβαλε να ακούσω Wu Tang. δυνατά. Πρώτη φορά ήταν που άκουσα έτσι πραγματικά το hip-hop, και πραγματικά με είχε συγκλονίσει εκείνο το πράγμα. Νομίζω πρέπει να ήταν το Reunited το κομμάτι και θυμάμαι να με έχει συγκλονίσει εκείνο το «ντάπα-ντούπα», ξέρω ‘γω. Εκεί, αυτή ήταν η πρώτη μου επαφή. Μετά όμως… Εγώ άκουγα metal πιο πολύ, γιατί metal έβρισκα, metal άκουγαν όλοι, ξέρω ‘γω. Metal άκουγαν και οι δικοί μου, και έτσι. Ήμουν βασικά στη μουσική. Είχα αρχίσει να διαβάζω στίχους από metal πολύ και τέτοια, και μία μπάντα είχαμε πάει να ψιλοφτιάξουμε, αλλά μετά εδώ πρώτη γυμνασίου ήμουν μία φορά στα bowling, θυμάμαι και έρχεται–. Και θυμάμαι, ρε παιδί μου, ότι κοίταγα τα παιδιά που ήταν τα πρώτα παιδιά τότε που φόραγαν έτσο φαρδιά και τέτοια, ας πούμε. Έτσι γούσταρα να πάω στην παρέα τους και θυμάμαι ένας που με πλησίασε στα χαμένα, τύπου bullying, «Τι μουσική ακούς εσύ;» και τέτοια. Του λέω: «Δεν ακούω κάτι συγκεκριμένο. Εσύ τι ακούς;» Μου λέει: «Ηip-hop. Και εσύ από σήμερα hip-hop θα ακούς». «Ωραία», του λέω, «θα ακούω hip-hop και τέτοια». Kαι κάπως έτσι, πρώτη γυμνασίου ξεκίνησα. Δηλαδή μου έφεραν κασέτες. Ναι, κάπως έτσι ήταν οι πρώτες επιρροές. Μετά, ήταν ένα παιδί από την Αμερική που είχε έρθει εδώ. Δεν θυμάμαι το όνομά του, το ψευδώνυμο του πρέπει να ήταν Master.

Mester?

Αυτός πρέπει να ήταν που είχε φτιάξει το δικό μας graffiti crew, που ήταν το τρίτο graffiti crew στα Γιάννενα, τέταρτο, οι GRC. Ήταν παλιά oι UAC, Skia, αυτοί ήταν οι πρώτοι ας πούμε και καλά, και μετά ξεπεταχτήκαμε λίγο και εμείς. Αυτός είχε έρθει, μας είχε φτιάξει και αυτός μας είχε πάρα πολύ επηρεάσει. Μας είχε φέρει κάτι κασέτες DMX, πράγματα που δε τα ξέραμε καν, ας πούμε. Και φυσικά, μην πω το κλασικό ότι δεν υπήρχε η τεχνολογία, δεν υπήρχε τίποτα, δεν υπήρχαν καν CD στα CDοπωλεία. Δεν υπήρχε τίποτα. Έτσι κάπως.

Τι άλλες κασέτες είχες;

Δεν θυμάμαι. Grandmaster Flash πολύ, Wu-Tang κασέτες μας είχαν φέρει, και γενικά είχανε φέρει και κάτι βιντεοκασέτες που είδαμε πολλά video clip εκεί πέρα, μαζευόμασταν σε σπίτια και βλέπαμε video clip και θέλαμε να αρχίσουμε να μοιάζουμε έτσι κάπως σε αυτούς, στο ντύσιμο στην κουλτούρα σε όλα, και μετά κάπου εκεί είχα ψιλοαρχίσει να γράφω στίχους, κάπου εκεί δευτέρα γυμνασίου, τρίτη. Στα χαμένα. Στίχους εντωμεταξύ, έγραφε και ο πατέρας μου, ήταν ποιητής, σε βιβλία και τέτοια, ποιήματα. Και εντάξει, μου άρεσε. Είχα γράψει μία φορά κάτι στίχους, μετά ήμασταν εδώ, είχε φέρει ένα παιδί ένα αρμόνιο που είχε και drum machine επάνω, και ραπάραμε και καλά.

Πώς το είχατε βρει πώς δουλεύει; Πώς το μάθατε;

Όλα βλέποντας και κάνοντας. Δεν ξέραμε τίποτα. Τι να σου πω; Στην αρχή καταλάβαμε ότι μάλλον μπορούμε να συνδέσουμε το αρμόνιο στο στερεοφωνικό, ξέρω ‘γω, με κανένα καλώδιο που ψάχναμε να βρούμε. Α, τότε στην ουσία βασικά, με πλησίασε ο DJ Solon, ο οποίος είχε πάει να ξεκινήσει το πρώτο hip-hop στην ουσία συγκρότημα, από όσο εγώ ξέρω εδώ, στα Γιάννενα, με τον Dj Jeff τότε. Και με είχαν βρει στο δρόμο, είχαν μάθει αυτοί ότι γράφω ρίμες, και γράφανε και αυτοί και κάπως με είχαν βρει και μου είπαν να βρεθούμε μία μέρα να τέτοιο. Κάπως έτσι. Και κάπως έτσι, ο Σόλων είχε το πιάνο νομίζω. Πήγαμε πήραμε κάτι ψευτομικρόφωνα, μετά είδαμε ότι συνδέαμε το πιάνο. Α! Ναι, συνδέαμε το πιάνο στην είσοδο του μικροφώνου ενός στερεοφωνικού, και δίπλα είχε κι άλλη είσοδο μικροφώνου και ταυτόχρονα, έπαιζε πιάνο ο ένας ο άλλος βάραγε το drum και ραπάραμε τρεις φωνές σε ένα μικρόφωνο και τις back και όλα και τέτοια, και κάπου έχω μια τέτοια κασέτα. Και κάπως έτσι ξεκινήσαμε, στα χαμένα.

Είχατε και όνομα;

Τότε όχι, δεν είχαμε, GRC ήταν το όνομά μας. Σαν GRC βασικά είχαμε βγάλει και το πρώτο CD. Όλως παραδόξως, το πρώτο-πρώτο CD που βγάλαμε, το βγάλαμε σε στούντιο του Nάστου, ο οποίος βασικά ο Νάστος τότε πραγματικά γέλασε με τις μουσικές που είχαμε πάει. Ήταν μουσικός, ήταν στο στούντιο και έκατσε το παιδί και μας έγραψε όλο το CD. Δεν ξέρω αν έχεις ακούσει κάτι τραγούδια, «Το κλαμπ των τρελών», κάτι πανάρχαια κομμάτια. Ναι, τότε το πρώτο CD έτσι λεγόταν, «Το club των τρελών», κάπως έτσι, και μετά βγάλαμε και ένα, το «Κράτος βουτηγμένο». Αυτά τα είχαμε ηχογραφήσει εκεί, σε studio. Πρώτα δηλαδή είχαμε μπει σε studio. Πήγαμε να ξεκινήσουμε ωραία δηλαδή, αλλά μετά το γυρίσαμε στη φάση, ξέρεις στα σπίτια, στα από δω στα από κει, στα μηχανήματα, και ήρθε το underground σιγά-σιγά. Kάπως έτσι.

Ο πρώτος τίτλος πώς σας ήρθε;

Ξέρω ‘γω; Είχαμε γράψει ένα τραγούδι «Το Κλαμπ των Τρελών». Είναι το κλαμπ των τρελών, κάπως έτσι. Δεν θυμάμαι πώς πήγαινε, και έτσι. Εντωμεταξύ, τότε ήταν και η πιο γαμάτη φάση. Ξέρεις, γράφαμε πραγματικά ό,τι να 'ναι, ό,τι μας κατέβαινε, ό,τι βλακείες. Και ωραία πράγματα. Παιδιά, εντελώς έφηβοι και γουστάραμε που πηγαίναμε στο στούντιο, την είχαμε δει ωραία όμως. Κάπως έτσι. Ηχογραφούσαμε. Ήταν και κοπέλες στη φάση από τότε που ηχογραφούσαν φωνές και τέτοια. Τον «Πανδαιμόνιο». Έτσι λεγόταν βασικά εκείνο το πρώτo CD που είχαμε γράψει και είχαμε κάνει. Όχι «Το Κλαμπ των Τρελών», απλά είχε το τραγούδι μέσα. Τι άλλο τώρα; Ναι.

Κάνατε και live εμφανίσεις ή όχι ακόμα;

Τότε είχαμε ξεκινήσει σιγά-σιγά. Πραγματικά δεν το κυνηγάμε. Απλά ερχόταν η φάση κάπως, από εδώ, από εκεί. Πρώτη μας live ήταν στον «Ορφέα» που κάναμε. Ο «Ορφέας» ήταν ένα ροκάδικο, μεταλάδικο ας πούμε κανονικά, που εκεί αράζαμε έτσι και αλλιώς εμείς, η παρέα μας, η hip-hop παρέα άραζε εκεί, γιατί ήταν έτσι το πιο alternative μαγαζί. O «Ορφέας», το “Indian” τότε, τέτοια. To “Indian” είναι ακόμα. Kαι εκεί κάναμε το πρώτο. Zητήσαμε το χώρο δηλαδή να κάνουμε live. «Τι live;» μας λέει, «Τι θα βάλετε;» «Τρία μικρόφωνα θέλουμε και το πιάνο», λέμε. Νομίζω είχαμε και ένα πικάπ, κάτι κάναμε, χαζο-scratch και [00:10:00]τέτοια. Ήμουνα εγώ, ο DJ Solon, ο Gilthanas και ο DJ Jeff, τότε, οι τέσσερίς μας, και ο Ηλίας, ένα παιδί, και βασικά οι μόνοι hip-hopάδες στο live ήμασταν εμείς που παίζαμε, και είκοσι φίλοι μας μεταλάδες. Κανένας άλλος. Καλά, όχι ότι το είχαμε διαδώσει κιόλας, αλλά από την αρχή είχαμε μπει λίγο, ξέρεις, πιτσιρικάδες τσαμπουκάδες, λίγο και με τους παλιούς δεν είχαμε καλές σχέσεις, οπότε και αυτοί δεν ήρθαν. Φτιάξαν οι σχέσεις μετά βέβαια, έρχονταν και στα live και εμείς σε τέτοια. Κάπως έτσι. Ναι, την είχαμε δει λίγο gangster. Τους πατάγαμε τα graffiti, μας κυνηγάνε αυτοί, κάτι τέτοια, βασικά. Nαι.

Όταν κατέβηκες από τη σκηνή, που πρώτη φορά ήσουν πάνω, πώς ένιωσες;

Κοίτα, βασικά δεν είχα νιώσει κάτι διαφορετικό. Καταρχάς, δεν ήταν σκηνή. Δηλαδή είχαμε απλά πάρει τις καρέκλες στην άκρη, και τα μικρόφωνα τα είχαμε κουτσο-συνδέσει εκεί πέρα, γιατί τέσσερα μικρόφωνα πρώτη φορά συνέδεαν κι αυτοί εκεί πέρα. Θυμάμαι όμως ότι μου άρεσε πολύ η φάση που είχαμε μαζευτεί, γελάγαμε, περνάγαμε ωραία και τα άτομα, τα παιδιά που ήταν από κάτω, που ήταν μεταλάδες, ροκάδες, αρκετοί από αυτούς μετά το ψιλογύρισαν, ξέρω ‘γω. Πολλοί από αυτούς τότε εκεί στην πρώτη παρέα είναι που είναι τώρα γνωστά συγκροτήματα σήμερα. Τέτοιες φάσεις. Ναι.

Rock;

Rock, τέτοια, metal κτλ. Είχαμε κάνει πρωτοποριακά πράγματα για τότε. Δηλαδή είχαμε ξεκινήσει και τα live στην «Αυλαία». Δηλαδή live τότε, φαντάσου 16 χρονών, 16χρονα παιδιά. Live με είσοδο, κανονικά. Πήχτρα κόσμος, γιατί κάπως είχε αρχίσει να βγαίνει η φάση, να μαζεύονται άτομα από εδώ, από εκεί μετά στα επόμενα που γίνανε.

Τι χρονιές περίπου;

Νομίζω, δεν θυμάμαι ποια ήταν. Η πρώτη live ήταν το 2000; Το ‘99; Στην «Αυλαία». Δεν θυμάμαι. Αλλά εκεί τα κάναμε «Αυλαία», Υποβρύχιο κάναμε τα live. Εκεί είχαμε παίξει τον «Πανδαιμόνιο», για παράδειγμα. Ήταν μεταλάς, death metal τότε που έκανε τον «Πανδαιμόνιο». Metal με death metal από πίσω στο ρεφρέν. Και έκανε κάτι τέτοια ξέρω ‘γω, μίξεις κάναμε, τέτοια. Αυτό.

Άλλαξε κάτι στη μουσική σκηνή της πόλης, για εσένα; Όπως το είδες εσύ, μετά από αυτά τα live τα πρώτα hip-hop;

Κοίτα, τότε στην ουσία για μένα η μουσική σκηνή της πόλης ήτανε το rock, ας πούμε και το metal, κάπως έτσι. Για το alternative να το πω για τις μουσικές σκηνές. Α! Εντωμεταξύ τότε είχε αρχίσει να παίζει και το rave, psychedelic και τέτοια πράγματα να έρχονται. Και γενικά και το hip-hop και το rave και το psychedelic και νέου τύπου metal που έβγαινε, πιο βορειοευρωπαϊκό ας πούμε, όχι του τύπου Metallica, πιο death metal π.χ., όλα αυτά μαζί εγώ τα έβλεπα ναι, να αλλάζουν τη σκηνή της πόλης. Δεν την είχα ζήσει και πιο πριν, αλλά και με πιο παλιούς ας πούμε, που μιλάγαμε, τους φαινόντουσαν παράξενα αυτά τα live. Δηλαδή, έρχονταν στα live άτομα που δεν άκουγαν hip-hop, από περιέργεια, για την παρέα. Αυτό.

Και μετά αρχίσατε να διοργανώνετε και ακόμα περισσότερα και με άλλους;

Ναι, σιγά-σιγά έβγαινε αυτό. Βασικά, αρχίσαμε να καλούμε τα συγκροτήματα που εμείς ακούγαμε και μας αρέσουν, και από underground και τέτοια. Αρχίσαμε να τους καλούμε εδώ πέρα κουτσά-στραβά, να πληρώνουμε τίποτα μεταφορικά. Από το live δεν βγάζαμε λεφτά εντωμεταξύ, δεν παίρναμε λεφτά. Δηλαδή κάτι παίρναμε, αλλά τότε ας πούμε δεν ξέραμε ούτε τι να ζητήσουμε ούτε τίποτα. Μας έλεγε ο μαγαζάτορας «Θα βάλουμε τόσα ευρώ είσοδο, θα πάρετε τόσα». «Έντάξει», λέγαμε εμείς. Μπορεί να παίρναμε ξέρω ‘γω… Φαντάσου, ήταν χιλιάρικα. Πόσα ήτανε; 500 δραχμές; Δεν θυμάμαι τι είσοδο είχε, και να περνάμε εμείς τίποτα. Δεν ήταν ότι από τα live βγάζαμε κάτι, αλλά σιγά-σιγά που αρχίσαμε να ψιλοξυπνάμε, ρε παιδί μου, αρχίσαμε να λέμε τουλάχιστον για αυτούς που φέρναμε να πλήρωναν τα μεταφορικά, ξέρω ‘γω. Σιγά-σιγά να τους πληρώνουμε κανένα ξενοδοχείο, και τέτοια. Καλά, γίνονταν τρελά πράγματα. Εκεί που θυμάμαι να αρχίζει να ανοίγεται πολύ το πράγμα είναι που μας κάλεσαν σε ένα live που γινόταν τότε, αντιπολεμικό live, για μία πορεία που θα γινόταν στο Γκέτεμποργκ, ενάντια στους G20. Αυτό ήταν το πρώτο στην ουσία live-live μεγάλο. Ήταν στην Πλατεία Μαβίλη κάτω, με μεγάλο stage μας είχαν. Πρώτη φορά είχαμε ανέβει σε stage. Ούτε στην «Αυλαία» όταν παίζαμε δεν είχαν μόνιτορ π.χ., μπάχαλο δηλαδή, ό,τι ακούγαμε από τα ηχεία. Δεν έβγαινε live. Ήταν όμως ωραία. Εκεί όμως κάτω που παίξαμε στη Μαβίλη, παίξαμε στην ουσία το πρώτο live, με stage φτιαγμένο, με τέτοια που ήμασταν επάνω. Τότε να έχουμε ανέβει 12 άτομα να χορεύουν breakdance, ξέρεις, να κάνουν. Πολύ κόσμος από κάτω. Θεωρώ ότι μετά από αυτό το live, άρχισε κόσμος να έρχεται και να αράζει εκεί που αράζαμε εμείς, με αυτό το στυλ. Στις πλατείες, ξέρω ‘γω, που αράζαμε, σε πλατείες αράζαμε, σχολεία, προαύλια και τέτοια, στα δασάκια. Τέτοια φάση. Και άρχισε να έρχεται κόσμος, μεγάλωναν οι παρέες, βγαίναν πάρα πολλά crew. Α, εμάς δεν ήταν το τρίτο crew. Το τρίτο crew ήταν οι MBG. Ήταν αυτοί που μπήκαν πρώτoι, Mad Boys Gang. GRC ήταν μετά, δηλαδή τέταρτοι. Μετά ήταν η NAB. Έτσι τα θυμάμαι εγώ τώρα. Εντάξει, μπορεί να κάνω και λάθος. Μετά ήταν η ΝΑΒ και μετά δεν θυμάμαι. Πάρα πολλοί. Γενικά έπαιζε–, ήταν τα παιδιά της Νομαρχίας που τότε και καλά, κόντρες μαλακίες, low bap και hip-hop, εντάξει, αστεία πράγματα, αλλά αυτά.

Εσύ ποια ανάγκη κάλυπτες δική σου μέσα από τη μουσική;

Νομίζω… Δεν ξέρω, να σου πω την αλήθεια. Τώρα πιο πολύ καταλαβαίνω ότι κάλυπτα κάποιες ανάγκες τότε. Να εκφραστώ, να αντιδράσω στο σύστημα, να πω πώς τα βλέπω. Βασικά, ό,τι ένιωθα. Ό,τι ένιωθα το έβγαζα και αυτή ήταν νομίζω και εξ ορισμού η ανάγκη που κάλυπτα. Να βγάζω αυτό που νιώθω. Κάπως έτσι, κάνοντας εγώ μουσική.

Πέρα από τη μουσική είχες πολιτική ανάμειξη; Εννοώ, είχες πολιτικοποιηθεί;

Πολιτικοποιήθηκα, στην ουσία πολιτικοποιήθηκα μέσα από εκείνη τη συναυλία. Δηλαδή σε εκείνη τη συναυλία και πριν ο στίχος μας είχε πολιτικά τσιτάτα, αλλά μετά από εκείνη τη συναυλία, άρχισα να γράφω ας πούμε, με πιο ανατρεπτικό, επαναστατικό λόγο, αν μπορώ να το πω έτσι. Εκεί κάπου. Αλλά για εμένα, εγώ δεν το έβλεπα ότι περνάω μήνυμα, ή κάτι τέτοιο, δεν ξέρω πώς να το πω. Απλά το κάναμε δηλαδή. Γουστάραμε και το κάναμε. Μετά είδαμε ότι όντως, περνάει κάποιο μήνυμα, ότι όντως υπάρχει κάποια ανταπόκριση, απήχηση σε αυτό το πράγμα, επιρροή. Τότε βέβαια δεν το καταλάβαινες. Όταν είσαι 16-17-18 χρονών, είσαι απλά στην κοσμάρα σου. Δεν καταλαβαίνεις αν επηρεάζει, αν δεν επηρεάζει. Δηλαδή εγώ θυμάμαι πρώτη φορά, να μου λέει κάποιος μεγαλύτερος hip-hopάς από την Πρέβεζα: «Έχε το νου σου λίγο τι γράφεις, γιατί επηρεάζεις». Και του λέω: «Δεν το καταλαβαίνω», αλλά εντάξει μεγαλώνοντας, ξέρεις, το καταλαβαίνεις. Κάπως έτσι.

Είχες πάει, αν θυμάμαι καλά, σε μια πορεία στο εξωτερικό εσύ ο ίδιος;

Είχα πάει στη Γενεύη, ενάντια στους G20, 18 χρονών. Όχι 18, εκεί, 17. Στο τελείωμα της τρίτης λυκείου ήταν. Φαντάσου ότι έδινα Πέμπτη εξετάσεις και μετά έδινα Τρίτη, και έφυγα Πέμπτη από εδώ, έφυγα με λεωφορείο που είχε βάλει το ΣΕΚ τότε, το κόμμα, τσάμπα. Βασικά έφυγα με τέσσερα ευρώ είχα εγώ στην τσέπη μου, προσωπικά. Τότε δεν είχα τίποτα. Έτσι απλά, χύμα στο κύμα, έφυγα, πήγα, και Τρίτη πρωί με άφηνε το λεωφορείο κυριολεκτικά έξω από το σχολείο, να πάω να δώσω. Και έλεγα στα παιδιά ότι ήμουν στην Ελβετία σε πορεία, και δεν με πίστευε κανένας εντωμεταξύ, εννοείται, αλλά είχα πάει, ήμουνα. Ήταν φοβερή εμπειρία. Στην ουσία είχαμε ξεκινήσει από τη Γενεύη. Στο Εβιάν γινόταν η G20 η σύνοδος και είχαμε ξεκινήσει από τη Γενεύη να φτάσουμε στα σύνορα της Γαλλίας κι από τη μεριά της Γαλλίας κόσμος να φτάσει προς τα εκεί. Τότε μιλάμε, εγώ από όσο θυμάμαι, είχε 150.000 κόσμο από τη δικιά μας πλευρά. Έπρεπε να βγούμε από τη Γενεύη, γιατί είχαμε μαζευτεί στο camp της Γενεύης στο πανεπιστήμιο, και για να βγούμε από την Γενεύη έχει τρεις γέφυρες. Έπρεπε να περάσουμε από αυτές τις τρεις γέφυρες. Τώρα σου λέω πως τα θυμάμαι εγώ, έτσι; Από αυτές τις τρεις γέφυρες και υπάρχουν και βίντεο από τότε θα δεις, ήταν–. Εγώ είχα πάει όπως σου είπα με το ΣΕΚ, οπότε ήμουν και στα μπλοκ των σοσιαλιστών, ας το πούμε έτσι. Ήταν ένα μπλοκ, είχε αναλάβει ας πούμε, των πιο κομμουνιστών, που θα πήγαινε από τη μία γέφυρα, των σοσιαλιστών που θα πήγαιναν από την άλλη γέφυρα, και το Black Block που θα πέρναγε από την τρίτη γέφυρα, όπου από εκεί νομίζω τελικά περάσαμε. Υπάρχουν κάτι κορυφαία βίντεο, αυτή η γέφυρα να είναι τίγκα στον καπνογόνο. Τότε μιλάμε για ένα Black Block, ξέρω ‘γω, που μπροστά δεν είχαν ασπίδες απλά. Είχαν ορθωμένα πλαστικά τείχη με ξύλα που βγαίναν από μέσα. Ήταν οι πρώτες δέκα σειρές με κράνη, είχαν γιατρούς με τέτοιο με–. Δηλαδή ήταν τόσο οργανωμένο το πράγμα. Περάσαμε τη [00:20:00]γέφυρα. Δεν θυμάμαι πώς είχε σπάσει το μπλοκ. Εντωμεταξύ είχα χαθεί εντελώς από τα δικά μου μπλόκα. Ήμουν με άσχετους. Ανεβαίναμε. Φάγαμε επίθεση από το βουνό με χημικά, μας ρίχναν από ελικόπτερα, μας κυνηγάγανε μες στο δάσος. Τελικά, παρόλα αυτά, καταφέραμε φτάσαμε στα σύνορα. Τα καταλάβαμε κυριολεκτικά. Βέβαια, στο Εβιάν δεν φτάσαμε. Εκεί πέρα μας ρίχνανε πλαστικές σφαίρες. Γινόταν πόλεμος. Δεν ξέρω αν φτάσαν κάποιοι. Νομίζω κάποιοι επιχείρησαν, δεν φτάσανε. Δεν θυμάμαι. Εντάξει, φοβερή και τρομερή εμπειρία. Δεν… Και πάνω εκεί, στη βράση που κολλάει το σίδερο. «Πάμε εκεί. Σε δυο μέρες φεύγει το λεωφορείο. Θα έρθεις;» «Θα έρθω». Μπήκαμε στο λεωφορείο, περάσαμε Ιταλία, πήγαμε Ελβετία, πήγαμε Γενεύη. Εκεί βέβαια, υπήρχε η φάση λίγο πάρτυ, λίγο ενθουσιασμός, χαμός, κόσμος από όλη την Ευρώπη, από όλο τον κόσμο δηλαδή κόσμος, γνωριμίες, τέτοια, η πορεία μετά, η επιστροφή. Δηλαδή φοβερό, φοβερό πράγμα τότε. Ναι, φοβερή εμπειρία.

Σου έχει δώσει εφόδια αυτό; Σε έχει επηρεάσει πολύ;

Κοίτα, με επηρέασε πάρα πολύ. Γενικά τα πάντα στη ζωή μου νομίζω με επηρεάζουν, μέχρι ένα βαθμό. Εκείνο με επηρέασε, αλλά δεν μπορώ να πω ότι κέρδισαν τα κινήματα εκείνα. Ενώ κάνανε δουλειά, θεωρώ ότι εκείνα τα κινήματα… Ούτε ότι χάσανε, αλλά θεωρώ ότι τώρα πάντως, δεν υπάρχει καν τόσο δυναμική όσο υπήρχε τότε. Δεν ξέρω. Υπάρχει πολύ μεγαλύτερος φόβος. Δεν ξέρω.

Εσύ είχες φοβηθεί τότε; 

Τότε είχα φοβηθεί, ειδικά κάποια στιγμή που δεχτήκαμε την επίθεση από το δασάκι επάνω και κοπάναγαν τις ασπίδες και τέτοια, και όπου φύγει-φύγει εμείς από την κάτω μεριά από το δασάκι, τρώγαμε χημικά. Θυμάμαι ότι είχα κάτσει, είχα κουλουριαστεί σε ένα δέντρο κάτω και θυμάμαι να έρχεται ένας τύπος με αντισφυξιογόνα. Ήταν σαν σκηνή πολέμου, φαντάσου το, δεν μπορώ να στο περιγράψω. Να πέφτουν χημικά, να ακούω ουρλιαχτά, να γίνονται τέτοια πράγματα, να τρέχουνε ΜΑΤάδες Ελβετοί ή Γάλλοι, δεν ξέρω τι ήταν εκεί, Ειδικές Δυνάμεις γύρω μας, να βαράνε τα δέντρα, να βαράνε ανθρώπους, ό,τι βρίσκαν μπροστά τους, να κλωτσάνε. Εγώ θυμάμαι κυριολεκτικά να έχω κουλουριαστεί σε εμβρυακή στάση πίσω από ένα δέντρο, μέχρι να τελειώσει όλο αυτό. Δηλαδή δεν υπήρχε να συγκρουστείς. Έτσι; Μιλάμε τώρα… Κάποιοι συγκρούονταν. Νταμάρια. Από εδώ, από κει, κάποιοι κράταγαν, έβλεπες ομάδες δέκα ατόμων, ξέρω ‘γω, να είναι στη μέση και γύρω-γύρω σαράντα ΜΑΤάδες και να γίνεται τέτοια μάχη. Έβλεπα τέτοια πράγματα, ας πούμε. Ήταν κάποιοι πολύ δυναμικοί. Εγώ εκεί που ήμουν σε αυτή τη φάση λοιπόν, ήρθε ένας τύπος κυριολεκτικά, φόραγε χακί από πάνω, άσπρο εδώ περιβραχιόνιο με τον Ερυθρό Σταυρό, αντιασφυξιογόνα μάσκα και μου έριχνε λεμόνια, τέτοια, πώς τα λένε, το άλλο, το Maalox. Από δω από κει και με πήρε από εκεί αυτός και με τράβηξε προς τα κάτω. Με έβγαλε από ένα άλλο μέρος που είχαμε μαζευτεί άσχετοι ξένοι. Γιατί δεν ξέραμε και την περιοχή καθόλου. Απλά είχαμε χαθεί και ξαναβγήκαμε στο κέντρο. Εντωμεταξύ, αυτό φαντάσου υπήρχαν άτομα τότε, που δεν το είχανε δει καν. Δηλαδή, η πορεία ήταν τόσο μεγάλη, που έφτανε από τη Γενεύη σχεδόν μέχρι τα σύνορα. Δηλαδή, μπορεί να τρώγαν ξύλο οι πίσω, οι μπροστά είχαν φτάσει στα σύνορα και έκαναν πάρτι ήδη. Τα σπάγανε, δεν ξέραν τι παίζει πίσω ή και το αντίθετο. Ή σε διάφορες στιγμές. Βέβαια, σε κάποια στιγμή η αστυνομία δεν μπορούσε να κάνει κάτι. Ήταν χιλιάδες ο κόσμος και νομίζω ότι επιτίθονταν στους πίσω. Κάπως έτσι. Στο δρόμο ο κόσμος είχε βγει και χειροκρόταγε. Μας έριχναν νερά με τις μάνικες, μας δίναν νερά, μας δίναν φαγητά. Ωραία φάση. Εγώ πραγματικά νόμιζα τότε ότι θα γίνει επανάσταση, ξέρω ‘γω. «Πάμε να πιάσουμε τους G20 τώρα!», αλλά δεν έγινε τελικά έτσι.

Το έχεις ξανανιώσει αυτό άλλη φορά;

Έτσι τόσο έντονα είχα ξανανιώσει μετά τη δολοφονία του Γρηγορόπουλου, τόσο έντονα σε τέτοιες καταστάσεις. Δηλαδή περίπου οχτώ χρόνια μετά από τότε. Οχτώ-εννιά χρόνια, δεν θυμάμαι πότε ήταν στο Εβιάν. Δεν θυμάμαι, ναι, 20-21; Δεν θυμάμαι καθόλου. Μετά νομίζω ότι ξανά αυτά τα συναισθήματα τα ένιωσα και πολύ πιο έντονα, γιατί είχα πολύ μεγαλύτερη οργή και μεγαλύτερη συνειδητοποίηση των πραγμάτων κτλ., το ‘08, μετά τη δολοφονία του Γρηγορόπουλου.

Το ίδιο βράδυ;

Το ίδιο βράδυ κιόλας. Ήμουν έξω ήδη στα πρώτα λεπτά, κυριολεκτικά. Δηλαδή με το που το είχα ακούσει, θυμάμαι να έχω βγει. Θυμάμαι ήδη όταν είχα φτάσει εγώ Εξάρχεια, ακόμα δεν είχαν αντιληφθεί ο κόσμος τι συμβαίνει, ας πούμε. Κάπως έτσι. Από την πρώτη στιγμή, βρήκα και έναν φίλο εκεί πέρα, από τα Γιάννενα εκεί στο ξέμπαρκο και μαζί θυμάμαι στιγμές, οδοφράγματα, θυμάμαι τέτοιες στιγμές, έντονες στιγμές, πολεμικές. Ειδικά τις τρεις-τέσσερις πρώτες μέρες, ήμουνα από τα άτομα και με αυτό το παιδί, που είχαμε μείνει στο Πολυτεχνείο μέσα, που στο Πολυτεχνείο δηλαδή ακόμα και το πρώτο βράδυ δεν είχαν μείνει πολλοί. Νομίζω εκατό άτομα ήταν και τη δεύτερη μέρα και την τρίτη. Νομίζω, δεν θυμάμαι. Την τρίτη μέρα νομίζω είχαμε φύγει από το Πολυτεχνείο, τη δεύτερη; Δεν θυμάμαι. Που βέβαια και εκεί έβλεπα ότι ενώ το βράδυ είχαμε επανάσταση, ας πούμε, και πόλεμο, τη μέρα είχαμε κανονικότητα. Ήταν σαν να μην συνέβαινε τίποτα. Ξανάρχιζε το βράδυ. Και κράτησε μέρες. Πάλι τότε είχα πολλές ελπίδες και ενθουσιασμούς. Πήγαινα στα αμφιθέατρα, έκανα τοποθετήσεις και εγώ, απογοητευόμουν αρκετά.

Τι εικόνες έχεις από, ας πούμε, το πρώτο βράδυ;

Πολεμικές, πολεμικές εγώ προσωπικά, στα οδοφράγματα, να γυρνάμε από οδόφραγμα σε οδόφραγμα, να προσπαθούμε να στήνουμε οδοφράγματα γύρω από το πανεπιστήμιο, όπου να ‘ναι, χωρίς χωροταξία, χωρίς οργάνωση, χωρίς σχέδιο. Δηλαδή μπορεί να στήναμε δυο οδοφράγματα και να υπήρχε κενό από τον πίσω δρόμο, ξέρω ‘γω. Θυμάμαι αυτό το «πρόσωπο με πρόσωπο» με τα ΜΑΤ. Δηλαδή θυμάμαι στα 2 μέτρα να μας ουρλιάζουν τα ΜΑΤ, να τους ουρλιάζουμε εμείς. Να φοβάται ο Γιάννης το θεριό και το θεριό τον Γιάννη, ας πούμε. Να γίνεται μάχη κανονική. Το θυμάμαι αυτό. Πολλά χημικά θυμάμαι να τρώμε. Αυτό. Τότε ξανά είχα νιώσει τα συναισθήματα.

Eκείνη τη Δευτέρα υπήρξε μία μεγάλη πορεία. Πήγες;

Νομίζω ναι. Είχα πάει σε όλα τα πράματα, αν και ήμουνα πιο πολύ στο δρόμο. Ήμουν μαχητικός θυμάμαι τότε, και ήθελα να γίνει μαχητικό το πράγμα. Πήγαινα στις πορείες κανονικά, σε όλες αυτές. Δεν ήμουν κάπου οργανωμένος. Δεν ήμουν ούτε ιδεολογικά τότε κάπου, να πεις ότι δήλωνα αναρχικός ή δήλωνα καν αριστερός ή κάτι τέτοιο. Επαναστάτης έτσι, τον εαυτό μου θεωρούσα. Αυτό.

Από την μία μεγάλη πορεία πού έχεις πάει μέχρι την άλλη, ας πούμε, τι έχει μεσολαβήσει στα Γιάννενα;

Κοίτα, στα Γιάννενα νομίζω ότι υπήρξε μεγάλη πολιτικοποίηση. Δηλαδή, ειδικά μετά το 2001. Διάφορα γεγονότα παίξαν ρόλο από εδώ και από εκεί, αλλά θυμάμαι μεγάλη αύξηση στα μπλοκ των προοδευτικών ανθρώπων γενικότερα.

Μέσω της hip-hop κουλτούρας και της κοινωνικοποίησης μέσα από το hip-hop, πιστεύεις ότι έτσι οργανώθηκαν κόσμος και γνωρίστηκαν;

Νομίζω ναι. Νομίζω ότι έπαιξε πάρα πολύ μεγάλο ρόλο. Νομίζω ότι το hip-hop γενικά έπαιξε μεγάλο ρόλο, ειδικά την πρώτη δεκαετία αυτού του αιώνα στην Ελλάδα, στο να πολιτικοποιηθούν αρκετά άτομα. Όχι να πολιτικοποιηθούν, αλλά τουλάχιστον να σκεφτούν λίγο παραπέρα, ας πούμε, να ανοίξουν πιο πολύ τα μάτια τους, να μην είναι τόσο προκατειλημμένοι, ίσως τόσο κλειστοί. Θεωρώ ότι το hip-hop έκανε δουλειά σε αυτό. Είτε κάποιοι το προσπάθησαν να το κάνουν, είτε κάποιοι απλά το κάναν και έβγαινε.

Είχατε φτιάξει και μία hip-hop λέσχη. 

Ναι, αυτό πολύ αργότερα. Δηλαδή η hip-hop λέσχη που είχαμε φτιάξει, οι Rapartistas, ήταν νομίζω το ‘07, που για εμένα ήταν τότε στην ουσία, που κάπως στο hip-hop σαν rapper, ας πούμε, έφθινα κάπως. Δηλαδή έγραφα και τότε μουσική και από εδώ και από εκεί, αλλά με ενδιέφερε ναι, να κάνω κάτι κοινωνικό. Το hip-hop για μένα γενικά πάντα, το βασικό πράγμα που ήταν για εμένα το hip-hop, ήταν η παρέα. Ήταν φυσικά η μουσική, όλα αυτά, η κουλτούρα και τέτοια, αλλά το βασικό πράγμα που για εμένα ήταν το hip-hop ήταν η παρέα. Η παρέα η hip-hop. Οι Rapartistas ήταν μία απόπειρα, και μέχρι τότε υπήρχε ομάδα.

Θες να μου πεις για αυτή την ομάδα, και μετά να πάμε στην–, για την προηγούμενη ομάδα.

Ναι, μέχρι τότε υπήρχε στην ουσία η Battaglia, η οποία ήταν η πρώτη στην ουσία ας πούμε, ομοσπονδία, που φτιάχτηκε και αποτελούνταν από πολλές ομάδες, hip-hop graffiti crew και τέτοια. Νομίζω ότι στο απόγειο της είχε διακόσια μέλη σε όλη την Ελλάδα. Σε όλη την Ελλάδα, εννοώ σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Είχε Αγρίνιο, Αθήνα, Κέρκυρα, δεν θυμάμαι ποιες άλλες πόλεις, άτομα.

Πρέβεζα;

Πρέβεζα ναι, εντάξει. Η Πρέβεζα είναι αγάπη για αυτή τη φάση. Με την Πρέβεζα ήμασταν πολύ αδέρφια και είμαστε δηλαδή. Σε αυτά τα πράγματα, από την αρχή οι Πρεβεζιάνοι πρώτοι hip-hopers ήρθαν στα Γιάννενα, πήγαμε εκεί, αρχίσαμε να κάνουμε live συνεργασίες. Α, ναι! Παρέλειψα να πω ότι πολύ, πολύ, πολύ σημαντικό πράγμα… Οι TXC νομίζω πρώτη φορά είχαν έρθει [00:30:00]στην Πρέβεζα σε live. Ή οι ΖΝ; Δεν θυμάμαι. Εμείς πάντως είχαμε ανοίξει–. Οι ΖΝ ήταν σίγουρα. Μπορεί να ήταν και οι TXC. Oι ZN ήταν σίγουρα. Εμείς είχαμε ανοίξει το live τότε. Νομίζω από τότε και μετά το πήραμε λίγο πιο σοβαρά, ας πούμε, να πάρουμε μηχανήματα, να κάνουμε πιο καλές ηχογραφήσεις, τρέχα γύρευε τώρα. Κάπως έτσι. Τότε υπήρχε η ομάδα η Battaglia που είχαμε φτιάξει, κάποια crew. Στην ουσία την είχαμε φτιάξει στα πρότυπα κάπως, ήταν μία πολιτική συμμορία. Δεν ξέρω πώς να το πω, τι ήταν ακριβώς. Είχαμε και μουσική, μιλάγαμε και πολιτικά. Δεν ήμασταν πολιτικοποιημένη ομάδα να πεις, είχαμε όμως πολιτικές απόψεις. Ο καθένας συμμετείχε από το μετερίζι του σε διάφορα πράγματα και μαζί κάποια πράγματα. Και γενικά ήταν μία ομάδα που στην ουσία ένωσε ομάδες από εδώ από τα Γιάννενα και αυτό ήταν καλό, γιατί αποτράπηκαν και αρκετοί τσακωμοί. Δηλαδή, υπήρχε πιο πολλή ενότητα. Υπήρχε ένας καλός εσωτερικός ανταγωνισμός, οι ομάδες που κάνουν graffiti ποιος θα κάνει καλύτερα graffiti, ποιος θα ραπάρει καλύτερα και τέτοια, αλλά αγνό πράγμα. Κόντρα είχαμε και καλά, με τα παιδιά της Νομαρχίας, επειδή είχαμε διαφορετικές... Αυτοί άκουγαν low bap ας πούμε, και εμείς ακούγαμε hip-hop. Τώρα το θεωρώ βλακεία από την άποψη ότι μπορώ να πω ότι μου αρέσει πολύ το low bap, και μου άρεσε και τότε, να σου πω την αλήθεια. Απλά ήμασταν σκληροί εμείς και δεν ακούγαμε το low bap. Οπότε είχαμε μία κόντρα με εκείνα τα παιδιά, που νομίζω ότι αυτό κράτησε απ’ τη μία λίγο πίσω τα πράγματα, από την άλλη ο καθένας εξελίσσοντας τη φάση του έδινε πράγματα. Δηλαδή μπήκαν δύο πράγματα, από δύο μπάντες το hip-hop στην πόλη, να το πω έτσι. Και η κάθε μπάντα, νομίζω διαμόρφωσε ένα κοινό μέλλον μετά, η κάθε πλευρά. Αυτή η πρώτη ομάδα έκανε τα πρώτα live πιο οργανωμένα live, φεστιβάλ, graffiti festival, κάναμε τέτοια πράγματα. Καλά και άλλοι κάναν graffiti festival και πιο πετυχημένα, κτλ. Κάναμε και εμείς ό,τι μπορούσαμε, ό,τι κατέβαζε η γκλάβα μας. Ό,τι μας άρεσε βασικά. Ζούσαμε πολύ νομαδικά, πολύ στο δρόμο, στις πλατείες και τέτοια, πολύ σε σπίτια αράγματα, μουσικές, να κοιμόμαστε σε σπίτια πολλά άτομα και τέτοια, να τρελαίνουμε τους γονείς και τέτοια. Και ήταν ωραία. Μετά το είπαμε να το κάνουμε έτσι λίγο πιο οργανωμένo και κάναμε τη λέσχη.

Πριν τη λέσχη πού αλλού είχατε πάει; Είχατε πάει και στις κατακόμβες στο Κάστρο;

Ναι. Καταρχάς, είχαμε πολλά μέρη στα Γιάννενα που αράζαμε. Αλλά η αλήθεια είναι ότι μας παρενοχλούσε η αστυνομία. Μας παρενοχλούσε χωρίς λόγο. Βασικά ενοχλούσαμε κυρίως τις γειτονιές επειδή κάναμε graffiti ή επειδή φωνάζαμε. Tέτοια πράγματα. Aλητεία, με την καλή έννοια. Kαλά, κάποια στιγμή κάναμε πολύ καγκουριές. Δηλαδή βάφαμε τα πάντα. Μας τη λέγανε μέχρι και οι παλιοί γκραφιτάδες και με το δίκιο τους. Βάφαμε πάνω σε πέτρες, βάφαμε αμάξια, έχουν περάσει χρόνια. Και σε εκείνη τη φάση αράζαμε– εμάς η έδρα μας ήταν η Ακαδημία βασικά. Έτσι; Η Ακαδημία. Αλλά όπως σου είπα, μας κάναν μαζικά πεσίματα, χωρίς λόγο.

Θυμάσαι ένα από αυτά να μου περιγράψεις;

Θυμάμαι να αράζουμε. Τι να σου πω; Πενήντα-εξήντα άτομα στην Ακαδημία, και να γίνεται επιχείρηση λες και είναι τρομοκρατική οργάνωση μέσα. Ο μεγαλύτερος σε ηλικία παίζει να ήταν 18-19 χρονών και είχαμε φάει πέσιμο. Όλοι πεντακάθαροι κανονικά, δεν είχαν συλλάβει κανέναν. Δεν υπήρχε κάτι να μας προσάψουν. Μας ψάχνανε κτλ. Τον τσαμπουκά μας σπάγανε γενικά, και στο δρόμο μας την πέφτανε έτσι, χωρίς λόγο. Α, μέσα μας είχανε τραβήξει για graffiti στο γήπεδο. Ό,τι να ναι. Κάναμε graffiti στο γήπεδο και ήρθαν και μας μάζεψαν δέκα άτομα, κανονικά. Μας άφησαν την ίδια μέρα. Μετά αράζαμε στο Κάστρο πολύ. Στο Κάστρο αράζαμε σε ένα σπίτι μιας κοπέλας πάρα πολύ. Αράζαμε μέσα στο κάστρο. Δηλαδή μέσα-μέσα, εκεί που είναι το Ιτς Καλέ που λέμε, αράζαμε εκεί, ακόμα και τα βράδια. Μετά ψάχνοντας στο κάστρο μπήκαμε σε όλα τα εσωτερικά του κάστρου, που είναι τώρα κλειστά κυρίως ή κάποια έχουν αξιοποιηθεί πλέον απ’ ό,τι ξέρω, έχουν γίνει εκθέσεις και τέτοια. Αλλά ακόμα πολύ μεγάλο μέρος του κάστρου είναι μυστικό και εντελώς αναξιοποίητο. Ένα από αυτά είναι η σπηλιά του Σκυλόσοφου. Η σπηλιά του Σκυλοσόφου είναι από τη μία μεριά μπαίνεις από τη σπηλιά, από την άλλη μεριά παραπέρα είναι οι δημόσιες τουαλέτες που μπαίνεις, και μπαίνεις και από κει. Δεν ξέρω τι ήταν. Νομίζω ότι πρέπει να ήταν παλιά καταφύγιο. Αυτή την αίσθηση έχω. Μέσα είναι διαμορφωμένο όπως είναι τα καταφύγια.  Αράζαμε και εκεί. Πάρτι γίνονταν συνέχεια, βασικά αυτοοργανωμένα. Δηλαδή αρκεί να έπαιζε ένα κασετόφωνο, πώς να σου πω, και γινόταν πάρτι. Όπου να 'ναι. Σε πλατεία, σε ένα παγκάκι, εκεί πέρα… Αλλά μας άρεσε γενικά να περιδιαβαίνουμε, να ανακαλύπτουμε την πόλη, τα μυστικά της πόλης, τα σοκάκια. Μπορώ να διασχίσω όλη την πόλη μέσα από σοκάκια ξέρω εγώ, από σημεία που δεν το φαντάζεσαι ότι μπορείς να πας από το ένα σημείο στο άλλο. Περνάνε πολλές πολυκατοικίες από μέσα, τέτοια, και ένα μέρος που μας έλκυε πάρα πολύ ήταν εκεί, που βγαίναμε και από τη σπηλιά του Σκυλόσοφου, έχει και κάτι σκαλιά προς τα πάνω. Και εκεί αράζαμε πολύ. Έβγαινε στην μπαρουταποθήκη στην ουσία, μέσα στο κάστρο εκεί. Δεν ξέρω τώρα αν το έχουν αξιοποιήσει. Νομίζω ακόμα όχι. Νομίζω το έχουν κλειδώσει εντελώς τώρα το μέρος.

Μετά κάνατε και κάποια πάρτι σε μαγαζιά, σε καφέ μικρά, μικρά μπαρ.

Ναι. Κοίτα, στην ουσία έτσι είχαν ξεκινήσει τα πάρτι. Είχαν ξεκινήσει στην «Αυλαία», μετά στην Ανατολή είχε πάρα πολλά παιδιά που είχαν αρχίσει να ασχολούνται με αυτά. Κάνανε στο «Κούλα Cafe». Δεν θυμάμαι πώς λεγόταν, «Cafe Κούλα», κάτι τέτοιο. Kάναμε εκεί πάρτι, και γενικά σε όπου να 'ναι πηγαίναμε. Και σε άλλες πόλεις πηγαίναμε. Έχω κάνει πάνω από διακόσια live. Έχω παίξει, είχα την τιμή και τη χαρά να παίξω με όλα τα μεγάλα ονόματα της παλιάς φρουράς. Είχα και το θράσος θυμάμαι εδώ στα Γιάννενα, όταν είχε έρθει ο B.D. Foxmoor, είχα το θράσος να πάω εκεί και να του ζητήσω να παίξω στην αρχή, και με είχε αφήσει. Που υποτίθεται, ξέρεις, από κάτω με κοίταγαν με μισό μάτι. Αφού είχαμε κόντρα με τα παιδιά που άκουγαν αυτή τη μουσική. Αλλά, αν και καλά εγώ τον B.D. Foxmoor δεν τον γούσταρα, εννοείται ότι τον θαύμαζα πάρα πολύ. Το «Άκου Μάνα» ήταν από τα πρώτα ελληνικά τραγούδια που είχα «κολλήσει», τότε στις αρχές. Το «Ηip Ηop Hooligans» και το «Άκου μάνα». Ε, σιγά-σιγά με κέρδισαν οι «Ηip Ηop Hooligans». Τώρα καταλαβαίνω πιο πολύ το «Άκου Mάνα».

Και μετά σε κάποια εβδομαδιαία πάρτι που κάνατε, τα θυμάσαι, και live κιόλας, μικρά liveάκια;

Να σου πω–.

Στο “Arts Cafe”;

Ναι, τα θυμάμαι, τα θυμάμαι. Και ειδικά αν αρχίσεις και μου θυμίσεις ονόματα, τα θυμάμαι. Αλλά κυριολεκτικά ήταν τόσα πολλά, που πραγματικά δεν τα θυμάμαι όλα. Αλλά μία μέρα είχα κάτσει και τα είχα σημειώσει νομίζω. Είχα σημειώσει πολύ πράμα. Πρέπει να έχω σημειώσει αρκετά από τα live που έχω κάνει, και από αυτά τα μικρά στα μικρά μαγαζιά, και προσπάθησα να σημειώσω τα συγκροτήματα που παίζαν τότε. Γενικά προσπάθησα να κάνω τέτοιο αρχείο, για να δω εγώ λίγο. Ούτε εγώ δεν πίστευα ότι έχω κάνει διακόσια live, ξέρω ‘γω.

Θυμάσαι κάποιο; Ξεχωρίζεις κάποιο;

Σίγουρα στην Πάτρα με τους FF.C, που είχαμε ανοίξει FF.C και Deadlock. Tρελό live! Δηλαδή βασικά είχα τρελαθεί απλά και μόνο που έβλεπα τους FF.C., τίποτα άλλο. Γενικά όταν πηγαίναμε εμείς–. Εμείς ήμασταν γενικά underground από επιλογή και το είχαμε πάρει πολύ προσωπικά. Δηλαδή, είχαμε βάλει κάποιες αρχές και αξίες που εμείς δεν τις αλλάζαμε προσωπικά, η ομάδα μας. Δηλαδή, δεν ζητάγαμε π.χ. μεταφορικά. Που θα μου πεις «Εντάξει». Τότε την είχα δει ότι και καλά, έτσι πρέπει να είναι όλοι. Τώρα φυσικά, δεν το κατακρίνω. Okay και δουλειά μπορείς να το κάνεις και τέτοια. Δεν περίμενα ότι θα φτάσει το hip-hop εδώ, να σου πω την αλήθεια, που έφτασε. Π.χ. να βλέπουμε ΛΕΞ live 20.000 κόσμος και τέτοια, respect. Δεν το περίμενα αυτό το πράγμα, να σου πω την αλήθεια. Εκεί γύρω στο ‘12-’13, είχα αρχίσει να απογοητεύομαι. Εντάξει, τώρα σε πάω πολύ μπρος πίσω σε πράγματα. Χαίρομαι που εδώ έφτασε που έφτασε, πάρα πολύ. Βασικά το λατρεύω αυτό το πράγμα που βλέπω να συμβαίνει, το λατρεύω, και την εξέλιξη που είχε στα Γιάννενα το hip-hop, ας πούμε, και στην Πρέβεζα. Δεν το συζητάω, και γενικά στην Ήπειρο δηλαδή, και Κοζάνη. Γενικά, όλη η επαρχία. Εγώ θυμάμαι είχα έρθει σε επαφές με πάρα πολλά παιδιά από την επαρχία. Πολύς κόσμος. Είχαμε φτάσει να παίξουμε μέχρι την Κομοτηνή, είχαμε πάει, που τότε για να φτάσεις Κομοτηνή ήταν ένα ταξίδι τύπου δώδεκα ωρών, δέκα, δεν θυμάμαι. Τρένα, παρατρένα.

Θες, όσο θυμάσαι, να μου μεταφέρεις το κλίμα από ένα live στο “Art Cafe” ή στο «Μήνυμα»;

Ναι, κοίτα, μπαίναμε και δεν μας ένοιαζε ρε παιδί μου αν θα έχει καλό ήχο. Δεν μας ένοιαζε αν θα μας κεράσουν ποτά ή κάτι τέτοιο. Είχαμε ήδη τα ποτά μας μαζί. Τέτοια φάση. Δεν μας ένοιαζε τίποτα. Νομίζω ότι μας ένοιαζε μόνο να βρίσκουμε μαγαζιά να κάνουμε αυτό το πράγμα. Να μαζευόμαστε και να [00:40:00]κάνουμε live, να παρτάρουμε. Εμένα προσωπικά μου άρεσε πολύ. Σου είπα, μου άρεσε η παρέα. Αυτό είναι που μου άρεσε, και δεν με ένοιαζε αν θα έχει στα live δέκα άτομα, εκατό άτομα, πενήντα. Βέβαια, πάντα όταν ήταν πολλά άτομα, ήταν πάρα πολύ ωραία. Πάντα ήμασταν μία παρέα εμείς γενικά. Δηλαδή, θυμάμαι σε πολλά live να μην ξεχωρίζεις σκηνή με κόσμο. Ήταν ένας κύκλος και ραπάραμε και ήταν ωραία. Κάπως έτσι ήταν το κλίμα. Πολύ ωραία εποχή. Να βγαίνεις μετά. Βγαίναμε μετά, αλητεύαμε με τον καλό τρόπο, graffiti. Δηλαδή θυμάμαι φεύγαμε από live και να φεύγουμε και να κάνουμε graffiti τριάντα άτομα στην πόλη, ξέρω ‘γω. Δηλαδή και να θέλαν να σε πιάσουν, δεν μπορούσαν, να μας κυνηγάνε όλους. Τώρα, σου λέω, όσο σκέφτομαι, πολλά πράγματα θυμάμαι. Εντάξει, θυμάμαι πάρα πολύ κόσμο να πιάνει μικρόφωνα, πάρα πολύ κόσμο να γουστάρει, πάρα πολύ κόσμο να γράφει. Έχω γύρω στα δεκαπέντε τετράδια από άλλους ράπερς που τα έχουν ξεχάσει σπίτι μου, τότε που αράζαμε με ρίμες μέσα κτλ., συν σκουπιδοσακούλες μαύρες με δικές μου ρίμες, έτσι; Να γράφουμε πολύ θυμάμαι. Να αράζουμε, όλοι είχαμε από ένα τετράδιο και ένα στυλό και γράφαμε ή ο άλλος έκανε μουσική. Αυτό. Και κάθε μέρα δεν βλέπαμε την ώρα να βρεθούμε με την παρέα, να αράξουμε. 

Είχατε και σπιτικά studio;

Ναι. Βασικά κυρίως σπιτικά studio. Βασικά από ένα σημείο και μετά, ο καθένας έφτιαχνε ένα σπιτικό studio, με έναν ό,τι να ‘ναι υπολογιστή, ένα μικρόφωνο. Κάποια παιδιά το ψάχνανε πιο καλά. Εγώ ένα PC που είχα και ένα μικρόφωνο, τρία προγράμματα μου είχανε εγκαταστήσει. Έτσι είχα αρχίσει κι εγώ και τα τέτοια τα δούλευα. Δεν με πολυένοιαζε ο ήχος. Εμένα δεν με ένοιαζε πολύ η ποιότητα του ήχου, κάτι που έχω μετανιώσει, να σου πω την αλήθεια. Θα ήθελα πολύ κάποια κομμάτια να είχαν ωραίο ήχο, αλλά δεν με ένοιαζε. Με ένοιαζε να βγάλω αυτό. Μου άρεσε; Οkay. Το μοιράζαμε σε κασέτες. Kαλά τις πρώτες κασέτες που είχαμε βγάλει οι GRC πήγαμε να τις πουλήσουμε. Μετά δε μας ένοιαζε. Το πρώτο που είχαμε βγάλει ήταν κασέτα. Ούτε καν CD. Κασέτες που τις αντιγράφαμε. Και αυτή καλή φάση. Και τα CD μόνοι μας μετά τα φτιάχναμε, ξέρεις, ήταν ωραίο πράγμα. Αράζαμε, άλλος τα σχεδίαζε, άλλος τα εκτύπωνε, τα κόβαμε τα χαρτάκια τα βάζαμε, άλλος αντέγραφε τα CD, τα μισά κακογραμμένα. Στα live τα μοιράζαμε. Έπαιζε μια τέτοια φάση και γενικά κι άλλοι γουστάρισαν μετά αυτή τη φάση και γενικά άρχισε να διακινείται πολύ hip-hop, με αυτό τον τρόπο. Μετά αρχίσαμε να ακούμε πιο καλές δουλειές.

Θεωρείς ότι υπήρξε σε κάποια φάση τόσο μεγάλη επιρροή που δημιουργήθηκε κάποιο ιδίωμα της Δυτικής Ελλάδας ελληνόφωνο, ας πούμε;

Ναι, ναι. Κοίτα, κάποια στιγμή... Και θεωρώ ότι πιο πολύ αυτό το είχαν σηκώσει ψηλά τα παιδιά από την Πρέβεζα, που το είχαν πιο πολύ έτσι, το βλέπαν κάπως έτσι, δηλαδή και μας επηρέασαν και εμάς. Δηλαδή, εμείς επηρεάζαμε αυτούς, το βλέπανε έτσι, και αυτοί επηρέαζαν εμάς να το ζούμε πιο πολύ έτσι. Είχαμε φτιάξει αυτό που λέμε «δυτικό hip-hop», το οποίο ήταν ένα mix gangsta politique, θα το πω εγώ. Δεν ξέρω πώς να στο πω. Ήταν μία μίξη τύπου «Είμαστε αλάνια, αλλά δεν γουστάρουμε και το κράτος και αυτά που κάνει, τα καθεστώτα και αυτά». Ενα τέτοιο mix. Δηλαδή δεν ήταν και ακριβώς το hardcore-hardcore, το καθαρό, ούτε low bap, σε καμία περίπτωση π.χ., αλλά θεωρώ ότι ναι. Kαι θεωρώ ότι μέχρι και σήμερα, έχει βγει ένα ηχόχρωμα, θα το πω έτσι, διαφορετικό από τη Δύση. Το ακούς αυτό από το Σαντομά, μέχρι νέα παλικάρια που ακούω, π.χ. Greg. Εντάξει, δεν συζητώ για Taburo Bota που π.χ. θεωρώ ότι αυτοί έδωσαν για μένα το τελικό στίγμα που έβγαλε αυτή η περιοχή, θεωρώ και o Σαντομάς, έτσι; Ο Σαντομάς, θεωρώ σαν –πώς να το πω– πατριαρχική φιγούρα του hip-hop στα Γιάννενα, στην Ήπειρο, και μη σου πω στην Ελλάδα, τον θεωρώ εγώ προσωπικά, που τον θεωρώ και έναν από τους καλύτερους MC's στην Ελλάδα. Kαι σαν άτομο είναι hip-hop, όπως και τα παιδιά όπως το βλέπω εγώ κι όπως το ξέρω και το καταλαβαίνω, είναι hip-hop. Όταν λέω σαν άτομα hip-hop εννοώ–, δεν μπορώ να το εξηγήσω, ρε παιδί μου. Δεν μπορώ να το εξηγήσω αυτό το πράγμα.

Να προσεγγίσεις ίσως την εξήγηση;

Πώς να το πω; Πολύ δοσμένοι σε αυτό. Δοσμένοι. Πολλή αγάπη γι’ αυτό το πράγμα. Δεν ξέρω αν είχα φτάσει σε τέτοιο επίπεδο αγάπης για αυτό το πράγμα. Δηλαδή δεν ξέρω αν το είχα νιώσει έτσι. Άλλοι μπορεί να το βλέπουν για μένα έτσι. Δεν ξέρω, αλλά εγώ το βλέπω σε αυτούς π.χ. και το λατρεύω αυτό το πράγμα. Χαίρομαι να παρακολουθώ πολύ τα πράγματα, πώς εξελίσσονται. Ακούω όσο μπορώ νέα πράγματα. Να σου πω, δεν προλαβαίνω κιόλας να τα ακούω ή μου στέλνουνε πράγματα πολύς κόσμος. Μου στέλνουν παλιά άτομα, μου λένε: «Άκου έναν πιτσιρικά τι έβγαλε! Πω, πω! Κοίτα, τα σπάει!» Του στέλνω «Μπράβο!», ξέρω 'γω, «συνεχίστε αυτό που κάνετε» και τέτοια. Ναι.

Σε γνωρίζουν οι πιο καινούργιοι; 

Δεν νομίζω θα έλεγα, δεν νομίζω. Π.χ. τα παιδιά μου δεν με ακούνε. Τους βάζω τα παλιά μου τραγούδια. Η μικρή-μικρή μου με ακούει. Τα πιο μεγάλα δεν με ακούνε. Ακούνε αυτούς που ακούγονται τώρα ξέρω ‘γω, και έτσι πάει.

Αν ξανά έφτιαχνες κάτι, κυκλοφορούσες κάτι καινούργιο, θα χρησιμοποιούσες στοιχεία από το νέο ρεύμα του ραπ;

Το trap για παράδειγμα, εννοείς;

Οτιδήποτε είναι αυτό.

Κοίτα, αν έκανα κάτι καινούργιο σε CD. Κοίτα, πάντα γράφω. Δεν έχω σταματήσει να γράφω ρίμες. Δεν έχω σταματήσει να ψάχνω μουσικές, δηλαδή τέτοια, αλλά ούτε σκέφτομαι να ξαναβγάλω και κάτι. Άμα ξανακάτσει θα βγάλω, όπως και ένα που έβγαλα το ‘19, δεν το πολυσκέφτηκα. Μου βγήκε, είχα μαζέψει και κάποιο υλικό και λέω «Ας το κάνω». Αλλά θα έκανα ό,τι μου έβγαινε πάλι. Δεν σκέφτομαι δηλαδή ότι ναι, θα έβαζα κάτι που άκουσα καινούργιο ή πρωτοποριακό. Άμα μου άρεσε θα το έβαζα. Και trap έχω ακούσει κομμάτια που μου άρεσαν, μπορώ να πω π.χ. Σαν trap γενικά δεν μου αρέσει, η mainstream rap αλλά έχω ακούσει και underground rap ή trap, και η mainstream rap κάποια κομμάτια δεν μου αρέσουν. Εντάξει, δεν γίνεται να σου αρέσουν και όλα τα κομμάτια της κουλτούρας, επειδή σου αρέσει μία μουσική.

Ποια σου αρέσουν; Ποιοι μουσικοί που εσύ θυμάσαι;

Κομμάτια που έχω ξεχωρίσει μπορώ να πω… Βασικά δεν τα θυμάμαι και πολύ καλά, να σου πω την αλήθεια. Εδώ μπορώ να ψάξω και λίγο πιο πολύ.

Ονόματα;

Και εκεί λίγο θα με πιάσεις αδιάβαστο γιατί… Κοίτα, σίγουρα, εντάξει; Και δεν θα το πω επειδή είναι τετριμμένο και είναι τέτοιο. Θαυμάζω πάρα πολύ τον ΛΕΞ και αυτό που έχει πετύχει. Μου αρέσει πάρα πολύ ο Μόνιμος Κάτοικος. Μου αρέσουν πάρα πολύ–. Γενικά έχω ακούσει πάρα πολύ αξιόλογα πράγματα και ακούω αξιόλογα πράγματα που τα θαυμάζω κτλ. Τι ακριβώς με ρώτησες;

Εντάξει, αν έχεις συγκρατήσει κάτι από καινούργια rap.

Η αλήθεια είναι ότι ακούω, και ακούω και κομμάτια πολλά και τέτοια, αλλά δεν μπορώ να πω ότι συγκρατώ τα ονόματα ή τα τραγούδια. Αλλά μπορώ να πω ότι ακούω κομμάτια που έχουν κάνει να κλάψω, το «Εικοσάλεπτο» π.χ. άκουσα πρόσφατα που συγγνώμη, πραγματικά δεν θυμάμαι το όνομα του παιδιού, που το έχω συνέχεια στο μυαλό μου, το οποίο είναι ένα τραγούδι που με έκανε να κλάψω εμένα. Δεν ξέρω πώς το βλέπει ο καθένας, σου λέω την άποψή μου. Και άλλα τραγούδια hip-hop και από ξένο. Ακούω πιο πολύ τώρα παλιό hip-hop εγώ, ξένο. Απ’ τα καινούργια δεν τα μαθαίνω εύκολα. Κάπως έτσι.

Ωραία. Θες να μιλήσουμε για αυτή τη λέσχη hip-hop; Ποτέ την ανοίξατε;

2007 ανοίξαμε τη λέσχη, και αυτή «στη βράση κολλάει το σίδερο». Θυμάμαι είχαμε μία live στην «Αυλαία» και εκεί λέγαμε να κάνουμε μία λέσχη στα πρότυπα όπως κάνουν οι οπαδοί των ομάδων, και να κάνουμε τέτοιες λέσχες σε όλη την Ελλάδα, hip-hop λέσχες, ξέρω ‘γω. Έτσι την είχαμε κάνει. Είχαμε νοικιάσει και έναν χώρο, μαζευόμασταν. Πάλι υπήρχε το παρεΐστικο, αλλά είχε αρχίσει π.χ. να κάνουμε κάποιες συζητήσεις. Δεν ξέρω τι ακριβώς θέλαμε να κάνουμε και πάλι.

Πώς οργανώθηκε αυτή η λέσχη από την αρχή, από το μηδέν;

Καταρχάς, θυμάμαι ότι έτσι τυχαία είπε ένα παιδί, ρε παιδί μου, «Πώς θα το πούμε;» «Να το πούμε Rapartistas», ξέρω ‘γω. Και το σύνθημά μας τύπου ότι «Η μουσική μπορεί να είναι όπλο». Και τίποτα. Απλά μαζευτήκαμε αρκετοί που θέλαμε να το κάνουμε. Είχαμε δει πολύ οπαδικά τη φάση του hip-hop τότε, σε εκείνη τη φάση, και είχαμε πει να κάνουμε αυτή τη λέσχη. Βρήκαμε ένα χώρο που τον νοικιάσαμε, μετά πήγαμε και σε άλλο χώρο.

Ο πρώτος χορός πώς οργανώθηκε; Πώς ξεκίνησε;

Απλά βρήκαμε έναν χώρο, τον νοικιάσαμε, δεν θυμάμαι πώς μας τον νοίκιασανε, γιατί ήταν ένας μόνο που μπορούσε να το νοικιάσει τότε. Νομίζω ο Gilthanas, στο όνομα του το είχαμε νοικιάσει νομίζω. Κάτι παππούδες. Εκεί κάπου που είναι ο πεζόδρομος τώρα, η Ανεξαρτησίας, κάπου εκεί από πίσω, σε έναν πρώτο όροφο με μία γαμάτη μεγάλη αυλή, και εκεί είχε γίνει πάλι ένας ωραίος πόλος έλξης. Έσκαγαν διάφορα άτομα καινούργια. Υπήρχε ενημέρωση. Φαντάσου ότι τότε ακόμα δεν είχαν όλοι σε φάση internet στο σπίτι, ούτε όλοι τέτοιο. Ας πούμε φέρνανε φωτοτυπίες με τα νέα από το hip-hop.gr, φέρνανε καινούργια CD ο κόσμος, γίνονταν γνωριμίες. Όλα τα [00:50:00]πράγματα που είχαμε μαζέψει εκεί, τα είχαμε μαζέψει από το δρόμο στην ουσία, από πεταμένα.

Ποια πράγματα;

Πολυθρόνες, τραπέζια, ό,τι είχαμε βρει σχεδόν, τέτοια ή ό,τι έφερνε ο καθένας. Κάναμε και φάσεις τύπου σουβλάκια να ψήνουμε εκεί, να αράζουμε και τέτοια. Εντάξει, δεν θυμάμαι να έχουμε προχωρήσει πολύ, αλλά ένα πολύ αξιόλογο πράγμα που είχε κάνει τότε εκείνη η ομάδα ήταν το περιοδικό Pugna, το οποίο ήταν ένα περιοδικό που είχε βγάλει εφτά-οχτώ νομίζω τεύχη, το οποίο αυτό ήταν και το πιο αξιόλογο πράγμα. Προβολές νομίζω είχαμε κάνει.

Ποια ήταν η δομή λειτουργίας της λέσχης αυτής;

Δεν υπήρχε κάποια συγκεκριμένη δομή. Ερχόταν ο καθένας, έβαζε την ιδέα του, κάποιοι συμφωνούσαν, το κάναμε. Α! Ντοκιμαντέρ προσπαθούσαμε να γυρίσουμε τότε για το hip-hop. Υπάρχουν κάποια βίντεο από τότε. Ντοκιμαντέρ για τα Γιάννενα. Είχαμε μία κάμερα τότε και γυρόφερναν κάποια παιδιά που το είχαν πάρει πάνω τους να το κάνουνε. Αυτά τα πράγματα θυμάμαι.

Ποιος ήταν ο στόχος; Να ενημερώσετε για ποιες θεματικές μέσα από το περιοδικό που φτιάχνατε;

Το περιοδικό ήταν πολυποίκιλο. Είχε και για το hip-hop βασικά, για τη hip-hop κουλτούρα ήταν σαν κεντρικός πυρήνας, αλλά γράφαμε για διάφορα θέματα και για κοινωνικοπολιτικά θέματα, κτλ. Αλλά νομίζω ναι, ένα τέτοιο μείγμα της μουσικής, της κουλτούρας γενικά και ένα είδος αφύπνισης τότε θέλαμε να βγάλουμε. Ήταν φοβερό, φοβερό περιοδικό εκείνο. Και site μετά αρχίσαμε να κάνουμε. Δηλαδή όταν έγινε αυτή η φάση μετά, είχαμε κάνει και site και ένα φόρουμ και στο myspace, τότε δεν θυμάμαι ποια ήταν. Και σε ένα φόρουμ που γράφαμε και είχαν αρχίσει να μαζεύονται και άλλοι κτλ. Τότε ανοίγει αυτό, το ιντερνετικό κομμάτι ας πούμε, πολύ. Τότε είχαμε και μεγάλη πρόσβαση σε υλικό από το εξωτερικό και από όλη την Ελλάδα και τέτοια. Δεν θυμάμαι πάντως να έχουμε κάποιο συγκεκριμένο στόχο. Θέλαμε γενικά να περάσουμε ένα τέτοιο μήνυμα, τύπου «Ξυπνάτε!»

Διοργανώνατε και live;

Ναι, νομίζω σε εκείνη τη φάση πάλι διοργανώναμε live. Τότε είχαμε φτάσει είχαμε αγοράσει και μηχανήματα νομίζω. Κάναμε live με δικά μας μηχανήματα. Γενικά θέλαμε να φτάσουμε σε μία ανεξαρτησία σε αυτό το κομμάτι. Να έχουμε δικά μας μηχανήματα να κάνουμε live, να κάνουμε τέτοιο, αλλά δεν είναι ότι είχαμε κάτσει κάτω και είχαμε πει–. Α! είχαμε και ένα μανιφέστο τύπου, αλλά δεν είχαμε πει «Να, έχουμε αυτούς τους δέκα στόχους να πετύχουμε» ή ότι «θέλουμε να κάνουμε–».

Ήταν σαν μία ώριμη συνέχεια της προηγούμενης παρέας σχεδόν;

Κάπως έτσι, ναι, σαν το προηγούμενο πράγμα να έγινε έτσι πιο οργανωμένο πλέον. Από εκεί θεωρώ ότι πολλά άτομα που είδαν έναν άτυπο τύπο οργάνωσης, γιατί δεν υπήρχε οργάνωση. Δεν υπήρχε συμβούλιο ή αρχηγοί ή υπαρχηγοί και τέτοια πράγματα, δεν υπήρχαν. Υπήρχαν φυσικά πιο μεγάλα άτομα, που είχαν μία επιρροή και τέτοια ίσως, αλλά δεν υπήρχε μία οργανωμένη δομή, αλλά όλο αυτό σαν οργανωμένο πράγμα νομίζω ότι πολλά παιδιά τότε που συμμετείχαν τα είδα μετά να είναι οργανωμένα σε διάφορες τύπου ομάδες ή να κάνουν αυτοί ομάδες, και νομίζω ότι τότε μπήκαν και γενικά πολλοί σπόροι, που μετά είδα π.χ. ότι έγιναν hip-hop λέσχες στα Γιάννενα, τέτοια πράγματα στα οποία δεν είχα την ευκαιρία και τη χαρά να συμμετέχω. Δηλαδή ήμουν σε μία άλλη περίοδο, τότε γενικά, αλλά το είδα πολύ να προχωράει και να εξελίσσεται έστω, όλο αυτό.

Πώς έκλεισε αυτή η λέσχη;

Γενικά υπήρχαν φάσεις που η λέσχη ήταν απλά ξεκλείδωτη και πήγαινε όποιος ήθελε από την ομάδα και από τη φάση, αλλά είχε διαδοθεί τόσο πολύ αυτό–. Υπήρχε νομίζω και ένα κλειδί, κάποια κλειδιά είχαν αντιγρατεί, και τέτοια και πήγαινε–. Δηλαδή πηγαίναμε και βρίσκαμε κάτι άσχετα άτομα, σε φάσεις. Μία φορά είχαν πάει κάτι πιτσιρικάδες να ψήσουν και βάλανε ψιλοφωτιά. Είχε έρθει η Πυροσβεστική και κάπως έτσι μας διώξανε, νομίζω από εκεί. Κάτι τέτοιο νομίζω είχε γίνει. Δεν είμαι σίγουρος. Και μετά πήγαμε στο κέντρο. Αλλά μετά είχε αρχίσει να αλλάζει και μορφή όλη αυτή η λέσχη. Είχε αρχίσει τότε–, τότε ήταν το κίνημα Ζeitgeist στα φόρτε του, νομίζω και εμείς είχαμε επηρεαστεί πάρα πολύ από αυτό το κίνημα, και μάλιστα σχεδόν το γυρίσαμε σε ομάδα Ζeitgeist. Με την ομάδα Ζeitgeist είχαμε νοικιάσει–. Δηλαδή η ομαδα Rapartistas σαν να μετεξελίχθηκε σε ομάδα Zeitgeist, πιο εξέλιξη σε ώριμο επίπεδο. Πήγαμε στο κέντρο εκεί πέρα. Eκεί είχαμε και προτζέκτορα. Εκεί κάναμε προβολές των ντοκιμαντέρ αυτών, που αυτά τα ντοκιμαντέρ από τότε λέγανε και εξηγούσαν αυτά που μετά ήρθαν σαν οικονομική κρίση κτλ., και υπάρχει ακόμα κίνημα Ζeitgeist και όλο αυτό το πράγμα που έχει μείνει, και το «Σχέδιο Αφροδίτη» νομίζω κτλ., και ξανοιχτήκαμε. Κατεβήκαμε και στην Αθήνα, μετά ξέφυγε από το hip-hop το πράγμα. Δηλαδή, η ρίζα ήταν το hip-hop και όλη η ομάδα ήταν έτσι κι αλλιώς hip-hop και τα live κτλ. Αλλά και μεγαλώνοντας νομίζω αρχίσαμε και ο καθένας να μπαίνεις σε υποχρεώσεις και σε τέτοια και…

Τι θα άλλαζες στη λειτουργία της λέσχης αυτής για να μην εξελιχθεί έτσι, για να προχωρήσει μπροστά και να βελτιωθεί;

Κοίτα, να σου πω την αλήθεια, δεν θα άλλαζα γενικά τίποτα, προς τα πίσω αν πήγαινα. Δεν θεωρώ ότι θα μπορούσα να άλλαζα, έτσι κι αλλιώς, αλλά αν πεις ότι–, δεν ξέρω τι θα άλλαζα. Έγινε και μετά απόπειρα και νομίζω πιο οργανωμένοι, και πολύ πιο hip-hop με πολύ πιο πράγματα. Το είδα δηλαδή όπως τα έβλεπα και τα μάθαινα. Έλειπα και ένα διάστημα μεγάλο από τα Γιάννενα και πηγαινοερχόμουν. Τι θα άλλαζα; Δεν ξέρω τι θα άλλαζα. Τώρα με το μυαλό που έχω θα μπορούσα να οργανώσω έναν πολύ καλό σύλλογο, στην ηλικία που είμαι. Τότε δεν ξέραμε καν ότι θα μπορούσαμε να φτιάξουμε έναν σύλλογο για παράδειγμα, ένα απλό πράγμα να σου πω, να έχουμε ένα καταστατικό, να γίνουν τέτοια πράγματα. Ήταν φλου. Ήταν ανοιχτά. Θεωρούσαμε τους εαυτούς μας αυτόνομους. Κάπως έτσι. Οπότε, ναι… Και ό,τι καλή ιδέα έπεφτε, την κάναμε. Δεν ξέρω τι θα έκανα για να έμενε πιο πολύ. Μπορεί και να μην μπορούσα να κάνω κάτι άλλο. Ξέρω ‘γω;

Έχεις κάποια ιστορία που σου έχει μείνει από κάποιο live ή κάποια φάση έτσι;

Άπειρες ιστορίες. Τώρα, πραγματικά δεν ξέρω από πού να ξεκινήσω και πού να τελειώσω. Είχαμε πολύ τέτοιο σου λέω. Θυμάμαι, όπως σου είπα, στη φοβερή συναυλία εκεί στην Πάτρα με τους FF.C., που μείναμε σε ένα σπίτι δεκαπέντε άτομα, σε δύο δωμάτια σε ένα φοιτητικό σπίτι, κυριολεκτικά κοιμόμασταν ο ένας πάνω στον άλλον. Όλες οι φάσεις που θυμάμαι πολύ έτσι και τέτοιο είναι φάσεις που βασικά, θα το πω, μπορεί και δύσκολες ή περίεργες, αλλά τελικά μας μείνανε. Στην Πρέβεζα για παράδειγμα, τότε που είχαμε παίξει με τους TXC και τους ΖΝ ή δεν θυμάμαι ποιους, είχαμε κοιμηθεί το βράδυ σε μία βάρκα όλοι, για παράδειγμα. Aργότερα μπορούσαν τα παιδιά να μας φιλοξενούν σπίτι τους. Μετά εμείς σπίτι μας, αλλά τότε ήμασταν όλοι 16άρηδες. Δεν μπορούσαν να πουν: «Ξέρεις, θα σου φέρω έξι παιδιά από τα Γιάννενα να κοιμηθούν σπίτι». Δεν γινόταν αυτό. Είχαμε κοιμηθεί σε μια βάρκα, αλλά και η Πρεβεζιάνοι μαζί μας. Στην Κέρκυρα θυμάμαι πάλι σε live που είχαμε πάει αφιλοκερδώς. Εκεί πέρα, δεν ξέρω για ποιο λόγο μας την είχαν πέσει κάποιοι hip-hopάδες, δεν ξέρω τι ήταν, που δεν μας γούσταραν. Και γενικά νομίζω ότι τα παιδιά που θα μας φιλοξενούσαν τότε στην Κέρκυρα και μας είχαν καλέσει στο live, εντάξει, ψιλoτρόμαξαν λίγο με ένα τσούρμο είκοσι άτομα που είχαμε κατέβει και μας σκάσαν άκυρο τελευταία στιγμή και δεν μας φιλοξένησαν, με τύπου πρόφαση «Θα έρθει η μαμά μας σπίτι», κάτι τέτοιο. Αλλά παρόλα αυτά, αυτό μας βγήκε σε καλό γιατί κοιμηθήκαμε σε μία παραλία της Κέρκυρας. Βέβαια, δεν είχαμε ούτε νερό να πιούμε. Πήγαμε πήραμε ξανά. Σε αυτούς χτυπήσαμε 05:00 τα ξημερώματα στο σπίτι, πήραμε νερό και γυρίσαμε, αλλά όλα αυτά ήταν ωραία. Τα ταξίδια. Αυτά ήταν τα ωραία. Ίσως το πιο γαμάτο σκηνικό που είχε γίνει τότε, εγώ δεν είχα τη χαρά να–. Τι είχε γίνει; Είχε γίνει μεγάλο live, πολιτικοποιημένο live στο Αγρίνιο, για τα Γιάννενα στο Αγρίνιο. Εγώ δεν είχα τη χαρά γιατί ήμουν Αθήνα τότε και είχα έρθει από Αθήνα στο Αγρίνιο, και δεν ήμουν στο ταξίδι αυτό του πούλμαν. Στην επιστροφή. Αλλά και εκεί φοβερό σκηνικό. Ναι. Αυτά τα θυμάμαι, πολύ καλές στιγμές. Ωραίες στιγμές! Τι να πω; Ωραίες φάσεις. Είχαμε και κακές στιγμές, σε όλη αυτήν την κατάσταση, σε όλη αυτή, την περίοδο. Χάσαμε φίλους μας, αδέρφια στην ουσία. Μετά εντάξει, γενικά ακολουθούσε ο καθένας τον δρόμο του, άλλοι μπλέξανε, άλλοι ξεμπλέξαν. Γίναν πολλά πράγματα. Χωριστήκαμε, μοιραστήκαμε, απλωθήκαμε σε όλη την Ελλάδα. Ένα πράμα τότε που έβλεπα και μου άρεσε ήταν να φεύγει κόσμος φοιτητές, και να [01:00:00]μεταλαμπαδεύει αυτό το πράγμα εκεί που πήγαινε ή να βρίσκουν άλλα άτομα και κάπως να το εξελίσσουν και να το αναπτύσσουν. Αν ήξερα ότι θα συνέβαινε αυτό, θα προσπαθούσα να οργανώσω να γίνει οργανωμένα αυτό το πράγμα. Δηλαδή θα προσπαθούσα να φύγουμε όλοι φοιτητές και να εξαπλωθούμε σε όλη την Ελλάδα, ξέρω ‘γω. Κάπως έτσι.

Ναι, έχω μία ερώτηση. Νομίζω ότι ήσουν Λύκειο στο ΕΠΑΛ, στο ΤΕΕ–.

Ναι, ΤΕΕ πήγαινα πληροφορικής.

Κατά τη διάρκεια των καταλήψεων;

Ναι, ήμουνα στις καταλήψεις, στις αντιπολεμικές καταλήψεις στην ουσία, που γίνονταν το 2001 ή ‘03. Πότε; Ενάντια στον πόλεμο στο Ιράκ ήταν πάντως τότε και θυμάμαι ότι είχαμε καταφέρει σαν Battaglia, να φτιάξουμε στην ουσία ξεχωριστό συντονιστικό από το συντονιστικό που έφτιαχνε και φτιάχνει πάντα το KKΕ, οι ομάδες οι νεανικές του ΚΚΕ ή της ΚΝΕ. Και είχαμε φτιάξει ανεξάρτητο συντονιστικό, μόνο στα Γιάννενα, το οποίο συμμετείχε μέχρι και στα πανελλαδικά συντονιστικά στην Αθήνα, είχε κατέβει αντιπροσωπεία. Νομίζω και αυτό ήταν ένα ας πούμε, επίτευγμα της Battaglia. Είχαμε φτιάξει την Μαθητική Πρωτοπορία, σαν Battaglia, η οποία ήταν «Μαθητική», υπήρχε παρένθεση «Μαχητική Πρωτοπορία», και με αυτή την ομάδα επειδή είχαμε πάρα πολλά άτομα σε σχολεία φτιάχναμε ξεχωριστές ομάδες και ξεχωριστό συντονιστικό, και θυμάμαι τότε αρκετά σχολεία ήταν με τα δικά μας συντονιστικά. Αρκετά. Το Πολυκλαδικό που ήμουν εγώ πάντως, σίγουρα ήμασταν. 

Και τι γινόταν τότε;

Είχαμε και όνομα, δεν θυμάμαι τώρα ποιο ήταν. Είχε όνομα η φάση. Αυτό. Κάναμε συνελεύσεις, τις πρώτες συνελεύσεις, τις πρώτες ομιλίες, να βγαίνεις να μιλάς να λες, τις πρώτες συνδέσεις, ότι ξέρεις, εμείς γιατί να κάνουμε εδώ κατάληψη για τον πόλεμο; Αλλά ναι, αξίζει να μην γίνει ένας πόλεμος, πουθενά δεν πρέπει να γίνεται. Ούτε τότε έπρεπε ούτε τώρα πρέπει να γίνεται. Ο πόλεμος συμφέρει πραγματικά μόνο αυτούς που βγάζουν κέρδη από τον πόλεμο, που δίνουν τα δάνεια δηλαδή, αυτούς που ανοικοδομούν μετά τον πόλεμο κτλ. Ο πόλεμος γενικά είναι μεγάλο κέρδος. Και έτσι το καταλαβαίναμε εμείς, ότι «Ναι, αξίζει, ρε παιδί μου, σε έναν πόλεμο που συμβαίνει στο Ιράκ», πολλά χιλιόμετρα μακριά, σε ανθρώπους που δεν ξέραμε καν τότε, δεν ξέραμε την κουλτούρα μπορεί να έχουν, ποιοι μπορεί να είναι ή αν φταίνε ή αν δεν φταίνε. Δεν το εξετάζαμε, απλά βλέπαμε μία μεγάλη δύναμη να πηγαίνει πολύ μακριά από την έδρα της, να επιτίθεται σε μία άλλη χώρα. Και λέγαμε «Όχι στον πόλεμο». Είμαι αυτής της άποψης ακόμα. Είμαι της άποψης «Όχι στον πόλεμο».

Ο πόλεμος στην Γιουγκοσλαβία σε έχει επηρεάσει καθόλου;

Ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία με είχε επηρεάσει ιδιαίτερα, καθώς είχα ταξιδέψει κιόλας τότε εκεί. Είχα μείνει έναν μήνα στην Βοσνία-Ερζεγοβίνη, και είχα μείνει μάλιστα την περίοδο των βομβαρδισμών, μετά τους βομβαρδισμούς. Είχα μείνει στη Βοσνία. Είχα περάσει από τη Σερβία όμως. Στην ουσία είχα δει τη Σερβία τότε, το '99 ή '98, πότε ήταν; '96; Δεν θυμάμαι πότε ήταν. Είχα δει στη Σερβία μία χώρα, δηλαδή τους αυτοκινητόδρομους που είχαμε στην Ελλάδα, Εγνατία και τέτοια, η Σερβία είχε τότε ήδη τετραπλάσιους, τέσσερα και τέσσερα αμάξια από τη μία. Θυμάμαι ότι την είδα έτσι και την είδα στο γυρισμό χωρίς αυτούς τους δρόμους, χωρίς αυτές τις γέφυρες, με διαλυμένα τα κτίρια. Στην επιστροφή ας πούμε, παίρναμε στην μαύρη αγορά την βενζίνη. Τις γέφυρες που πέρναγα από πάνω, τις περνάγαμε πλέον από χωριά και από ποτάμια για να ξαναγυρίσουμε Ελλάδα οδικώς που ήμασταν. Είχα γνωρίσει δυο παιδιά τότε, τα οποία είχαν χάσει όλους τους άντρες συγγενείς τους στον πόλεμο, πατεράδες, θείους, όλους, τα πάντα. Μου είχε κάνει πάρα πολύ μεγάλη εντύπωση. Ο ένας ήτανε 12-13 χρονών, ο άλλος 16 χρονών, 17. Μου είχε κάνει πάρα πολύ μεγάλη εντύπωση το πόσο ώριμα ήταν αυτά τα παιδιά σε σχέση με μένα.

Πώς επικοινωνούσατε;

Με τη γλώσσα των παιδιών, να σου πω έτσι. Δηλαδή λίγα αγγλικά αυτοί, λίγα αγγλικά εγώ, λίγο με μάθαιναν σέρβικα, λίγο τους μάθαινα ελληνικά. Γούσταραν. Τότε είχα σκάσει ας πούμε σε μία πόλη, το Brčko της Βοσνίας, με φαρδιά, rollers, hip-hop και τέτοια πράγματα, και οπότε πήγαμε, πήρε rollers το ένα το παιδί να φανταστείς, και κόβαμε βόλτα στην πόλη με τα rollers κτλ. Μας ήταν εύκολο, δηλαδή δεν θυμάμαι να μην συνεννοούμαι ποτέ. Πάντα σαν να μιλάμε την ίδια γλώσσα. Να ζωγραφίζουμε παρέα μαζί. Τους είχα δείξει το graffiti, σε αυτά τα παιδιά. Είχαν έρθει Ελλάδα μετά και τα φιλοξενήσαμε και εδώ ένα μήνα, ενάμιση. Μάλιστα έχω επαφές ακόμα με αυτά τα παιδιά. Είναι στο Βελιγράδι ο ένας, δικηγόρος. Είχα δει από πρώτο μάτι τη δυσκολία και το πώς ζούσαν, ας πούμε. Δηλαδή, ήταν σαν να έβλεπες τη δεκαετία του '60, όταν είχα πάει εγώ εκεί. Τώρα φαντάσου ότι μένανε σε ένα σπίτι το οποίο το είχαν βρει που το είχαν εγκαταλείψει μουσουλμάνοι, πού είχαν πάει στην άλλη μεριά της πόλης, που και αυτοί καταλάμβαναν αντίστοιχα των τα σπίτια των χριστιανών που τους διώχνουν από την άλλη μεριά της πόλης. Φαντάσου ότι μου λέγανε, ότι όταν πήγαν, όταν έφευγαν από τα σπίτια, τα σπίτια τα παγιδεύανε με βόμβες και μάλιστα, δεν τα παγιδεύν όπως να 'ναι. Βάζανε π.χ. λεφτά πίσω από ένα πλακάκι, και πίσω από τα λεφτά ήταν η χειροβομβίδα –παγιδευμένο το σπίτι– ή βόμβα ολόκληρη. Και πήγαιναν οι ιδιοκτήτες και λέγανε σε αυτούς που είχαν καταλάβει τα σπίτια, ότι «Ξέρεις, έχω εκεί λεφτά». Πήγαιναν να πάρουν τα λεφτά και ανατινάζονταν. Αυτοί βέβαια μου είχαν πει ότι ήταν μία πραγματική περίπτωση, που πήγε η οικογένεια που έμενε εκεί, δεν είχε παγιδευμένο το σπίτι. Τους είπε πραγματικά πού είχαν κρυμμένα πράγματα και τα μοιράστηκαν μαζί τους. Βέβαια, εντύπωση μου είχε κάνει ότι μπαίνοντας στο σπίτι ήταν δεξιά οπλοβαστός, με τέσσερα καλάσνικοφ και χειροβομβίδες, και μέσα σε αυτό το σπίτι συν αυτά τα παιδιά που σου λέω που μένανε, ήταν η μητέρα τους και άλλα τρία κοριτσάκια ακόμα πιο μικρής ηλικίας. Εκεί μου δείξανε και να ρίχνω. Είχα ρίξει με καλάσνικοφ. Ήταν τρομακτικό. Δεν είχα ξαναρίξει ποτέ ξανά στη ζωή μου. Μία φορά θυμάμαι ότι παίζαμε τύπου κρυφτοκυνηγητό και μπήκα μέσα σε ένα σπίτι, που άρχισαν να μου ουρλιάζουν, κυριολεκτικά από μακριά γιατί αυτό το σπίτι μέσα είχε νάρκες και δεν είχαν σε όλα τα σπίτια αυτό το «mines» γύρω-γύρω. Ναι, έτσι ήταν περίπτωση. Φαντάσου ότι προχώραγες και ήταν σπίτια μισογκρεμισμένα, πυροβολισμοί επάνω. Και εκεί που έβλεπες φυσιολογικά σπίτι, σπίτι, μαγαζάκι, σπίτι, «mines», είχε γραμμή, κορδέλα γύρω-γύρω ότι έχει νάρκες μέσα. Είχα πάει να μπω σε ένα τέτοιο μία φορά. Ή παίζαμε μία φορά μπάλα σε μια αλάνα μεγάλη εκεί–. Εντωμεταξύ κάναν παρέα Σερβάκια, Σέρβοι, Βόσνιοι, μουσουλμάνοι, όλοι, όλοι. Χριστιανοί-μουσουλμανοι παίζανε μαζί τα παιδιά, και θυμάμαι να περνάνε οι αύρες του ΝΑΤΟ, όχι του ΝΑΤΟ, οι κυανόκρανοι, ο ΟΗΕ, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, Ειρηνευτικές Δυνάμεις τέλος πάντων, τέτοιοι. Οι κυανόκρανοι, έτσι τους λέγανε. Είχαν μπλε κράνη. Να περνάνε και να φωνάζουν από τα μεγάφωνα ας πούμε, να μαζέψουν οι μανάδες στα παιδιά γιατί επίκειται επίθεση. Ή θυμάμαι να κάθομαι σε ένα cafe, ξέρω ‘γω, να παίρνουμε λεμονάδα και να ακούμε από την άλλη μεριά του ποταμού πυροβολισμούς και να μου λένε «Ή γίνεται μάχη ή γίνεται γάμος». Ναι. Δηλαδή, φαντάσου τώρα, αυτά όμως να στα λένε παιδιά 16, 13 χρονών ας πούμε, το οποίο τους φαινόταν πλέον αρκετά φυσιολογικό να ζουν ανάμεσα σε νάρκες, να τους φωνάζουν από τα μεγάφωνα στρατιώτες να μαζευτούν σπίτι να μην παίξουν άλλο μπάλα, να έχουν όπλα για πλάκα. Βέβαια, δεν ήταν καθόλου στρατόκαυλοι και τέτοια. Έτσι; Δεν…

Εσένα πώς σου είχε φανεί αυτό;

Πάρα πολύ παράξενο. Πάρα πολύ παράξενο, πάρα πολύ διαφορετικό, γιατί ήταν πάρα πολύ απλοί άνθρωποι. Δηλαδή δεν έβλεπες ανθρώπους που έχουν περάσει πόλεμο. Δεν το καταλάβαινες. Πολύ περήφανοι άνθρωποι, δεν μπορώ να πω, αλλά για παιδιά που είχαν βιώσει τον πόλεμο, που είχαν χάσει τον πατέρα τους, τους θείους τους όλους κτλ., δεν το καταλαβαίνεις αυτό το πράγμα. Ίσως γιατί αναγκάστηκαν αυτά τα παιδιά να μεγαλώσουν και να γίνουν οι ίδιοι υπερασπιστές, όχι της πατρίδας τους, της οικογένειάς τους. Γιατί όταν σταματάνε, όταν σβήνουν τα φώτα, εκεί αρχίζει το σκοτάδι, που επικρατούν συμμορίες, οι μαυραγορίτες, οι παραπολιτικές οι ομάδες οι–, πώς το λένε; Οι παραπολτικές, όχι παραπολιτικές. Οι τέλος πάντων στρατιωτικές ομάδες, παραστρατιωτικές ομάδες, τέτοια πράγματα, οι φανατικοί. Υπήρχαν πολλά βράδια που άκουγες απλά πυροβολισμούς. 

Εκτός πολέμου αυτά;

Ναι, εκτός πολέμου.

Θες να μοιραστείς γιατί είχες πάει εκεί;

Όχι, εντάξει, ήταν ένα ταξίδι. Ναι.

Okay. 

Κοίτα, για την ακρίβεια, σου λέω, τότε δεν ξέρω πώς ο πατέρας [01:10:00]μου είχε την τρέλα να το κάνει, αλλά ο πατέρας μου με είχε πάρει σε αυτό το road trip, να δω πώς έχουν τα πράγματα εκεί. Είχαμε κάνει μεγάλο road trip τέτοιου τύπου. Ναι, σαν ταξίδι εγώ πήγαινα. Δεν περίμενα ότι θα δω αυτά.

Αλλά σε έχουν επηρεάσει αρκετά πιστεύεις;

Ναι, νομίζω, ναι. Νομίζω με έκαναν να μην είμαι τόσο κακομαθημένο, έτσι όπως ήμασταν στην Ελλάδα, νομίζω. Να χαλαρώσω λίγο. Να πω ότι, «Τι γίνεται εδώ, ρε φίλε; Πώς είναι δυνατόν, ο άλλος είναι 13 χρονών και μου μιλάει σαν να είναι ένας ώριμος 25άρης». Μου εξηγούσε, ξέρω ‘γω, πώς λύνουν τη χειροβομβίδα, πώς τη δένουν, τι πρέπει να κάνεις άμα φας σφαίρα. Εγώ τον άκουγα σαν να είμαι εγώ ένα 12χρονο και αυτός ένας μεγάλος. 

Ενώ ήσουν; Πόσων χρονών; 

16;

Τότε είχες ήδη όνομα στο rap;

Ναι, νομίζω ναι. Κάπα Μι. Δεν ξέρω αν είχα Κ.Μ., δεν θυμάμαι τι είχα. Είχα του graffiti το όνομα νομίζω τότε, το Ras, κάτι τέτοιο. Αλλά σου λέω, έχω μπερδέψει και λίγο τις ημερομηνίες, να σου πω την αλήθεια. Δεν τις θυμάμαι τόσο καλά. Νομίζω έγραφα τότε, αλλά πιο πολύ θυμάμαι να κάνω graffiti. Να κάνω graffiti τότε στο ταξίδι και να ακούω πολύ hip-hop. 

Έμαθες και από κει καμιά μουσική ή όχι;

Εκεί rock είχαν. Eίχαν το rock στο φόρτε, που έχω και μπλούζα ακόμα. Ήταν το ’99, ναι, «Brčko ’99», γράφει και η μπλούζα, «Rock festival». Ναι, φοβερό πράγμα, φοβερό πράγμα. Έξι μήνες πριν σκοτώνονταν και μετά έβλεπες ένα φεστιβάλ σαν να μην έγινε τίποτα. Και βλέπεις ότι έπρεπε να συνεχίσουν να ζουν. Δεν υπάρχει άλλη επιλογή μετά, αλλά δεν έγραψα για αυτό το πράγμα άμεσα. Πιο μετά είχα μνήμες που μπορεί να έγραφα για αυτό, και όχι να γράψω για αυτό καθεαυτό. Σε στίχο μέσα, κάτι.

Μπορεί να έγραφες και για πολέμους σε άλλες χώρες;

Ναι, δεν θυμάμαι τώρα, είχα γράψει νομίζω.

Για την Παλαιστίνη, ας πούμε;

Ναι. Εκεί πέρα συγκεκριμένα, ναι, που δεν είναι ακριβώς πόλεμος. Εκεί είναι κατοχή καθαρή, ας πούμε.

Τι μπορεί να σημαίνει το Κ.Μ. αν έδινες μία–.

Κοίτα Κ.Μ., Κ.Μ. Καλά, τώρα τα ψευδώνυμα μου φαίνονται λίγο αστεία η αλήθεια είναι. Τότε είχαμε ψευδώνυμα όλοι. Καταλαβαίνω γιατί ήταν κάποια μεγάλα–. Ο Αρτέμης π.χ., ο ίδιος μου είχε πει ότι «Ξέρεις, στην Αθήνα οι εταιρείες ακούν αυτά τα ονόματα και γελάνε», ας πούμε, τότε μου είχε πει. Είχαμε έρθει σε επαφή με την FM Records. Ήταν να βγάλουμε CD και τέτοια και έτσι είχαμε συναντήσει και τον Αρτέμη στην Αθήνα, που μας είχε δώσει πολλές συμβουλές. Τον Αρτέμη από τους TXC. Κίνδυνος Μ., σήμαινε. Τι σήμαινε το «Μ»; Τρέχα γύρευε. Πολλά ονόματα υπήρχαν μετά και μετά το είχα αφήσει Κάπα Μι γενικά και έβγαζε ο καθένας το δικό του, ό,τι νόμιζε. Δεν είχα κάτι συγκεκριμένο.

Τώρα σε τι φάση σε πετυχαίνω; Τι κάνεις;

Σε σχέση με το hip-hop με πετυχαίνεις σε μία φάση βετεράνου θα έλεγα, όπου έχω την ανάγκη να γράφω. Πολλές φορές μου λείπει και το στούντιο π.χ., μου λείπουν και τα live κάπως, αλλά δεν είναι ότι θα το κυνήγαγα ή ότι τέτοιο. Αλλά άμα μου τη δώσει, πάλι θα κάτσω να γράψω κάτι.

Πιστεύεις ότι σου έχουνε δώσει εφόδια τα προηγούμενα χρόνια και η κοινωνικοποίηση αυτή μέσω του hip-hop;

Ναι.

Και της συγγραφής στίχων;

Νομίζω καθόρισε πλήρως το ποιος είμαι η όλη αυτή περίοδος. Ό,τι έχουμε ζήσει γενικά, καθορίζει το ποιοι είμαστε στο τέλος. Και τα καλά και τα κακά στο τέλος έχουν καθορίσει και έχουν φτιάξει αυτόν που ακριβώς είσαι, οπότε όλα καθόρισαν ακριβώς το ποιος είμαι. Όλα, τα πάντα. Κάθε τι.

Τι καλό έχεις κρατήσει εσύ από τα χρόνια τα προηγούμενα;

Αγνή αγάπη. Από τα χρόνια του hip-hop τότε, εννοείς;

Ναι, όταν ήσουν αρκετά ενεργός.

Ναι, αγάπη και φιλία ανιδιοτελής. Αυτό έχω κρατήσει. Να γίνεις θυσία για τον φίλο άνευ όρων. Να σε παίρνει ο άλλος τηλέφωνο και να σου λέει απλά «Έλα» και να πηγαίνεις, ξέρω ‘γω. «Σε έχω ανάγκη, έλα». «Ήρθα». Ήρθα, τελείωσε.

Θα ήθελες να μοιραστείς κάποια ιστορία που θα ήθελες να ακουστεί, πριν το σταματήσουμε, πριν το κλείσουμε;

Όχι, νομίζω αρκετά είπαμε. Βέβαια, θα μπορούσαμε να μιλάμε για μέρες, άπειρες ιστορίες, γιατί τώρα όσο μιλάω, ξέρεις, έρχεται χείμαρρος αναμνήσεων. Νομίζω είπαμε αρκετά, ναι. Δηλαδή άπειρα πράγματα. Δεν ξέρω τι να πρωτομοιραστώ. Γνώρισα αξιόλογους ανθρώπους, πολύ καλά παιδιά γενικότερα, ο καθένας ξεχωριστά έπαιξε ρόλο στη ζωή μου. Ναι. Όχι σαν ιστορία, αλλά σαν γενικό πράγμα, εμένα μου έχει μείνει μια αγάπη από τότε, μια αίσθηση αγάπης ότι υπήρχε. Αυτό.

Τέλεια. Σε ευχαριστούμε πάρα πολύ.

Εγώ.