[00:00:00]Πατάω λοιπόν το κουμπί, βλέπουμε και το κόκκινο το σημάδι.

Ωραία!

Καλησπέρα!

Καλησπέρα!

Θα θέλατε να μας πείτε το όνομα σας;

Ονομάζομαι Χαραμιάνος Παναγιώτης

Πολύ ωραία, είναι Τέταρτη 6 Ιουλίου του 2022, βρίσκομαι με τον Χαραμιάνο Παναγιώτη στον Εύοσμο της Θεσσαλονίκης, εγώ ονομάζομαι Αποστολάκης Ίκαρος, είμαι ερευνητής για το Istorima, και ξεκινάμε! Λοιπόν−

Καλώς

Ευχαριστώ πάρα πολύ για το χρόνο σας αρχικά, πρώτον και κύριον.

Ανταποδίδω!

Θα θέλατε να μας πείτε εισαγωγικά, λίγα λογία για εσάς; Αρχικά για να ξεκινήσουμε την κουβέντα.

Ναι, γεννήθηκα τη δεκαετία του ’60, και συγκεκριμένα το 1962, τον Αύγουστο, στον Εύοσμο Θεσσαλονίκης, πρώην Κουκλουτζάς, Νέος Κουκλουτζάς, που πηρέ την ονομασία αυτή από Μικρασιάτες που ήτανε η μεγαλύτερη οικιστική προσέλευση ανθρώπων από την Μικρά Ασία. Μεγάλωσα σε μια οικογένεια τετραμελή, ο πατέρας, η μητέρα μου και μια αδερφή μεγαλύτερη. Μεγάλωσα σε ήσυχο περιβάλλον, ο πατέρας μου ήταν ζωέμπορας, η μητέρα μου ασχολιόταν με τα οικιακά και είχε γνώσεις μοδιστρικής. Φοίτησα σε σχολεία του Ευόσμου, δημοτικό πήγα στο 1ο Δημοτικό Ευόσμου, γιατί τότε υπήρχαν συγκεκριμένα μόνο δυο δημοτικά. Γυμνάσιο, έτσι όπως αργότερα εξελίχθηκε, πήγα μόνο τρεις τάξεις, από τις οποίες δυο, εγώ πήγα στο 4ο Αρρένων Θεσσαλονίκης, και την τελευταία, την τρίτη χρόνια του Γυμνάσιου, επέστρεψα στον Εύοσμο που είχε γίνει ενιαίο μικτό παράρτημα Διαβατών πλέον. Το Λύκειο μετά το τέλειωσα στον Εύοσμο σαν Λύκειο Ευόσμου πλέον. Αυτά. Μετά πέρασα στη σχολή μου, φοίτησα καταρχήν στο Καρπενήσι, τέλειωσα δασοπόνος μες την τετραετία, έκτοτε πήγα φαντάρος, υπηρέτησα μόνο 13 μήνες γιατί ήμουνα υπόχρεος μόνο σε –πώς λέγεται− σε θητεία, λόγω του ότι είχα χάσει τον πατερά μου το ’74, ενός χρόνου και κάτι που υπηρέτησα, και έκτοτε δούλεψα σε τρία… σε τέσσερα δασαρχεία κατά σειρά, από την αρχή της θητείας μου ως συμβασιούχος δασοπόνος μέχρι και τη λήξη της θητείας μου, το 2019, όταν και απολύθηκα με 33μιση χρόνια υπηρεσίας στο δημόσιο. Ασχολήθηκα κυρίως με το αντικείμενο της επιλογής δένδρων προς κοπή, κυρίως υλοτομικές εργασίες, σε αρκετά βουνά της Ελλάδος, γνωρίζοντας το αντικείμενο μου, μαθαίνοντας και βιώνοντας διάφορα. Οι μέχρι το 1997 είχαμε και τις πυρκαγιές τότε, και πήρα μέρος σε κατασβέσεις, είτε στην Κατερίνη είτε και στο Άγιο Όρος ακόμα, παρότι υπηρετούσα στο δασαρχείο Αριδαίας. Τα τέσσερα δασαρχεία που ονόμασα, ήταν αρχικά, το δασαρχείο Θεσσαλονίκης και της διεύθυνσης Δασών, Αναδασώσεων και Δασών Θεσσαλονίκης, μετέπειτα πήγα στο Δασαρχείο Νιγρίτας, από εκεί μετάτέθηκα ως πλέον μόνιμος υπάλληλος στο Δασαρχείο Αριδαίας, και έκτοτε έληξε η θητεία μου στο Δασαρχείο Λαγκαδά όπου και υπηρέτησα τα τελευταία 18 χρόνια, πριν αποδεσμευτώ. Αυτά εν ολίγοις!

Πάρα πολύ ωραία, θα ήθελα να πάρουμε κάπως τα πράγματα από την αρχή βέβαια.

Οκ.

Γεννηθήκατε το 1962 στον Εύοσμο, στον πρώην Νέο Κουκλουτζά.

Ακριβώς.

Τι εικόνες θυμάστε, τι εικόνες σας έχουν μείνει στη μνήμη από τον Εύοσμο της παιδικής ηλικίας, μέχρι ας πούμε τα 12-15;

Ο Εύοσμος, ήταν ένας μικρός συνοικισμός πλησίον της πόλης, του άστεως της Θεσσαλονίκης, στις παρυφές του Δήμου Θεσσαλονίκης, του Δήμου Αμπελοκήπων ως σύνορο, του Δήμου Κορδελιού επίσης, και άλλων δήμων της δυτικής πλευράς, τότε κοινότητες και μετέπειτα δήμους. Ο Δήμος Ευόσμου ισχυροποιήθηκε το 1972 όταν και έγινε δήμος, πλέον είχαμε ξεπεράσει τις 10 χιλιάδες κόσμο, και ήμασταν δικαιωματικά δήμος. Έκτοτε στην αρχή και παλαιοτέρα, ήτανε, από ακούσματα, ήτανε πάλι δήμος Κορδελιού-Ευόσμου, με προεξέχοντα το Κορδελιό λόγω ιστορικότητος. Εμείς, από το 1972 μέχρι και το 2008, οπότε και έγινε πλέον ξανά η ένωση του Δήμου Κορδελιού Ελευθέριου με το Δήμο Ευόσμου, ήμασταν αυτοτελής Δήμος Ευόσμου. Είχαμε φράσει να αριθμούμε γύρω στους… περί τις 60-80 χιλιάδες κάτοικους. Λέγοντας 60, ήταν αυτοί οι λεγόμενοι ψηφοφόροι του Δήμου Ευόσμου, αυτοί που είχαν και τα δικαιώματα τους εδώ πέρα που ψηφίζανε. Αυτό συνέβη από την δεκαετία του ’70 μέχρι και τη δεκαετία του ’90. Η σύνθεση του πληθυσμού ήταν τέτοια, που στην αρχή, ας πούμε, γνωρίσαμε την… έλευση των όμορων νομών, λόγω της αστυφιλίας, και εκείνο γιατί από ανέκαθεν ο Εύοσμος είχε καλή πρόσβαση στη δυτική πλευρά της Θεσσαλονίκης, όπου ήταν και όλες οι βιομηχανικές ζώνες, οι βιοτεχνικές λωρίδες και γενικά ο εργαζόμενος κόσμος της Θεσσαλονίκης. Είχε πάρα πολύ κόσμο από τους όμορους νομούς, με προεξέχοντα το νομό Σερρών, το [00:05:00]νομό Πιερίας, το νομό Πέλλας, το νομό Κιλκίς, και ακόμα περισσότερο Χαλκιδικής και λοιπά, πριν την άνθιση του δεύτερου σε αξία τουρισμού σαν κεφαλαίου. Αυτά για τον δήμο Ευόσμου. Ήμασταν από τις φτωχότερες συνοικίες της Θεσσαλονίκης, της πόλεως της Θεσσαλονίκης, γιατί ακριβώς… ενώ είχαμε δουλειές που είχαν χρήματα να αποφέρουν, δηλαδή όλοι ασχολιόντουσαν με την εκτροφή −ήταν κατά κύριο λόγω γεωργοκτηνοτροφικός η σύνθεση του πληθυσμού− από την άλλη δεν είχε την εξέλιξη που θα περιμέναμε, δηλαδή δεν είχε… ή τους κινηματογράφους ή θέατρα ή οτιδήποτε άλλο θα κινούσε και το πολιτιστικό ενδιαφέρον. Γύρω στο ’70 περίπου άρχισε μια τέτοια άνθιση, πλέον αυτό που λεμέ «χόρτασε ο κόσμος ψωμί» και άρχισε να βγαίνει, υπήρχαν πολύ ωραίοι κινηματογράφοι, οι οποίοι και αυτοί με το… προλάβαμε γύρω στο ’80 την εγκαθίδρυση του κινηματογράφου στην Ελλάδα, οπότε ζήσαμε και στιγμές όμορφες που οι κινηματογράφοι όλοι παίζαν θεματικά έργα, είτε αναφορά σε σκηνοθέτες, είτε αναφορά σε ειδικό είδος κουλτούρας κινηματογράφου και πάει λέγοντας. Κατά τα άλλα ο κόσμος ήταν απλός και συνεχίζει να είναι απλός, δεν είχαμε… μεγάλες εξάρσεις ή έντονα γεγονότα. Ακόμα-ακόμα και την περίοδο της επταετίας, ενώ ο πληθυσμός ήτανε ολίγον κατατρεγμένος λόγω της καταγωγής του και λόγω των δεινών, δεν ήταν στα μάτια μας τόσο απτό, το… το ζόρι της επταετίας, ας το πούμε πέρασε πολύ πιο αναίμακτα. Στις περιοχές του κέντρου και ανατολικά όπου ήταν πολύς ο φοιτητόκοσμος, ζούσαν διαφορετικά τον παλμό και οτιδήποτε άλλο. Εμείς περάσαμε λίγο πιο ήπια αυτές τις εξελίξεις. Υπήρχαν οι κόντρες, υπήρχαν τα κομματικά γραφεία, οτιδήποτε άλλο, αλλά δεν υπήρχαν εξάρσεις ή έντονες διαφωνίες ή έντονα επεισόδια, δε ζήσαμε τουλάχιστον εμείς από την πλευρά μας τέτοια πράγματα.

Θα ήθελα να πάμε λίγο την κουβέντα, στην καταγωγή, για να ρωτήσω, οι γονείς σας, θεωρούνταν και αυτοί βέροι Ευοσμιώτες ή ήρθαν από άλλες περιοχές, έτσι όμορες όπως είπατε πριν της Θεσσαλονίκης γύρω-γύρω;

Οι γονείς μου, ο πατέρας μου όταν… στην καταγωγή ήταν Μανιάτης, από την μεριά του παππού μου, ο οποίος, όπως και η γιαγιά μου, −επίσης Τσιριγώτισσα, Κυθηριώτισσα− οι οποίοι, ναι μεν είχανε αρχικά την οικογένειά τους στη νότια Ελλάδα. Πήγαν για καλύτερα, για να μπορέσουν να ζήσουν τα παιδιά τους, τα ήδη τρία και μετέπειτα έξι, πήγαν να κάνουν καλύτερη τη ζωή τους, έτυχε ο διωγμός του ’22, η καταστροφή η μικρασιατική, και με εκείνο τον τρόπο ο πατέρας μου ήρθε 6 χρονών περίπου, τα αδέρφια του μικρότερα ή μεγαλύτερα, και ζήσαν όλο αυτό το… όπως και πολλές άλλες οικογένειες. Ο Εύοσμος πριν το ’16 ήτανε ένας συμπαγής πληθυσμών ντόπιων, κατ’ ουσία, με καταγωγή ελληνική βέβαια, κατά κύριο λόγο. Είχε μικρούς θύλακες Άρμενων και λοιπά, οι οποίοι ήτανε βοηθητικοί στις προηγούμενες εργασίες, ως υπηρετικό προσωπικό, ως προσωπικό για τους στάβλους και τέτοια. Μετέπειτα, το 1916, έχουν κατεβεί αρκετά κύματα Βλάχων από την πλευρά των Τριών Ελάτων και των Μεγάλων Λιβαδιών, όπου βρίσκανε χώρους και εγκαταστάθηκαν από την Ευκαρπία, τη Νεοχωρούδα, τον Εύοσμο, εγκαταστάθηκαν αρκετές οικογένειες Βλάχων, και ακόμα παραμένουν. Μετά αυτός ο κόσμος συμπληρώθηκε το ’22 από 500 οικογένειες, η μεγαλύτερη έλευση, από 500 οικογένειες Μικρασιατών και δη από τον Κουκλουτζά, εξού και η πλειονότητα πλέον των κάτοικων του Ευόσμου, του Νέου Κουκλουτζά έφερε και την ονομασία Νέος Κουκλουτζάς και ήτανε κατά κύριο λόγο 500 οικογένειες, ήταν ένας αριθμός αξιοζήλευτος για τα δεδομένα της τότε εποχής, και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή του Ευόσμου. Υπήρχε μεγάλη γη, αρκετή γη, υπήρχαν πολύ μεγάλη έκταση, ο Δήμος Ευόσμου ή ο Δήμος Νέου Κουκλουτζά, αριθμούσε τότε στο αγρόκτημα του πάνω από 15μιση χιλιάδες στρέμματα, με τη διανομή… Η διανομή λέγοντας, με την αγροτική αποκατάσταση δόθηκε στους κάτοικους ανάλογο πόσο, περίπου με αυτό που είχαν δήλωση στην καταστροφή που τους βρήκε. Ερχόμενοι εδώ πήραν τα αντίστοιχα. Αυτά δεν ήταν ποτέ ιδιοκτησία είτε των ντόπιων είτε των Βλάχων, ήταν αποκατάστασης, γαίες αποκατάστασης, γιατί ακριβώς τους έλειψαν τα κτήματα που ‘χασαν στη μικρασιατική καταστροφή. Οι οικογένειες ήταν πολυάριθμες, μεγάλες οικογένειες, που ακόμα και τώρα υπάρχουνε τα επίθετα που συνοδεύουν και ακολουθούν όλη την πορεία αυτή. Ακόμα και τώρα υφίστανται αυτές οι οικογένειες, είχαν μεγάλη κληρουχία, μεγάλους κλήρους, αλλά με τόσα πολλά παιδιά και με τόσο πολύ διαχωρισμό της αρχικής γαιοκτημοσύνης, μοιράστηκε αυτό και ανοίγοντας τα όρια η πόλη με την αστυφιλία που δέχτηκε, ΄65 [00:10:00]και έκτοτε, άρχισαν οι παλιές γαίες, τα παλιά κτήματα να γίνονται οικόπεδα. Τα οποία οικόπεδα πουλήθηκαν ή ανεγέρθηκαν σε οικοδομές με την τότε αντιπαροχή, βέβαια με πολλές αδυναμίες στο αρχικό σχέδιο και στον αρχικό οικιστικό ιστό, μετέπειτα όμως με τη συμβολή και όλων των κατοίκων, και όλων των ασχολουμένων με αυτά τα πράγματα δοθήκαν σχέδια. Η τροποποίηση τους, άλλους ικανοποίησε άλλους όχι, άλλους τους αποζημίωσε άλλοι ακόμα περιμένουν αποζημιώσεις, αλλά εν πάση περιπτώσει δημιουργήθηκε ένας πολύ κάλος ιστός, αυτή τη στιγμή ο Εύοσμος είναι από τους κάλους δήμους σε άποψη δρόμων, πάρκων, πλατειών, εκκλησιών, σχολείων, παρότι είναι ένας πολυάριθμος. Αυτή τη στιγμή αριθμούμε πάνω από 24 Δημοτικά και Γυμνάσια, για να μην πω, πάνω από 6 Λύκεια, είναι ένας πολυάριθμος δήμος μαζί.

Γυρνάω λίγο πίσω, ωστόσο, ακούγατε, καθώς μεγαλώνατε, ιστορίες από τους γονείς, για εποχές πριν γεννηθείτε εσείς; Τι περιλάμβαναν αυτές οι ιστορίες, δηλαδή πώς, σας έλεγαν οι γονείς σας ή συγγενείς ή γνωστοί, πως ήταν η ζωή, σε πιο καθημερινό επίπεδο στον Εύοσμο πριν γεννηθείτε;

Ναι, ωραίο, αυτό μ’ άρεσε σαν ερώτηση γιατί ακριβώς με στέλνει πίσω και δη αυτά τα χρόνια που τα συναντάμε τώρα να αναβιώνουν κάποια έθιμα και αξίες που μας είχαν λείψει. Εμείς τουλάχιστον τα είχαμε γνωρίσει σαν παιδιά, που συνέβαλαν οι κάτοικοι. Για παράδειγμα, ένα απλό, ο Κλήδονας, ένα έθιμο που μεταφέρεται από την αρχαιότητα, είτε με τον παγανιστικό τρόπο είτε με άλλο δεδομένο, και σε ερώτηση προς τους πάλιότερους, όταν ρωτούσαμε τους παππούδες ξέρω ‘γω: «γιατί ο Άγιος Αθανάσιος η κεντρική εκκλησία του Ευόσμου που είναι η πιο παλιά γιορτάζεται στις 2 Μάιου, στην ανακομιδή των λείψανων του Αγίου Αθανάσιου και όχι κανονικά τον Γενάρη στις 18;». Ήταν η εξής: «τότε παιδί μου με τις δουλειές, με τα γεννήματα κτλ., μέσα στο καταχείμωνο δε μπορούσαμε να κάνουμε αυτές τις γιορτές, περιμέναμε να λάμψει ο τόπος, να μην αρχίσουν ακόμα τα αλώνια και να μπορέσουμε να βάλουμε μια γιορτή, να διασκεδάσουμε όλοι το πατροπαράδοτο έθιμο, τους πανηγυρισμούς και αυτά». Οι κάτοικοι ήταν γενικά απλός κόσμος, δεν είχανε τις διαφωνίες που υπήρχαν σε άλλα μέρη ή τις είχαμε σε μικρότερο βαθμό, δηλαδή καλοδέχτηκαν και οι ντόπιοι τους μετέπειτα Βλάχους και οι Βλάχοι ντόπιοι τους μετέπειτα Μικρασιάτες. Αυτό δημιούργησε μια συνεκτικότητα στον ιστό εδώ, των δυτικών συνοικιών. Βέβαια και με πολλές αντιπαλότητες ποτέ με το Κορδελιό, ποτέ με το αυτό, ως προς τις ομάδες, ως προς το… το ποιος θα παρουσιάσει κάτι καλύτερο… Πάντως υπήρχαν πάντα λαογραφικά δρώμενα, υπήρχαν αρκετές, πολυάριθμες ταβέρνες, που έδειχνε ότι ο κόσμος, παρότι είχε δουλειές, που ασχολούταν με γεωργία ή κτηνοτροφία δέσμευαν τον ασχολούμενο, έβρισκαν τρόπους να διασκεδάσουν και γενικά να κοινωνικοποιηθούν με άλλους συμπατριώτες τους. Αυτά και από γνώση, αλλά και από ακούσματα που ήταν αρκετά.

Η ατμόσφαιρα αυτή που περιγράψατε τώρα, η κοινωνική έτσι ατμόσφαιρα, ήταν ίδια ή διαφορετική με την ατμόσφαιρα που βιώσατε εσείς στα παιδικά σας χρόνια; Στο ’60 ας πούμε και το ’70, σε αυτές τις δεκαετίες.

Θα πω ότι ήταν ίδια και σε… σε καλύτερη μορφή, δηλαδή όσο πηγαίνανε καλυτέρα−. Η άποψη ότι όπως δέχτηκαν περίπου τους δικούς μας, έτσι δεχτήκανε και παιδιά από άλλες συνοικίες ή που ήρθαν εκεί γιατί ακριβώς έβρισκαν φτηνή γη, φτηνά οικόπεδα οι πατεράδες τους και χτίζανε με τις όποιες ανέχειες και λοιπά τα σπιτάκια τους, παρότι ήτανε εν είδει παραγκουπόλεων και ειδικά τα νεόχτιστα όπως τα ονομάζαμε, δεν είχαμε τον κοινωνικό ρατσισμό που θα περίμενε κανείς, δεν είχαμε διακρίσεις τέτοιες. Απλώς χωριζόμασταν ως προς τις φαμίλιες, λέγοντας ότι «η κάτω γειτονιά, η πάνω γειτονιά», είχαμε τους μαχαλάδες. Ο Εύοσμος υπαγότανε από, ας το πούμε, έξι απλές περίπου ενορίες, έτσι όπως τις ξέρουμε. Ήτανε η πλευρά της Ελπίδος που είχανε τον κοσμία τον Αιτωλό, ήταν η πλευρά της Ηλιουπόλεως όπου είχε τον Άγιο Κωνσταντίνο και τα όρια του Ευόσμου σε σχέση με το αυτό, ήταν η πλευρά του Χαρμάνκιοϊ, που ήταν προς τα κάτω, προς το Ελευθέριο και στο Κορδελιό με τον Άγιο Γεώργιο, ήταν η πλευρά που συνόρευε με το Κορδελιό και ήταν η εκκλησία του… μου διαφεύγει… Ναι.

Θα το βρούμε!

Ωραία! Και δεν είχαμε αυτές, δηλαδή αυτήν την έξαρση που περιμέναμε, δεν λειτούργησε αντιδραστικά ούτε από μέρους μας ούτε από τους… αυτούς που ερχόντουσαν. Είχαμε καλή συνεργασία, είχαμε… είχε πάρα πολλές μικρές ομάδες ο Εύοσμος, με προεξέχοντα φυσικά τον Αγροτικό Αστέρα Ευόσμου, και η λέξη αγροτικός προκύπτει ακριβώς από το [00:15:00]αντικείμενο των περισσότερων κάτοικων του Ευόσμου. Βέβαια, ακόμα και στη νεότερη πλευρά, οι οπαδοί του Αστέρα ονομάζονται «σταχυοφόροι», που σημαίνει κάτι, βαρύ. Οι άλλες ομάδες ήταν η Δόξα Ελπίδος, ο Αίαντας Ευόσμου, ο Μακεδών Ευόσμου, ο Εθνικός Ευόσμου και όλες αυτές είχανε την, ας πούμε, την συνδρομή στη μεγάλη ομάδα, στο να στέλνουν παίχτες για την, για να τρέφουν δηλαδή την κεντρικότερη ομάδα του Ευόσμου. Πολιτιστικά ήμασταν… άρχισε να υπάρχει μια έξαρση, ειδικά με τα το ’70, με το Μορφωτικό Σύλλογο, με τον Μορφωτικό Λαογραφικό Σύλλογο, που είχε και… περιλάμβανε και μουσική, μουσική μπάντα, η οποία ήτανε πάρα πολύ… άφησε εποχή και για τα δρώμενα της Θεσσαλονίκης, μαζί με την μπάντα του Αριστοτέλη που ανήκε στο Παπάφειο. Δηλαδή, συνδράμαν αυτοί οι δυο σύλλογοι σε πολλές λιτανείες, σε πολλά αυτά, και σε πολλές εκδηλώσεις. Είχε αναφορά μέχρι και σε όλη τη δυτική πλευρά, γιατί θυμάμαι ακόμα και πήγαιναν παίζανε μουσική σε εκδηλώσεις που γινόταν στον Καμπανιακό, στη Χαλάστρα, σε τέτοια μέρη, με καλή παρουσία.

Μου αναφέρατε τώρα για τις λιτανείες, ας πούμε και για το ρόλο που είχε η μπάντα σε αυτές, μέσα στο όλο πλαίσιο το μορφωτικό, υπήρχαν ασφαλώς τέτοια έθιμο όπως του Πάσχα υποθέτω, όπως του Κλήδονος που αναφέρατε πριν κτλ., τα έθιμα αυτά για εκείνες τις εποχές, της παιδικής ηλικίας δηλαδή της δικιάς σας, το ’60 και το ’70, πόσο σημαντικά ήταν για την περιοχή;

Πάρα πολύ σημαντικά, ήταν κάτι το ιδιαίτερο, γιατί περιμέναμε με αγωνία να έρθουνε τότε τα συγκρουόμενα αυτοκίνητα, ήτανε δομές που τις φτιάχνανε… ήτανε προσωρινές δομές που είχε αλογάκια, κούνιες, διάφορα αυτά, διάφορες σκοπευτικές σκηνές με τις οποίες ασχολούντουσαν, ήτανε ένα… κάτι το ιδιαίτερο που περίμενες με αγωνία να το ζήσεις, μια και η τηλεόραση ήτανε σε… στα σπάργανα ακόμα τότε, αυτό, το ραδιόφωνο όπου βρισκότανε μόνο για ενημέρωση και ελάχιστα για την διασκέδαση. Τα περισσότερα ήτανε jukebox, τα λεγόμενα, που όσοι είχανε τότε ήτανε χάρισμα και υπήρχαν τα δισκάκια των 33 ή των 45 στροφών. Αυτή την περίοδο, ’65 με ’75 που μου θυμίζει αυτό, ήτανε… η προσμονή ήταν μεγάλη και ανάλογη ήταν και η αποδοχή από τον κόσμο τέτοιων… Βέβαια, όλα αυτά συνοδευόντουσαν και από εκδηλώσεις που περιλάμβαναν όπως… την περιφορά του επιταφίου, γενικά την λιτάνευση, γενικά την… τα έθιμα της… τα κούλουμα, ο χαρταετός… όλα, όλα ήταν με ένα, με καλή προσμονή γιατί ήταν ακριβώς αυτά που μας κάνανε να χαιρόμαστε, να διασκεδάζουμε μαζί, να βρισκόμαστε. Και το μεγαλύτερο και καλύτερο ήτανε η προσμονή των εκλογών γιατί τότε βλέπαμε και πολλούς που έλειπαν και τους ξαναβλέπαμε ή συγγενείς είτε φίλους που ερχόντουσαν να ψηφίσουν για τις εκλογές. Και ήταν πολύ σημαντικό, ακόμα και αυτό.

Θυμάστε κάποιο τέτοιο συγκεκριμένο περιστατικό, κάποιες εκλογές ας πούμε;

Βεβαίως, γύρω στο ’75 περίπου, που πλέον είχε λήξει και οριστικά και με την καθιέρωση του συντάγματος από τον Νοέμβριο του ’75, που είχα ζήσει τις εκλογές τότε, που είχαν έρθει και Αθηναίοι ξαδέρφια μου, πρώτα μου ξαδέρφια, οι οποίοι για άλλο λόγο δεν είχαν ανεβεί όλον τον καιρό της επταετίας, ίσως για λογούς δικούς τους, ίσως για λογούς… που δε θα μπορούσαν. Πάντως ανεβήκανε, βρεθήκαμε όλοι, δηλαδή σα να γνωρίσαμε τότε πραγματικά, ενώ τότε είχαμε μόνο τις επιστολές και κάποιο τηλέφωνο, όσοι είχανε τη δυνατότητα, που να συνεννοηθούνε, είχαμε μόνο την αλληλογραφία και το τηλέφωνο και εκείνο είπαμε όταν βρισκόταν. Τους συναντούσαμε τους περισσοτέρους συγγενείς, όπως και αντίστοιχα οι κάτοικοι που προερχόντουσαν από άλλα μέρη, Σερρών, Κιλκίς και λοιπά, φεύγαν τότε για να πάνε να ψηφίσουν στους τόπους τους και χάναμε τους φίλους μας για ένα πολύ μικρό διάστημα. Αυτό όμως δε σήμαινε κάτι, γιατί είχαμε και εμείς να περιμένουμε τα δικά μας τα ξαδέρφια που ήταν ξένα για μας.

Πολύ ωραία. Θα θέλατε να κάνουμε σε αυτό το σημείο ένα μικρό διάλειμμα;

Βεβαίως.

Λοιπόν, ξαναπατάω εγώ το κουμπί, βλέπουμε και το κόκκινο το σημάδι και επιστρέψαμε. Θυμάστε το σχολείο σας; Το 1ο Δημοτικό που αναφέρατε και πριν−

Πάρα πολύ καλά, ναι, ωραίες μνήμες.

Τι είδους εικόνες θα μου περιγράφατε;

Ήταν ένα κλασικό σχολείο έξι τάξεων, εξατάξιο κιόλας, δηλαδή που σήμαινε ότι είχαμε έξι δάσκαλους σίγουρα. Ήταν σε δυο βάρδιες, μετέπειτα έγινε και το 2ο Δημοτικό στον ίδιο χώρο, οπότε οι αίθουσες αυξήθηκαν και από τις απλές έξι αίθουσες που βρίσκονταν στο βόρειο τμήμα ενός οικοπέδου που βρίσκεται στις παρυφές του γηπέδου του Αγροτικού Αστέρα, μετέπειτα ακλούθησε η δυτική πλευρά όπου χτίστηκε δεύτερο οίκημα με 12 αίθουσες και υπόγειο με διάφορες αίθουσες, είτε για σκηνικά που αφήναμε μέσα για τις παραστάσεις που κάναμε [00:20:00]τις σχολικές είτε για τις αθλοπαιδιές, ορισμένα μηχανήματα, αλτήρες, εφαλτήρια και διάφορα άλλα, σφαίρες… για σφαιροβολία, δίσκους για δισκοβολία και λοιπά. Αριθμούσε τότε, γύρω στο ’67-΄68… γύρω στα 600 παιδιά σε κάθε βάρδια, με διπλή βάρδια των έξι ημερών. Δηλαδή, για να μπορέσουν να λειτουργήσουν σωστά οι αίθουσες και να μοιραστούν τα παιδιά σωστά, στην Α΄, στη Β΄, στην Γ’, στην Δ’, στην Ε’ και στην ΣΤ’ Δημοτικού, μοιραζόμασταν σε δυο βάρδιες, πρωί και απόγεμα. Δευτέρα-Τρίτη-Τετάρτη,ωΠέμπτη- Παρασκευή- Σάββατο. Αυτός ο χωρισμός βοηθούσε πάρα πολύ, ήτανε ένας μεγάλος χώρος, είχε… πολλά πεύκα που τότε δεν γνωρίζαν την… το τι αλλεργίες μπορεί να δώσουν στα παιδιά λόγω της γύρης και ήταν το μόνο φυτό που πήγαινε πάρα πολύ σε δενδρόκηπους, σε αυλόκηπους και γενικά. Είχαμε μεγάλη αυλή η οποία έκτοτε μίκρυνε πάρα πολύ με τα κτήρια που συμπληρώθηκαν. Είχαμε χάρτη γης, που ακόμα υπάρχει εκεί, υφίσταται, όλης της Ελλάδος, στο…

Στο έδαφος!

Στο έδαφος.

Διπλά από το κυλικείο!

Διπλά από το κυλικείο! Ένα πανέμορφο έργο με ορεογραφικές συνθήκες που καλύπτουν όλη την Ελλάδα, δείχνει το ανάγλυφο της Ελλάδος, και τις θάλασσες και τα βουνά και όλα. Είχαμε φύλακα στην πόρτα και καθαρίστριες, που είναι ένα σημαντικό… σαν ένδειξη προόδου και ευμάρειας ενός τόπου. Το σχολείο ήτανε… στις δύσκολες αυτές εποχές ήτανε απλό, πέρασαν και φωτεινά παραδείγματα δάσκαλων, που δεν χρησιμοποιούσαν μόνο τη μέθοδο της πειθούς για… δια του ξύλου… και δε βγήκε πάντα από τον παράδεισο! Υπήρχαν άνθρωποι που είχαν κατανόηση, υπήρχαν άνθρωποι που ναι μεν τους έστειλε η Χούντα τότε να διδάξουν σαν… ας πούμε, όχι τόσο μέρος ελκυστικό της δυτικής Θεσσαλονίκης, και λόγω των πολλών στάβλων που υπήρχαν και λόγω των συνθηκών ζωής… Αν σκεφτούμε ότι τότε δεν υπήρχανε, υπήρχανε πάρα πολλά ρέματα εντός του κέντρου, υπήρχανε… από την άλλη υπήρχε μια μεγάλη γραφικότητα, όταν πηγαίναμε εκδρομές που βγαίναμε στο άμεσο ύπαιθρο, πηγαίνοντας κοντά σε αυτές τις ρεματιές που τότε δεν ήτανε μολυσμένες ούτε ήτανε έλη κτλ., είχανε τρεχούμενο νερό, κατά βάση καθαρό νερό, ήτανε πλησίον του ιστού που μετέπειτα όλοι αυτοί γίνανε πλακοσκεπείς οχετοί και δρόμοι, αφου άλλαξε το σχέδιο πλέον όλο. Έφυγαν οι στάβλοι κάποια στιγμή, μετά το ’78 καθάρισε ο κυρίως κεντρικός ιστός του Ευόσμου και έφυγαν όλοι οι στάβλοι οι υπεράνω του περιφερειακού, που τότε άρχισε να δημιουργείται, τότε άρχισε να χαράσσεται, ή εκτός των αυτών, με αντιμισθία. Δηλαδή οι στάβλοι που φεύγανε, πήγαιναν προς τα μέρη της Νεοχωρούδος ή του Παλαιοκάστρου, ή γενικότερα προς την εξοχή, προς τη Λητή, Δρυμό, Μελισσοχώρι, όπου και τους δίναν τα ανταλλάξιμα για να κάνουν τις φάρμες τους εκεί και τις μονάδες τους μετά. Αυτό ήταν το σχολείο, ήταν ένας πόλος έλξης, γιατί περνούσαμε κάποιες καλές ώρες, παρότι ήτανε… με καλές αρχές, δηλαδή διαβάζαμε αρκετά… ήτανε οι δάσκαλοι, ήτανε ορισμένοι πάρα πολύ καλοί σαν δάσκαλοι και με μεταδοτικότητα και με καλά στοιχεία, υπήρχαν και οι στιγμές που ήμασταν ελεύθεροι, υπήρχαν γυμναστικές επιδείξεις που κάναμε με το τέλος της χρόνιας. Βεβαίως, όλες οι τάξεις κάναμε γυμναστικές επιδείξεις, μαζευόμασταν με ιδιαίτερες στολές, όλοι από κοινού, μαζί. Συμμετείχαν πάρα πολλοί και αυτό δείχνει και την ομορφιά των κάτοικων που ήρθαν από την μικρά Ασία, γιατί είχανε φροντιστεί έστω να βάζουν ένα γενικό πόσο, σαν αυτό, για κάποια παιδάκια που δεν είχανε την… Οι σύλλογοι αυτοί λοιπόν στον Δήμο Ευόσμου, στον Κουκλουτζά, κάναν κάποιες στολές για κάποια παιδιά που δεν είχαν τη δυνατότητα οι γονείς τους, για να έχουν και αυτά ομοιόμορφες… Ποδιά, η ποδιά ήταν καθιερωμένη μέχρι και το τέλος του, τουλάχιστον του Δημοτικού, για τα αγόρια, για εμάς. Μετέπειτα όχι, ήμασταν υποχρεωμένοι να φοράμε στο Γυμνάσιο, μας παίρνανε οι γονείς μας από ένα δυο παντελόνια και δυο τρία σακάκια για να… ή μπουφάν για να πηγαίνουμε στο σχολείο. Αυτό όμως σήμαινε και μια καλή αντιμετώπιση γιατί και τα οικονομικά όλων ήτανε περιορισμένα, γιατί ακριβώς με δυο ποδιές που έπαιρναν στο παιδί, δεν ήταν τόσα τα έξοδα και ήταν και πιο συμμαζευμένη η ζωή του, δε ξεχώριζαν τα παιδάκια, δεν υπήρχε διάκριση πλουσίου και φτωχού. Υπήρχε άλλο, μπορεί να το γνώριζες, δε το έβλεπες όμως στην… στην πορεία.

[00:25:00]Γύρω-γύρω από το σχολείο, τι υπήρχε; Με λίγα λογία, σε ποια περιοχή του τότε Ευόσμου άνηκε το σχολείο;

Το σχολείο ανήκε κεντροαπόκεντρα, δηλαδή το κέντρο ήταν στα… το κεντρικό κτήριο, η πρώην κοινότητα Νέου Κουκλουτζά, ήταν στα 200 μέτρα από το, από το σχολείο. Οπότε, και νοτίως, στη νοτιοδυτική πλευρά ήταν το σχολείο. Πίσω ακριβώς από το σχολείο ήταν το γήπεδο του Αστέρα, του Αγροτικού Αστέρα, μια μεγάλη έκταση της τάξεως των 15 στρεμμάτων, με επαφή, η μια επαφή μπροστά στο δρόμο. Απέναντι υπήρχανε ορισμένες βίλες από παλιά −ναι, ναι− από παλιά κατασκευαστικά… πολύ όμορφες, νεοκλασικές βίλες κιόλας, οι οποίες μετά ήρθανε και αλλάξαν χαρακτήρα. Πιο κάτω υπήρχανε ανοιχτές βιοτεχνίας, ξυλείας, για κασάκια, για καφάσια, για τέτοια πράγματα. Ο κόσμος, είπαμε, ασχολούταν με τα γεωργοκτηνοτροφικά και με παρεμφερείς με αυτά… Προς τα κάτω συναντούσαμε μέχρι και πεταλωτήρια για τα ζώα και οτιδήποτε άλλο. Νοτιότερα πάλι του Ευόσμου, στην περιοχή που αργότερα ονομάστηκε Ελπίδα, δηλαδή από τα τελευταία νεόκτιστα και κάτω. Αυτά μπορώ να θυμηθώ από τον περιβάλλοντα χώρο.

Μου αναφέρατε τους δασκάλους του σχολείου, κάποιοι καλύτεροι ας πούμε, κάποιοι λίγο πιο οπισθοδρομικοί. Τους συμμαθητές σας τους θυμάστε;

Βεβαίως, πάρα πολύ.

Πώς ήταν οι σχέσεις, έτσι, μέσα και έξω από το σχολείο με τους συμμαθητές;

Είτε ήμασταν στο σχολείο είτε ήμασταν εκτός, οι παρέες μας ήταν από κοινού. Βρισκόμασταν σχεδόν κάθε μέρα, για να μην πω κάθε μέρα σίγουρα, πλην εξαιρέσεων. Όταν είχε κάποιος κάποια υποχρέωση ή όχι. Κατά τα άλλα, όλη μέρα ήμασταν μαζί. Αλάνες υπήρχαν δόξα τω Θεώ πάρα πολλές, ενασχόληση με το ποδόσφαιρο πρωταρχική, κατά δεύτερο λόγο αρχίσαμε να ενδιαφερόμαστε και για βόλεϊ ή για μπάσκετ, που τότε ήταν στα τελείως σπάργανα. Κατά κύριο λόγο αυτές ήταν οι εξωσχολικές δραστηριότητες. Η υποχρεωτική παρουσία μας στην εκκλησία του Σαββάτου, πολλές φορές… προκαλούσε και γέλωτα αλλά ήτανε κάτι που το αντιλαμβανόμασταν τελείως διαφορετικά, δηλαδή το εισπράτταμε απλά, με μια υποχρέωση… που έπρεπε−

Υποχρέωση.

Σαν υποχρέωση. Οι παρέες μας ήταν πάρα πολύ καλές, πολύ δυνατές φίλιες που ακόμα και τώρα υπάρχουν σε πολλούς. Το βλέπουμε και σε άλλα τμήματα, γιατί ήμασταν χωρισμένοι σε τμήματα, λόγω του πολυάριθμου του σχολικού έτους, ήμασταν παρέες-παρέες, σχετικά με τους μαχαλάδες, όπως ήμασταν χωρισμένοι σε γειτονιές, και οι πιο πολύ αντιπαλότητα που υπήρχε ήταν μεταξύ των γειτονιών, όπως ήταν και των ομάδων.

Δηλαδή;

Δηλαδή, ας πούμε… τα νεόκτιστα είχαν δική τους ομάδα από τους οποίους βγήκε ο Εθνικός Ευόσμου. Οι ντόπιοι είχανε, ας πούμε, τον Αστέρα και οι Μικρασιάτες που είχανε αυτό, είχανε τον Αίαντα Ευόσμου, είχανε τον Μακεδόνα, είχαν τη Δόξα Ελπίδος, ολόκληρη ομάδα πάλι, και αυτό ήτανε συνυφασμένο με τις γειτονιές όπως είχανε διακριθεί. Δηλαδή άλλο ο βορειοδυτικός Εύοσμος, άλλο ο νοτιοδυτικός Εύοσμος, άλλο ο κεντρικός Εύοσμος και πάει λέγοντας, ανατολικά και ανατολικότερα.

Τι είδους δραστηριότητες θα μπορούσε να κάνει ένα παιδί, μέχρι τα 12-13-15, εκτός του σχολείου; Πέρα από το ποδόσφαιρο και τη μπάλα στις αλάνες, θα μπορούσε να διασκεδάσει κάπου αλλού ένα παιδί του τέλους του Δημοτικού, αρχές του Γυμνάσιου;

Υπήρχαν σινεμά δες, πάρα πολλοί κιόλας στον Εύοσμο, κινηματογράφοι οι οποίοι μετέπειτα όλοι γίνανε super market, άλλο… κατάλοιπο της αυτής… της μεγάλης έλευσης του κόσμου και τις διαφορετικές ανάγκες του πληθυσμού. Αυτοί οι κινηματογράφοι λειτουργούσαν κανονικά, ήταν κλειστοί κινηματογράφοι και είχαμε μάλιστα και το ιδιόμορφο, ότι είχαμε και δυο εαρινούς, και θερινούς κινηματογράφους. Πολύ σημαντικό, στον κεντρικό ιστό, στο κέντρο του Ευόσμου, δυο κινηματογράφοι θερινοί, ήταν μια διασκέδαση, αλλά απαιτούσε φυσικά και τα βαλάντια! Οπότε ήταν περιορισμένη, δε μπορούσες να πας καθημερινή, παρότι είχαν κινηματογραφικά έργα ανεβασμένα, δε μπορούσες γιατί έπρεπε να πληρώσεις το τίμημα, και δεν ήταν τόσο εύκολα να πάρεις το χαρτζιλίκι σου ή έπρεπε να το δαπανήσεις αναλόγως. Υπήρχε μεγάλη βόλτα, πάρα πολύ μεγάλη βόλτα, δηλαδή αναλωνόμασταν σε περίπατους από τη μια άκρη του Ευόσμου μέχρι την άλλη, και δη στους κεντρικότερους δρόμους, όπου υπήρχε και παρουσία αντίστοιχα θηλυκού γένους παρέες, αρσενικού γένους παρέες, και με τα ανάλογα ενδιαφέροντα, [00:30:00]δηλαδή η εφηβεία τότε ήταν πραγματικά πιο… εμφανής και πιο ρηξικέλευθη φυσικά, εννοείται. Υπήρχε δηλαδή… αυτή ήταν η, η βόλτα ήταν κυρίως, με πασατέμπο, με παγωτά, αντίστοιχα, γιατί η βόλτα δε μπορούσε να γίνει το χειμώνα καιρό, γιατί ακριβώς οι συνθήκες ήτανε αυτό. Μέχρι τότε, και λόγω ότι δεν υπήρχαν και πολύ καθαροί δρόμοι, από την λασπουριά όπως λεμέ και αυτά, η βόλτα δε γινόταν με τίποτα τον χειμώνα, γιατί υπήρχαν και ορισμένες σταδίες, σε πλευρές του Ευόσμου που έδειχναν τη στάθμη του χιονιού, επίσης πολύ σημαντικό. Όταν χιόνιζε, ο Εύοσμος είχε φτάσει να μετρήσει το ’68 μέχρι και περίπου τους 30 πόντους χιόνι. Βέβαια… ήτανε πάρα πολύ… η γη δεν είχε πληγωθεί τόσο πολύ ούτε είχε σκεπαστεί με τσιμέντο, ήταν πολύ πιο αγνή η γη.

Θα μείνω ωστόσο σε μερικές λέξεις που αναφέρατε λίγο πιο πριν, όπως τα πασατέμπο και τα παγωτά. Αν θα επιλέγατε κάποιο φαγητό για να αποδώσει την παιδική ηλικία και τη δικιά σας αλλά και γενικότερα αν θέλατε, ποιο φαγητό ήταν αυτό; Τι συνήθιζαν να τρώνε είτε σε παρέες είτε οικογενειακά τα παιδιά;

Κατά κύριο λόγο τα πλαστά, τα κεφτεδάκια, τα γεμιστά… πιο χειμωνιάτικο… υπήρχανε πάρα πολλοί φούρνοι που δεχόντουσαν… λαμαρίνες που πηγαίναν στο φούρνο και μέσα είχανε το λεγόμενο… κριθαράκι, το λέω καλά; Τη μανέστρα, με κάποιο κρεατικό, είτε μοσχάρι είτε κότα ή οτιδήποτε. Και τότε επειδή δεν υπήρχανε οι ιδιωτικές… μασίνες, εκτός κι αν χρησιμοποιούνταν ταυτόχρονα για θέρμανση και διπλά ακριβώς είχε τη στόφα, που έψηναν το φαγητό της οικογένειας. Κατά κύριο λόγο ήτανε με γκάζι, κατά κύριο λόγο, τηγανητά κεφτεδάκια και το κυριακάτικο κυρίως ήτανε κάτι κρεατικό, ψαρί πολύ… ελάχιστα, ή όταν υπήρχαν οι πλανόδιοι που φέρναν κυρίως λιμνήσια, από την πλευρά του Λαγκαδά ή οτιδήποτε άλλο. Μεταγενέστερα δε με τις λαϊκές και αυτά, άρχισε να παίρνει ο κόσμος και ψαρί όπως σαρδέλα, γόπες, γοφάρια και τέτοια που ήτανε και φτηνής και καλής αποδοχής. Αυτό, το εντυπωσιακό ήταν ότι όλοι σχεδόν την Κυριακή πήγαιναν το φαγητό στο φούρνο να γίνει, και το παίρναμε μετά και παρατηρούσαμε ολόκληρη λιτάνευση των ταψιών, από τον φούρνο στο σπίτι.

Γνωρίζουμε αν αυτό συνέβαινε και στο Πάσχα, την Κυριακή του Πάσχα;

Βεβαιότατα, ναι. Είχαμε ελάχιστους τότε, ελάχιστοι ψήνανε το Πάσχα, κυρίως αυτοί που ψήνανε το Πάσχα, ήταν η πλευρά της βλάχικης συνοικίας και μεταγενέστερα επήλθε και στους υπόλοιπους, δηλαδή μετεξελίχθηκε δηλαδή και στους υπολοίπους και αρχίσαμε να ψήνουμε αρνιά ή κατσίκια στις αυλές μας. Που τότε όλοι είχαν αυλή, όλοι είχαν τις δυνατότητες, βέβαια δεν υπήρχαν τα μηχανάκια και οι μικρότεροι ήταν απασχολημένοι όλη μέρα με το να ψήνουνε ένα αρνί! Ήταν, ήταν πράγματι κάτι το ιδιαίτερο. Το χειμωνιάτικο φυσικά, η αντίστοιχη γιορτή των Χριστουγέννων δε μπορούσε να γίνει διαφορετικά, όλοι ήταν κλειστοί μέσα, λόγω των συνθηκών των καιρικών και μετέπειτα της Παναγίας και αυτά υπήρχαν τα πανηγύρια τα λεγόμενα που αναλάμβαναν οι τότε ενορίες κάθε εκκλησίας και κάναν τα του ναού, δηλαδή τα έσοδα από τα εδέσματα που προσέφεραν, ήταν του ναού και πήγαιναν τα έσοδα στον ενοριακό κορβανά. Έκανε τα έξοδα η ίδια η ενορία και οι απολαβές ήταν της εκκλησίας, για τα οικήματα της εκκλησίας. Βέβαια σε αυτό όμως έδωσε και μια ώθηση μετέπειτα, που ήταν πάρα πολύ σωστό, ορισμένα από τα… ας το πούμε από τα αντίδωρα που έδινε ο κόσμος είτε σε στέφανα είτε σε οτιδήποτε άλλο, σε στεφάνια για τους νεκρούς ή για τους αποδημήσαντες, πηγαίναν σε συσσίτια γερόντων, σε σιμίτια αυτό, που ήταν μια καλή συνέχεια και μια καλή εξέλιξη για όλον τον πληθυσμό.

Θα ήθελα να ρωτήσω κάτι ακόμα, όσον αφορά την παιδική ηλικία και τα του σχολείου, για να κλείσουμε έτσι αν θέλετε λίγο και αυτό το κομμάτι. Ένα παιδί εκείνης της ηλικίας, 12, 13, 14, 15, προεφηβικά δηλαδή και εφηβικά, πριν φτάσει τελευταίες τάξεις, τι θα μπορούσε να γίνει στο μέλλον του; Επαγγελματικά μιλώντας, τι υπήρχε δηλαδή στο μέλλον από επάγγελμα, για να επιλέξει κάποιο παιδί εκείνης της ηλικίας;

Εάν δεν ήθελε να ασχοληθεί με την πατροπαράδοτη ή με τη συνέχεια της οικογένειας στο θέμα της… εκτροφής ή γενικά με την απόδοση μονάδων, με τα αρμέγματα, γιατί όσο μεγαλώναμε εμείς, είχαν αλλάξει και όλα τα δεδομένα, είχανε έρθει πλέον πάρα πολλές αρμεκτικές μηχανές. Ο Εύοσμος δούλευε με διαφορετικούς ρυθμούς, όλοι μπήκαν στην παραγωγή γάλακτος και το «ΑΓΝΟ» συστήθηκε από τον Εύοσμο, η μεγάλη γαλακτοβιομηχανία, συστήθηκε από τον Εύοσμο και ο Εύοσμος την άνδρωσε σαν γαλακτοβιομηχανία που είχε το μεγαλύτερο όνομα σε όλη τη βόρεια Ελλάδα. Ανδρώθηκε εκεί, στα χρόνια του ΄70 με ’80, πολλοί συνέχισαν την παράδοση και των γονιών τους αρκετοί, αλλά άλλοι που δεν θέλησαν να ακολουθήσουν το [00:35:00]παράδειγμα αυτό, με καλό διάβασμα περνούσαν σε καλές σχολές, οι οποίες τότε ακόμα είχανε απορροφητικότητα. Δηλαδή, είτε οι πολυτεχνικές σχολές, είτε η ιατρική κατά κύριο λόγο και πάρα πολλές στη σχολή του γένους όπως το λέγαμε εμείς, που είχε να κάνει με τα οικονομικά ή τα νομικά, γιατί το είχαμε σαν όριο. Τότε ήταν η λεγομένη ΑΣΟΕ, η οποία πραγματικά ήτανε για πολλούς καλή εξέλιξη, βέβαια ασχολιόντουσαν κατά κύριο λόγο με την ιδιωτική πρωτοβουλία, δηλαδή όλοι είχαν λογιστικά γραφεία, αυτό έβλεπαν και σε αυτό προσέβλεπαν και οι γονείς, ήταν μια καλή δυνατότητα. Η ιατρική δεν ήταν τόσο στα θέματα επιλογής, λόγω και του ότι ήταν δύσκολα σαν σχολή να περάσεις και λόγω του ότι δεν είχε… αν δεν είχες κάποιο… προπαρελθόν από κάποιον γνωστό, από κάποιον αυτό, που θα μπορούσες να πάρεις το ιατρείο του, μπορεί να είχε απαιτήσεις ο Εύοσμος σε γιατρούς, αλλά δεν δίναν τόσο βάση όσο πήγαιναν ο κόσμος στους γιατρούς του κέντρου της Θεσσαλονίκης. Τους είχαν περισσότερη εμπιστοσύνη, σου λέει λόγω της μητρόπολης πόλεως. Ο Εύοσμος έχει γιατρούς, είχε κάλους γιατρούς που αφήσαν εποχή και ήταν σημαντικοί. Πολλούς οδοντιάτρους, που θα θεωρούνταν μια καλή επιλογή, από την άλλη δεν έβλεπες γιατρούς σε άλλες ειδικότητες όπως ακτινολόγων και λοιπά, ούτε να αυτό. Πολλοί που σπούδασαν ακτινοθεραπευτήρια και τέτοια, πήγαν σε μεγαλύτερα κέντρα και έμειναν εκεί, χωρίς να θέλουν να γυρίσουν στον Εύοσμο. Απ’ την άλλη, πάρα πολλοί επέλεξαν να γίνουνε… στην πολυτεχνική σχολή να γίνουν μηχανικοί, πολιτικοί μηχανικοί κατά κύριο λόγο, αξιοποιώντας και την περιουσία καταρχήν των δικών τους και μετέπειτα των συγγενών τους, για τα οικόπεδα αντιπαροχής που λέγαμε. Αρκετά ονόματα ακόμα και τώρα που υφίστανται στον Εύοσμο σαν οικογένειες, είναι και αυτοί που έχουν πάρα πολλές οικοδομές που έχουνε σηκώσει και… και σαν μηχανικοί. Άλλα επαγγέλματα που είχανε τότε έτσι καλή αυτή, ήτανε οι εξειδικευμένοι μηχανολόγοι που πηγαίναν για, κυρίως αυτοί που θέλανε, που είχαν τον τρόπο να μπουν στην «ΕΚΟ», σε μια βιοτεχνία πετρελαίων που υπάρχει εδώ πέρα, βιομηχανία πετρελαίων, που ήτανε η παλιά «ESSO PAPPAS», όπως την ονόμαζαν με τα αυτά, η οποία για τα δεινά τα ατμοσφαιρικά που προκάλεσε, έδωσε σαν… σαν εξωραϊσμό ορισμένα οικόπεδα για να γίνουν κάποια γήπεδα υπεράνω του περιφερειακού και κάποια πάρκα μικρής εμβέλειας, σε αντιστάθμιση δηλαδή τυχόν δεινών που θα προκαλούσαν λόγω των καυσαερίων. Από την άλλη, ως σχήμα οξύμωρο, ο Εύοσμος δέχεται το λιγότερο φορτίο καυσίμων ή ρυπάνσεως λόγω καυσίμων, επειδή ακριβώς είναι στο βορειοδυτικό τμήμα της πόλης, όπου και ο Βαρδάρης λειτουργεί σαν εξομαλυντής και όλα αυτά παρασύρονται στην πλευρά της νοτιοδυτικής Θεσσαλονίκης με αποτέλεσμα πολύ πιο βαρύ φορτίο να υφίστανται Χαλάστρα, Κύμινα, Άθυρα, όλη η νοτιοδυτική πλευρά κάτω απ’ τη Χαλκηδόνα, πάρα ο Εύοσμος που δέχεται ελάχιστη πίεση ρυπογόνων μορφών λόγω της θέσεως του.

Θα θέλατε σε αυτό το σημείο να κάναμε ένα ακόμα μικρό διάλειμμα;

Βεβαίως.

Τέλεια.

Λοιπόν, ξαναβλέπουμε το κόκκινο σημάδι, έχουμε και μπαταρία, υπέροχα! Θα ήθελα να φύγουμε λίγο από το χώρο του σχολείου, από το κεφάλαιο μάλλον του σχολείου, για να πάμε λίγο συνολικά στην πόλη του εύοσμου, σχετικά με τη διαμόρφωση του χώρου, πώς στήθηκαν δηλαδή οι επιμέρους περιοχές. Ποιες γειτονιές ήτανε γνωστές, ποιες γειτονιές είχανε ένα όνομα για κάποιο πράγμα στον τότε εύοσμο;

Ωραία, οι γειτονιές και οι λεγόμενοι μαχαλάδες του τότε, ήταν συγκεκριμένα αυτές που περιέβαλλε, γύρω από το ναό του Αγίου Αθανάσιου, τον κεντρικό ναό του Ευόσμου, με… όπως το βλέπουμε τοπογραφικά πλέον, ήταν στο… στο μέσον περίπου του κέντρου Ευόσμου με τον νυν χωρισμό, που περιλαμβάνεται ανάμεσα στις οδούς Μουσών, 25ης, Παπάγου και πολύ θα έλεγα, και Μεγάλου Αλέξανδρου σαν οδούς. Αυτός ήταν ο κυρίως κεντρικός οικισμός, όπως περιλαμβανόταν. Εκεί υπήρχε η πρώην κοινότητα Ευόσμου όπου στεγαζόταν και το ληξιαρχείο του Ευόσμου, αυτοτελές και αυτόνομο. Υπήρχανε λίγο πιο πάνω υπηρεσίες που καταγράφαν το εργατικό δυναμικό και ακριβώς κάτω, προς το σχολείο, και δεξιά, υπήρχαν και υπηρεσίες του ΠΙΚΠΑ, μιας οργάνωσης που είχε να κάνει με το ιατρικό… σαν ένα σύγχρονο κέντρο υγείας, με κάποιες ειδικότητες που υπήρχαν εκεί, οι παιδίατροι, γενικοί παθολόγοι και… οδοντίατροι. Αυτές οι τρεις ειδικότητες, όπως τις ανέφερα. [00:40:00]Για άλλα τυχόν περιστατικά, ήταν τα πλησιέστερα νοσοκομεία, γνωστά δηλαδή της τότε εποχής, το Κεντρικό, του Αγίου Δημήτριου και μετέπειτα το ΑΧΕΠΑ, που είναι μεταγενέστερο. Αργότερα βέβαια και το Παπανικολάου, το οποίο είχε ξεκινήσει σαν Κέντρο Νοσημάτων Θώρακος Βορείου Ελλάδος και μετέπειτα έγινε Γενικό Νοσοκομείο. Ως επί το πλείστον, ο Εύοσμος απαρτιζόταν στην πλήρη εξέλιξη του, σε περίπου πέντε μαχαλάδες. Αφού αφήσουμε τον κεντρικό μαχαλά, με την εκκλησία, και όλα είχαν ένα γενικό περίβολο στο μέσον της ενορίας, προχωράμε στην δεύτερη κατά σειρά συνοικία των Νεοκτίστων, με εκκλησία τον Κοσμά τον Αιτωλό που ακόμα υφίσταται, τρίτη εκκλησία τον Άγιο Κωνσταντίνο που είναι στην πλευρά του ορίου με τον Άνω Ηλιούπολη −που τώρα πλέον υπάγεται στη Σταυρούπολη, πριν υπαγόταν στον Εύοσμο−, την νυν εκκλησία των Τριών Ιεραρχών η οποία όμως είχε χαραχτεί από τότε, από τα χρόνια του ’64, είναι η προχάραξή της και ο νυν Εύοσμος πλέον, που ήταν… πριν του… νοτιότερα δηλαδή της αυτής και νυν στο κέντρο του Ευόσμου με το δημαρχείο, η Ευαγγελίστρια. Αλλά κυρίως αυτοί οι πέντε ναοί καθόριζαν με τον ενοριακό πληθυσμό τους καθόριζαν όλη την περίμετρο που περικλείεται για τον Εύοσμο.

Οι μαχαλάδες αυτοί, συγκέντρωναν κατά γενική ομολογία, και συγκεκριμένες καταγωγές πληθυσμών; Ήτανε χωρισμένοι δηλαδή οι πληθυσμοί σε μαχαλάδες ή υπήρχαν και μίξεις;

Υπήρχαν μίξεις, υπήρχαν μίξεις, όχι σε τόσο μεγάλο βαθμό. Κατά κύριο λόγο δηλαδή, η πλευρά των Νεόκτιστων που ονομάζουμε ή η πλευρά της ενορίας του Κοσμά του Αιτωλού, η πλευρά της Ηλιουπόλεως, του Αγίου Κωνσταντίνου, η πλευρά των Τριών Ιεραρχών και λοιπά, έχει να κάνει ανάλογα και με το ποιο ήταν το πληθυσμιακό… είδος των ανθρώπων που είχαν έρθει. Δηλαδή, κατά κύριο λόγο οι Σερραίοι πήγαιναν ας πούμε στη δυτική πλευρά, οι Κιλκισιώτες στην ανατολική πλευρά, γενικά στα νεόκτιστα κάτω πήγαιναν κόσμος πρώην μετανάστες αλλά κυρίως από την περιοχή, είτε της Δράμας, είτε της Πιερίας, είτε της Ημαθίας, και γενικότερα δηλαδή είχαν να κάνουν… όπου πήγαινε δηλαδή… τα μεγάλα, τα πιο πολυπληθή στίφη είχαν να κάνουν με συμπατριώτες τους από τα πριν μέρη που ερχόντουσαν. Δηλαδή, απαρτίζονταν κυρίως ο πληθυσμός, ο κάθε μαχαλάς, από το κυρίως ας πούμε ρεύμα που έρχονταν από κείνη την πόλη. Δηλαδή ή θα πήγαιναν μόνο Σερραίοι νοτιοανατολικά του Ευόσμου, ή θα πήγαιναν στην νοτιοανατολική πλευρά του Ευόσμου μόνο Κοζανίτες ή Βεροιώτες ή οτιδήποτε άλλο. Βορειοτέρα Κιλκισιώτες, Σερραίοι, πάλι έτσι, με το… πολλοί Σαρακατσαναίοι στην πλευρά των Βλάχων, που μπορούσαν και να τα βρούνε μαζί με αυτούς, να ταιριάξουν δηλαδή…

Πάνω σε αυτό, πάμε μάλιστα και στο τελευταίο που αναφέρατε, ότι μπορούσαν να τα βρουν, έτσι καταγωγές κτλ., κτλ. Υπήρχαν, σχετικά ας πούμε με τις παραδόσεις, γενικά, τα πολιτισμικά, τα πιο κοινωνικά και τα λοιπά, υπήρχε κάποια παράδοση κάποιας συγκεκριμένης καταγωγής που υπερίσχυσε στον Εύοσμο;

Όχι, δε θα το έλεγα. Υπήρχε συνήθως, ήταν ένας συγκερασμός παραδόσεων που αναμίχθηκαν, έγινε ένα όμορφο μπουκέτο, πράγματι όπως ονομαζόταν και ο αρχικός… «Κουκουλούτζε», που είπαμε στην προσυνέντευξη. Ότι ήταν ένα πολυπολιτισμικό μπουκέτο ανθρώπων που συγκεντρωνόταν και είχε, παραδοσιακά είχε την ίδια περίπου σύνθεση. Δηλαδή, χωρίς να υπάρχει επικρατέστερο είδος, παρότι κάποια εποχή άνθισαν τα μαγαζιά με ποντιακά τραγούδια, τα οποία όμως δεν παίζαν αμιγώς ποντιακά, αλλά και ελαφρολαΪκά και βαριά λαϊκά και διάφορα και ήταν πολύ καλή διασκέδαση για όλον τον κόσμο. Δηλαδή υπήρχαν φίλοι μας Βλάχοι ας πούμε, που δεν είχαν ιδιαίτερα δικούς τους χορούς κτλ., οι οποίοι ήταν πάρα πολύ καλοί γνωστές και των ποντιακών και όλων και δεν υπήρχε αυτή η διάκριση, διασκεδάζαν και χορεύαν όλοι μαζί. Ο εύοσμος ήτανε στην καλή πλευρά όπου είχε πολύ ποντιακό στοιχείο, αρκετό ποντιακό στοιχείο, είχε μαγαζιά πάνω από… μέχρι εφτά μαγαζιά που θυμάμαι εγώ, «Ακρίτες του Πόντου», «Κορτσόπον», «Κάστρο», «Λεμόνα», που ήτανε αμιγώς μαγαζιά διασκέδασης, ποντιακά μεν αλλά με πλουραλιστικό στοιχείο διασκέδασης, και ελαφρολαΪκά και διάφορα… και ευρωπαϊκά αν θέλετε, και σε κάποια στιγμή λειτούργησαν και σαν ντίσκο πολλά από αυτά, που σημαίνει ότι δεν είχανε αναστολές ως προς το τι θα επιλέξουν για να διασκεδάσουν είτε χωροταξικά είτε οτιδήποτε άλλο.

Επομένως, δεδομένου ότι δεν υπερίσχυσε κάποια συγκεκριμένη κουλτούρα γενικά, εσάς, χρονικά, θα σας τοποθετούσατε στην περίοδο όπου σμιλευότανε έτσι πολιτισμικά ο Εύοσμος ή στην περίοδο που είχε γίνει ήδη αυτή η μίξη και από εκεί και πέρα [00:45:00]μιλάμε για ευοσμίτικη ταυτότητα;

Όχι, θα με τοποθετούσες πραγματικά στην περίοδο της σμίλευσης, με όσες λειάνσεις δέχθηκε αυτό το πράγμα. Δηλαδή, είχαμε και τις εσωτερικές, ας το πω, ζυμώσεις με την έννοια ότι είχαμε πολλές επιλογές. Είχαμε πολλές επιλογές γιατί ακριβώς είχαμε να διαλέξουμε ανάμεσα στην… στην πιο πεζή διασκέδαση, μέχρι την πιο ακραιφνή. Δηλαδή υπήρχαν και σε κοντινή απόσταση σκυλάδικα τα οποία και αυτά διαμόρφωσαν ένα είδος έτσι ανθρώπων και μιας υποκουλτούρας, ας την ονομάσουμε, που δεν είναι ασήμαντο, αν σκεφτούμε ότι ήτανε ένας τρόπος που… επίδειξης της ευμάρειας που πρόκυπτε. Αλλά ήμασταν κυρίως σε αυτό, στο στάδιο της ζυμώσεως, στο να φτάσουμε να είμαστε μια ομοιογένεια με το δικό της χαρακτήρα, ως προς τον χαρακτήρα τον ευοσμιώτικο. Δεν είχαμε αναστολές στο τι θα επιλέξουμε, απ’ την άλλη ήμασταν πιο ανοιχτοί σε οτιδήποτε μπορούσε να αξιοποιηθεί. Δεν είχαμε δηλαδή κολλήματα, ας το πω έτσι, σε σχέση με το τι ράτσα ήταν ο άλλο ή κατά πόσο σκούρος ή λευκός ή κόκκινος ήτανε ως προς τη διάθεση του, στην επιλογή του στην κομματική του ταυτότητα ή στην… διεμφυλική του ταυτότητα.

Αυτό, θα λέγατε, δηλαδή αυτή η έλλειψη ρατσισμού, αυτή η θετικότητα, η προσαρμοστικότητα, όλα αυτά, αυτά ήρθαν κατόπιν προσπάθειας των γονιών; Οι γονείς δηλαδή δείξαν το δρόμο, που είχαν περάσει διάφορα κακά στη ζωή τους με Μικρασιατική Καταστροφή κτλ.; «Φταίγανε δηλαδή», φταίγανε εντός εισαγωγικών πάντα, ευθύνονταν οι γονείς για μη ρατσιστές νέους Ευοσμιώτες του ’60 και του ’70, ή διαμορφώθηκε από μονός του ο Εύοσμος;

Πιστεύω ότι αν συνέβαλαν οι γονείς, πάντα συνέβαλαν ως ένα σημείο, αλλά αυτό το ποσοστό ήταν πάρα πολύ μικρό. Κυρίως τα παιδιά, από ακούσματα που είχανε, διαμόρφωσαν μονοί τους ένα χαρακτήρα, γιατί οι γονείς μπορεί να είχαν και κατάλοιπα που τους είχαν μείνει από την ας πούμε… καταστροφή που εισέπραξαν, μπορεί να τους είχαν μείνει κατάλοιπα, τα οποία όμως δεν μετέδωσαν στα παιδιά τους, δεν μετέδωσαν στην επόμενη γενεά. Τα ακούσματα που είχαμε εμείς από αυτούς, ήταν κυρίως όχι αυτά που υπέφεραν. Αν υπέφεραν, υπέφεραν για εμάς, στα ματιά μας, το 20 τοις εκατό. Το 80 τοις εκατό ήταν τα καλά που τους είχαν μείνει και μετέφεραν σε εμάς. Αυτό λειτούργησε σαν σκαλοπάτι για την μετέπειτα εξέλιξη του πληθυσμού της ηλικίας μου, δηλαδή δεν είχαμε να χωρίσουμε τίποτα με τον… Αρμένο, με τον τυχόν Εβραίο που είχε απομείνει ή ακούσματα που είχαμε για κάποιους… Να φανταστείτε δεν υπήρχε αυτός ο όρος, στον Εύοσμο δεν ακούστηκε το λεγόμενο «Ρωσοπόντιος». Ελληνορώσος λέγαμε, δε ξέρω κατά πόσο είναι εφικτό και αυτό, πάντως δεν αποδόθηκε με την έννοια της διακρίσεως, αποδόθηκε ως τομέας καταγωγής, δηλαδή ότι ήρθαν από κει. Δεν μας έφθειρε σε κάτι αυτό, αντιθέτως… το λέγαμε και διακωμωδώντας ότι έπρεπε να υπάρξει και… αντίστοιχη γκετοποίηση, δηλαδή θα έπρεπε να δεχτούμε και εμείς γκετοποίηση του δικού μας πληθυσμού, κάτι που δεν το δεχόταν κάνεις. Δηλαδή να περιοριστούμε εμείς, αυτοί δε μας έφταιγαν σε τίποτα, οπότε γιατί να έρθουμε σε ρήξη με αυτούς; Δεν είχαμε να χωρίσουμε κάτι, ίσα ίσα, αντιθέτως τους θαυμάζαμε σε πολλά, πολλοί από αυτούς αποδείχτηκαν και μετέπειτα… και στις γραμματικές τους γνώσεις και στις εργασίες που ασχολήθηκαν, πάρα πολύ επιτυχημένοι σαν επιχειρηματίες. Τους καλοδεχτήκαμε, τους συνδράμαμε, απασχόλησαν πολύ κόσμο σύμφωνα με το αντικείμενο που ξέρανε, είτε αυτό ήτανε στον τομέα της μικροβιοτέχνης είτε στην βαριά βιομηχανία που αργότερα μετεξελίχτηκε εδώ πέρα, και δεν υπήρχε κάποιο πρόβλημα διακρίσεως ή διαχωρισμού ή ρατσιστικού φαινομένου.

Για να φτάνουμε σιγά-σιγά και σε αυτόν τον τόνο ας πούμε και προς το τέλος της συνέντευξης, σε ποια, αν θέλετε, εποχή εισροών, εισροών με την έννοια της μετακίνησης των πληθυσμών και των νέων πληθυσμών που ήρθαν στον τότε Εύοσμο, σε ποια εποχή θα σας τοποθετούσατε; Σε ποιο μεταναστευτικό κύμα, ας πούμε;

Ναι, στο πρώτο κύμα της αστυφιλίας, δηλαδή η πίεση που δέχτηκε η δυτική πλευρά της Θεσσαλονίκης ήταν μετά το ’65, είχανε αποκερματιστεί όλα, οι πρώην γαίες, τα πρώην χωράφια, είχαν οικοπεδοποιηθεί τα περισσότερα, και τότε άρχισε η έλευση και η αντιπαροχή στον Εύοσμο. Σε εκείνο το κύμα, εκεί ήταν η πρώτη έλευση της αστυφιλίας, δηλαδή που αρχίζει πλέον η πόλη από, αριθμητικά η πόλη της Θεσσαλονίκης που αριθμούσε περί τις 250 χιλιάδες κόσμο, με οποία σύνθεση ήταν αυτή, με παλαιούς Κωνσταντινουπολίτες, με παλιές εβραϊκές οικογένειες, [00:50:00]με παλιές αρμένικες οικογενειακές, με παλιές σλάβικες οικογένειες, πλέον όλοι αυτοί. Αρχινάει το μεταναστευτικό κύμα από την, όλες τις επαρχίες, είτε τις κοντινότερες, της περιοχής του Λαγκαδά, της περιοχής του Σταυρού με αποτέλεσμα μετέπειτα, να αρχίσουν να έρχονται από εκεί και μετά από τους όλους όμορους νομούς, Σερρών, Δράμας, Πέλλας, Ημαθίας, Πιερίας, Χαλκιδικής και πάει λέγοντας. Εκείνο το κύμα, το μεγάλο κύμα που δέχτηκε την πρώτη πίεση ο Εύοσμος, ήταν κυρίως από ελληνικά στοιχεία των όμορων νομών. Εκεί είναι η πλευρά μου−

Και από εκεί και πέρα, έτσι όπως δηλαδή προχωρούσε η ζωή σας;

Έτσι όπως προχωρούσε η ζωή μας, μετέπειτα, ακριβώς και αυτοί οι άνθρωποι αφού εντάχθηκαν, το πρώτο κύμα εντάχθηκε με τόσο ευκολία, με ευκολία λέγοντας ότι ήτανε… δεν, ας πούμε δε μας έκαναν «κακό», σε εισαγωγικά, μας… μας συμπλήρωσαν. Αρχίσαμε πλέον, τους δεχτήκαμε με άλλο τρόπο, και ήδη το ΄72 φάνηκε πλέον ότι μεταπηδούσαμε από την πλευρά της κοινότητος που ήμασταν κάτω από 10 χιλιάδες, αυτόματα ανεβήκαμε πάνω από 12μιση χιλιάδες, με αποτέλεσμα γύρω στις εκλογές του ’80-’81, να έχουμε αριθμητικά φτάσει γύρω στις 28 χιλιάδες κόσμο, μια καλή εξέλιξη. Οπότε όλα τα επόμενα κύματα, δε μας ξένισαν, παρότι μπορεί να προερχόντουσαν και από άλλα μέρη, δηλαδή, από ό,τι είναι σε γνώση μου, έχουν έρθει από… πάλι, από γεωργιανό πληθυσμό, από ανθρώπους που προέρχονται από το Καζακστάν, Αρμενία και γενικά από τα μέρη εκείνα και ευρύτερα από περιοχές της Βουλγαρίας, ονομαζόμενοι και «βουλγαροπρόσφυγες» που προσήλθαν προς την περιοχή αυτή, χωρίς να είναι αυτό που λέγαμε, χωρίς να δεχτούμε ή να δεχτούν γκετοποίηση ή περιθωριοποίηση από εμάς. Αντιθέτως, αυτός ο κόσμος βόλεψε πάρα πολύ, ίσως και με τις γνώσεις του σε ορισμένα πράγματα, ίσως και με τα χεριά τους βασικά, τα βασικά χεριά που έλειπαν, και που συμπλήρωσαν τα περισσότερα επαγγέλματα, όπως ας πούμε όλες οι καπνοβιομηχανίες της περιοχής της δυτικής πλευράς. Μη ξεχνάμε ότι η παλιά ονομασία του Ελευθερίου Κορδελιού ήταν το «Χαρμάνκιοϊ» το λεγόμενο, όπου συναντούσαν όλα τα καρά και μετέφεραν τα καπνά τα δεματά, τα οποία πηγαίνανε για να γίνουν τα… πως τα λέγαμε… να γίνουν τα χαρμάνια, μετέπειτα τα τσιγάρα.

Και φτάνοντας σιγά-σιγά στο τέλος της συνέντευξης, για εσάς, ποια είναι η ταυτότητα του Ευόσμου; Πώς θα περιγράφατε την ταυτότητα του Εύοσμου σύμφωνα πάντα με τα δικά σας βιώματα;

Ναι… είναι… είναι αξιοσημείωτο ότι κόσμος από διαφορετικά… στρώματα… όπως λόγω καταγωγής, λόγω επαγγελματικής ενασχόλησης… κατάφεραν μέσα σε πολύ σχετικά μικρό διάστημα, να αποκτήσουν μια ταυτότητα, μια ιδιόμορφη ταυτότητα που έχει να κάνει με το τοπικιστικό πνεύμα. Δηλαδή, είναι πλέον όντως τοπικιστές, με την έννοια ότι αγαπούν, υπεραγαπούν τον Εύοσμο, το αποζητούν το καλό, το γενικότερο καλό, βέβαια όχι αναίμακτα, γιατί αρκετοί έχουνε απολέσει μεγάλα οικόπεδα που είχανε στο βωμό των καλυτέρων συνθηκών, της καλύτερης ποιότητας ζωής, με τα πολλά πάρκα, τις εκκλησιές, τους ανοιχτούς χώρους. Αντιθέτως και στο τώρα αντιλαμβανόμενος αυτήν την ταυτότητα, ο Εύοσμος παρουσιάζει μια φοβερή εξέλιξη, έχει 32 περίπου χιλιάδες, είναι νούμερο 1 στην Ευρώπη, 32 χιλιάδες νέα ζευγάρια με παιδιά στον συνοικισμό αυτό. Θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους, αν όχι ο μεγαλύτερος δήμος της Βορείου Ελλάδος, μετά τη Θεσσαλονίκη, σαν Εύοσμος, μετά το μητροπολιτικό αυτό. Και είναι πολύ σημαντικό ότι απέκτησε μια ταυτότητα, και με την κουλτούρα του, γιατί έχει ακουστεί και για τον εκπολιτιστικό του σύλλογο, έχει ακουστεί για το μουσικό εργαστήρι, το οποίο βράβευσε και με επιδότηση η τότε Μελίνα Μερκούρη, το ’84, που είναι πολύ σημαντικό, με πολλές προσωπικότητες που έχουν παρελάσει από τον Εύοσμο, με ονόματα στη μουσική που έχουν αφήσει και αφήνουν το στίγμα τους, χωρίς άλλο περαιτέρω… Απέκτησε μια ταυτότητα, μια καλή για τις δυτικές συνοικίες ονομασία. Που πλέον δε μπορούν να χαρακτηριστούν με ορούς… ας πούμε… πώς να το πω σαν σχήμα. Δε μπορούν να χαρακτηριστούν σαν «παρακατιανούς», να το πω έτσι. Είναι ένα πολύ δυναμικό κομμάτι της πόλεως της Θεσσαλονίκης και το αποδεικνύει με όλες τις εκδηλώσεις που γίνονται, με τα αυτά, και με τη συμμετοχή του σε πάρα πολλά forum.

Τέλεια λοιπόν, θα θέλατε να προσθέσετε κάτι τελευταίο;

Όχι, εύχομαι να πιάσουν τόπο!

Ευχαριστώ πάρα πολύ για τη συνέντευξη.

[00:55:00]Να ‘σαι καλά!