Είναι Παρασκευή 30 Ιουλίου του 2021, είμαι με τον Χρήστο Μαντζούρη στην Αυλή Καβάλας, είμαι η Παρασκευή Μπάκαβου ερευνήτρια στο Istorima και ξεκινάμε. Κύριε Χρήστο, παρακαλώ. Θα μας πείτε δυο λόγια για σας;

Ναι, καλημέρα καταρχήν. Γεννήθηκα στις 3/2/1964 στην Αυλή, τέλειωσα το δημοτικό της Αυλής, το διθέσιο δημοτικό σχολείο. Αργότερα πήγα γυμνάσιο στην Ελευθερούπολη, τέλειωσα το λύκειο στην Καβάλα, μετά πήγα στην Παιδαγωγική Ακαδημία, τέλειωσα στη Θεσσαλονίκη. Έκανα το πρόγραμμα εξομοίωσης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, δίδαξα σε αρκετά σχολεία. Ήμουν αναπληρωτής στην Αθήνα, διορίστηκα στη Μυτιλήνη, δούλεψα στην Κομοτηνή, σε χωριά εδώ της περιοχής και είμαι πάρα πολλά χρόνια τώρα, διδάσκω στο Δημοτικό Σχολείο Ελευθερούπολης, στο 2ο. Ασχολήθηκα με την αγιογραφία, την εκμάθηση βυζαντινής αγιογραφίας, την έμαθα απ’ το Άγιον Όρος από κάποιους μοναχούς. Έχω αγιογραφήσει αρκετούς ναούς. Έργα μου βρίσκονται στο μουσείο τέχνης στον Καναδά, στο Βέλγιο, στη Γερμανία, στην Αφρική, σε πολλές ιδιωτικές συλλογές. Διαμένω τώρα στην Αυλή και διδάσκω ακόμη στην Ελευθερούπολη. Έχω μία κόρη, η οποία έχει τελειώσει φιλόλογος και όλα καλά.

Η σχέση σας με το χωριό ποια είναι;

H σχέση μου με το χωριό είναι σχέση λατρείας. Είναι το μέρος που γεννήθηκα και το αγάπησα, έχω ασχοληθεί με την ιστορία του χωριού, έκανα κάποιες προσωπικές έρευνες, όπου απευθύνθηκα σε ειδήμονες, σε αρχαιολόγους, σε παλιούς. Έκανα κάποιες καταγραφές, προσπάθησα να καταγράψω την ιστορία. Γράψαμε σε κάποια έντυπα των Αθηνών, γίναν κάποιες συνεντεύξεις σε μεγάλες εφημερίδες, σε τοπικά κανάλια, στο 4Ε παρουσίασα την ιστορία του χωριού, τα ήθη και τα έθιμα, τη λαογραφία του, τα ιστορικά και όσο μπορώ ασχολούμαι.

Μπορείτε να μου πείτε λίγα πράγματα πάνω κάτω για την ιστορία του χωριού;

Λοιπόν, το χωριό αυτό, η τοποθεσία του, βρίσκεται καταρχήν στη νοτιοδυτική πλευρά του Παγγαίου. Η Αυλή ήταν στην παλιά Αυλή, γύρω στα τετρακόσια πενήντα μέτρα υψόμετρο. Ήταν ένα από τα μοναδικά χωριά τα οποία ήταν ελληνικά, δεν πάτησε Τούρκος σε αυτά τα χωριά, ούτε Βούλγαρος, γι' αυτό το όνομά του είναι καθαρά, παρέμεινε το ίδιο. Αυλή ήταν από παλαιότερα, Αυλή και σήμερα. Η καταγωγή του ονόματος Αυλή, σύμφωνα με τις πηγές των ανασκαφών που κάναν οι αρχαιολόγοι, ο Αργύρης ο Μπακιρτζής ο αρχαιολόγος, η Χάιδω η Κουκούλη και η Μαλαμίδου η Δήμητρα, που τους συνάντησα και μου δώσαν τα πρακτικά των ανασκαφών. Ανατολικά του χωριού στη περιοχή Κηπιών, κάτω απ’ το χωριό Κηπιά, υπήρχε ένα μνημείο του ήρωα Αυλωνίτη. Ο ήρωας Αυλωνίτης ήταν ένας νέος δεκαοχτώ χρονών, ο οποίος ήταν φύλακας των στενών. Εκεί περνούσε η παλιά παράλληλη οδός, η οποία ήταν παράλληλη της Εγνατίας οδού, λεγόταν κάτω οδός, η οποία ένωνε την Αμφίπολη με τους αρχαίους Φιλίππους και τη Νεάπολη της Καβάλας, την παλιά. Είναι το πιο στενό πέρασμα μεταξύ Συμβόλου όρους και Παγγαίου όρους και απ' αυτήν περιοχή, λόγω του ότι είναι το πιο στενό μέρος, στο σημείο αυτό βρισκόταν ληστές, κακοποιοί, οπότε παίρναν τα εμπορεύματα του καθενός που μετέφερε και ήταν απειλή για τον κόσμο. Αυτός ο νεαρός ήταν φύλακας των στενών, γιατί «αυλών» σημαίνει πέρασμα, και ο φύλακας αυτός ονομάστηκε Αυλωνίτης, τον ηρωοποιήσαν οι αρχαίοι κάτοικοι, χτίσανε ένα ιερό τον 3ο αιώνα π.Χ., το οποίο λειτουργούσε μέχρι και το 2ο αιώνα μ.Χ., πεντακόσια χρόνια λατρείας. Βρέθηκαν στις ανασκαφές ένα ορθογώνιο, μάλλον ένα κτίριο σε σχήμα Γ, το οποίο ήταν τοίχος απ’ την πίσω πλευρά, πετρόχτιστο, και μπροστά είχε κολόνες τύπου στοάς, βρέθηκαν ανάκλιντρα, αρχαία νομίσματα, βρέθηκε βωμός καύσης όπου γινόταν οι θυσίες προς τιμήν του ήρωα Αυλωνίτη, βρέθηκαν οστά από ζώα που ήταν από κριάρια, από βόδια και τράγους, από αρσενικά ζώα, τα σύρματα που ήταν δεμένα τα πόδια τους, βρέθηκαν αγγεία τα οποία ήταν για τις σπονδές προς τιμήν του ήρωα, πάρα πολλά κεραμίδια. Και βρέθηκε επίσης και ένα ανάγλυφο όπου το βρήκε η αρχαιολογία, κάποιος το σύλησε, ένας αρχαιοκάπηλος, βρέθηκε σε ένα σπίτι στην Ελευθερούπολη, όπου αναπαριστάται ο ήρωας επάνω σε ένα άλογο, έχει έναν μανδύα ο οποίος ρίχνεται από τους ώμους του, μπροστά ακριβώς υπάρχει ένας βωμός, στο βωμό υπάρχουν δυο ιέρειες μπροστά και κάποια παιδιά που βοηθούν στη θυσία, ένα κριάρι το οποίο είναι έτοιμο για[00:05:00] τη σφαγή, πίσω απ' το βωμό υπάρχει το ιερό δέντρο του Παγγαίου που ήταν το κλίμα. Γιατί είχαμε τη λατρεία του θεού Διόνυσου στο Παγγαίο, εδώ, και στο κλίμα επάνω ανεβαίνει το φίδι, που ήταν ένα από τα ιερά ζώα των αρχαίων το φίδι, και το βλέπουμε και στο σύμβολο της ιατρικής που έχουν το έμβλημα οι γιατροί. Βρέθηκε αυτό το ανάγλυφο, βρίσκεται σήμερα στο μουσείο της Καβάλας, στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Καβάλας, έχω εγώ κάποιο αντίγραφό του εδώ. Κι έτσι λοιπόν από εκεί πήρε το όνομα η Αυλή, απ' τον Αυλωνίτη και ονομάστηκε Αυλή. Λοιπόν, το χωριό επάνω κατοικήθηκε από Ηπειρώτες, λόγω του Παγγαίου γιατί είχε πάρα πολλή βλάστηση και πάρα πολλά νερά, προσέλκυσε τους Ηπειρώτες. Πιθανόν να φύγαν από τα μέτρα που είχε επιβάλει ο Αλή Πασάς τότε και είχε δώσει στην τοπική, στην περιοχή, στην Ελευθερούπολη, κάποια προνόμια τους Ηπειρώτες, λόγω ότι φτιάχναν οβίδες για τα μεγάλα κανόνια τότε. Είχαν κάποια απαλλακτικά δηλαδή από φόρους, προσέλκυσε άλλα άτομα, ήρθανε πάνω, γίναν βοσκοί, κτηνοτρόφοι. Το χωριό είχε πάρα πολύ ανεπτυγμένη κτηνοτροφία, τα σπίτια χτίστηκαν από Δυτικομακεδόνες και Ηπειρώτες, με υλικά του Παγγαίου, την πέτρα και τα άγρια ξύλα της καστανιάς, του μεσέ και από τα καραγάτσια, τα αγριόξυλα. Οι σκεπές είναι από πάνω με το σχιστόλιθο του Παγγαίου. Ο ναός μεγάλωσε γιατί παλαιότερα υπήρχε, στο χώρο αυτό... ήταν καθαρά μοναστικός. Ακούγαμε από ιστορίες γερόντων, το μοναστήρι της αγίας Βαρβάρας ότι υπήρχε, δεν το βρήκαμε κάποια πινακίδα, απλώς από αφηγήσεις παλαιοτέρων βρέθηκε τελικά ο χώρος όπου ήταν το μοναστήρι. Ένα πετρόχτιστο κτίριο, λιθόστρωτο κάτω, βρέθηκε το κοιμητήριο της μονής που σύμφωνα με το μέγεθος των τάφων ήταν ανδρικό και από τον αριθμό των τάφων φαινόταν ότι ήταν μεγάλος αριθμός μοναχών, είχε πολλούς μοναχούς δηλαδή το κοινόβιο. Μία κορυφή ονομάζεται Παπούλη σάρα, λοιπόν, εκεί πρέπει να ήταν ο ασκητής του μοναστηριού, ο πνευματικός τους. Μία περιοχή βρέθηκε, η αγία Μαρίνα που υπήρχε ένα μικρό κτίσμα, άρα είχε ναό της αγίας Μαρίνας. Του προφήτη Ηλία ήταν μικρός ναΐσκος και αυτός με αυτή την αρχιτεκτονική. Έχουμε κάποιες εικόνες παλιές, δύο εικόνες πάρα πολύ φθαρμένες που μείνανε από την περίοδο αυτή. Έχουμε την περιοχή Κελιά που είναι κάτω από το μοναστήρι, γιατί σύμφωνα με τις συνήθειες του Αγίου Όρους, όπου υπάρχουν κτήματα οι καλόγεροι κάναν μικρά κελιά τα οποία εξυπηρετούσαν τις ανάγκες τους. Συγκομιδή των καρπών, συλλογή τα εργαλεία τους, αυτά, οπότε ονομάστηκε αυτή η περιοχή Κελιά. Έχει χωράφια και πηγή με νερό, άρα λοιπόν μέναν εκεί. Βρέθηκε ένα σπήλαιο, το αγίασμα το λεγόμενο, η Μελισσόπετρα που έχει μια σπηλιά μέσα, γύρω στα δεκαπέντε μέτρα βάθος. Βρέθηκαν κάποια κρανία και κάποιες στάμνες μέσα και στηρίζεται από το βράχο ο οποίος είναι γύρω στα εξήντα μέτρα ύψος. Υπήρχε μια εικόνα της Παναγίας όπου έτρεχε νερό εκεί και πηγαίναν όσοι ήταν άρρωστοι ή οι δικοί τους, αφήναν κάποια ρούχα τους ή κομμάτια από τα ρούχα για να γίνουν καλά. Αυτό το έθιμο το βλέπουμε στον Άγιο Γεώργιο το Μαντηλά, ο οποίος βρίσκεται στο Καστράκι, στα Μετέωρα από κάτω. Διατηρείται ακριβώς το ίδιο έθιμο. Στο χωριό ήταν κτηνοτρόφοι, ασχολούνταν με τον καπνό, την καλλιέργεια του καπνού και αργότερα τους δόθηκε το ‘31, ο κλήρος από τη βάλτα, τα τενάγη των Φιλίππων, καλλιεργούσαν και καλαμπόκι. Οι αποστάσεις ήταν πάρα πολύ μεγάλες για να μεταφέρονται κάθε μέρα στα χωράφια τους, πηγαίναν δυο τρεις φορές, τότε βγήκε μια απόφαση ότι το χωριό παθαίνει κατολίσθηση, που πρέπει να ‘ταν ψέμα, και έγινε η μεταφορά του χωριού τρία χιλιόμετρα νοτιότερα, όπου χαράχτηκε μία οδός, η παλιά Εγνατία οδός και όλα τα χωριά που ήταν ψηλά, για να μη φτιάχνουν δρόμους, κάναν μια κεντρική αρτηρία, τα μεταφέραν κάτω, με ψευδή στοιχεία φυσικά, και το χωριό από το 1962 με επίσημη απόφαση είναι εδώ. Ξεκίνησε πολύ πιο μπροστά η ανοικοδόμηση του χωριού, του νέου. Οι τελευταίοι κάτοικοι κατέβηκαν το 1965. Τώρα, αν θα πάει κάποιος στην παλιά Αυλή, σώζεται ο ναός του προφήτη Ηλία, ο οποίος είναι κτίσμα μετά την ανακαίνιση του 1972, ο άλλος ήταν του 15ου αιώνα πρέπει να ‘ταν, από κάτω ο παλαιότερος. Υπάρχει... Οι τοίχοι διατηρούνται καλά του δημοτικού σχολείου που υπήρχε, το μονοθέσιο δημοτικό σχολείο. Είχε δύο δημοτικά σχολεία επάνω, αυτό είχε γίνει το 1932. Υπάρχουν οι βρύσες που υπήρχαν στο χωριό[00:10:00] και η κεντρική βρύση όπου υδροδοτούσε το κάτω χωριό. Οι γυναίκες εκεί παίρναν νερό για τη λάτρα του σπιτιού και πλέναν και τα ρούχα τους εκεί . Υπάρχει σήμερα δρόμος, άσφαλτος, ηλεκτροδοτήθηκε ο ναός του προφήτη Ηλία τα τελευταία χρόνια. Γίνεται μεγάλο πανηγύρι προς τιμήν του προφήτου Ηλιού, όπου γίνεται προσφορά από τους κτηνοτρόφους ζώα και γίνονται τα σφάγεια, τα κουρμπάνια, μαγειρεύεται όλη τη νύχτα και μοιράζεται στον κόσμο την άλλη μέρα. Παλιότερα γιορτάζαν και τη γιορτή του αγίου Αθανασίου, κάναν κουρμπάνι γι’ αύτη, γιατί είχαν πάρει κάποτε κάποιους κατοίκους από δω όμηρους στη Βουλγαρία τότε, και το είχαν κάνει τάμα ότι τη μέρα που θα απελευθερωθούν θα την κάνουν πανήγυρη. Και τους αφήσαν ελεύθερους τη μέρα του αγίου Αθανασίου, 18 Ιανουαρίου, και τότε το καθιερώσαν και κάναν πανήγυρη και του αγίου Αθανασίου και του προφήτη Ηλία που τιμάται ο ναός. Όταν έγινε η μεταφορά του χωριού κάτω και χτίστηκε ο ναός, το όνομα του ναού δόθηκε το όνομα του αγίου Αθανασίου για το λόγο αυτό. Κτήτορας του ναού ήταν ο δάσκαλος του χωριού και παπάς, ο πατήρ Αθανάσιος Παπαϊωάννου, ο οποίος άρχισε ο ναός να χτίζεται το 1969. Τα Χριστούγεννα του 1973 έγινε η πρώτη Θεία Λειτουργία. Ο ναός είναι σταυροειδές βυζαντινός μετά τρούλου, είναι όλος απέξω επένδυση με κεραμικό τούβλο, βυζαντινό και μάρμαρο. Είναι ένας απ' τους πανέμορφους ναούς, δεν υπάρχει τέτοιος ναός. Τον έχτισε ένας παλιός παππούς, ο Γκζούνιας, ο οποίος πέθανε μετά μόλις τελείωσε το ναό φυσικά, ήτανε στην ηλικία των ογδόντα ετών. Έρχονται πάρα πολλοί μητροπολίτες και ιερείς για να αντιγράψουν το ναό, γιατί είναι πάρα πολύ ωραία χτισμένος, πανέμορφος ναός. Έξω υπάρχουν δύο παρεκκλήσια, που το ένα τιμάται προς τιμήν των Θεοπατόρων Ιωακείμ και Άννης, το άλλο είναι στην Ανάληψη του Σωτήρος. Ο ναός είναι όλος με μάρμαρο, μέσα στο ναό υπάρχουν ψηφιδωτά, που σπανίζουν σήμερα. Είναι αντίγραφο της Πλατυτέρας της Αγιάς Σοφιάς, το οποίο βρίσκεται στο ιερό και ο Παντοκράτορας είναι αντίγραφο της μονής Δαφνίου. Ο Παντοκράτορας του 11ου αιώνα, με το χορό των προφητών και τους τέσσερις Ευαγγελιστές. Δυστυχώς το έργο σταμάτησε γιατί ο κτήτορας, ο πάτερ Αθανάσιος πέθανε, το 1999, την ώρα που έκανε τον αγιασμό των υδάτων. [Δ.Α.]

Οι κάτοικοι ασχολήθηκαν εδώ με την κτηνοτροφία, με την καλλιέργεια του καπνού και είχε ελάχιστους δημόσιους υπαλλήλους, δυο τρία άτομα, δεν υπήρχαν. Αργότερα σπουδάσαν κάποια παιδιά και βγήκαν γιατροί, δάσκαλοι, καθηγητές. Το 1980 παρατηρείται μία αύξηση στο χωριό, μια οικονομική αύξηση. Δημιουργούνται τρείς βιοτεχνίες ετοίμων ενδυμάτων, οι οποίες ράβουν ρούχα από τη Γερμανία, φασόν. Έχουμε τρία εργαστήρια, τα οποία κατασκευάζουν παπούτσια, τα φόντια των παπουτσιών. Δουλεύουν πάρα πολύς κόσμος, ιδίως οι γυναίκες από το χωριό και τη γύρω περιοχή. Μέχρι το 1990 ήταν μια δεκαετία η οποία είχε πάρα πολλή δουλειά, πάρα πολλή κίνηση στο χωριό και πάρα πολύ χρήμα, γιατί είχε εργατικά χέρια και πάρα πολλή δουλειά.

Εδώ στο χωριό συνέβη αυτό;

Ναι. Απασχολούνταν γύρω στα πεντακόσια άτομα εργαζόμενοι και υπόλοιποι ήταν με τα χωράφια τους. Το χωριό σήμερα είναι ένα κεντρικό χωριό, κεφαλοχώρι, πληροί τα πάντα. Έχουμε αγροτικό ιατρείο, παλιά υπήρχε αστυνομία, σήμερα δεν υπάρχει. Υπάρχει το φαρμακείο, υπάρχουν σούπερ μάρκετ, υπάρχουν ψησταριές, καφετέριες, σνακ μπαρ, ζαχαροπλαστεία, πρατήρια, φούρνος, πρατήρια άρτου, υπάρχει το ΚΕΠ σήμερα εδώ, μαγαζιά με χρωματοπωλεία. Μαζεύονται όλα τα χωριά, οι κάτοικοι των γύρω χωριών για να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες τους, ό,τι αφορά τη μικρή αγορά την οποία έχει και τη διασκέδαση των νέων. Σήμερα, η καλλιέργεια του καπνού εγκαταλείφθηκε λόγω των μέτρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν υπάρχει κανείς καλλιεργητής καπνού. Τα χωράφια μετατράπηκαν στην καλλιέργεια του καλαμποκιού, οπότε υπάρχουν πάρα πολλά τα οποία είναι χέρσα και ένας πολύ μεγάλος αριθμός χωραφιών όπου καλλιεργείται το καλαμπόκι.

Οι περισσότεροι άνθρωποι δηλαδή ασχολούνται με αυτό εδώ;[00:15:00]

Το χωριό έχει κόσμο ο οποίος είναι αρκετά γερασμένος, αρχίσαμε τη φθίνουσα πορεία. Οι νέοι φύγαν αρκετοί, οι ηλικιωμένοι πεθαίνουν, με αποτέλεσμα σε λίγα χρόνια, το ερώτημα, δεν ξέρουμε αν το χωριό θα υπάρχει. Το χωριό θα υπάρχει, αν θα υπάρχουν κάτοικοι μες στο χωριό. Και με τη συνένωση των δήμων που έγιναν, υπάρχει μια μερική αδιαφορία από τους κεντρικούς δήμους. Δεν είναι όπως παλιά όπου ο πρόεδρος ήταν ενεργός και εξυπηρετούσε τις ανάγκες του χωριού. Σήμερα είναι πάρα πολύ δύσκολα τα πράγματα και δυστυχώς οι καινούργιοι δήμαρχοι προβλέπουν στα μέρη τα οποία είναι τα τουριστικά, η Πέραμος, η Νέα Ηρακλείτσα, η Τούζλα, εις βάρος των δικών μας χωριών, τα οποία ήταν χωριά καθαρά ελληνικά, με ιστορία και δώσαν αρκετά στην περιοχή εδώ.

Δίνεται προτεραιότητα δηλαδή σε μέρη με θάλασσα.

Δυστυχώς αυτή είναι η πραγματικότητα. Εκεί που υπάρχει κόσμος γίνονται τα έργα.

Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν εδώ οι κάτοικοι ποιες είναι;

Δυσκολίες οι κάτοικοι δεν έχουν μέχρι στιγμής. Κάποτε ήταν το θέμα του νερού, δεν επαρκούσε, σήμερα υπάρχει το φράγμα του νερού που κατασκευάστηκε από έναν πρόεδρο, τον Νίκο τον Μαντζούρη παλαιότερα. Συγκεντρώνει το νερό από τις πηγές του Παγγαίου, από πάνω, το οποίο έτρεχα ελεύθερα μέσα στο ρέμα, έχει γίνει δίκτυο άρδευσης, έχει ο καθένας στο σπίτι του τη βρύση την οποία ποτίζει το νερό με ένα πολύ μικρό κόμιστρο, ετήσιο το οποίο είναι. Νερά για πόσιμο υπάρχουν αρκετά, υπάρχουν οι πηγές στο Παγγαίο. Το ιατρείο λειτουργεί εδώ για τους γεροντότερους. Η αγορά υπάρχει να εξυπηρετεί. Δεν έχουμε κάποιο πρόβλημα βασικά. Επίσης, μέσα στο χωριό υπάρχουν κάποια παρεκκλήσια, ο ναός της αγίας Κυριακής, ένα παρεκκλήσι που βρίσκεται στα κοιμητήρια, ήταν προσφορά της οικογένειας Καραγιαννίδη όταν σκοτώθηκε η γυναίκα του. Υπάρχει ένα άλλο μικρό παρεκκλήσι του αγίου Γεωργίου που είναι πάνω στο δρόμο, στην παιδική χαρά δίπλα. Υπάρχουν κάποια μικρά ιδιωτικά παρεκκλήσια, ο ναός του προφήτη Ηλία επάνω. Είναι ένα χωριό ντόπιο με ήθη κι έθιμα παλιά.

Ένα από τα έθιμά του είναι η ρίψη του σταυρού την ημέρα των Θεοφανίων. Γίνεται μέσα στο ρέμα, όπως γίνονταν και παλαιότερα. Οι νέοι όποτε είναι να φύγουν φαντάροι, το έχουν σαν έθιμο, πέφτουν μέσα για να βρίσκουν το σταυρό, ασχέτως τις καιρικές συνθήκες, αν έχει πάγο, αν έχει χιόνι, αν έχει ζέστη. Θα βουτήξουν υποχρεωτικά μέσα, το αισθάνονται σαν υποχρέωση, όπου παλαιότερα «χτυπούσαν» το σταυρό σε δημοπρασία. «Χτυπούσαν» σε εισαγωγικά. Βγάζαν σε δημοπρασία το σταυρό, ποιος θα τον έριχνε μέσα, ήταν ο λεγόμενος νονός του σταυρού. Έδινε κάποιος χρήματα στην εκκλησία γιατί το είχε τάμα, λόγω το ότι ασθενής, λόγω το ότι ήθελε κάτι. Κι αυτός ήταν νονός. Αφού λοιπόν ρίξαν το σταυρό και τον βρίσκαν οι νέοι, αυτός που τον έβρισκε τον κρατά πάνω σε ένα δίσκο στολισμένο με λουλούδια και η υπόλοιπη ομάδα των κολυμβητών, το μεταφέρουν από σπίτι σε σπίτι σε όλο το χωριό, ψάλλοντας το τροπάριο το «Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου», προσκυνάει ο κόσμος το σταυρό, τους δίνει κάποια χρήματα, τα οποία αυτά τα χρήματα ένα μέρος το δίνουν στην εκκλησία και τα υπόλοιπα τα μοιράζονται μεταξύ τους σαν έπαθλο εκείνη την ημέρα. Του αγίου Αθανασίου που κάνουμε, γίνεται ωραίο πανηγύρι εδώ, γιορτάζει ο ναός. Και του προφήτη Ηλία, το μεγάλο πανηγύρι με τα κουρμπάνια και με τους συλλόγους όπου κάνουν χορευτικά. Όπως το 2013 κάναμε αναβίωση του παγγαιορίτικου γάμου, όπου κάναμε τη μεταφορά της προίκας με τα άλογα, τη μεταφορά του γαμπρού και της νύφης όπως γινόταν παλιά, τα προικιά τους. Κάθε χρόνο κάνουμε γιορτή, εκτός τώρα αυτά τα δύο χρόνια λόγω του Covid, που υπάρχει η απαγόρευση και δυστυχώς δεν κάνουμε το έθιμο αυτό. Αλλά το κουρμπάνι συνεχίζεται.

Είχε απήχηση από τον κόσμο όλο αυτό που κάνατε;

Είχε πάρα πολύ κόσμο, μαζευόταν από όλη την περιοχή, μαζευόταν τουλάχιστον χίλια και άτομα. Είχαμε καθιερώσει και με το σύλλογο... Υπάρχουν δύο σύλλογοι στο χωριό. Ο σύλλογος του προφήτη Ηλία και ο σύλλογος του ήρωα Αυλωνίτη, όπου κάνουμε... διάφορες εκδηλώσεις κάναμε μέσα στο έτος και επίσης ο ήρωας ο Αυλωνίτης έκανε αυτά, ό,τι αφορά για την αναβίωση του παγγαιορίτικου γάμου. Με προσωπική εργασία φτιάξαμε την πλατεία στην παλιά Αυλή, βγάζαμε πέτρες από το λατομείο και με προσωπική δουλειά χτίζαμε, κάναμε κερκίδες, σκαλιά επάνω για να κάθεται ο κόσμος, όπως ήταν παλιά. Βγάλαμε το πηγάδι το παλιό που υπήρχε μες στην κεντρική πλατεία. Και μια άλλη εκδήλωση την οποία κάναμε σαν σύλλογος είναι την 1η Οκτωβρίου, την πρώτη Κυριακή του Οκτώβρη δηλαδή, λόγω ότι είναι η μέρα τρίτης ηλικίας, διοργανώνουμε, είναι η μέρα των γερόντων,[00:20:00] κάνουμε ένα ετήσιο μνημόσυνο, όπου μνημονεύονται τα ονόματα όσων πέθαναν μες στη χρονιά και οι υπόλοιποι που είναι ζωντανοί, βράζουμε κυρίως γίδα στο σύλλογο, όπου γίνεται η προσφορά στους γερόντους γεύμα με μουσική, ποτά, όλα αυτά για να τιμήσουμε την τρίτη ηλικία. Τα Χριστούγεννα κάνουμε κάποια happening και κάναμε ένα αντάμωμα παραδοσιακών συλλόγων κάθε Αύγουστο, το οποίο είχε πολύ μεγάλη απήχηση. Έρχονταν από την περιοχή Γρεβενών, Κιλκίς, απ' όλη τη Μακεδονία σωματεία χορευτικά όπου ήταν καθαρά χορός και γλέντι μέχρι το πρωί. Φτάσαμε μέχρι και τα χίλια διακόσια άτομα να έχουμε σε ένα χώρο. Αυτά ό,τι αφορά με τους συλλόγους. Έχουμε επισκεφτεί αρκετά μέρη για να χορέψουμε, έχουν έρθει αρκετοί, όλα αυτά παλιά. Τώρα λόγω του Covid δυστυχώς τελματίσαμε!

Δεν υπάρχει δηλαδή κάποιο σχέδιο για τους επόμενους μήνες; Όλα αυτά δηλαδή που κάνατε αυτόν τον Οκτώβριο...

Δεν μας επιτρέπουν τώρα. Απαγορεύεται η συγκέντρωση κόσμου οπότε γι' αυτό δε μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Δεν είναι από μας, είναι από την κεντρική εξουσία.

Οι άνθρωποι εδώ πέρα πώς βίωσαν τον Covid;

Στο χωριό είναι πολύ πιο εύκολο να βιώσεις τον Covid γιατί ο καθένας έχει το σπίτι του, τις ασχολίες του, τα χωράφια, κήπους, αυτά. Δεν αισθανθήκαμε δηλαδή αυτή την κλεισούρα μέσα, είναι εντελώς διαφορετικά. Η αγορά είναι κοντά, οπότε μπορεί να πάει κάποιος. Με ένα χαρτί πήγαινε, πολύ εύκολα γινόταν η μεταφορά από τους επαγγελματίες στα σπίτια. Δε το νιώσαμε. Η πόλη νομίζω, στην πόλη είναι πάρα πολύ δύσκολα αυτή την περίοδο.

Είναι όντως. Τώρα όσον αφορά το πάνω χωριό, την πάνω Αυλή, δεν υπάρχει κανένας κάτοικος πλέον;

Δεν υπάρχει κάτοικος. Προσπαθήσαμε να το κάνουμε σαν καινούργιο οικισμό, να κάνουμε μια καταγραφή στην απογραφή, γιατί πρέπει να δηλωθούν κάποια άτομα. Γίνεται μία προσπάθεια, θα δούμε.

Κάποιος που θέλει να επισκεφθεί το χωριό, όσον αφορά τον τουρισμό;

Το χωριό, η πρόσβασή του είναι πάρα πολύ εύκολη γιατί βρίσκεται πάνω στην παλιά Εγνατία οδό, είναι κατά μήκος της Εγνατίας οδού χτισμένο το χωριό. Είναι από την Ελευθερούπολη γύρω στα έξι χιλιόμετρα, πάρα πολύ κοντά. Απ’ την Εγνατία είμαστε απ' την παράκαμψη μεταξύ δυο κόμβων, Εξοχής και Μουσθένης, είναι πάρα πολύ κοντά να ‘ρθει κάποιος και πάρα πολύ εύκολο. Στο χωριό αν θα ‘ρθει κάποιος, που έρχονται κόσμος, αυτό που προσελκύει είναι ο ναός του αγίου Αθανασίου, είπαμε είναι ένας ναός βυζαντινός, πανέμορφος, με ψηφιδωτά μέσα, πολύ προσεγμένος, διατηρημένος πάρα πολύ καλά, πάνω στον κεντρικό δρόμο. Ο προφήτης Ηλίας που είναι ένας πάρα πολύ ωραίος ναός, γραφικός, παραδοσιακός, όπου γίνονται πολλά μυστήρια το καλοκαίρι γιατί ανοίγει Ζωοδόχου Πηγής μετά το Πάσχα ο ναός επάνω και κλείνει με το Γενέθλιο της Παναγίας το Σεπτέμβρη. Γίνονται πάρα πολλά μυστήρια, γάμοι και βαφτίσεις όχι απ’ το χωριό μόνο αλλά και εκτός χωριού. Τους αρέσει ο χώρος και έρχονται επάνω, όπου παντρεύονται εκεί, γίνονται Θείες Λειτουργίες, Παρακλήσεις, διάφορα. Έχει πάρα πολλή δροσιά, ωραία αρχιτεκτονική. Όμορφο το μέρος, καθαρός αέρας. Και το άλλο που προσελκύει κόσμο είναι την ημέρα των Θεοφανίων που έρχονται για τη ρίψη του σταυρού, έρχονται πολλά κανάλια, το έχουν πάρει, εφημερίδες, αυτά.

Θρησκευτικός τουρισμός δηλαδή.

Ναι, θρησκευτικός τουρισμός.

Κύριε Χρήστο εσείς πιστεύετε, βασικά πιστεύετε αν υφίσταται η έννοια της κοινότητας στις μέρες μας; Και συγκεκριμένα εδώ στο χωριό, στην Αυλή.

Υφίσταται σε πολύ μικρό βαθμό σε σχέση με το παρελθόν. Δηλαδή αυτά που βίωσα εγώ από παιδί. Θυμόμουν ότι η έννοια της κοινότητας ήταν πολύ πιο έντονη, πολύ πιο δεμένοι ήταν οι άνθρωποι και όσο πάμε παλαιότερα ήταν ακόμη πιο δεμένοι γιατί ήταν κοινωνικοί λόγοι περισσότερο. Ο πρώτος λόγος ήτανε ότι ζούσαν τα χωριά απομονωμένοι, ήτανε μεταξύ τους. Το δεύτερο ήταν ότι τα χωριά ήταν σχεδόν όλοι συγγενείς, παντρευόταν τα σόγια μεταξύ τους. Το άλλο ήταν οι ανάγκες οι καθημερινές. Τους έκαναν να είναι συνεχώς μαζί, να υπάρχει αλληλεγγύη και πολλές φορές αναγκαζόταν να την κάνουν, λόγω έλλειψη τροφίμων που χρειαζόταν να πάρουν απ' το διπλανό, θέλαν βοηθητικά χέρια στις δουλειές τους, οπότε θα έπαιρνε τον γείτονα, θα έπαιρνε τον [00:25:00]συγγενή, τον παραδίπλα. Η έλλειψη των μηχανημάτων, που ήταν δυσκολότερες οι δουλειές, χειρωνακτικές και χρειάζονταν χέρια για να γίνουν αυτά. Παράδειγμα, να χαραχτεί ένας δρόμος, έπρεπε να συμβάλουν όλοι μαζί η κοινότητα για να γίνει ο δρόμος. Να πάνε να θερίσουν ένα χωράφι, έπρεπε να γίνει σε συγκεκριμένο χρόνο ο θερισμός αλλά λοιπόν χρειάζονταν χέρια, έπρεπε να πάρουν τον γείτονα, τον άλλο. Γινόταν, ας πούμε, το κοπάδι, ήταν η κουρά των κοπαδιών, έπρεπε να πάνε συγκεκριμένη μέρα, χρειάζονταν χέρια, πηγαίναν. Το ζύμωμα του ψωμιού, το πανηγύρι, ο γάμος, η ετοιμασία ενός γάμου, χρειάζοταν χέρια. Τα φαγητά, τα προικιά, το ένα, το άλλο, οπότε αναγκαστικά δηλαδή, ήθελες δεν τον ήθελες τον γείτονα, έπρεπε να προσποιηθείς γιατί τον είχες ανάγκη. Σήμερα λοιπόν, καλή η πολυτέλεια και οι νεωτερισμοί αλλά όσο οι άνθρωποι φτιάχνουν εργαλεία κι ο άνθρωπος γίνεται πιο αυτόνομος , η έννοια της κοινότητας αρχίζει και χάνεται. Σε αυτό συνέβαλε πάρα πολύ και η επιστήμη. Η ανακάλυψη εργαλείων, άρα λοιπόν δε θέλουμε εργατικά χέρια, λιγότερα εργατικά χέρια, μπορεί κάποιος να τα κάνει μόνος του. Έχουμε, ας πούμε, τις κοινωνικές εκδηλώσεις, ένας γάμος. Παίρνουμε ένα τηλέφωνο σε ένα μαγαζί, είναι κλειστό, τα πάντα, το φαγητό, όλα. Ενώ παλαιότερα έπρεπε να ζυμώσουν, να φτιάξουν τα φαγητά, να σερβίρουν, να κάνουν όλα αυτά. Δε τους χρειάζομαι κι αυτούς. Χρειαζόμαστε τη μεταφορά ξύλων. Πάνε να κόψουμε ας πούμε ξύλα και πουρνάρια για τον φούρνο τους, έπρεπε να πάνε χέρια. Σήμερα παίρνουμε τηλέφωνο έναν έμπορο ξυλείας, τα φέρνει τα ξύλα, μας τα κατεβάζει, είτε το πετρέλαιο. Δε χρειαζόμαστε κι εκεί τα χέρια. Χρειάζονταν να χτίσουν το σπίτι, είκοσι τριάντα άτομα χτίζαν ένα σπίτι. Σήμερα το δίνουμε στον εργολάβο, παίρνουμε ένα δάνειο, παίρνει τα λεφτά, το χτίζει, ούτε εμείς συμμετέχουμε. Άρα λοιπόν, ο άνθρωπος έγινε εγωιστής, έχουν τις δουλειές τους, ο καθένας έχει το αυτοκίνητό του, έχει το σπίτι του, έχει τις ανέσεις του, δεν έχει ανάγκη τον άλλον, οπότε αρχίσει η απομάκρυνση ο ένας από τον άλλον, αρχίζουν οι διχόνοιες, η έλλειψη αλληλεγγύης. Αρχίζει η κατηγόρια εμφανή, ενώ παλιά γινόταν, ας πούμε, ύπουλα και κρυφά, τώρα γίνονται μπροστά, γιατί δεν τον νοιάζει ο άλλος τι θα γίνει την άλλη μέρα, δεν τον έχει ανάγκη. Και δυστυχώς, αυτά που βλέπουμε εμείς παιδιά να γίνονται μες στις πόλεις, άρχισαν να έρχονται και στα χωριά, με αποτέλεσμα για παράδειγμα οι κηδείες. Σε μια κηδεία, όταν γινόταν στο χωριό, έφευγε ένας μέλος της κοινότητας και πενθούσε όλο το χωριό, πραγματικά πενθούσε και λυπόταν και συμμετείχε παντού και να βοηθήσει την οικογένεια. Δηλαδή αν έφευγε κάποιος απ' το σπίτι, η οικογένεια δεν –ό,τι αφορούσε τις εργασίες– δεν σκεφτόταν κάτι, δεν στεναχωριόταν, γιατί υπήρχαν όλοι, θα βοηθούσε όλο το χωριό. Σήμερα δυστυχώς, πεθαίνει κάποιος, μεταφέρεται, κηδεύεται, γίνονται τα πάντα και τα κάνουν όλα μόνοι τους.

Κύριε Χρήστο, θέλετε να προσθέσετε κάτι, πέρα από όλα αυτά που έχουμε πει μέχρι στιγμής;

Ναι, να πούμε για τους νερόμυλους.

Οι νερόμυλοι που είναι στην πάνω Αυλή.

Ναι, θα το πούμε. Το χωριό, λόγω της μορφολογίας του εδάφους, βρίσκεται στο Παγγαίο, ήταν σε μια ορεινή περιοχή και είναι επικλινές το έδαφος, οπότε το Παγγαίο είχε πάρα πολλά νερά και περνούσε ο τρανός ο λάκκος, συγκεντρώνονταν πολλές πηγές, καταλήγαν μάλλον εκεί και κατέβαινε αρκετό νερό. Τους έκανε το έδαφος και η ανάγκη να δημιουργήσουν, χτίσαν πολλούς νερόμυλους. Παλαιότερα το χωριό είχε αρκετούς νερόμυλους, στην περιοχή Σπιρτολό είχε γύρω στους τρεις νερόμυλους. Το νερό έφευγε απ' τον έναν, πήγαινε στον άλλον. Αργότερα, είχε άλλους δύο τρεις κάτω. Ήταν δηλαδή χωριό που είχε αρκετούς νερόμυλους λόγω του νερού και εξυπηρετούσε τις ανάγκες όχι μόνο του χωριού αλλά και όλης της περιοχής. Δηλαδή από την περιοχή της Περάμου, πίσω, αυτά τα χωριά, έρχονταν όλα για να αλέσουν το σιτάρι τους εκείνα τα χρόνια με τα άλογα και τα γαϊδουράκια. Και στην Κατοχή, έσωσε το χωριό, αυτοί οι νερόμυλοι έσωσαν πάρα πολύ κόσμο γιατί οτιδήποτε βρίσκαν, ας πούμε, το σιτάρι, το καλαμπόκι, αυτά τα οποία όσο μπορούσαν να υπάρχουν, κάστανα, βελανίδια. Τα αλέθαν, τα κάναν αλεύρι, για να μπορέσει ο κόσμος να τραφεί. Δυστυχώς, με την δημιουργία των κυλινδρόμυλων, άρχισαν αυτοί σιγά σιγά να σβήνουν, οι νερόμυλοι. Γκρεμιστήκαν τώρα φυσικά όλοι. [00:30:00]Μέχρι τελευταία που έμεινε ένας νερόμυλος στην περιοχή Μήλος, εδώ δίπλα στην ταβέρνα Δάφνη που είναι, ο οποίος λειτουργούσε πριν πενήντα χρόνια περίπου. Λειτουργούσε ακόμη. Σήμερα κι αυτός καταστράφηκε, υπάρχουν οι μυλόπετρες μέσα, που θυμίζουν και ο αύλακας που έφερνε το νερό, η χοάνη που έριχνε το νερό μέσα στις μυλόπετρες. Σήμερα τα σούπερ μάρκετ έχουν όλα αλεύρι, δε χρειάζεται. Η καλλιέργεια σιταριού ελάχιστη στην περιοχή μας, οπότε αλέθεται με τις θεριστικές μηχανές, και κατευθείαν συλλέγεται ο καρπός και φεύγει για εμπορία. Και το ζύμωμα του ψωμιού στο σπίτι σήμερα δεν υπάρχει όπως γινόταν παλιά. Γιατί ήταν ο μόνος τρόπος, μαζεύαν πουρνάρια απ’ το Παγγαίο, είχαν το δικό τους αλεύρι απ' το νερόμυλο. Η νοικοκυρά ζύμωνε μία φορά την εβδομάδα, έκανε δεκαπέντε ψωμιά, μεγάλα για όλη την εβδομάδα. Σήμερα υπάρχουν οι φούρνοι, μεταφέρουν το ψωμί στο σπίτι, οπότε έγινε είδος προς ανάμνηση, πλέον. Και δεν υπάρχουν, χάθηκε κι αυτό.

Εδώ για τα κρέατα της περιοχής λένε ότι είναι τα καλύτερα, ισχύει;

Τα κρέατα αυτά που είναι ελευθέρας βοσκής, ναι, όντως είναι. Γιατί είναι, ζουν επάνω στο Παγγαίο, όσα φυσικά υπάρχουν, τα κοπάδια μειωθήκαν. Παράδειγμα, το χωριό εδώ, πρέπει να είχε γύρω στα είκοσι κοπάδια. Σήμερα υπάρχει ένα, δύο να πούμε, μετά βίας είναι, οπότε είναι ελάχιστα τα ζώα για σφαγή, τα ντόπια που λένε. Κρεοπωλείο υπάρχει στο χωριό, ευτυχώς έχει τα δικά του ακόμη ζώα, τα οποία σφάζει. Δυστυχώς έλλειψη ζώων δεν υπάρχουν και κρέατα. Οπότε τα κρέατα αυτά είναι όλα εισαγόμενα. Το εισαγόμενο είναι φθηνότερο, πολύ φθηνότερο. Το ελευθέρας βοσκής, τα ζώα είναι αρκετά αδύνατα γιατί είναι ελευθέρας βοσκής άρα λοιπόν το κρέας τους είναι και ακριβότερο. Σήμερα ο κόσμος κοιτάζει το φθηνότερο, οπότε βρίσκουμε κρέας με δύο ή τρία ευρώ στο σούπερ μάρκετ, στα μεγάλα εμπορικά, στα οποία δεν ξέρουμε από πού είναι η προέλευση, Γαλλία, Γερμανία, το τι τρώνε αυτά δεν ξέρουμε, οι αντιβιώσεις είναι στο φουλ. Κι αυτό το ελάχιστο που μένει, το ντόπιο, είναι και ακριβό.

Κατάλαβα. Αν δεν έχετε να προσθέσετε κάτι άλλο, σας ευχαριστώ πάρα πολύ για όλα όσα μοιραστήκατε.

Να ‘στε καλά και στο επανιδείν, εδώ είμαστε.