[00:00:00]Καλησπέρα. Θες να μας πεις το όνομά σου;

Ονομάζομαι Παναγιώτης Μερινόπουλος.

Γεια σου, Παναγιώτη. Είμαι ο Κωνσταντίνος Κουτρολίκος, ερευνητής στο Istorima. Είναι 9 Μαρτίου του 2023 και βρισκόμαστε στο καλλιτεχνικό εργαστήρι στην Άμφισσα. Θες να μας πεις δυο λόγια για εσένα;

Ναι, βεβαίως. Είμαι απόγονος τέταρτης γενιάς βυρσοδεψών από προπάππου, παππού, πατέρα κι εμείς. Εγώ κι ο αδερφός μου είμαστε η τελευταία γενιά, τέταρτη γενιά, συνεχόμενη γενιά βυρσοδεψών που κάνουμε βυρσοδεψία για κατεργασία δερμάτων. Μεγάλωσα και μπουσούλισα στην ιστορική συνοικία της Άμφισσας, τη Χάρμαινα. Χάρμαινα η οποία ιστορικά χρονολογείται από το 1867 είναι μία συνοικία επί Τουρκοκρατίας και στις αρχές του εικοστού αιώνα άρχισε εκεί να ακμάζει η βυρσοδεψία. Δεν είναι τυχαίο εκεί, λοιπόν, που άρχισε να ακμάζει η βυρσοδεψία γιατί εκεί υπήρχε άφθονο νερό και η βυρσοδεψία, όπως γνωρίζουμε, θέλει άφθονο νερό για να μπορεί να κατεργαστεί ένα δέρμα. Και όντως εκεί, λοιπόν, στη νοτιοδυτική πλευρά της Άμφισσας, άρχισε σιγά-σιγά στις αρχές του εικοστού αιώνα, όπως είπα και πριν, να αρχίζει να αναπτύσσεται η βυρσοδεψία. Μία τέχνη η οποία έπαιρνε το δέρμα από το ζώο, από τραγιά και γίδες συγκεκριμένα, για να μπορεί να βγάλει το μαλλί και να το κατεργασθεί για να κάνει για βιβλιοδεσία ή για περγαμηνή. Τότε στην Ελλάδα από τις αρχές του αιώνα ήταν αναπτυγμένη και η σχοινοποιία. Ό,τι τρίχα έπεφτε από το τραγί και από τις γίδες, ο σκοινοποιός έπαιρνε την τρίχα από το δέρμα και το έφτιαχνε τριχιά ή το πέρναγε στον αργαλειό για να φτιάξει τα κιλίμια. Τα δέρματα όλα αυτά οι βυρσοδέψες τότε τα έπαιρναν και από τον νόμο της Φωκίδας, γιατί ο νομός Φωκίδας είναι αναπτυγμένος στην κτηνοτροφία, και στην Άμφισσα γιατί ήταν αναπτυγμένη και η κουδουνοποιία. Και φυσικά από την κουδουνοποιία, η βυρσοδεψία έβγαζε πάρα πολλά χρήματα.

Παναγιώτη, μας ανέφερες προηγουμένως ότι είσαι η τέταρτη γενιά. Μπορείς να μας βάλεις κάπως χρονολογικά την πρώτη γενιά, πότε ξεκινήσατε εσείς οικογενειακώς;

Οικογενειακώς ξεκινήσαμε το 1890. Είμαστε χρονολογικά ο προπάππος μου όπου άρχισε να αναπτύσσει στη Χάρμαινα, 1890, να αρχίσει τη βυρσοδεψία, την τέχνη της βυρσοδεψίας. Σιγά-σιγά άρχισε να βάζει και τον παππού μου μέσα, όπου μετά ανέλαβε ο παππούς μου, και σιγά-σιγά ο παππούς μου άφησε τη τέχνη στον πατέρα μου. Και ο πατέρας μου άφησε την τέχνη και σ’ εμένα και στον αδερφό μου.

Όταν ο προπάππους σου ξεκίνησε, γνωρίζεις πόσα περίπου βυρσοδεψεία υπήρχαν στην περιοχή και πόσα είναι τώρα;

Όταν ήρθε ο πραπάππους μου στη Χάρμαινα ήταν εκατόν πενήντα οικογένειες. Εκατόν πενήντα οικογένειες όπου απασχολούσαν κάπου χίλια πεντακόσια άτομα από Αμφισσιώτες. Και η Χάρμαινα τότε ονομάστηκε και στις αρχές του εικοστού αιώνα και μικρό Βατικανό. Πέρα από τα δέρματα που έστελνε στο Βατικανό, τις περγαμηνές για τη διατήρηση των βιβλίων στο Βατικανό. Όπου ψήφιζε η Χάρμαινα, γιατί η Χάρμαινα ήταν η δεύτερη οικονομική δύναμη της Άμφισσας, έβγαινε και ο προύχοντας της πόλης, δηλαδή ο δήμαρχος. Το φαινόμενο αυτό άρχισε να αναπτύσσεται σιγά-σιγά όπου έφτασαν το 1995-1996 που άρχισε σιγά-σιγά η παρακμή της Χάρμαινας να μένουν εφτά οικογένειες. Και σιγά-σιγά τώρα φτάσαμε το 2016, ’15, ’13 να μείνει μόνο ο πατέρας μου.

Θες να μας πεις λεπτομερώς, επειδή δεν το γνωρίζουμε ακριβώς, ποια είναι η δουλειά ενός βυρσοδέψη;

Η δουλειά του βυρσοδέψη είναι να παίρνει ένα δέρμα, συγκεκριμένα εμείς που είμαστε κατεργασία βιβλιοδεσίας, είμαστε μοναδικοί αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα και παραγγέλνουμε και στον κόσμο που κάνουμε κατεργασία δέρματος για βιβλιοδεσία. Είναι ότι παίρνω την πρώτη ύλη από τα σφαγεία, το τραγί ή τη γίδα, τα οποία έχουν σκληρές ίνες και έχουν αντοχή για το βιβλίο. Και το πρώτο στάδιο είναι να βγει η τρίχα από πάνω από το δέρμα, μετά να το κάνουμε βαφή βιολογική, βαφή φυτική, βαφή με βελανίδι, όπου από το βελανίδι το συνεχίζουμε από τον προπάππου μου. Είναι βιολογική βαφή, φυτική βαφή, παίρνει το χρώμα, δηλαδή, το μπεζ το δέρμα. Κι από εκεί και πέρα, λοιπόν, το δέρμα, το τρίτο στάδιο είναι να το περάσουμε με ελαιόλαδο, ελαιόλαδο Αμφίσσης γιατί είναι το μοναδικό το οποίο ο πόρος το απορροφάει και το δίνει το δέρμα να έχει τη μαλακότητα ώστε να μπορεί το δέρμα να δουλεύεται πάνω στο βιβλίο, να είναι μαλακό. Και φυσικά το λάδι μάς δείχνει την ιδιαιτερότητα στο πρόσωπό του, αν είναι καλό ή κακό. Κακό εννοώ ότι, αν είναι κακό, αν έχει γρατζουνιές στο δέρμα, αν έχει ζόχια –τα ζόχια είναι τα σκουλήκια τα οποία εμφανίζονται στη ράχη του ζώου–, όλα αυτά πρέπει να γίνονται επικάλυψη του προσώπου του και, αφού κάνουν την επικάλυψη του προσώπου, του βάζουμε μία ανάλογα το χρώμα που θέλει ο πελάτης μας για να γίνει η επικάλυψη του προσώπου. Αν είναι καθόλου το πρόσωπο του δέρματος φεύγει για τουριστικά είδη ή αλλιώς για καλλιτεχνική βιβλιοδεσία το δέρμα το μπεζ, το καλό, Α΄ ποιότητα, ενώ το χρωματιστό είναι Β΄ ποιότητα.

Προηγουμένως αναφέρθηκες, από ό,τι κατάλαβα, υπήρχε για πάνω από έναν αιώνα μία περίοδος ακμής για τη Χάρμαινα και τα βυρσοδεψεία της συγκεκριμένα. Αναφέρθηκες στις εκατόν πενήντα οικογένειες, ότι είχε φτάσει και χίλια πεντακόσια άτομα, και υπήρχε και ήταν και η δεύτερη οικονομική δύναμη. Το πρώτο μου ερώτημα είναι ποια ήταν η πρώτη οικονομική δύναμη και ποιοι είναι οι λόγοι της παρακμής που από το 2013 και μετά είστε η μόνη οικογένεια, ευτυχώς, μακάρι να υπήρχαν και παραπάνω.

Η πρώτη οικονομική δύναμη της Άμφισσας ήταν η ελιά, ο ελαιώνας μας. Ο ελαιώνας μας χρονολογείται αιώνες πριν και να σας πω κάπου εδώ ότι ο ελαιώνας ήταν αυτός που μπήκε ενέχυρο για να πάρουμε τα δάνεια της Αγγλίας. Συγκεκριμένα, η πρώτη εθνοσυνέλευση της χερσαίας ανατολικής Ελλάδος έγινε εδώ όπου μπήκε ενέχυρο τα ελαιόδεντρα της Άμφισσας για να πάρουμε τότε τα δάνεια της Αγγλίας, που λέμε, για να μπορούμε να προοδεύσει το ελληνικό κράτος. Και φυσικά ότι η παρακμή της Χάρμαινας άρχισε να αρχίσει όταν βγήκε το πλαστικό. Δηλαδή το πλαστικό μπήκε το 1900, το 1898, 1989, 1988, συγγνώμη. Κάπου εκεί άρχισε να μπαίνει το πλαστικό, το πλαστικό και δερματίνη. Και έτσι, λοιπόν, άρχισε σιγά-σιγά να αρχίσει να παρακμάζει το επάγγελμα του βυρσοδέψη στη Χάρμαινα το οποίο άρχιζε το πλαστικό να μπαίνει στο βιβλίο ή άρχισε να μπαίνει το πανί στο βιβλίο και έτσι ο βυρσοδέψης άρχισε σιγά-σιγά να μειώνεται. Δηλαδή οι οικογένειες άρχισαν να φεύγουνε, αλλά και γενικώς τα παιδιά των βυρσοδεψών άρχισαν σιγά-σιγά να βλέπουν άλλα επαγγέλματα, να μην υπάρχει συνέχεια σε αυτό το επάγγελμα του βυρσοδέψη. Ο πατέρας μου μας έβαλε σε αυτό το επάγγελμα, μας άρεσε[00:10:00] και το ακολουθήσαμε. Αυτή τη στιγμή που με ρωτάτε ο αδερφός μου παρέμεινε και εγώ έχω αναλάβει τις δημόσιες σχέσεις αυτού του επαγγέλματος, την αναγνώριση του επαγγέλματος του βυρσοδέψη αλλά και γενικώς των προγόνων.

Την τελευταία δεκαετία έχετε μείνει μόνο εσείς. Υπάρχουν οικονομικά οφέλη ή είναι κάτι που το συνεχίζετε κάπως ρομαντικά σκεπτόμενοι τον πατέρα σας, τον παππού σας και γενικότερα τους προγόνους σας;

Αυτό που έχει μείνει τώρα, την τελευταία δεκαετία, είναι ότι δεν μπορούμε να το αφήσουμε αυτό γιατί κουβαλάμε στις πλάτες μας πλέον όλη την ιστορία. Την ιστορία του βυρσοδέψη κατεργασίας δέρματος για βιβλιοδεσία αλλά γενικώς την ιστορία της Άμφισσας. Και έτσι είμαστε ένα κομμάτι πλέον αυτή της πόλης, σημαντικό κομμάτι αυτή της πόλης το θεωρώ εγώ, να πω, και προσπαθούμε, όσο μπορούμε, να το προβάλλουμε προς τα έξω. Και προς όφελος αυτής της πόλης αλλά και προς όφελος της δουλειάς αυτής, για να μπορούμε να ανταπεξέλθουμε σε όλα αυτά, το οποίο γίνεται μέσα από αυτή την πόλη.

Από τη στιγμή που έχετε μείνει μόνο εσείς και, καλώς ή κακώς, είναι ο κίνδυνος ορατός να εξαφανιστεί αυτό το επάγγελμα από την πόλη μας, έχετε βρει βοήθεια ή έχετε απευθυνθεί κάπου, σε τοπικούς άρχοντες, έτσι ώστε να συνδράμουν αυτό το επάγγελμα το οποίο αποτελεί πια ιστορία της πόλης μας να συνεχίσει;

Δεν υπάρχει βοήθεια από κάποιους άρχοντες και από όλους αυτούς. Είναι θέμα ζήτησης και προσφοράς το θέμα, στην οικονομική αυτή που ζούμε, στη ζωή και όλα αυτά. Είναι αν σου ζητάνε να φτιάξεις δέρμα για βιβλιοδεσία, θα έχεις δουλειά. Αν δεν σου ζητάνε, δεν θα έχεις δουλειά. Είναι προσφορά και ζήτηση που είπα και πριν. Έτσι, λοιπόν, δεν αφορά όλους αυτούς που ασχολούνται με την…

Με τα κοινά.

Με τα κοινά της Άμφισσας. Γιατί είναι πλέον, είσαι μόνος σου, είναι δικό σου το πόσο πρέπει να παρουσιάσεις τη δουλειά σου προς τα έξω. Αν έχεις ζήτηση, είναι θετικό. Αν δεν έχει ζήτηση είναι αρνητικό. Το θέμα είναι –εμείς μπορούμε να προσφέρουμε–, το θέμα είναι να υπάρχει ζήτηση, αλλά πλέον έχουν όλα κοστολογηθεί χαμηλά και έτσι πλέον το δέρμα, επειδή το θεωρούν ακριβό, που δεν είναι ακριβό, θεωρούν ότι δεν μπορεί να μπει στο βιβλίο κι έτσι προτιμούν την πιο φθηνή λύση.

Εσείς αυτή τη στιγμή που μιλάμε έχετε κάποιους σίγουρους πελάτες;

Αυτή τη στιγμή που μιλάμε έχουμε κάποιους σίγουρους πελάτες να δίνουμε κάποιους σίγουρα το δέρμα μας για να μπορούμε να το διοχετεύσουμε και να παραμείνουν τα βιβλία, άρα και οι διατριβές, με δέρμα και συντηρηθούν. Αλλά και αυτοί όμως ψάχνονται σιγά-σιγά να βρούνε κάποιο, μία φθηνή λύση. Γιατί το φθηνό το θεωρούν ότι είναι πιο καλό, αλλά δεν είναι καλό, όμως, γιατί υπάρχει μία μεγάλη φθορά και ζημία. Δηλαδή, κάποια στιγμή, μετά από ένα μήνα, δύο μήνες, τρεις μήνες π.χ., θα καταστραφεί το βιβλίο με ένα φθηνό υλικό παρά με ένα να βάζει δέρμα που να αντέξει για χρόνια.

Αυτό το επάγγελμα γνωρίζεις άμα πραγματοποιείται και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας και σε ποια έκταση;

Το επάγγελμα του βυρσοδέψη υπάρχει και σε όλη την Ελλάδα, συγκεκριμένα στη Σίνδο πάνω, στην Κρήτη κάτω, του βυρσοδέψη. Αλλά δεν χρησιμοποιούν, όμως, την ίδια κατεργασία για βιβλιοδεσία. Όπως είπα και πριν, είμαστε μοναδικοί στην Ελλάδα. Στα υπόλοιπα βυρσοδεψεία που λειτουργούν στην Ελλάδα είναι για μοσχάρια και [Δ.Α.] Για βιβλιοδεσία δεν ασχολείται κανείς. Είμαστε μοναδικοί.

Είσαι αισιόδοξος ότι, στην περιοχή μας τουλάχιστον, μετά τη δική σας τη φουρνιά, εσένα και του αδερφού σου, αυτό το επάγγελμα θα συνεχίσει να υπάρχει;

Είμαστε αισιόδοξοι από τη στιγμή, ότι κάποια στιγμή θα δικαιωθεί ότι το καλό ναι μεν είναι ακριβό αλλά είναι διαχρονικό, ότι θα μείνει ανεξίτηλο στον χρόνο και ότι μπορεί να διατηρήσει πάρα πολλά έγγραφα αλλά και βιβλία γενικώς μέσα από το πέρασμα του χρόνου. Ό,τι ψεύτικο, ό,τι μπαίνει πάνω σε ένα βιβλίο είναι καταστροφή για το βιβλίο. Κάποια στιγμή, δηλαδή, θα δείξει τα προβλήματά του και έτσι θα αναγκαστούν όλοι αυτοί που βάλανε ψεύτικο για οικονομικούς λόγους θα θέλουνε γνήσιο δέρμα.

Προηγουμένως αναφέρθηκες και στα κουδουνοποιεία και στα σχοινοποιεία της περιοχής. Γνωρίζεις να μας μεταφέρεις κάποιες παραπάνω πληροφορίες για αυτά τα επαγγέλματα που υπήρχανε;

Για τη σχοινοποιία ξέρω ότι ο τελευταίος σχοινοποιός πέθανε το 1993 ο οποίος προμηθευόταν την πρώτη ύλη του για τα σχοινιά αλλά και γενικώς για τον αργαλειό, προμηθεύονταν από τις τρίχες των δερμάτων από τη Χάρμαινα. Η τρίχα από τη Χάρμαινα έπεφτε ολόκληρη καθώς αφαιρούνταν από το δέρμα και, γενικώς, όταν έπεφτε κάτω η τρίχα, την έπαιρνε ο σχοινοποιός, την έπλαθε ή έφτιαχνε ένα νήμα για τον αργαλειό για να φτιάξει τα κιλίμια ή τις στέγνωνε για να φτιάξει την τριχιά. Η κουδουνοποιία ήταν αναπτυγμένη στη Φωκίδα λόγω της μεγάλης κτηνοτροφίας που υπήρχε, λόγω της ορεινής, λόγω του ότι ο νομός ήταν ορεινός, υπήρχε πάρα πολλή κτηνοτροφία και έτσι ο κάθε κτηνοτρόφος και ο βοσκός τότε, για να μπορεί να αναγνωρίσει το κοπάδι του μέσα από τα άλλα, έφτιαχνε το δικό του κουδούνι που έβαζε στο πρώτο το ζώο για να μπορεί να τα αναγνωρίσει. Κι έτσι λοιπόν στη Φωκίδα [Δ.Α.] στην κουδουνοποιία και δεν είναι τυχαίο ότι το πρώτο, η πρώτη μάλλον αναπαραγωγή αλλά και μαγνητοφώνηση των κουδουνιών την έκανε η ΕΡΤ1 στο δικό της το σήμα. Όταν άνοιγε η ΕΡΤ1 την τηλεόραση ακουγόταν τα κουδούνια της Φωκίδας.

Δυστυχώς παρατηρούμε ότι υπάρχουν ορισμένα επαγγέλματα σε κάμψη. Δηλαδή στη βυρσοδεψία έχετε μείνει μόνο εσείς, στη σχοινοποιία, όπως μας πληροφόρησες, το τελευταίο τελείωσε το 1993. Στην κουδουνοποιία υπάρχουν ακόμα τεχνίτες που ασκούν αυτό το επάγγελμα;

Ναι, βεβαίως. Στην Άμφισσα αυτή τη στιγμή υπάρχει ο τελευταίος κουδουνοποιός, όνομα Χρήστος Παπαδήμας, ο οποίος ασχολείται με την κουδουνοποιία, ο οποίος κατασκευάζει κουδούνια και τα πουλάει ευρέως στην αγορά για διάφορα κοπάδια.

Και έχεις αναφερθεί πολλαπλές φορές για τη συνοικία της Χάρμαινας. Φαίνεται ότι την αγαπάς. Θες να μας μεταφέρεις παιδικές αναμνήσεις που έχεις από την περιοχή, να μας την περιγράψεις ή ακόμα και να μας πεις για θρύλους που πιθανόν να συνδέεται;

Με τη Χάρμαινα όντως σου μιλάω και μου γυρίζει σε πάρα πολλές αναμνήσεις πίσω, με πας πάρα πολύ πίσω. Είμαι γέννημα θρέμμα της Χάρμαινας, έχω μπουσουλήσει στη Χάρμαινα. Είμαι άνθρωπος και παιδί που έχω παίξει, έχω μεγαλώσει, έχω αναπτυχθεί μέσα από τη Χάρμαινα. Από 10 χρόνων ο πατέρας μου με έβαλε στη δουλειά, στη βυρσοδεψία. Είμαι άνθρωπος που έχω γνωρίσει πάρα πολλούς παλιούς βυρσοδέψες, προγόνους του παππού μου αλλά και συνάδελφους του πατέρα μου οι οποίοι μου λέγανε πάρα πολλές ιστορίες[00:20:00]. Τα βράδια ήμουνα στη Χάρμαινα και μου λέγανε ιστορίες για το τότε, για το τώρα της Χάρμαινας. Έχω δει τη Χάρμαινα αναπτυγμένη, όπως σου είπα πριν, με κόσμο και τώρα που είμαστε μόνοι μας. Έχω συνδέσει τη Χάρμαινα και με τον θρύλο, τον θρύλο του Κωνσταντή και τη Λενιώ. Από το 1955 άρχισε αυτός ο μύθος να αναπτύσσεται και να αναπαράγεται εδώ στην Άμφισσα, να ξαναγεννιέται πάλι, να αναγεννιέται. Είναι ένας μύθος ο οποίος τον γέννησαν οι βυρσοδέψες όλο αυτό, γιατί τις αρχές του εικοστού αιώνα η βυρσοδεψία ήταν σε ακμή και τότε το δέρμα ήτανε πολυτελές, πάρα πολύ πολυτελές αγαθό. Δηλαδή έφτιαχνες παπούτσια με αυτό. Και τότε υπήρχαν άνθρωποι οι οποίοι, η Χάρμαινα δεν είχε φωτισμό. Για να στεγνώσουν τα δέρματα, οι βυρσοδέψες τα άπλωναν έξω. Και πήγαιναν τότε άνθρωποι και έκλεβαν τα δέρματα για να φτιάξουν παπούτσια, για να φτιάξουν μπάλες ποδοσφαιρικές. Και έτσι, λοιπόν, για να μην υπάρχει αυτή η κλεψιά από όλους αυτούς τους ανθρώπους βγήκε αυτός ο μύθος. Ότι στη Χάρμαινα κυκλοφορεί το βράδυ ο Κωνσταντής, ένα ανθρωπόμορφο τέρας με διάφορες μορφές που του έδιναν, και έτσι να μπορεί να απωθεί τον κόσμο να πάει να κλέψει οποιοδήποτε δέρμα για οποιονδήποτε λόγο. Και αυτό σιγά-σιγά πέρασε από γενιά σε γενιά και έτσι το 1995 έφτασε το αποκορύφωμά του ώστε αυτός ο μύθος να τον φτιάξουμε, να τον στήσουμε και θα τον συνεχίσουμε μέχρι τώρα αυτόν τον μύθο.

Μπορείς να μας πεις δύο πράγματα παραπάνω σε σχέση με τον μύθο. Μας είπες ότι ο Κωνσταντής είναι το στοιχειό, αλλά μέχρι να γίνει στοιχειό τι έγινε; Υπάρχει κάποια ιστορία από πίσω;

Μέχρι να γίνει στοιχειό, όλο αυτό, λοιπόν, ο Κωνσταντής ήτανε βυρσοδέψης. Ένας νεαρός βυρσοδέψης ο οποίος αγαπούσε τη βυρσοδεψεία και τη δουλειά, όλα αυτά, αλλά αγαπούσε πάρα πολύ μία κόρη ενός βυρσοδέψη, τη Λενιώ, ο οποίος ήθελε να την παντρευτεί. Κι έτσι, λοιπόν, για να την παντρευτεί, έπρεπε να φτιάξει πάρα πολλά δέρματα για να τα πουλήσει, για να πάει στο σπίτι της, στον πατέρα της Λενιώς για να τη ζητήσει σε γάμο, έπρεπε για να πάρει δαχτυλίδι. Έτσι, λοιπόν, ξεκίνησε ο Κωνσταντής, έφτιαχνε τα δέρματά του μέρα-νύχτα. Κάπου τα έφτιαξε, τα τελειοποίησε και ξεκίνησε να πάει στην Αθήνα με το κάρο. Τότε για να πας στην Αθήνα για να πουλήσεις τα δέρματα έκανες δύο μήνες, τρεις μήνες και ανάλογα ποιος θα τα έπαιρνε και όλα αυτά. Ο Κωνσταντής έκανε δύο μήνες για να τα υλοποιήσει όλα αυτά. Αλλά μέσα σε αυτούς τους δύο μήνες η Λενιώ, η αγαπημένη του που ήταν πίσω, πήγαινε στην πηγή της Χάρμαινας, όπου πήγαινε και έπαιρνε νερό κάθε μέρα και πήγαινε και έδινε στον πατέρα της. Μία μέρα, όμως, ήταν διαφορετική για τη Λενιώ. Πήγε στην πηγή και εκεί που είναι να γεμίσει το παγούρι της, ο καιρός χάλασε και ένας κεραυνός τη χτύπησε. Και πέθανε. Και έτσι, λοιπόν, όταν γύρισε ο Κωνσταντής, όταν πήγε στο σπίτι της για να τη ζητήσει σε γάμο, το σπίτι ήταν κλειστό, αμπαρωμένο, ο πατέρας της είχε πουλήσει όλο το βιός της τότε, όλα αυτά. Και ανησύχησε ο Κωνσταντής τι έγινε κι όλα αυτά και ρώτησε αριστερά και δεξιά τους γείτονες που υπήρχαν στο σπίτι και του είπαν το κακό. Έτσι, λοιπόν, από την πολλή αγάπη και από το όλο αυτό που είχε μέσα του για τη Λενιώ πήγε στο κάστρο και πήδηξε από το κάστρο και αυτοκτόνησε. Αλλά η αγάπη του, η πραγματική του αγάπη, όλα αυτά ήταν για τη βυρσοδεψία, για αυτό που έκανε για το επάγγελμά του. Ήτανε για αυτό που έπαιρνε ένα δέρμα άψυχο, αλλά το διατηρούσε, όμως, ζωντανό. Ζωντανό για να μπορεί να αγκαλιάσει το βιβλίο, το δέρμα μάλλον το βιβλίο, το χαρτί αλλά και το δέρμα να αποδεχθεί τη χρυσοτυπία. Έτσι, λοιπόν, ο Κωνσταντής όλο αυτό το είχε αγαπήσει και παρόλο αυτό θέλει να προστατέψει την περιοχή μας, τη Χάρμαινα, τους βυρσοδέψες, τους απομείναντες, όλους αυτούς που απομείνανε, εμάς, δηλαδή, για να μπορεί όλο αυτό να συνεχιστεί. Κι έτσι, λοιπόν, ο Κωνσταντής ζει. Στην τελευταία Αποκριά, το τελευταίο Σαββατοκύριακο των Αποκριών ο Κωνσταντής εμφανίζεται στα σκαλιά του Αγίου Νικολάου.

Πες μας για αυτό. Αυτός ο θρύλος αναπαρίσταται, γίνονται κάποιες εκδηλώσεις στη Φωκίδα, στην Άμφισσα συγκεκριμένα;

Αυτός ο θρύλος αναπαρίσταται στην τελευταία μέρα των Αποκριών η οποία ξεκινάει από την Παρασκευή το οποίο έχουμε το ξύπνημα του Κωνσταντή στη Χάρμαινα με μία διονυσιακή τελετή, το οποίο ξυπνάμε τον Κωνσταντή για να μονομαχήσει με τα άλλα στοιχειά που υπάρχουν στην Άμφισσα. Τα άλλα στοιχειά στην Άμφισσα ήταν, έλεγε η ιστορία αλλά και οι ιστορίες των παππούδων μας, ότι σε κάθε γειτονιά της Άμφισσας υπάρχει μία πηγή, πηγή που βγάζει νερό. Όποιος πέθανε από τη γειτονιά, η ψυχή του και το σώμα του πήγαιναν στην πηγή για να μην σταματήσει ποτέ η πηγή να βγάζει νερό ώστε να μπορεί να δροσίζονται όλοι οι άνθρωποι. Έτσι, λοιπόν, ο Κωνσταντής, το οποίο προστατεύει τη Χάρμαινα αλλά και την πηγή για να βγάζει συνέχεια νερό, για να μπορεί, όπως είπαμε, για να υπάρχει ζωντανή η βυρσοδεψία. Έτσι, λοιπόν, υπάρχουν και οι πήγες στην Άμφισσα οι οποίες μένουν ζωντανές λόγω των ανθρώπων των οποίων προστατεύουν. Κι έτσι, λοιπόν, ο Κωνσταντής έχει το Σάββατο το βράδυ όλο αυτό το για να… Όλη αυτή την πάλη, όλο αυτό το κάλεσμα για να μπορεί να μονομαχήσει με όλους αυτούς που προστατεύουν από μία πηγή της Άμφισσας, της Τέχολης, του Γκιριζίου. Για να μπορεί να είναι αυτός που θα επικρατήσει, ο πιο δυνατός, εκείνο το βράδυ, τη Νύχτα των Στοιχειών.

Αυτή η εκδήλωση, η αναπαράσταση, γνωρίζεις πότε ξεκίνησε και κατά πόσο υπάρχει ανταπόκριση από τον κόσμο από τότε μέχρι τώρα;

Η αναπαράσταση του μύθου άρχισε το 1995 από τον Ιωάννη Παπαρίδη ο οποίος είχε τη φαεινή ιδέα τον μύθο να τον κάνουμε πραγματικότητα. Και όντως έγινε πραγματικότητα από το 1995. Η πρώτη μου συμμετοχή στη Νύχτα των Στοιχειών ήταν το 1996 όπου από τη γενιά μου τότε ήμουν ο μοναδικός που πήρα μέρος λόγω κιόλας της κατάστασης του πατέρα μου που του είπα να φτιάξει μία στολή. Ο πατέρας μου ανταποκρίθηκε, μου έφτιαξε μία στολή από δέρματα, γιατί οι δερματοφόροι, που λέμε, που ακολουθούμε το στοιχειό τον Κωνσταντή, φοράμε, κουβαλάμε πάνω μας τα κουδούνια, την κουδουνοποιία που αναπτύχθηκε, όπως είπαμε και πριν, στην Άμφισσα αλλά και τη σχοινοποιία, τα σχοινιά. Δηλαδή αμέσως επάνω οι δερματοφόροι έχουν τα τρία στοιχεία των επαγγελμάτων που αναπτύχθηκαν στην Άμφισσα τα οποία έδωσαν το στίγμα τους στην Άμφισσα. Κι έτσι, λοιπόν, το 1996 εγώ προσωπικά, σαν Παναγιώτης Μερινόπουλος, πήρα μέρος με στολή, θυμάμαι, στη Νύχτα των Στοιχειών. Μου άρεσε πάρα πολύ κι έτσι λοιπόν από τότε και μέχρι τώρα που σας μιλάω είμαι ένα μέρος αυτής της Νύχτας των Στοιχειών. Μαζί με τον αδερφό μου από το 2012, θα πω εγώ, αρχίσαμε να φτιάχνουμε τις στολές, αρχίσαμε να φτιάχνουμε στολές για όλους αυτούς τους συμμετέχοντε[00:30:00]ς που θέλουν να συμμετέχουν με δερμάτινες στολές, με δέρμα κανονικό. Τις δέσαμε, τους ντύσαμε και έτσι, λοιπόν, αυτή η Νύχτα των Στοιχειών έχει ένα μεγάλο πλήθος ατόμων το οποίο ακολουθεί τον Κωνσταντή σε αυτή τη μονομαχία.

Αναφέρθηκες στην αναπαράσταση του στοιχειού και μας είπες κιόλας για την Παρασκευή στη Χάρμαινα, ότι γίνεται το ξύπνημα του Κωνσταντή. Θες να μας πεις αυτό πώς προέκυψε; Ποιανού ιδέα ήτανε, πότε έγινε και τι ακριβώς πραγματοποιείται σε αυτή την εκδήλωση την Παρασκευή, όχι το Σάββατο, που είναι η μάχη των στοιχειών.

Η Παρασκευή λοιπόν, το ξύπνημα του Κωνσταντή ήμασταν πώς μπορούμε να το κάνουμε διήμερο. Να γίνει δύο μέρες, δηλαδή, η Νύχτα των Στοιχειών, να είναι πιο ωραία δομημένη αυτός ο μύθος. Άρχισε το 2012, όταν ήμουνα μέλος του πολιτιστικού κέντρου Φωκίδας, που τυγχάνει τώρα να είμαι και πρόεδρος του Πολιτιστικού Κέντρου Φωκίδας. Το ’12, λοιπόν, είχα τη φαεινή ιδέα να παρουσιάσουμε το φως και τη σκιά. Το ονόμασα τότε σαν Παναγιώτης Μερινόπουλος του ζευγαριού της Λενιώς και του Κωνσταντή, ενός ζευγαριού το οποίο είχαν γνωρίσει τον έρωτα αλλά και τον χωρισμό. Έτσι, λοιπόν, μέσα από αυτόν τον χωρισμό, μου ήρθε η φαεινή ιδέα να παρουσιάσω αυτούς τους δύο, αυτά τα δύο πρόσωπα, τον Κωνσταντή και τη Λενιώ, το οποίο η Λενιώ να προσπαθεί να βρει, να δει και να βρει τον Κωνσταντή και ο Κωνσταντής, μέσα από όλα αυτά, με όλα τα κτίρια από μέσα, μέσα από το φως, μέσα από τη σκιά να παρουσιαστεί στη Λενιώ. Ήτανε δύσκολο, αλλά με βοηθήσανε άνθρωποι για να το επιτύχω αυτό. Και όντως έγινε η νύχτα, το ξύπνημα του Κωνσταντή, η Παρασκευή. Μέσα από τα… Όλοι αυτοί οι άνθρωποι οι οποίοι είχαν, ιδιοκτήτες που είχαν τα βυρσοδεψεία, μου άνοιξαν την καρδιά τους, μου δώσανε τα κλειδιά από τα κτίριά τους και έτσι μπόρεσα να μπω μέσα και το κάθε αντικείμενο που είχε το κάθε μαγαζί να το κάνω έτσι ώστε να μου δώσει το αντικείμενο που χρησιμοποιούσε ο Κωνσταντής, να το φωτίσω και η σκιά η Λενιώ να μου δώσει ότι είναι κοντά του.

Μας μίλησες προηγουμένως για πλήθος κόσμου που συμμετέχει στην αναπαράσταση του στοιχειού. Θα μπορούσες, κατά προσέγγιση, να μας πεις κάποιον αριθμό, και των συμμετεχόντων και των θεατών;

Αυτή τη στιγμή που μιλάμε, και φέτος δηλαδή, φέτος ξεπεράσαμε πάρα πολύ λόγω πανδημίας ότι οι άνθρωποι τρία χρόνια μείναμε μέσα στο σπίτι και είχαμε τη θέληση να βγούμε έξω και να πάμε να παρακολουθήσουμε σε κάθε περιοχή το κάθε δρώμενο και τον κάθε που είχε καρναβάλι. Αλλά φέτος ξεπεράσαμε πάρα πολύ τον κόσμο από το ’19, την τελευταία, δηλαδή, από το σταμάτημα των Αποκριών. Είχαμε πάρα πολύ κόσμο. Οι συμμετέχοντες φτάσανε τις δύο χιλιάδες και ο κόσμος που ήτανε επισκέπτες για να δουν το όλο αυτό το δρώμενο ξεπέρασαν τις τρεις χιλιάδες. Βάσει, βεβαίως, και τα τις κλίνες των περιοχών του Δήμου Δελφών που γύρω-γύρω οι οποίοι ενημερωθήκαμε ότι «Κοιτάχτε να δείτε. Είμαστε κλεισμένοι. Δεν μπορώ εγώ άλλους, άλλους, άλλους». Και έτσι ξέραμε τον αριθμό πάνω-κάτω των κλινών που ήταν κλεισμένες από τους επισκέπτες.

Μπορείς να μας πεις λίγο περίπου πόσος είναι ο πληθυσμός της Άμφισσας; Σε τι κατάσταση είναι οι κάτοικοί της ως προς την ευημερία τους; Και αν υπήρχε οικονομικό αντίκρισμα με τις καρναβαλικές εκδηλώσεις και συγκεκριμένα του στοιχειού.

Βάσει της τελευταίας απογραφής η πόλη, η Άμφισσα αυτή τη στιγμή έχει κάπου έξι χιλιάδες εννιακόσιους κατοίκους. Και όσον αφορά την οικονομική ενίσχυση από τις καρναβαλιστικές εκδηλώσεις είναι πάρα πολύ μεγάλη οικονομική ενίσχυση σε όλους τους τομείς. Από τους ανθρώπους που νοικιάζουν ένα δώμα μέχρι σε αυτούς που πουλάνε ένα μπουκάλι νερό στην περιοχή. Δηλαδή είναι πάρα πολύ μεγάλη οικονομική ενίσχυση και τους ευχαριστούμε όλους,  όλους αυτούς που έρχονται και μας επισκέπτονται για να δουν το δρώμενο. Και θέλουμε κι άλλους να έρθουν να το δουν αυτό γιατί είναι κάτι μοναδικό, κάτι διαφορετικό από όλη την Ελλάδα, όλο αυτό, ο μύθος. Και τους ευχαριστούμε πολύ για τη στήριξή τους τόσο στα δώματα όσο και στο φαγητό και στο ποτό και σε ό,τι άλλο αφήνουν λεφτά.

Εμείς είμαστε τυχεροί και είτε βλέπουμε ως επισκέπτες είτε συμμετέχουμε τις τελευταίες δύο μέρες, Παρασκευή και Σάββατο, στην αναπαράσταση του στοιχειού. Θες να μας πεις λίγο για τη διαδικασία μέχρι να φτάσουμε στην αναπαράσταση; Φαντάζομαι ότι χρειάζεται κάποια δουλειά.

Ναι, είναι μεγάλη η διαδικασία. Όπως είπα και πριν, είμαι ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Κέντρου Φωκίδας και είμαι ένας από τους διοργανωτές της Νύχτας των Στοιχειών μαζί με τον Δήμο Δελφών όπου είμαστε σε συνεννόηση ώστε να μπορεί αυτή η οργάνωση, η διοργάνωση, να βγει προς τα έξω όσο μπορούμε καλύτερη. Για να μπορούμε να ευχαριστήσουμε τον κόσμο μας αλλά και τον ξένο κόσμο τον οποίο έρχεται να μας δει. Όλο αυτό γίνεται με τέσσερις μήνες πριν, όλη αυτή η οργάνωση, το πώς θα στηθεί, το πώς θα τρέξουμε, τι θα βγάλουμε, τι εμφάνιση, τι προσωπικότητα θα έχει ο Κωνσταντής. Γιατί ο Κωνσταντής και το κάθε στοιχειό, γιατί ο Κωνσταντής δεν έχει την ίδια μορφή. Γιατί από τότε που έβγαλαν τον μύθο οι βυρσοδέψες, ο κάθε βυρσοδέψης, το βράδυ, που δεν έχει φως, τον Κωνσταντή τον έβλεπε με διάφορη μορφή. Έτσι κι εμείς, λοιπόν, προσπαθούμε να οραματιστούμε μία μορφή του Κωνσταντή, να μπορούμε να τη φτιάξουμε για να μπορούμε να την παρουσιάσουμε το Σάββατο στη Νύχτα των Στοιχειών. Έτσι, λοιπόν, η οργάνωση είναι τέσσερις μήνες πριν για να μπορούμε να ανταπεξέλθουμε σε όλο αυτό.

Σε αυτούς τους τέσσερις μήνες που έχετε αναλάβει εσείς και ο Δήμος Δελφών να το οργανώσετε περίπου πόσοι μαζεύεστε; Ποιες είναι οι ηλικίες σας και πώς περνάτε; Δηλαδή θέλω να μας περιγράψεις μία μέρα. Είστε εδώ, ας πούμε, και τσακώνεστε; Είστε εδώ και χαίρεστε; Είναι δημιουργικό; Πώς θα τη χαρακτήριζες όλη την κατάσταση μέχρι την υλοποίηση;

Οι τέσσερις μήνες είναι χαρά. Τρεις μήνες είναι χαρά και ο τελευταίος μήνας είναι όλη η πίεση. Το να μπορείς να το βγάλεις τέλεια αυτό για να μπορεί να ευχαριστήσει τον κόσμο, που σου είπα πιο πριν, και τους δημότες του δήμου Δελφών αλλά και τους επισκέπτες σου όπου θα έρθουν για να δουν αυτό που έχεις οραματιστεί και έχεις φτιάξει και έχεις στήσει. Και είναι χαρά, είναι χαρά, μεγάλη χαρά το να μπορείς να δημιουργήσεις κάτι, να σκεφτείς κάτι στο μυαλό σου και να το παρουσιάσεις και να το δει ο κόσμος. Ότι τη μορφή[00:40:00] του Κωνσταντή τη σκέφτηκα έτσι, ότι θα είναι έτσι και έτσι και την υλοποιείς, τη στήνεις, τη δημιουργείς και την παρουσιάζεις. Τον τελευταίο μήνα είναι λίγο πίεση, λίγο φωνές, λίγο άντε γρήγορα να προχωράμε, να κάνουμε κάτι άλλο, να φτιάξουμε κάτι άλλο. Αλλά γενικώς όλο αυτό που γίνεται, η Νύχτα των Στοιχειών και γενικώς όλο αυτό που κάποιος προσπαθεί να δημιουργήσει κάτι για καλό του τόπου του, αλλά και αυτό το καλό να το δει και κάποιος παραέξω είναι, σε κάνει λίγο να αγχώνεσαι. Αλλά και σε κάνει και λίγο να ανεβαίνεις λίγο, ότι είσαι μοναδικός, είσαι κάτι μοναδικό στην Ελλάδα, ο μύθος του Κωνσταντή. Δεν είσαι ένα καρναβάλι Πάτρας, Ρεθύμνου και όλα αυτά. Είναι κάτι μοναδικό στην Ελλάδα αυτός ο μύθος. Και θέλεις αυτός ο μύθος να πάει, να τα πάει καλά, να το δει καλά ο κόσμος, γιατί θες να έχει και συνέχεια. Και είναι καλό αυτό, μένει μία στο τέλος, μένει μία ότι ο κόσμος έφυγε με μία ωραία ευχαρίστηση σε αυτό που είδε και παρουσίασες.

Είναι τέσσερις μήνες, ο τελευταίος μήνας όπως μας περιέγραψες είναι λίγο πιο έντονος. Θέλω να ρωτήσω πόσο χρόνο, και εσύ προσωπικά που είσαι και πρόεδρος, χρειάζεσαι να αναλώνεσαι εδώ την ημέρα; Και επίσης, αν εσύ ή κάποιος άλλος πληρώνεται για αυτή τη διαδικασία;

Σε αυτούς τους τέσσερις μήνες μέσα από τη δουλειά την πρωινή που κάνω, από το μεσημέρι και μετά πρέπει να είσαι εδώ για να μπορεί να συντονίσεις όλη αυτή την κατάσταση, για να μπορείς να υλοποιούνται όλες οι πράξεις, όλες οι καταστάσεις, όλα αυτά που έχουν δημιουργηθεί, μέσα από το πλάνο του Δήμου και του Συλλόγου, για να μπορούν να υλοποιηθούν, για να φτάσουμε στο αποκορύφωμα του Σαββάτου, το βράδυ στοιχείων. Είναι ένας δρόμος ο οποίος είναι ευχάριστος γιατί προσπαθείς με πάθος, θα πω εγώ, γιατί με πάθος το κάνω να προβάλω και να προβάλουμε όλοι μαζί οι Αμφισσιώτες αυτόν τον μύθο, γιατί είναι δικό μας. Είναι σημαντικό να το κάνεις δικό σου, να ξέρεις ότι είναι δικό σου και να ξέρεις ότι «Ναι, θέλω να έρθεις, να δεις κάτι μοναδικό, κάτι διαφορετικό από ό,τι αυτές τις ημέρες, από την ημέρα των Αποκριών». Είμαστε κάτι διαφορετικό, όπως είπα και πριν. Και έτσι, λοιπόν, αυτό το σε κάνει να θες πιο πολύ να προσπαθήσεις να το προβάλλεις προς τα έξω από την πόλη σου. Να πεις, να πείσεις μάλλον τον επισκέπτη ότι θα δεις κάτι διαφορετικό από ό,τι έχεις πάει να δεις κάτι άλλο.

Θα επανέλθω στο ερώτημα και θα ρωτήσω εάν γίνεται εθελοντικά ή επ’ αμοιβή. Και επίσης εάν η περιοχή μας έχει τη δυνατότητα να φιλοξενήσει και περισσότερο κόσμο.

Εθελοντικά γίνεται, εντελώς εθελοντικά. Γιατί είμαστε το Πολιτιστικό Κέντρο Φωκίδας, αλλά και φυσικά όλοι οι Αμφισσιώτες που θέλουν να βοηθήσουν, που βοηθάνε να βγει κάτι καλό γιατί πιστεύουν ότι θα βοηθήσει την πόλη τους. Και φυσικά και τους ίδιους τους Αμφισσιώτες οι οποίοι νοικιάζουν ένα δώμα, νοικιάζουν ένα σπίτι, νοικιάζουν Airbnb, έχουν ένα ξενοδοχείο το οποίο προσπαθούν να πείσουν, όπως είπαμε, να πείσουμε τον κόσμο ότι «Έλα εδώ, θα περάσεις καταπληκτικά αυτό το διήμερο». Και φυσικά γίνεται τετραήμερο σε αυτόν τον νομό, τον Νομό Φωκίδας. Και έτσι, λοιπόν, οικονομικά, που με ρώτησες, επωφελούνται όλοι. Από τον πιο απλό ταξιδιώτη που νοικιάζει ένα δώμα μέχρι τον καταστηματάρχη που πουλάει ένα ποτό, ένα κρασί, ένα φαγητό.

Υπάρχει πολλά χρόνια η αναπαράσταση του στοιχειού. Θέλω να ρωτήσω εάν εξελίσσεται, εάν συμμετέχει σιγά-σιγά και νεότερος κόσμος που να του αρέσει και να θέλει να μπει δυναμικά. Και αν επίσης την τελευταία χρονιά –πριν λίγες μέρες είχαμε τρεις χιλιάδες κόσμο–, εάν υπάρχει ένα όραμα να γίνει ακόμα μεγαλύτερο και αν υπάρχει και η δυνατότητα, δηλαδή μπορεί πραγματικά να έρθει περισσότερος κόσμος και να φιλοξενηθεί στην πόλη μας.

Φέτος κάναμε μία ωραία προσπάθεια μαζί με τον Δήμο Δελφών από το 2020 μες στην καραντίνα, μαζί με τον Δήμο Δελφών και το Πολιτιστικό Κέντρο Φωκίδας. Βάλαμε τη Νύχτα των Στοιχειών στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδος. Αυτό τι σημαίνει λοιπόν; Πήραμε την άυλη πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας ότι η Νύχτα των Στοιχειών είναι κάτι μοναδικό. Το κάτι μοναδικό για να το διαφυλάξεις και όλα αυτά πρέπει να το παραδώσεις, να πω, πρέπει να το διαδώσεις προς τη νέα γενιά. Έτσι, λοιπόν, φέτος το Πολιτιστικό Κέντρο Φωκίδας φέραμε, βγάλαμε μία πρόσκληση ώστε να έρθουνε και νέος κόσμος και άλλος κόσμος κι άλλοι εθελοντές οι οποίοι να μπορούν να τους διδάξουμε, να τους δείξουμε το πώς μπορεί να γίνει μια κατασκευή στοιχειών και πώς μπορεί να συμμετέχει στο τμήμα δερματοφόρων. Το πετύχαμε φέτος, όντως έγινε μία αρχή, το πετύχαμε, ήρθανε νέος κόσμος. Όταν λέω νέος κόσμος, παιδιά Γυμνασίου και Λυκείου, οι οποίοι μας είπαν από μόνοι τους «Έχουμε μία ιδέα με την κατασκευή του στοιχειού του Κωνσταντή». Και τους δώσαμε χώρο και χρόνο ώστε την ιδέα τους να την υλοποιήσουν και να μας την παρουσιάσουν. Όπου ήταν πάρα πολύ θετικό αυτό προς όλους, προς όλη την κοινωνία της Άμφισσας γιατί είναι ένα βήμα το να μπορείς να μην είμαστε σε μία, σε ένα κλειστό κύκλο αλλά ο κύκλος να είναι ανοιχτός, να μπορεί να δεχτεί οποιονδήποτε και οποιαδήποτε, να θέλει να μας παρουσιάσει την ιδέα της/του για αυτή τη Νύχτα των Στοιχειών. Και είμαστε εδώ να την υλοποιήσουμε. Και έτσι πρέπει να είναι, έτσι πρέπει να είμαστε δηλαδή. Πρέπει να υλοποιούμε κάθε ιδέα που μπορεί να είναι θετική για αυτή την πόλη. Που με ρωτάτε αν μπορεί να φιλοξενηθεί παραπάνω κόσμος από αυτούς που φιλοξενήσαμε φέτος. Ναι, μπορεί να φιλοξενηθεί γιατί υπάρχουν πάρα πολλά Airbnb, αυτή η νέα μέθοδος στην οποία μπορούν να νοικιάσουν σπίτια και να μείνουν τη Νύχτα των Στοιχείων. Και όλοι οι άνθρωποι είναι θετικοί σε αυτό, να μπορούν αυτό το τριήμερο, τετραήμερο το οποίο συνδυάζεται με το λευρομουτζούρωμα. Γιατί είμαστε Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή στην Άμφισσα. Κυριακή καρναβάλι και τη Δευτέρα, Καθαρά Δευτέρα, Γαλαξίδι στο αλευρομουτζούρωμα. Και συνδυάζεται πάρα πολύ κι έτσι, λοιπόν, έχουμε πάρα πολλές, δημιουργούνται μάλλον πάρα πολλές κλίνες από τη ζήτηση και υπάρχει μεγάλη προσφορά από τους ανθρώπους της, από τους κατοίκους μάλλον της Άμφισσας το να μπορούν να φιλοξενήσουν επισκέπτες ώστε να δουν αυτό το [00:50:00]μοναδικό θέαμα που υπάρχει στην Ελλάδα.

Μίλησες προηγουμένως για Παρασκευή και Σάββατο που ουσιαστικά έχουμε το στοιχειό στην Άμφισσα. Θες να μας πεις δύο πράγματα για την Κυριακή;

Η Κυριακή είναι Κυριακή καρναβάλι που υπάρχει σε όλη την Ελλάδα, αλλά μοναδικό και ξεχωριστό είναι και στην Άμφισσα. Δεν αγγίζει το καρναβάλι της Πάτρας, του Ρεθύμνου κι όλα αυτά. Αλλά είναι ένα μοναδικό καρναβάλι το οποίο είναι σατιρικό, σατιρικό και καυτηριάζει την πολιτική της Ελλάδος αλλά και την πολιτική την εγχώρια, της Φωκίδας. Είναι γεμάτο με γέλιο, σατιρικό και γεμάτο κόσμο και από ντόπιους και μη, το οποίο συμμετέχουν στο καρναβάλι. Και φυσικά συνδυάζεται και με συναυλίες και με χορευτικά του κρυμμένου θησαυρού και με το κάψιμο του καρνάβαλου στο τέλος όλων αυτών των δραστηριοτήτων που υπάρχει εκείνη τη μέρα. Φυσικά είναι και η Καθαρή Δευτέρα μετά το οποίο ο επισκέπτης ή ο φιλοξενούμενος μπορεί να επισκεφτεί το Γαλαξίδι και να συμμετέχει ή να μη συμμετέχει αν δεν του αρέσει το αλευρομουτζούρωμα στο Γαλαξίδι. Είναι και αυτό ένα έθιμο το οποίο και αυτό χρονολογείται από παλιά χρόνια. Το οποίο και αυτό το αναβιώνουν οι Γαλαξιδιώτες την Καθαρή Δευτέρα.

Είσαι πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου, του Πολιτιστικού Κέντρου Φωκίδας, οπότε θα ήθελα να σε ρωτήσω, εκτός από το στοιχειό, ποιες άλλες δράσεις αναλαμβάνετε στην περιοχή;

Πέρα από τη Νύχτα των Στοιχειών αναλαμβάνουμε και την Άλωση του Κάστρου όπου γίνεται μαζί με πάλι με τον Δήμο Δελφών, το Πολιτιστικό Κέντρο Φωκίδας. Είμαστε στην αναπαράσταση στην Άλωση του Κάστρου όπου ήταν το πρώτο κάστρο που απελευθερώθηκε στη Στερεά Ελλάδα το 1821, το Πάσχα μάλλον του 1821, με τον οπλαρχηγό Πανουργιά που είχε τη φαεινή ιδέα να κλείσει τις πηγές του Κατρέλη που είναι κάτω από το κάστρο ώστε να μην μπορούν οι Τούρκοι που ήταν μέσα να πιούνε νερό. Και έτσι, με την αναπαράσταση του κάστρου, το Πολιτιστικό Κέντρο  Φωκίδας έχει κύριες θέσεις. Εγώ σαν πρόεδρος πριν και τώρα είμαι ο Αλή Πασά, δεν είμαι ο Αλή Πασά. Λέγεται Αλή Πασά που ήμουνα τότε ,ο Τούρκος ο προύχοντας της Άμφισσας ο οποίος, ο γιος μου, ο Χαϊτά, τον έστειλα τότε να πάει να απελευθερώσει την πηγή να πιούμε νερό, αλλά τον σκοτώσανε και έτσι παραδόθηκα στον οπλαρχηγό Πανουργιά. Παραδώσαμε τα όπλα και το κάστρο μαζί. Και έτσι βοηθάμε σαν σύλλογος τις κύριες θέσεις των ανθρώπων των οποίων συντέλεσαν στο να μπορεί να γίνει όλη αυτή η αναπαράσταση της Απελευθέρωσης του Κάστρου όπου γιορτάζεται στις 10 Απριλίου. Κι αν 10 Απριλίου πέφτει Μεγάλη Εβδομάδα, τότε γίνεται γιορτή στην Κυριακή του Θωμά. Από Παρασκευή και αυτό. Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή. Παρασκευή με διάφορους ομιλίες προς τον οπλαρχηγό και το Σάββατο με την αναπαράσταση της Απελευθέρωσης του Κάστρου και φυσικά με την Κυριακή τη μεγάλη παρέλαση όλων των συλλόγων και των φιλαρμονικών που φιλοξενούμε. [Δ.Α.] για τους δικούς μας που υπάρχουν στην περιοχή.

Γνωρίζεις να μας πεις πότε θεσπίστηκε η αναπαράσταση και κατά πόσο έχει ανταπόκριση από τον κόσμο της περιοχής και ευρύτερα από όλη την Ελλάδα;

Η αναπαράσταση του κάστρου έγινε το… Άρχιζε πάλι από το Πολιτιστικό Κέντρο Φωκίδας με μία μνημόσυνη δέηση το ’06 όπου σαν σύλλογος πήγαινε στο κάστρο μαζί με ντυμένους τσολιάδες και κορίτσια με τσεγκούνια, κάναμε μία μνημόσυνη δέηση προς όλους αυτούς που έπεσαν ώστε να απελευθερωθεί το κάστρο της Άμφισσας. Αλλά σιγά-σιγά άρχισε όλο αυτό μετά να γίνεται πιο θεατρικό, να μπαίνει πιο, η αναπαράσταση να γίνεται πιο θεατρική δηλαδή. Και έτσι μπαίνανε άτομα, κύρια άτομα, που σου είπα και πριν, ώστε να μπορούν να δείξουνε την αναπαράσταση πώς την απελευθερώθηκε και πώς έπεσε και πώς από το κάστρο έγινε το πρώτο κάστρο της Στερεάς Ελλάδας το οποίο απελευθερώθηκε από τους Έλληνες που ήταν στην κυριαρχία των Τούρκων.

Ωραία. Δεν ξέρω αν θες να μας αναφέρεις ορισμένες άλλες τυχόν δράσεις που κάνει το Πολιτιστικό Κέντρο Φωκίδας αλλά και δικές σου. Δηλαδή, εκτός από πρόεδρος του Πολιτιστικού Κέντρου και βυρσοδέψης, αν έχεις κάποιες άλλες ασχολίες ή κάποιες άλλες προτιμήσεις και ενδιαφέροντα.

Το Πολιτιστικό Κέντρο Φωκίδας, πέρα από τον μύθο των στοιχειών που αναλαμβάνει την κατασκευή του στοιχειού αλλά και το τμήμα δερματοφόρων που μπορεί να ανταπεξέλθει όλα αυτά και στην αναπαράσταση της απελευθέρωσης του κάστρου, έχει και κινηματογραφική ιστορία. Έχει θερινό σινεμά το οποίο προβάλλει έργα το καλοκαίρι στον χώρο που έχει στο άλσος, στο δασάκι του. Έχει τμήμα χορευτικό το οποίο προβάλλει την παράδοση των χορευτικών αλλά και γενικώς σαν σύλλογος είναι ο σύλλογος ο οποίος συμμετέχει, καυτηριάζει, είναι μέσα σε όλα. Παραδείγματος χάριν, λοιπόν, ένα, αυτό που λέω, ένα παράδειγμα. Την Κυριακή, την τελευταία Κυριακή των Αποκριών, ο σύλλογος είναι αυτός που βγάζει μία σατιρική εφημερίδα, την εφημερίδα «Μασκαράς». Όπου πριν ένα μήνα έχει διοχετεύσει και έχει μοιράσει κουτάκια σε όλα τα μαγαζιά της πόλης, κουτάκια «Μασκαράς», όπου μέσα σε αυτά τα κουτάκια ο κάθε πολίτης έχει τη δυνατότητα να γράψει και να σατιρίσει οποιοδήποτε πρόσωπο επιθυμεί. Αυτό το γράφει, το ρίχνει μέσα στο κουτάκι και έτσι εμείς, προς το τέλος της εβδομάδας των Αποκριών, μαζεύουμε τα κουτάκια, ανοίγουμε τα κουτάκια, διαβάζουμε την κάθε, το κάθε σημείωμα που έχει γράψει ο πολίτης της Άμφισσας για σατιρικό πάντα, για τον αντίστοιχό του αυτό που έχει στο μυαλό του. Έτσι εμείς συντάσσουμε όλα αυτά τα χαρτάκια, τα βάζουμε σε μία σειρά ώστε να βγει η εφημερίδα «Μασκαράς». Όπου μία σατιρική εφημερίδα δεν σατιρίζει, δεν έχει οποιοδήποτε άλλο σκοπό από αυτό και είναι κάτι παραδοσιακό για αυτή την πόλη. Αυτό το έζησα αυτή την Κυριακή φέτος των Αποκριών, όπου είπα θα τη μοιράσω εγώ την εφημερίδα. Και έφτασα –η πλατεία ήταν γεμάτη, η κεντρική πλατεία της Άμφισσας ήταν γεμάτη– και έφτασα στην κεντρική πλατεία μία η ώρα όπου όλος ο κόσμος λαχταρούσε διακαώς[01:00:00] πότε θα μοιραστεί ο «Μασκαράς». «Πότε, πότε, πότε;». Και φτάνω στην πλατεία και πέσαν απάνω μου λες και μοίραζα χρυσό, λες και μοίραζα φαγητό, Κωνσταντίνε. Ήταν απίστευτο αυτό το πράγμα που έζησα. Το έζησα πρώτη φορά στη ζωή μου. Είμαι 42 χρόνων και από τότε που ασχολούμαι με όλα αυτά –καρναβαλιστικές εκδηλώσεις, όλα αυτά τα δρώμενα– αυτό το πράγμα δεν το έχω ξαναζήσει στη ζωή μου, δεν το έχω ξαναδεί ποτέ στη ζωή μου αυτό το πράγμα. Να πέφτουν επάνω σαν… Για να πάρουν την εφημερίδα του «Μασκαρά». Ήταν κάτι καταπληκτικό, κάτι μοναδικό.

Θέλω να σε ρωτήσω αν τυχόν πέφταν και πάνω σου και αφού τη διαβάσανε. Δηλαδή εάν διαχρονικά υπάρχουνε και παράπονα και διενέξεις από αυτή τη σατιρική εφημερίδα. Υπάρχει κόσμος που παρεξηγιέται δηλαδή;

Λογικό. Η σάτιρα είναι κάτι που παρεξηγείται, δεν το μπορεί αμέσως να το δεχτεί ο άλλος. Αλλά γενικώς σιγά-σιγά η σάτιρα είναι και αυτό που βγάζει μία αλήθεια, βάθος χρόνου. Δεν είναι κάτι, δηλαδή, που είναι κάτι που λες ότι «OΚ, με σατίρισε, εντάξει. Τελείωσε. Συνεχίζω». Όχι. Είναι κάτι που βγάζει και αλήθεια η σάτιρα, καλώς ή κακώς, αλλά υπάρχουν και άνθρωποι οι οποίοι παρεξηγούνται. «Δεν είμαι έτσι, δεν είμαι αλλιώς». Μετά περνάει, μετά από ένα μήνα τους περνάει και ξαναμιλάμε πάλι. Είμαστε πάλι χαρούμενοι όλοι.

Μήπως γνωρίζεις κιόλας ως προς τον Μασκαρά πότε περίπου ξεκίνησε;

Ο Μασκαράς ξεκίνησε το 1964. Είναι πολύ παλιό. Ξεκίνησε από την περιηγητική, η οποία περιηγητική όντως καυτηρίαζε και σατίριζε και πολιτικά και κοινωνικά. Το ίδιο κουτάκι Μασκαρά διοχέτευε σε όλο τον κόσμο, σε όλα τα μαγαζιά. Ο κόσμος είχε τη δυνατότητα να σατιρίσει, να καυτηριάσει όποιον είχε στο μυαλό του. Είναι σημαντικό αυτό που λέω. Δηλαδή δεν είναι ότι εμείς σαν Πολιτιστικό Κέντρο Φωκίδας έχουμε κάτι απέναντι σε κάποιον. Όλα είναι γραμμένα μέσα σε ένα κουτάκι. Δηλαδή όποιος θέλει, κάποιος να σατιρίσει κάποιον ή να καυτηριάσει κάποιον, το γράφει και το ρίχνει μέσα στο κουτάκι ώστε εμείς το παίρνουμε και το γράφουμε στην εφημερίδα μας ή το διαμορφώνουμε. Συνήθως το διαμορφώνουμε γιατί μπορεί να είναι πάρα πολύ καυστικό και εμείς το ελαφρύνουμε.

Παρατηρώ ότι είσαι πολύ ενεργός και δραστήριος. Οπότε αναρωτιέμαι εάν, εκτός από τον πολιτιστικό σύλλογο και το βυρσοδεψείο έχεις κι άλλες ασχολίες, δουλειές και ενδιαφέροντα.

Έχω, έχω, έχω πάρα πολλές. Το πρωί, λόγω του πτυχίου μου  –είμαι εκπαιδευτικός μηχανολόγων μηχανικών εκπαιδευτικών–, είμαι τεχνικός διευθυντής, δουλεύω σε ιδιωτικό ΚΤΕΟ και παράλληλα κάνω και ιδιαίτερα μαθήματα σαν εκπαιδευτικός και παράλληλα συν αυτό είμαι και επιχειρηματίας σε αυτή την πόλη. Διατηρώ δύο καταστήματα εστίασης τα οποία, δόξα τω Θεώ, πάνε καλά. Αλλά θέλω αυτή η πόλη να είναι ζωντανή, θέλω να είναι ζωντανή γιατί ξέρω και θέλουμε όλοι οι συμπολίτες μου και πολίτες που ζούμε σε αυτή την πόλη να δούμε αυτή την πόλη να μεγαλουργήσει. Γιατί είμαστε μία πόλη η οποία έχουμε ιστορία, γεννηθήκαμε να έχουμε στην πλάτη μας αυτή την ιστορία και πρέπει να τη διατηρήσουμε την ιστορία.

Αναφέρθηκες και σε δύο επιχειρήσεις που έχεις. Εύχομαι από καρδιάς πραγματικά να συνεχίσουν να πηγαίνουν καλά. Αλλά θέλω να σε ρωτήσω κατά πόσο επηρεάστηκαν στη διάρκεια του κορονοϊού και κατά πόσο –θα πω τον χαρακτηρισμό που ανέφερες εσύ– η πόλη μας είναι ζωντανή ή δεν είναι;

Όπως και όλες οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα, με τον κορονοϊό πέσαμε. Πέσαμε λόγω κατανάλωσης, λόγω περιορισμού των συμπολιτών μου που ήτανε στο σπίτι μέσα και δεν μπορούσαν να βγούνε έξω. Αλλά είχαμε την κατανάλωση του καφέ κι έτσι σταθήκαμε σε αυτό το σημείο ζωντανοί για να μπορούμε να διατηρούμε ακόμα τις επιχειρήσεις τόσο όσο. Τώρα στο σκέλος ως η πόλη να είναι ζωντανή πρέπει να μείνει ζωντανή αυτή η πόλη, πρέπει να κάνουμε οποιεσδήποτε επιχειρήσεις, ενέργειες; Ενέργειες πιο πολύ ώστε αυτή η πόλη να κρατήσει τα παιδιά της, τους ανθρώπους, τους νέους ανθρώπους της ώστε να μπορούμε να μεταδώσουμε και να δείξουμε στις άλλες πόλεις ότι είμαστε ζωντανοί. Είμαστε εδώ και μπορούμε να κάνουμε τα πάντα.

Θέλω να σε ευχαριστήσω πάρα πολύ για τον χρόνο σου και για όλες τις πληροφορίες που μας έχεις μεταφέρει έως τώρα και να σε ρωτήσω αν θες κάτι ακόμα να προσθέσεις, πώς σου φάνηκε, οτιδήποτε.

Όχι, σε ευχαριστώ πάρα πολύ, δεν θέλω να προσθέσω κάτι. Ήτανε, δηλαδή ήτανε μία ωραία συνέντευξη μαζί σου. Μου άρεσε πάρα πολύ. Το μόνο που θέλω σε όλο αυτό το τέτοιο είναι να γίνει ώστε αυτή η πόλη, αυτή η πόλη, η Άμφισσα να μείνει και να γίνει, να μείνει και να γίνει όπως ήτανε ζωντανή με τους νέους ανθρώπους της να μπορούν να παίζουν, να γελάνε, να χορεύουν ανέμελα και ξένοιαστα. Αλλά και, παράλληλα, να μπορούν να το μεταδώσουν στον ξένο που έρχεται, στον επισκέπτη που έρχεται, θα πω εγώ, γιατί ξένος δεν είναι ο Έλληνας, είναι επισκέπτης. Επισκέπτες είμαστε όλοι. Πάμε από νομό σε νομό για να δούμε τα έθιμα, τα ήθη και τα όλα, ό,τι βγάζει αυτός ο νόμος. Και θα ήθελα πάρα πολύ αυτοί οι νέοι να παραμείνουμε, να είμαστε ζωντανοί ώστε να μπορούμε να το δείξουμε και να πούμε ότι η ιστορία μας ήταν αληθινή, είναι αληθινή. Και θέλουμε να τη μάθετε όλοι.

Σε ευχαριστώ πάρα πολύ ειλικρινά.

Και εγώ σε ευχαριστώ. Να είσαι καλά για αυτή την υπέροχη συνέντευξη που μου έδωσες.