Istorima Archive

[00:00:00]Καλησπέρα, ονομάζομαι Σταματίνα Μαρκαντώνη βρισκόμαστε σήμερα,11/11/20 στο γραφείο του Ιερού Καθεδρικού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου Ύδρας. Συνομιλούμε με τον εφημέριο του Ιερού Ναού, πατέρα Ακίνδυνο Δαρδανό, ο οποίος θα μας αναφέρει μερικούς σταθμούς από την τριαντάχρονη ιερατική του πορεία. Καλησπέρα, πατέρα Ακίνδυνε.

Καλησπέρα σας, χαίρομαι πολύ για αυτή την ωραία συνάντηση πού γίνεται σε αυτό το χώρο του γραφείου του καθεδρικού ναού της Παναγίας στην Ύδρα. Σε αυτό το πανέμορφο ιστορικό νησί, σε μία δύσκολη για την πατρίδα μας περίοδο, διανύουμε το δεύτερο γενικό απαγορευτικό ή lockdown, όπως λέγεται, λόγω της πανδημίας. Και αυτή η συνάντηση, νομίζω, είναι μία όαση μέσα σε αυτή τη δεινή κατάσταση την οποία βιώνουμε όλοι μας, εξαιτίας, όπως είπαμε, της λοιμική νόσου ή της πανδημίας του κορονοϊού. Είναι πολύ σημαντικό πράγμα να αναπολεί κάνεις το παρελθόν, να βιώνει το παρόν και να ατενίζει το μέλλον με ελπίδα. Όσο μεγαλώνει ο άνθρωπος, γιατί εγώ τώρα είμαι στην ηλικία των 54 ετών, αναμοχλεύονται και εξέρχονται μέσα από το υποσυνείδητο του όλα τα παιδικά του βιώματα, οι αναμνήσεις και μπροστά του περνάει η μέχρι τώρα πορεία της ζωής του σαν κινηματογραφική ταινία και πολλές φορές με λεπτομέρειες. Και πολλές λεπτομέρειες από τη ζωή μας που τις είχαμε ξεχάσει τα προηγούμενα χρόνια τώρα έρχονται πολύ έντονες στον συνειδητό χώρο της ψυχής και στον νου μας. Ζωγραφίζονται και μας δημιουργούν συγκίνηση. Αναπολούμε το παρελθόν και γενικότερα ευαισθητοποιούν και τον άνθρωπο. Έτσι μου δίνεται η δυνατότητα μέσα από αυτή την συνέντευξη να αναπολήσω μαζί σας μερικές μνήμες από τη ζωή μου και να γυρίσω πολύ πίσω, πίσω, πολλά χρόνια, όταν ήμουν νέος περίπου στην εφηβική ηλικία ιδιαιτέρως και ανακάλυψα μέσα μου μετά τα 10 - 11 χρόνια, αλλά και νωρίτερα μπορώ να πω, την ιερατική κλίση. Τι σημαίνει ιερατική κλίση; Σημαίνει ότι έχεις την τάση για κάτι που σου αρέσει. Ανακαλύπτεις τι σου αρέσει. Πολλοί νέοι άνθρωποι… και μάλιστα διδάσκεται και στο σχολείο, και τώρα πιστεύω, ο επαγγελματικός προσανατολισμός. Στην εφηβική τους ηλικία ακόμα δεν έχουν ξεκαθαρίσει τι θέλουν να γίνουν. Λένε, ας πούμε, κάποιοι: «Θέλω να γίνω γιατρός, δάσκαλος» και λοιπά. Όμως, στην περίπτωση της ιερατικής κλίσεως συμβαίνει κάτι διαφορετικό, είναι φυτεμένη, θα έλεγα, εκ κοιλίας μητρός. Δηλαδή, αυτός ο οποίος θα γίνει ιερεύς και έχει την κλίση και το αισθάνεται. Μόλις καταλάβει, έτσι, τα πράγματα και την παιδική του ηλικία καταλαβαίνει ότι έχει μέσα του αυτή την κλίση και λέει: «Εγώ θέλω να γίνω παπάς». Αυτό συνέβη και σε μένα από πολύ μικρή ηλικία, είπα στην αρχή στην εφηβεία ξεκαθάρισε, θα σας πω και στη συνέχεια, αλλά πολύ μικρός ήθελα να γίνω παπάς. Μάλιστα ένα περιστατικό ενθυμούμαι ένα περιστατικό, εγώ το ενθυμούμαι και το ξανά ανέφερε ο Μητροπολίτης, ο τότε Μητροπολίτης Ύδρας, κυρός Ιερόθεος, όταν με χειροτόνησε 9 Ιουνίου του ’91, εδώ στον καθεδρικό Ναό της Παναγίας, διάκονο. Μου έδωσε, δηλαδή, τον πρώτο βαθμό της ιεροσύνης, του διακόνου, και στη συνέχεια ο δεύτερος. Είχε πει ότι από μικρός είχα την κλίση, διότι κάποτε, γύρω στο 1974-75, εγώ γεννήθηκα το 66, 10 χρόνων, δηλαδή, πρέπει να ήμουν, όταν μας κάλεσε εδώ για εκκλησιασμό, γιατί τότε ο εκκλησιασμός ήταν πολύ συχνός και επιβεβλημένος στα σχολεία – τώρα άλλαξαν τα πράγματα – και ρώτησε στο τέλος στην ωραία πύλη που έδινε το αντίδωρο: «Ποιος από σας θέλει να γίνει παπάς;», όλοι έδειξαν εμένα και φώναξαν εμένα. Μάλιστα με το κοσμικό όνομα – θα σας πω για το όνομά μου – Γκίκας. «Ο Γκίκας θέλει να γίνει παπάς». Γκίκας, ναι, Ακίνδυνος, θα σας το εξηγήσω στην συνέχεια Το θυμάμαι και εγώ αυτό το περιστατικό. Και θυμάμαι ότι στην παιδική μου ηλικία τα παιχνίδια ήταν να έχω στο σπίτι μου μια πρόχειρη κατασκευή, που είχε φτιάξει ο συγχωρεμένος ο πατέρας[00:05:00] μου, μια εκκλησία, να μαζεύω φίλους από τη γειτονιά να κάνουμε λειτουργίες, να βαφτίζουμε κούκλες, να κάνουμε επιτάφιους τη Μεγάλη Παρασκευή, να κάνουμε άλλες λειτουργίες και λοιπά. Αυτό αυτή η κλίση, δηλαδή, εκδηλωνόταν και στην πράξη. Βλέπεις ότι τα παιχνίδια σου δεν είναι το ποδόσφαιρο. Εντάξει, παίζαμε και ποδόσφαιρο στο γήπεδο καμιά φορά, γιατί ήταν το πατρικό σπίτι της γιαγιάς μου από εκεί στου Κούσουλα όπως λεγόταν παλιά, αλλά κυρίως τα παιχνίδια αυτά ήταν οι εκκλησίες και οι λειτουργίες που έκανα. Φορούσα και ένα σεντόνι και ένα υποτυπώδες πετραχήλι και έκανα τον παπά. Αυτό συμβαίνει και σε πολλούς κληρικούς και το θυμούνται στην παιδική τους ηλικία και όλα τα παιδιά της γειτονιάς που είναι σήμερα συνομήλικοί μου ενθυμούνται ότι έρχονταν στο περιβόλι και παίζαμε εκεί τις εκκλησίες. Αυτά μέχρι που πήγα στο γυμνάσιο, τα έκοψα μετά, μπαίνεις στην εφηβική ηλικία. Αλλά, και στην εφηβική ηλικία, εντονότερο ακόμα ήταν μέσα μου. Ήταν εντονότερη η κλίση ιερατική. Για αυτό όταν τελείωσα το λύκειο… Τότε ήταν οι δέσμες, δεν υπήρχαν… υπήρχε και μία δέσμη – τα γνωρίζει καλά και η μητέρα σας η οποία μου έκανε φροντιστήρια τότε, δεν είχε διοριστεί καθηγήτρια, έκανε φροντιστήρια στο σπίτι –, δεν υπήρχαν οι πανελλήνιες, υπήρχαν οι δέσμες, άλλη πρακτική, για να μπει κανείς στα πανεπιστήμια. Δεν είχε στην Ύδρα τη δέσμη τη φιλολογική για την θεολογική σχολή. Είχε την πέμπτη δέσμη. Είχε την πέμπτη δέσμη, νομίζω, έκτη δέσμη, δεν έδωσα εξετάσεις και μπήκα, όμως, με κατατακτήριες εξετάσεις, όχι πανελλήνιες, στην Ανωτέρα Εκκλησιαστική Σχολή Αθηνών τον Οκτώβριο του 1984. Τότε μπήκα στην Ιερατική Σχολή. Η φοίτηση στην Ιερατική Σχολή, την Ανωτέρα Εκκλησιαστική Σχολή Αθηνών διήρκησε 3 χρόνια και από κει, παίρνοντας το πτυχίο με άριστα με εξετάσεις ειδικές, εσωτερικές, εισήχθην και στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών την οποία τελείωσα το ‘92.Έλαβα το πτυχίο της Θεολογίας. Αλλά, όταν τελείωσα την Ανωτέρα Εκκλησιαστική Σχολή Αθηνών, αμέσως – ήμουν περίπου… μπήκα και στη Θεολογική Σχολή – αναζήτησα και ένα πρόσωπο, γιατί ήθελα να γίνω έγγαμος κληρικός, το είχαμε ξεκαθαρίσει αυτό με τον πνευματικό μου. Εδώ είναι τώρα το σημαντικό, ότι ο Θεός μου έστειλε τη σύζυγο της ζωής μου, την Πρεσβυτέρα, την Παναγιώτα την οποία γνώρισα, ερωτεύτηκα, δεν είναι κακό αυτό, σε ηλικία 23 ετών εγώ και η παπαδιά ήταν 15 περίπου. Το συγκλονιστικό ήταν ότι ο γέροντας Μητροπολίτης Ύδρας, Ιερόθεος, ο οποίος ήταν μεγάλος ιεράρχης εναρέτου βιωτής, πολλών έργων στην Ύδρα – τα έργα του Ιερόθεου τα γνωρίζετε όλοι. Κορυφαίο το νοσοκομείο και πολλά άλλα έργα σε όλη τη Μητρόπολη, ανεγέρσεις ναών, ιδρυμάτων, οικοτροφείων και λοιπά και στην Αίγινα και στο Κρανίδι και παντού –, όταν του είπα, γιατί ήταν πνευματικός μου, ότι έχω γνωρίσει μία κοπέλα που είναι 15 ετών αντέδρασε, γιατί 15 ετών τώρα, τι ωριμότητα θα έχει, για να γίνει Πρεσβυτέρα, να είναι δίπλα σε… σύζυγο ιερέα; Παρά ταύτα, όταν την πήγα και την γνώρισε, μου είπε το εξής: «Να την πάρεις την Παναγιώτα, γιατί είναι πιο ώριμη από εσένα». Δηλαδή είχε μία ωριμότητα η πρεσβυτέρα και ο γέροντας ήταν διακριτικός και έβλεπε μακριά, και μάλιστα τη σύγκρινε με τη δική μου και είπε το εξής φοβερό, που μου έχει μείνει, ότι είναι πιο ώριμη. Και κάναμε το γάμο μας το ‘91. Εγώ ήμουν 24 χρονών η παπαδιά ήταν 15.

Και μετά χειροτονήθηκα, τον Ιούνιο του ’91, διάκονος. Η ημέρα της χειροτονίας για την Ύδρα ήταν μία συγκλονιστική ημέρα, ημέρα χαράς και αγαλλίασης. Ήταν μία θριαμβευτική χειροτονία, 9 Ιουνίου του 1991 ημέρα Κυριακή, εδώ στον καθεδρικό ναό, από τα χέρια του τότε Μητροπολίτη που σας ανέφερα και γέροντός μου κυρού Ιεροθέου. Πλήθη Υδραίων συνέρρευσαν εδώ, στον καθεδρικό ναό, για να συμπροσευχηθούν στο μυστήριο της χειροτονίας και να φωνάξουν το «άξιος». Διότι εγώ ήμουνα παιδί του λιμανιού. Πριν χειροτονηθώ και κατά τη διάρκεια των σπουδών και πριν από τις σπουδές, από το λύκειο, επειδή έμεινα πολύ μικρός ορφανός, 18 χρονών πέθανε ο πατέρας μου, δούλευα στο λιμάνι εδώ. Μάλιστα δούλευα στον φωτογράφο, τον μακαρίτη τον Θωμά τον Καρανδινό, στα κρουαζιερόπλοια, φωτογράφιζα. Φωτογραφίζαμε τους τουρίστες όταν έβγαιναν, και ύστερα από 2 ώρες, που επέστρεφαν πωλούσαμε τις φωτογραφίες έξω απ΄ τα πλοία και από άλλα πλοιάρια τουριστικά που έρχονταν απέναντι από την ακτή της Πελοποννήσου, από μεγάλα ξενοδοχεία. Ήμουν, δηλαδή, ένα παιδί[00:10:00] της πιάτσας, πολύ γνωστός. Εκείνο το οποίο με συγκλόνισε είναι ότι την παραμονή της χειροτονίας ο Δεσπότης… Συνήθως όταν είναι έγγαμος κάνεις, παντρεμένος, δηλαδή, δεν του αλλάζουν το όνομα. Γκίκας, το κοσμικό μου, Γκίκας. Αλλά ο παππούς ο Ιερόθεος επειδή είχε και φιλομοναχικές τάσεις και στους έγγαμους άλλαζε το όνομα. Ήθελε, λοιπόν, να μου αλλάξει το όνομα. Δεν ήξερα πώς θα με βάλει. Από Γκίκας δεν ήξερα πώς. Εγώ εκείνη την ώρα σκέφτηκα και του είπα το όνομά μου το χριστιανικό και το κανονικό είναι Ακίνδυνος. Γιορτάζω 2 Νοεμβρίου, του Αγίου Ακινδύνου, και όλοι όσοι είχαν το όνομα Γκίκας στην Ύδρα, γιόρταζαν του Αγίου Ακινδύνου. Δεν ξέρω πώς είχαν συνδέσει οι παλιοί Υδραίοι και οι παλιοί ιερείς της Ύδρας... Το Γκίκας είναι αρβανίτικο όνομα – τα γράφει και στο Ύδρας λεξιλόγιο ο αείμνηστος Γιάννης Καραμήτσος, θα τα δείτε στο λήμμα Γκίκας – και λέει ότι οι παπάδες εκείνης εποχής, για να βρουν μία γιορτή και για τον Γκίκα είπαν ότι θα γιορτάζει στις 2 Νοεμβρίου. Τέλος πάντων, και ο παππούς μου ο Γκίκας είχε την εικόνα του Αγίου Ακινδύνου και ο πατέρας μου ο συγχωρεμένος που είχε βάρκα εδώ τουριστική, όταν δεν ταξίδευε – ήταν ναυτικός – Ακίνδυνο την ονόμαζε. Επομένως κατ’ εκείνη την ώρα του είπα ότι Ακίνδυνος είναι το χριστιανικό και συμφώνησε ότι πρέπει να επισημοποιήσουμε το χριστιανικό σου όνομα. Όπερ και έστιν την ώρα της χειροτονίας εις διάκονον με μετονόμασε –όχι με μετονόμασε – είπε το όνομά μου το χριστιανικό, το κανονικό, Ακίνδυνος. Και έτσι από Γκίκας Ακίνδυνος, το ίδιο πράγμα είναι, αλλά είναι το ιερατικό όνομα. Και αυτό ήτανε κάτι συγκλονιστικό, αυτή η αλλαγή του ονόματος, δηλαδή, είναι… δημιουργεί μια ταραχή. Όχι στον υποψήφιο τόσο, και στην ευρύτερη κοινωνία που ζεις, γιατί μετά πρέπει σιγά-σιγά οι άνθρωποι να σε συνηθίσουν, να σε λένε «πάτερ», «πάτερ Ακίνδυνε» κτλ. Συνήθισαν εδώ οι ντόπιοι. Κοιτάξτε, όταν είσαι ένα παιδί της παραλίας, του λιμανιού, μέσα ζυμωμένος στην κοινωνία, πολύ εξωστρεφής όπως…, πολύ κοινωνικός, πολύ κοινωνικός. Γι’ αυτό και επέλεξα να γίνω έγγαμος κληρικός και με τη βοήθεια του γέροντα μου. Μου άρεσε να γίνω και άγαμος υπό την έννοια ότι.. Κακώς το λέω, αλλά θα το πω. Για την ανέλιξη. Διότι ένας άγαμος κληρικός μπορεί να γίνει και επίσκοπος. Αλλά εγώ έκανα υπακοή και κατάλαβα ότι δεν είμαι για άγαμος. Αυτά τα είχαμε συζητήσει και με τη μητέρα σας, την αγαπητή μου Μαρία. Η αλλαγή, λοιπόν, του ονόματος, η χειροτονία, η αλλαγή της εμφάνισης, από κοσμικός να γίνεις κληρικός. Με τα ράσα νέος διάκονος στην εκκλησία. Όλα αυτά είναι βιώματα φοβερά και συγκλονιστικά. Διηκόνησα τον Μητροπολίτη ως διάκονος πέντε χρόνια. Όπως λένε οι κανόνες της εκκλησίας. Και έγινα διάκος στα 25 μου, όπως πάλι ορίζουν οι κανόνες εκκλησίας. Αν και για την οικονομία, δηλαδή, για της ανάγκες της εκκλησίας σήμερα ένας κληρικός μπορεί να γίνει διάκονος και πρεσβύτερος πάπας, δηλαδή, και κάτω από τα 25, και νωρίτερα. Στην κρίση του Επισκόπου είναι, αλλά ο Μητροπολίτης τότε, ο Ιερόθεος ήταν αυστηρός τηρητής των κανόνων της εκκλησίας, τηρούσε τους κανόνες. Οι κανόνες λένε 25 θα γίνει ο υποψήφιος διάκονος και 30 θα γίνει πρεσβύτερος παπάς. Δεν χαλούσε αυτή την τάξη πότε ο παππούς. 25, και 30 έγινα παπάς. Ύστερα από 5 χρόνια διακονίας. Πρώτα από όλα έμαθα πολλά γράμματα στον παππού τον Ιερόθεο δίπλα του, γιατί με είχε Διάκο του και ήταν πολύ εργασιομανής, πολύ φιλομαθής. Ιεράρχης που ήξερε άπταιστα και άριστα την ελληνική γλώσσα και ήταν ένα κινητό λεξικό. Έμαθα γράμματα καλά, διότι εμείς, ξέρετε, είμαστε της παιδείας του Ράλλη που κατήργησε την αρχαία ελληνική γλώσσα. Τα ξέρει αυτά καλά και μητέρα. Τελείωσα, όπως είπαμε, το λύκειο το ’84. Δεν μάθαμε καλά αρχαία ελληνικά. Ό,τι έμαθα εξοικειώθηκα από μικρός με το ψαλτήρι και το αναλόγιο, γιατί είχα εργαστεί και ως… είχα διακονήσει και ως ψάλτης στην ενορία μου που ήταν ο Άγιος Δημήτριος. Στον παππού έμαθα – παππού τον λέω τον Δεσπότη –, έμαθα πολλά γράμματα δίπλα του. Πέντε χρόνια τον διηκόνησα, όπου πήγαινε εκτός Ύδρας μαζί και εγώ ως διάκονός του. Πήρα πολλά εφόδια πνευματικά. Οπλίστηκα ώστε, όταν έφτασα 30 ετών, ήμουν έτοιμος και μου έδωσε στις 20 Απριλίου του 1996, ήταν Σάββατο της Διακαινησίμου – Διακαινήσιμος λέγεται η εβδομάδα μετά το Πάσχα, όλη η εβδομάδα, από την Κυριακή του Πάσχα μέχρι το Σάββατο, το επόμενο Σάββατο πριν από την Κυριακή του Θωμά, η εβδομάδα λέγεται Διακαινήσιμος, δια το καινό, δια το καινούριο, είναι η όγδοη μέρα μετά την Ανάσταση του Χριστού, όπως λέμε στη γλώσσα της Θεολογίας – με έκανε, λοιπόν, πρεσβύτερο παπά, εδώ πάλι στον ναό, 20 Απριλίου του 1996 εν εκκλησία πληθούση, που σημαίνει γεμάτη κόσμο πιστούς, και με τοποθέτησε εφημέριο εδώ στον καθεδρικό [00:15:00]ναό.

Από τότε άρχισε ένας μεγάλος αγώνας ανακαίνισης του ναού. Με τη συμπαράσταση του παππού, του δεσπότη, ο οποίος ειρήσθω εν παρόδω παραιτήθηκε από τα καθήκοντά του τέλος Δεκεμβρίου του 2000. Και το 2001 εξελέγη ο νέος Μητροπολίτης, ο Ύδρας, Σπετσών και Αιγίνης Εφραίμ. Δούλεψα πολύ σκληρά από το ‘96 μέχρι το 2000 που παραιτήθηκε ο παππούς, εδώ, ως εφημέριος. Με την ευλογία του ανακαινίσαμε τον καθεδρικό ναό. Δημιουργήσαμε το εκκλησιαστικό μουσείο, μου είχε δώσει την εντολή σε συνεργασία με τον αείμνηστο αρχιτέκτονα και δήμαρχο Άγγελο Κοτρώνη και σε συνεργασία επίσης με τον αείμνηστο μεγάλο ακαδημαϊκό και ζωγράφο, Παναγιώτη Τέτση. Δύο σπουδαίες προσωπικότητες που σημάδεψαν τη ζωή μου. Ιδιαίτερα η φιλία και συνεργασία με τον Άγγελο Κοτρώνη,τον οποίο μου συνέστησε ο παππούς. «Θα συνεργαστείς -μου είπε- με τον Άγγελο τον Κοτρώνη», ο οποίος είχε κάνει και πολλά έργα επί ημερών του παππού, πριν γίνω εγώ κληρικός. Είχε φτιάξει για παράδειγμα το Ιστορικό Αρχείο Μουσείο Ύδρας, είχε σχεδιάσει τον Ιερό Ναό του πολιούχου μας, του Αγίου Κωνσταντίνου κι άλλα έργα στη Μητρόπολη. Ήταν, δηλαδή, ο αείμνηστος Άγγελος Κοτρώνης ένας στενός συνεργάτης του παππού. Πολύ τον εκτιμούσε και μου συνέστησε, ότι θα συνεργαστείς με τον Άγγελο τον Κοτρώνη για τα έργα που θα γίνουν στον ναό, της συντήρησης και της αποκατάστασης, όπως επίσης και για το εκκλησιαστικό μουσείο. Ο παππούς παραιτήθηκε το 2000 από τη διακονία της μητροπόλεως και ανέλαβε νέος Μητροπολίτης και κοιμήθηκε το 2008. Ανέλαβε νέος Μητροπολίτης ο Εφραίμ, ο μέχρι τότε πρωτοσύγκελος της Μητροπόλεως μας. Και με αυτόν συνεργάστηκα. Με διόρισε ο νέος Μητροπολίτης και προϊστάμενο εδώ του ναού, με περισσότερα καθήκοντα. Μέχρι τότε ήμουν απλά εφημέριος. Προϊστάμενος ήταν ως πρωτοσύγκελος ο νυν Μητροπολίτης. Μου ανέθεσε καθήκοντα διοικητικά, μέχρι το 2005 που έγινα γενικός αρχιερατικός. Παλέψαμε πολύ για το Μετόχι που είναι το κτήμα το μεγάλο Έχω πολλές εμπειρίες εκεί. Πήγαμε σε δικαστήρια, αγωνιστήκαμε πολύ, κατοχυρώσαμε σχεδόν το ιδιοκτησιακό καθεστώς. Γιατί ημφισβητείτο η έκταση ότι είναι δημόσια, δεχτήκαμε αγωγές από ιδιώτες, από μία εταιρεία που νοικιάσαμε και απέτυχε αυτή η επένδυση. Δεχτήκαμε πόλεμο από άλλους και από τους αγρότες που είναι εκεί, από τον τύπο, από παράγοντες εδώ του νησιού, να μην τους κατονομάσω, υπάρχει ολόκληρο ιστορικό για το Μετόχι. Δούλεψα σε αυτό και αυτό έχει μείνει, έτσι, σαν μία μεγάλη εμπειρία διοικητικής φύσεως μέσα στην καρδιά μου και στη μνήμη μου. Τελικά, μέχρι σήμερα γίνονται αγώνες για το κτήμα του Μετοχίου και τα πάμε πολύ καλά. Όταν έγινε η αξιοποίηση του Μετοχίου, η δημοπρασία και το ενοικίασε μία εταιρεία απέναντι με ένα υψηλό ενοίκιο, το 2008, ξεκινήσαμε να κάνουμε κάποια σπουδαία έργα. Το πρώτο και μεγαλύτερο έργο που έγινε με τα χρήματα με την αξιοποίηση του Μετοχίου είναι η ανασκευή της συνεδριακής αίθουσας, το πρώην Κέντρο Νεότητας ,το οποίο ήταν το ελαιοτριβείο της μονής, το είχε φτιάξει ο παππούς ο Ιερόθεος το ‘74 Κέντρο Νεότητας, εντευκτήριο, κι εμείς το ανακαινίσαμε το 2010 με πολλούς αγώνες και κόπους και με ένα μεγάλο κόστος τότε, και το κάναμε σύγχρονη συνεδριακή αίθουσα. Χωρητικότητας 160 ατόμων, με όλα τα συστήματα και τις προδιαγραφές που πρέπει να έχει μία αίθουσα, για να φιλοξενεί συνεδρία και άλλες ποικίλες πνευματικές εκδηλώσεις. Δέκα χρόνια, λοιπόν, λειτουργίας αυτής της αίθουσας και έχουν φιλοξενηθεί εκδηλώσεις και από άλλους φορείς, και από το δήμο και από σχολεία και από συλλόγους και συνέδρια έχουν φιλοξενηθεί και άλλες παρεμφερείς πνευματικές εκδηλώσεις. Σε όλα αυτά δούλεψα. Επίσης έχω δουλέψει πολύ και έχω μία τεράστια εμπειρία στο θέμα των εκδόσεων. Βλέπετε, εδώ στη βιβλιοθήκη του ναού πάρα πολλές εκδόσεις που είναι δουλεία δίκη μας, με σπουδαιότερο τον τόμο Το Μοναστήρι και το Εκκλησιαστικό μουσείο Ύδρας. Είναι ένας τόμος, ο οποίος περιλαμβάνει όλα τα κειμήλια του μοναστηριού κάτω της Παναγίας, όπως επίσης περιλαμβάνει όλα τα κειμήλια του εκκλησιαστικού Μουσείου καταγεγραμμένα. Υπήρξε μία τεράστια συνεργασία με πολλούς ειδικούς, αρχαιολόγους, ιστορικούς. Έχουνε αρθρογραφήσει πολλοί επιστήμονες στον τόμο, και αυτός ο οποίος με βοήθησε και πάλι πολύ στην καλαισθησία του τόμου ήταν ο Άγγελος ο Κοτρώνης, ο αείμνηστος και ο αείμνηστος ο Παναγιώτης Τέτσης. Τον παρουσιάσαμε τον τόμο αυτό το 2009 στο Μέγαρο Μουσικής, σε μία μεγάλη εκδήλωση και στη συνέχεια τον παρουσιάσαμε κι εδώ στα «Θεομητορικά» το 2009, τον Δεκαπενταύγουστο και είναι ένα κειμήλιο. Αποτελεί, πράγματι, για τη σύγχρονη βιβλιογραφία ένα σπουδαίο τεκμήριο και βρίσκονται σε αυτό καταγεγραμμένα όλη η ιστορία εδώ της Παναγίας. Στη συνέχεια, βγάλαμε κι άλλες εκδόσεις. Κάθε χρόνο στις εκδηλώσεις που κάνουμε, τις εκδηλώσεις «Θεομητορικά» από το 2001 μέχρι και σήμερα, έχουμε κάνει 22, 21 εκδηλώσεις «Θεομητορικών», με πολλές εκδόσεις, ομιλίες και άλλες πνευματικές… συναυλίες παλιότερα. Τώρα, λόγω και της κρίσης που [00:20:00]υπήρχε της οικονομικής και της υγειονομικής δεν κάνουμε συναυλίες, κάνουμε, όμως, τις εκδόσεις αυτές τις οποίες βλέπετε κι εδώ, έντυπες, στη βιβλιοθήκη του ναού. Είναι τεράστια, λοιπόν, αυτή η εμπειρία που έχω σαν κληρικός στον χώρο αυτόν, δεν θέλω να περιαυτολογήσω, αλλά έχω εργαστεί με πάθος. Έχω ταυτόχρονα και την οικογένειά μου, πέντε παιδιά. Ο πρώτος έγινε κληρικός, ο πατήρ Νεκτάριος, τότε Κωνσταντίνος, μαθητής και αυτός της μητέρας σας, και τα άλλα παιδιά. Ταυτόχρονα και τη διακονία στην εκκλησία, την οποία συνεχίζουμε μέχρι σήμερα. Είναι οι εμπειρίες τεράστιες. Εκείνο, όμως, το οποίο με ενθουσιάζει είναι ότι προσφέρουμε και στην εκκλησία και κατά επέκταση προσφέρουμε και στον άνθρωπο. Διότι από την αξιοποίηση του Μετοχίου βοηθήθηκαν πολύ οι Υδραίοι, γιατί τα χρήματα, τελικά, της εκκλησίας και της εκκλησιαστικής περιουσίας δεν είναι της εκκλησίας, των παπάδων και της Μητροπόλεως. Ανήκουν στον λαό και επιστρέφουν στον λαό. Τότε, με την αξιοποίηση, χιλιάδες ευρώ δόθηκαν στον λαό της Ύδρας. Για παράδειγμα θα σας πω, μόνο στο νοσοκομείο δώσαμε περί τις 300.000 ευρώ, για να ενισχύσουμε τη λειτουργία του. Εδώθησαν στα παιδιά. Παλαιότερα, δεν ξέρω αν το προλάβατε εσείς, η εκδρομή της Γ' Λυκείου επιδοτείτο με 6.000 ευρώ.

Το πρόλαβα με ένα μικρότερο ποσό.

Με 6.000, ίσως ο αδελφός σας. Οι βραβεύσεις με την εισαγωγή στα πανεπιστήμια κάθε χρόνο τις ημέρες της Πρωτοχρονιάς του Αγίου Δωδεκαημέρου με 1.000 ευρώ τότε. Τώρα δεν έχουμε τα έσοδα που είχαμε τότε, έχουμε φτάσει στα 200 ευρώ. Όλα αυτά, σύλλογοι, σχολεία, νέοι, φοιτητές όλοι ενισχύθηκαν ήτανε μία τεράστια προσφορά της Παναγίας, αλλά δουλέψαμε σε αυτό τον τομέα πάρα πολύ και ευελπιστώ ότι και στο μέλλον θα γίνει και πάλι αξιοποίηση του κτήματος του Μετοχίου, εφόσον και τώρα έχουν ξεκαθαρίσει τα πράγματα και δεν αμφισβητείται το ιδιοκτησιακό καθεστώς. Αυτές είναι επιγραμματικά οι εμπειρίες μου από την διακονία στην τοπική εκκλησία της Ύδρας 30 χρόνια τώρα και συνεχίζουμε.

Υπάρχει και το πνευματικό έργο, το λειτουργικό και το λατρευτικό, και με αξίωσε ο Θεός και πριν δύο χρόνια, όταν τελούσα τη λειτουργία στις 7 Ιανουαρίου να δω ένα θαύμα κατά την ώρα της συστολής των Αγίων, όπως παρουσιάστηκε στο Άγιο Δισκάριο. Το έχω καταγράψει σε ένα μικρό βιβλίο που έχω εκδώσει, Το Λειτούργημά της Πνευματικής Πατρότητας, το οποίο αφιερώνω στον γέροντά μου. Μετά την κοίμηση του μακαρίστου Ιερόθεου, πνευματικός μου πατήρ, έγινε ο πατήρ Ευστράτιος Φελέκης, ένας σπουδαίος κληρικός, στην Πέυκη, στον Ναό των Αγίων Αποστόλων της Πεύκης. Το ‘χω αφιερώσει σε αυτόν, μια ομιλία μου που έκανα με αφορμή τα 50 χρόνια της ιεροσύνης του, και στο δεύτερο, ως επίμετρο, έχω αυτό το θαυμαστό αποκαλυπτικό αυτό γεγονός, το οποίο αποτελεί βίωμα λειτουργικό στη ζωή μου και σημάδεψε την ζωή μου και την ανανέωσε. Διότι, όταν βλέπεις πάνω στην Αγία Τράπεζα ζωντανό το αίμα του Χριστού, αίμα πραγματικό και να μυρίζει και αίμα, δηλαδή το κρασί και το ψωμί μετά τον καθαγιασμό, την επίκληση του Αγίου Πνεύματος δεν είναι πια ψωμί και κρασί. Φαίνεται στα μάτια μας ότι… και στη γεύση μας, όταν κοινωνούμε ότι είναι ψωμί κα κρασί, αλλά έχουν μεταποιηθεί, έχουν γίνει Σώμα και Αίμα Χριστού. Ο Θεός επέτρεψε, το επιτρέπει και σε άλλους κληρικούς. Είχαμε αυτή την θαυμαστή εμπειρία την οποία καταγράφω και θα σας προσφέρω το βιβλίο. Συνεχίζουμε, λοιπόν, τη διακονία μας με τη χάρη του Θεού. Είναι μία διακονία ιερατική και όλοι αυτοί οι σταθμοί που σας είπα της πορείας μου, πολύ σημαντικοί και στην προσωπική μου ζωή και στην ιερατική μου ζωή και όλα αυτά τα κάνουμε για τη δόξα της εκκλησίας και τη δόξα του Θεού. Γιατί ο ιερεύς, αν τα κάνει για να προβάλλεται, τότε το έργο του ακυρώνεται. Αυτό είναι το σημαντικό. Τα κάνουμε για να προσφέρουμε στο λαό του Θεού και για να δοξάζεται και το όνομα του Θεού. Γιατί, ξέρετε, αν ο ιερεύς δεν έχει προσεγμένη ζωή, δεν είναι σωστός λειτουργός, δεν ασκεί τα ποιμαντικά του καθήκοντα σωστά. σκανδαλίζει τους πιστούς και προσβάλλεται και το όνομα του Θεού και άνθρωποι απομακρύνονται. Πιστεύω ότι με τη χάρη του Θεού γίνονται όλα αυτά και ό,τι κάνουμε, δεν τα κάνουμε εμείς, μας φωτίζει ο Θεός και τα κάνουμε και μας ενισχύει κιόλας, γιατί δεν είναι και εύκολα πράγματα αυτά να γίνονται. Αυτά εν συντομία ήθελα να σας καταθέσω και να σας συγχαρώ για την προσπάθεια αυτή την οποία κάνετε.

Θα ήθελα να σας κάνω μία ερώτηση. Στη διάρκεια αυτή, που είστε στην εκκλησία –

Των 30 ετών διακονίας

των 30 ετών και κάνατε λειτουργίες, ανεξάρτητα από αυτό το περιστατικό που αναφέρατε πριν –

Ναι. Αυτό συνέβη μία φορά.

Έχει συμβεί κάτι άλλο που έχετε πει ότι «είναι θεϊ[00:25:00]κό αυτό»;

Ναι, βεβαίως. Θα σας πω. Το ‘92 με τον μακαριστό Μητροπολίτη Ιερόθεο πήγαμε την Αγία Κάρα του Αγίου Κωνσταντίνου του Υδραίου στην Ρόδο. Η Ρόδος είναι ο τόπος του μαρτυρίου του Αγίου Κωνσταντίνου. Όταν φτάναμε, λοιπόν, εκεί με το πολεμικό Άρης την άλλη ημέρα της εορτής, 15 Νοεμβρίου η Αγία Κάρα άρχισε και ευωδίαζε, εφίδρωσε. Ίδρωσε στο επάνω μέρος όπως την προσκυνάμε και έβγαζε ζωντανό Άγιο μύρο. Και συνεχώς ευωδιάζει η Αγία κάρα. Αυτό ήταν κάτι πολύ θαυμαστό, μας έμεινε στη μνήμη μας. Και το 2011 στη λιτανεία εδώ του Αγίου Κωνσταντίνου που κατεβαίναμε στο δρόμο τον νέο που έχει ανοιχτεί για τον Άγιο, πάλι τα λείψανα του Αγίου, όχι η Αγία Κάρα, τα λείψανά του, οι μηροί που φυλάσσονται εδώ, τα πόδια του Αγίου, δύο τεράστια, γιατί ήταν ψηλός ο Άγιος, νέος και όμορφος, 30 ετών μαρτύρησε για τον Χριστό. Πάλι έβγαζαν, ανέβλυζαν μύρο ζωντανό και θυμάμαι τότε οι αρχιερείς που ήταν στη λιτανεία μαζί με τον Ύδρας, τον Εφραίμ, έβγαλαν χαρτομάντιλα και σκούπιζαν ζωντανό Άγιο μύρο. Αυτό είναι ένα θαυμαστό αποκαλυπτικό γεγονός. Συμβαίνουν αυτά στην εκκλησία. Είναι τα σημεία της παρουσίας του Θεού. Μας λέει ο Θεός ότι ζει, είναι ζωντανός. «Ζει κύριος ο Θεός». Αυτά τα σημεία τα αποκαλυπτικά τα παραχωρεί ο Θεός, για να ενδυναμώνεται η πίστη μας. Η πίστη μας. Και στη Θεία Λειτουργία και η δική μου, αλλά και όταν το λέω και το διηγούμαι και το κατέγραψα, φυσικό είναι να τονώνεται η πίστη των πιστών.

Πολύ, πάρα πολύ ενδιαφέρον. Άλλη μία ερώτηση που θα ήθελα να κάνω

Βεβαίως

Πώς αποφασίζετε πνευματικό; Επειδή είπατε ότι είχατε στην αρχή τον…

Κοιτάξτε, ναι, η επιλογή του πνευματικού είναι όπως κάνεις την επιλογή του γιατρού. Επιλέγεις έναν γιατρό, ψάχνεις να βρεις ποιος είναι καλός γιατρός, ειδικός γιατρός για τα… έναν οδοντίατρο καλό, θέλεις να κάνεις μια αποκατάσταση της οδοντοστοιχίας σου, ψάχνεις έναν καλό γιατρό. Και ακούς αυτός έχει την φήμη. Δεν έχουν όλοι οι ιερείς τη δυνατότητα να είναι πνευματικοί. Πνευματικός γίνεται κάνεις, όπως έγινα και εγώ το 2004, την άλλη μέρα του Αγίου Κωνσταντίνου εδώ στην εορτή, που δίνουμε και τα μήλα του αγίου, από τον νυν Μητροπολίτη και πρέπει να έχει και μία ηλικία, να είσαι περίπου 40 ετών. Νέος κληρικός δεν μπορείς να είσαι πνευματικός, πρέπει να έχεις αποκτήσει μια πείρα, να έχεις μια σοφία να μπορείς να νουθετείς να καθοδηγείς, να αντέχεις τις εξομολογήσεις. Πάντοτε η εξομολόγηση είναι ένα μυστήριο φοβερό, είναι δεύτερο βάπτισμα και γίνεται με απόλυτη εχεμύθεια. Δεν μπορεί ο πνευματικός ποτέ να δημοσιοποιήσει αμαρτίες, καθαιρείται, αν συμβεί αυτό. Ο Θεός να φυλάει. Επιλέγεις, λοιπόν, έναν πνευματικό. Εγώ από μικρός είχα πνευματικό τον παππού τον Ιερόθεο, τον Δεσπότη όπως είπαμε. Όταν κοιμήθηκε το 2008 και κηδεύτηκε στην Αίγινα, είχε παραιτηθεί είδη από το 2001, επέλεξα πνευματικό. Μάλιστα, όχι με την κοίμηση – με συγχωρείτε –, όταν έγινα διάκονος, μετά την χειροτονία ο παππούς μου ο Ιερόθεος, μου είπε: «Τώρα δεν μπορώ να είμαι και γέροντάς σου πνευματικός, γιατί με επίσκοπος, είμαι και διοικητής, προϊστάμενός σου δεν μπορώ να είμαι και πνευματικός. Επέλεξα τότε, είχα ακούσει πολύ καλά λόγια για τον πατέρα Ευστράτιο στην Πεύκη – έναν σπουδαίο κληρικό, που είναι εν ζωή ακόμα, μεγάλος σε ηλικία πλέον, προχωρημένη, ηλικία –, ότι είναι ένας πολύ καλός πνευματικός και όντως είναι, για αυτό έχω αφιερώσει και την ομιλία στα 50 χρόνια ιεροσύνης του. Μπορεί κανείς να επιλέξει πνευματικό. Θα ρωτήσει, θα μάθει και θα επιλέξει πνευματικό, καθοδηγητή. Είναι ανάγκη όλοι να έχουμε πνευματικό, να λέμε κάποια πράγματα, να βάλουμε άφεση αμαρτιών και να κοινωνούμε με καθαρή συνείδηση.

Έρχονται πλέον, γιατί γενικά δεν υπάρχει μία τόσο μεγάλη…

Προσέλευση; στο μυστήριο της εξομολόγησης; Γιατί είναι μυστήριο. Ένα από τα επτά μυστήρια.

Ναι, εγώ έχω την εμπειρία –

Κοιτάξτε, θα σας πω μερικές εμπειρίες. Όταν ήμουν νέος πνευματικός – ο Δεσπότης με διάβασε, είπαμε, το 2004, 2005 -2006, μέχρι που κατήργησε η τότε Υπουργός Παιδείας η Μαριέττα Γιαννάκου, νομίζω, με υφυπουργό τον Καλό τον πνευματικό απ’ τα σχολεία – εξομολογούσα στα σχολεία. Δεν ξέρω αν με πρόλαβες;

Όχι, εγώ δεν…

Τα ξέρει η μητέρα. Και στο γυμνάσιο και στο λύκειο με έστελνε ο Δεσπότης και εξομολογούσα τα παιδιά. Είχα μια πολύ καλή επαφή. Θα μου πείτε: «Τότε ήταν υποχρεωτική εξομολόγηση;». Ναι, έλεγαν οι καθηγητές: «Έχει έρθει ο πνευματικός». Έναν ειδικό χώρο μας παραχωρούσαν στο γυμνάσιο και στο λύκειο και εξομολογούσαμε τα παιδιά. Είχαμε πολύ καλή επαφή. Μετά καταργήθηκε η εξομολόγηση από τα σχολεία. Έφυγε ο πνευματικός. Αλλά σε κάθε ναό έχουμε το εξομολογητήριο και όποιος είναι πνευματικός δέχεται πιστούς να εξομολογούνται. Τα νέα παιδιά, βέβαια, σήμερα δεν εξομολογούνται. Σπάνιο φαινόμενο. Παρά ταύτα, τώρα εμείς έχουμε δημιουργήσει – και αυτό ήθελα να πω με την κουβέντα – εδώ και τρία χρόνια μία πολύ καλή ομάδα με τα παιδιά του γυμνασίου και του λυκείου συντροφιά, το κατηχητικό. Εντάξει, κατηχητικό είναι, το λέμε και συντροφιά νέων, σύνα[00:30:00]ξη νέων, ομάδα φιλική με ψυχαγωγία, με παιχνίδια. Εγώ, με τη χάρη του Θεού τρία χρόνια τώρα, έχω κοντά στα 25 - 30 παιδιά. Τώρα με την πανδημία είναι σε αναστολή. Αυτό… δεν ξέρω πότε θα λυτρωθούμε, σύντομα, να επανέλθουμε και σε αυτές τις δράσεις, τις νεανικές. Τα παιδιά αυτά πώς τα πήρα κοντά μου; Νέος έκανα, σαν διάκονος και πρεσβύτερος, μέχρι το 2002 έκανα κατηχητικά. Μετά, τα εγκατέλειψα, γιατί, ξέχασα να σου πω, ότι το 2005 ο Μητροπολίτης ο νυν, ο Εφραίμ με διόρισε και γενικό αρχιερατικό επίτροπο. Δηλαδή μία θέση νευραλγική του διοικητού του υπεύθυνου στη διοίκηση της Μητρόπολης μετά του Μητροπολίτη για όλη τη Μητρόπολη. Η Μητρόπολη είναι τεράστια, επεκτείνεται. Σε αριθμό δεν είναι μεγάλη αλλά σε έκταση είναι... Η έδρα είναι η Ύδρα της Μητροπόλεως. Εδώ είναι η διοίκηση, τα γραφεία.   Πάμε στην Αίγινα, κατεβαίνουμε Χερσόνησο των Μεθάνων, Πόρος, Τροιζηνία, οι Σπέτσες, το Κρανίδι, η Ερμιονίδα μέχρι απάνω τα χωριά, την Τραχιά, εκεί τελειώνει η Μητρόπολίς μας. Είναι τεράστια. Και είχα τη διοίκηση μέχρι πρότινος, μέχρι τον Ιούλιο φέτος του 2020, 15 ολόκληρα χρόνια, οπότε και ανέλαβε πρωτοσύγκελος νέος ο πατήρ Νεκτάριος Δαρδανός, ο γιος μου όπως ξέρετε, και έχω αποδεσμευτεί από τα πολλά ευθυνοφόρα καθήκοντα, γιατί ο πρωτοσύγκελος… δεν είχαμε πρωτοσύγκελο ήμουν εγώ γενικός, μετά είναι ο γενικός. Όλες οι αρμοδιότητες που είχα εγώ ως γενικός τις πήρε τώρα ο πρωτοσύγκελος. Κι έτσι έχω περισσότερο ελεύθερο χρόνο. Παρά ταύτα, έχω και εγώ απ’ το Δεσπότη πολλές αρμοδιότητες ακόμα και διακονώ τη θέση του γενικού αρχιερατικού με τις αρμοδιότητες που μου έχει αναθέσει ο Μητροπολίτης δια πράξεώς του. Θέλω να πω για τα παιδιά, πώς μάζεψα αυτά τα παιδιά, πριν τρία χρόνια, που μου είπε ο Δεσπότης πρέπει να κάνεις κατηχητικά και εσύ, υπακοή. Στην αρχή, ήρθαν 5-6 είχα πάει στο σχολείο, συνεργάζομαι άριστα και με την μητέρα και με τον γυμνασιάρχη εκεί. Έδωσα τα χαρτιά, στην αρχή ήρθαν 5-6 παιδία. Αυτά, όμως στην αρχή, όταν τα συνάντησα τους πήρα ωραία ακουστικά για το κινητό τους. Έπαιρνα τέτοια πράγματα, τα αξεσουάρ αυτά τα σύγχρονα. Άρχισα κάτι εκδρομές στην Ερμιόνη, στις Σπέτσες 5 -10, οι 10 έγιναν 15 φέραν φίλους, φέραν τις παρέες τους και έχουμε φτάσει τους 30 τώρα. Και φέτος –να, έχω εδώ ένα να το δείτε – τους δώσαμε ένα πολύ ωραίο ακουστικό το οποίο συνδέεις το κινητό με bluetooth, για να ακούνε μουσική. Κι αυτό τους ενθουσίασε. Κάναμε 4-5 συναντήσεις, από 6 Οκτωβρίου μέχρι προχθές που ήρθε ο γενικός αποκλεισμός και σταμάτησε αυτή η ωραία προσπάθεια. Ελπίζω σύντομα να επιστρέψουμε στην κανονικότητα. Θέλω να πω ότι παρότι κι εγώ τώρα δεν είναι… δεν είμαι και γέρος – 54 χρονών νέοι είμαστε ακόμα αλλά έχω μία οικειότητα με τα παιδιά. Γιατί και εγώ παιδιά μεγάλωσα, 5 παιδιά. Ξέρω τι σημαίνει και εφηβική ηλικία. Τους είχα δώσει και ένα βιβλίο για την εφηβική ηλικία του Μητροπολίτου εδώ της γειτονιάς μας, του Ναυπλίου του Άργους, της Αργολίδος, του Νεκταρίου Αντωνοπούλου σπουδαίος Ιεράρχης, καταπληκτικό συγγραφέας. Αυτός ασχολείται όλη την ημέρα με τα παιδιά. Δηλαδή δεν πηγαίνει στη διοίκηση στο γραφείο. Κάνει κάθε μέρα ομιλίες, έκαμε, τώρα δεν γίνεται, στα γυμνάσια και τα λύκεια και στα δημοτικά της Μητροπόλεως Αργολίδος, Ναύπλιο και λοιπά. Μία μεγάλη Μητρόπολη εδώ στη γειτονιά μας δίπλα, είμαστε όμορη Μητρόπολη, γειτονική. Ασχολούμαστε, δηλαδή και με τα παιδιά και μου αρέσει και αυτό. Το προσπαθούμε.

Πολύ ωραία προσπάθεια είναι αυτή –

Ναι, έρχονται τα παιδιά, εγώ τους έχω μιλήσει και για την εξομολόγηση – για να γυρίσω σε αυτό που μου είπατε –, αλλά από τα 30 παιδιά που είναι κοντά μου 1 -2 ήρθαν να εξομολογηθούν στο μυστήριο. Πάντως, όσοι έρχονται φεύγουν ευχαριστημένοι όχι από μένα, από όλους τους πνευματικούς, γιατί ο πνευματικός είναι πατέρας έχει στοργή δεν είναι εισαγγελέας, δεν είναι ανάκριση η εξομολόγηση. Επειδή έχω ζήσει και τον ανακριτή με τις υποθέσεις του Μετοχιού, έχω πάει τρεις φορές σε ανακριτή, και τακτικό ανακριτή, για κακούργημα,, ότι νοικιάσαμε δημόσια έκταση, το Μετόχι, μας κατηγόρησε το δημόσιο και αυτοί που είχαν την εταιρεία που απέτυχε η επένδυση, και έχω πάει στον ανακριτή. Λοιπόν, ο πνευματικός δεν είναι ανακριτής – και έχω αφεθεί ελεύθερος –, ο πνευματικός είναι πατέρας, συνδιαλέγεσαι, ανοίγεις την καρδιά σου, λες τα θέματά σου. Ακούει ο πνευματικός, λέει κάποιες συμβουλές διακριτικά, σου διαβάζει την συγχωρητική ευχή, καθαρίζεσαι από τις αμαρτίες, κοινωνείς. Πλένεσαι εσωτερικά. Ο Άγιος Πορφύριος σύγχρονος άγιος της εκκλησίας μας, ανακηρύχτηκε τελευταία πριν 7 - 8 χρόνια, ο Καυσοκαλυβίτης, μεγάλος πνευματικός, δεν ρωτούσε ποτέ τίποτε. Πήγαινες στο εξομολογητάριο του, τον έβλεπες τον γέροντα, σου έλεγε πες. Έλεγες τις αμαρτίες σου. Πρέπει να ανοίξεις την καρδιά σου να τα πεις, αλλιώς εμπαίζεις και τον εαυτό σου και το Θεό κυρίως, ή θα τα πεις όλα ή δεν θα τα πεις. Κι αμέσως… καμιά φορά έλεγε, έτσι, καμιά έ[00:35:00]τσι συμβουλή ή νουθεσία. Στους περισσότερους διάβαζε την ευχή και κοινωνούσαν και αμέσως και την επόμενη μέρα. Αυτός είναι ο πνευματικός

Νομίζω ότι, γενικά, δεν υπάρχει εμπιστοσύνη, όχι δεν υπάρχει απέναντι στην εκκλησία, δεν υπάρχει εμπιστοσύνη γενικά.

Έχετε δίκιο σε αυτό. Δεν το εμπνέουμε και εμείς, γιατί πνευματική πατρότητα που είναι σπουδαίο λειτούργημα για τον παπά τον κληρικό, απαιτεί και μία σοβαρότητα και στιβαρότητα. Αν ο πνευματικός αρχίζει και ρωτάει κάποια πράγματα που σκανδαλίζουν και λοιπά, δεν θα… Ή αν είναι αυστηρός, δεν πρέπει να είμαστε αυστηροί. Θα έρθει τώρα ένα νέο παιδί, θα του επιβάλω εγώ αυστηρή νηστεία; Πώς, πώς, αφού η εκκλησία έχει και την οικονομία. Οικονομία σημαίνει ότι μπορείς να τα διαχειριστείς τα πράγματα με καλύτερη άνεση, να οικονομήσεις τον άνθρωπο, να του δώσεις τη δυνατότητα να ελευθερωθεί η ψυχή του. Δεν μπορείς να βάλεις βάρη στα βάρη, σε ένα παιδί τώρα να του πεις: «40 μέρες δεν θα φας κρέας», είναι το ιδανικό. Γιατί η νηστεία δεν είναι αποχή από τις τροφές. Η νηστεία είναι αποχή από πνευματικά αμαρτήματα και είναι και μάλιστα ένας τρόπος, ένα μέσο να αλλάξει ο χαρακτήρας μας. Γίνεσαι αυτοκράτορας, δηλαδή κυρίαρχος των παθών σου. Ποια είναι η πραγματική νηστεία; Είναι η εγκράτεια τις γλώσσας, η αποχή από το θυμό. Η εγκράτεια, δηλαδή, των πάθων. Ἀληθὴς νηστεία ἡ τῶν κακῶν ἀλλοτρίωσις, ἐγκράτεια γλώσσης, θυμοῦ ἀποχή, ἐπιθυμιῶν χωρισμός, καταλαλιᾶς, ψεύδους, ἐπιορκίας. Αυτά είναι τα αμαρτήματα, τα πνευματικά. Η νηστεία σε βοηθάει. Δηλαδή, αν πεις τώρα, δεν τρώω τυρί για μία εβδομάδα, εύκολα θα πεις δεν καπνίζω με την πρώτη ευκαιρία, δεν έχω σχέσεις με την πρώτη με τον πρώτο τυχόντα. Κάνεις μία… έχεις ένα πνεύμα εγκρατείας. Αυτό δεν το έχουν τα παιδιά. Για την νηστεία στα παιδιά δεν μπορούμε να τα πιέσουμε. Τους λέμε κάποια πράγματα διακριτικά. Δεν νηστεύουν οι νέοι. Μου λένε οι περισσότεροι, πάτερ εμείς νηστεύουμε τη Μεγάλη Εβδομάδα. Καλό είναι και αυτό, δεν πιέζουμε, δηλαδή, άλλαξαν οι εποχές. Πρέπει και εμείς να καταλάβουμε κάποια πράγματα οι πνευματικοί ή οι κληρικοί. Και η εκκλησία πάντα είχε αυτό το πνεύμα της οικονομίας, της στοργής, της αγάπης, της κατανόησης. Κατανόηση, κατανόηση, κατανόηση. Έτσι δημιουργείται μέσα μας το φιλότιμο το πνευματικό και ερχόμαστε κοντά σιγά σιγά στον Χριστό, σταδιακά και προοδευτικά. Δεν μπορείς απότομα να τα κάνεις αυτά τα πράγματα. Δεν είναι εύκολο. Η τροφή δίνεται σιγά σιγά, αλλιώς θα βαρυστομαχιάσεις, θα πάθεις, θα έχεις παρενέργειες.

Θα σας κάνω κι άλλη μια ερώτηση.

Βέβαια.

Πάμε λίγο πιο πίσω, βέβαια. Είχατε ξεκινήσει… μόλις είχατε μπει, είχατε κάνει και τη χειροτονία. Πώς ήταν αλλαγή της εμφάνισης και γενικά η αλλαγή μιας ζωής που είχατε συνηθίσει και ξαφνικά μπήκατε σε έναν άλλο τρόπο ζωής;

Θα σας πω, δεν μου κακοφάνηκε καθόλου .Θα το πω έτσι απλά, γιατί μου άρεσε αυτό το οποίο επέλεξα. Μόλις άφησα… τελευταία μέρα κατέβηκα πριν τη χειροτονία το πρωί με το κουστούμι και έπρεπε να βγάλω το σακάκι, το πουκάμισο το φοράμε το λευκό από μέσα, το παντελόνι και τα παπούτσια, φόρεσα το ζωστικό, το ράσο μετά τη στολή. Μετά την χειροτονία το ράσο με το εξώρασο. Δεν με πείραξε. Δεν με ενοχλεί.

Ήταν μια ομαλή –

Δεν είναι το ράσο για έμενα βάρος, γιατί μου άρεσε η ιεροσύνη και μ’ αρέσει. Και μάλιστα, αν καμιά φορά βγαίνουμε στο εξωτερικό και στην Κωνσταντινούπολη, εγώ δεν το βγάζω το ράσο να κυκλοφορήσω με κουστούμι, αν και επιτρέπεται στους κληρικούς, και στο εξωτερικό, μου αρέσει. Είναι η ζωή μου συνυφασμένη με το ράσο, δεν είναι δηλαδή βάρος. Ούτε είναι η ιεροσύνη αγγαρεία. Αλίμονο αν είναι βάρος και αν δεν έχεις την κλίση και επέλεξες την ιεροσύνη για βιοποριστικούς λόγους είσαι χαμένος. Έχεις αποτύχει. Παντού, σε όλα τα επαγγέλματα, είναι θέμα κλίσεως. Εντάξει, εγώ δεν έκανα και καμία ζωή ξέφρενη, δηλαδή δεν έτρεχα κάθε μέρα στα μπαρ ή στην ντισκοτέκ, να μου λείψει το μπαρ τότε ή η διασκέδαση και η ντισκοτέκ. Σαν νέοι βγαίναμε, αλλά δεν υπήρχε εθισμός στην νυχτερινή ζωή όπως υπάρχει στα νέα παιδία. Μετά, έχεις την οικογένεια. Η οικογένεια, αν αφιερώνεις εδώ 5-6 ώρες στον ναό, στην οικογένεια… πρέπει να αφιερώνεις και στην οικογένεια. Κάναμε με τη χάρη του Θεού και πολλά παιδιά, πέντε παιδιά είναι πολλά και για τότε και τώρα. Άμα λες: «Έχω πέντε παιδιά», τώρα μερικοί εξίστανται. «Πέντε παιδιά, μα πώς;». Δεν μου κακοφάνηκε, δεν άλλαξε ζωή μου. Άλλαξε η ζωή μου, έγινα κληρικός, προσαρμόστηκα στον εκκλησιαστικό χώρο και στο λειτούργημά μου. Παρά ταύτα δεν εγκατέλειψα και την επαφή με τον κόσμο. Εγώ είμαι ένας κοσμικός παπάς, όχι με την κακή έννοια, με την καλή, κοινωνικός. Από την πρώτη μέρα της χειροτονίας μου κάθισα σε καφέ. Σε καφέ. Και μάλιστα θυμάμαι τότε τον αείμνηστο, Χρήστο Χριστοδούλου, εκδότη της εφημερίδας «Φωνή της Ύδρας» – τον πατέρα της Ελένης –, μου είπε, με είδε εδώ να κάθομαι στην καφετερία έξω, στην Παναγία – γιατί ήταν ο παππούς τότε, ήταν αυστηρός, ο Ιερόθεος –, μου λέει: «Τώρα είναι ο μήνας του μέλιτος, σε ένα μήνα θα σε μαζέψει ο παππούς». «Γιατί;», του λέω. «Γιατί κάθεσαι – λέει – στην καφετέρια, κανένας παπάς δεν κάθεται». Εγώ ήμουν ο πρώτος πάπας. [00:40:00]Οι παλιοί παπάδες, εντάξει, υπήρχε ένα πνεύμα αυστηρό. Δεν μου είπε, όμως, ποτέ ο παππούς: «Γιατί κάθεσαι;». Παρά έχω την εξής εμπειρία: Ένα Σαββατόβραδο με κάλεσε στο σπίτι στο τηλέφωνο. Έλειπα με τη διακόνισσα, διάκονος ήμουνα. Σήκωσε το τηλέφωνο η πεθερά μου, κρατούσε τον πατέρα Νεκτάριο, Κωνσταντίνο, μωρό. Λέει: «Πού είναι ο διάκονος;». Η πεθερά μου η καημένη, απονήρευτη, και καλά έκανε, δεν πρέπει να λέμε και ψέματα, «έχει βγει έξω, έχει πάει σε μία ταβέρνα». Δεν μου είπε τίποτα. Ύστερα από μια λειτουργία με κάλεσε για καφέ και είπε: «Oι ιερείς δεν πρέπει να πηγαίνουν τα Σαββατόβραδα στα καπηλειά». Καπηλειό είναι η έτσι πολύ… η ονομασία της ταβέρνας, των εστιατορίων, «καπηλειό», οι πατέρες έτσι τα ονόμαζαν, ο Ιερός Χρυσόστομος. «Τα Σαββατόβραδα – μου είπε – να τα αποφεύγεις επειδή ξημερώνει Κυριακή». Έκανα υπακοή, εντάξει. Με είχαν καλέσει κάπου και πήγα για φαγητό. Δεν είναι κακό. Ίσα ίσα που στις καφετέριες και στα κέντρα τις εστίασης έρχονται και πολύ άνθρωποι, κουβεντιάζουνε και λοιπά, εγώ τις ωραιότερες συζητήσεις τις έχω κάνει σε αυτούς τους χώρους με τα παιδιά. Δεν είναι κακό. Και όταν είσαι και οικογενειάρχης. Δεν χάσαμε, δηλαδή, την κοινωνική μας επαφή, είμαστε ζυμωμένοι με τον λαό. Ο παπάς βγαίνει μέσα από τον λαό, δεν είναι ουρανοκατέβατος, δεν είναι εξωγήινος. Είναι παιδί του λαού, της κοινωνίας, της ενορίας. Αλλά να ξέρει να στέκεται. Δεν μπορείς, ας πούμε, να κάθεσαι σε ένα χώρο εστίασης σταυροπόδι, να μου καπνίζεις και τσιγάρο ή να μιλάς με τη γλώσσα της αγοράς. Είσαι κληρικός, χρειάζεται μία σοβαρή παρουσία. Όχι για να σε σέβονται οι άλλοι, για να τιμάς το ύψιστο αξίωμα που είναι η ιεροσύνη, δεν υπάρχει μεγαλύτερο αξίωμα επί της γης από της ιεροσύνης. Ο ιερεύς είναι ανώτερος και του βασιλιά. Για αυτό έλεγε ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός: «Όταν δεις έναν άγγελο και έναν ιερέα, τον ιερέα θα χαιρετήσεις. Όταν δεις έναν βασιλιά και έναν ιερέα, τον ιερέα θα χαιρετήσεις». Είναι ανώτερος και από τους αγγέλους. Σπουδαίο έργο. Αλλά δεν το καταλαβαίνουμε και εμείς οι κληρικοί καλά, τώρα που μεγαλώνουμε. Και εγώ ύστερα από 30 χρόνια συνειδητοποιώ τι είμαι και τρελαίνομαι πολλές φορές. Είναι ένα λειτούργημα πολύ υψηλό, για το οποίο έχουν γράψει λόγους περί ιεροσύνης, ο Ιερός Χρυσόστομος, και κυκλοφορούν αυτοί, φοβερούς. Τι είναι η ιεροσύνη; Οικονόμος και διαχειριστής των μυστηρίων του Θεού είναι ο πάπας και είναι η εικόνα του Θεού στον κόσμο. Είναι πολλά πράγματα ο ιερεύς, που δεν πρέπει μόνο να τα λέμε και καμιά φορά χρησιμοποιώντας την ξύλινη εκκλησιαστική γλώσσα. Αλλά πρέπει και να τα ζούμε και να τα μεταδίδουμε. Κυρίως με τα βιώματα και τη ζωή μας, γιατί ο έγγαμος παπάς πρέπει να προΐσταται καλός και του οίκου του, του σπιτιού του. Να είναι και καλός οικογενειάρχης, καλός σύζυγος, καλός πατέρας, να έχει καλά παιδιά. Ένας, ο Εφραίμ, ας πούμε, να σας πω κι αυτό, προσωπικό βίωμα, είναι λίγο ζωηρός. Λοιπόν, του διαβάζω από την Καινή Διαθήκη στον Τίτο που λέει: «Ο πρεσβύτερος – ο παπάς, δηλαδή – πρέπει να έχει καλά παιδιά, τα οποία δεν θα κάνουν άσωτη ζωή και είναι ανυπάκουα». Όχι ότι θα δεσμεύσεις τα παπαδοπαίδια και θα τα κάνεις και κομπλεξικά και θα τους πεις «μη, μη, μη». Αλλά χρειάζεται και η οικογένεια του παπά και τα παιδιά και σύζυγος να είναι σε ένα… να κρατάνε ένα επίπεδο σοβαρό. Εντάξει. Δεν μπορεί το παιδί σου να είναι χρήστης ναρκωτικών, ο Θεός να φυλάει, κανένα παιδί να μην είναι, ή να είναι παραβατικό και να είναι παιδί παπά. Δεν δημιουργεί ένα σκανδαλισμό; Δεν γίνεται στις μικρές κοινωνίες ένα σούσουρο; να το πω έτσι απλά. Το κουτσομπολιό, αυτό. Χάνει ο παπάς. Γι’ αυτό θέλει προσοχή να φυλάει ο Θεός και η οικογένειά του παπά να είναι οικογένεια υποδειγματική. Η πρεσβυτέρα και τα παιδιά. Κυρίως δε ο πάπας. Κάτι άλλο;

Όχι, αυτά. Ευχαριστώ πάρα πολύ. Σας ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο σας. Ευχαριστώ πάρα πολύ που προσφέρετε με αυτό τον τρόπο στο νησί μας.

Ό,τι μπορούμε προσφέρουμε.

Με οποιοδήποτε τρόπο.

Να ‘σαι καλά και εσύ να ζήσεις. Καλή επιτυχία, καλή σταδιοδρομία, όλα καλά στη ζωή σου, με την ευλογία του Θεού.

Ευχαριστώ πάρα πολύ.

Να ‘σαι καλά.