[00:00:00]Καλησπέρα Μιχάλη. Μπορείς να μας πεις ολόκληρο το όνομα σου;

Ναι. Μιχάλης Κρόσμαν.

Τέλεια. Είναι σήμερα Δευτέρα τρεις πέμπτου. Είμαι με τον Μιχάλη Κρόζμαν. Βρισκόμαστε στο Ξυλοκερατίδι στην Αμοργό. Εγώ ονομάζομαι Νικόλας Παράσχης. Είμαι ερευνητής στο Ιστόρημα και ξεκινάμε. Μιχάλη, θέλω να σε ρωτήσω κάτι αρχικά που ρωτάω τους περισσότερους, σαν πρώτη ερώτηση, τους κάνω αυτό σαν πρώτη ερώτηση. Θες να μας πεις λίγα πράγματα για το πού και το πότε γεννήθηκες;

Γεννήθηκα στη Γερμανία, στο Έσλινγκεν. Είναι μια πόλη κοντά στη Στουτγκάρδη. Ρίζα για ‘μενα στη Γερμανία δεν υπάρχει γιατί λόγω της καριέρας του πατέρα μου έχουμε μετακομίσει καμια δεκαριά φορές.

Τι θυμάσαι μεγαλώνοντας;

Τι θυμάμαι μεγαλώνοντας; Οτι μάλλον μεγάλωσα σε λάθος χώρα. Αυτό θυμάμαι εγώ. Δυσκολεύτηκα πάρα πολύ με τη ζωή εκεί στη Γερμανία. Πάντα μου φάνηκε πολύ σκληρή η κοινωνία. Μονότονη. Άχρωμη. Άχρωμη. Η ζωή χωρίς γεύση.

Τι θες να κάνεις μεγαλώνοντας; Τι όνειρα δημιουργούσες για τον εαυτό σου;

Νομίζω πριν έρθω στην Ελλάδα δεν είχα κάποια όνειρα, δεν είχα κάποια όνειρα απλώς υπήρχε μια δυσαρέσκεια για τη ζωή μου που έκανα εκεί πέρα.

Η θάλασσα σε γοήτευε από μικρός γενικώς;

Το ψάρεμα. Το ψάρεμα. Από μικρός φανατικός στις λίμνες και τα ποτάμια της Γερμανίας. Μ’άρεσε πάρα πολύ το ψάρεμα. Αισθανόμουνα οτι είναι ένα πράγμα που με ηρεμεί. Κοντά στη φύση, κοντά στο νερό.

Έχεις κάποιες έτσι ισχυρές αναμνήσεις ψαρεύοντας μικρός;

Θυμάμαι μια φορά ήμουν με τον παπού μου. Ψάρευα με μια μικρή βαρκούλα. Ο παππούς μου σε μια λίμνη στη Βόρειο Γερμανία είχε μια μικρή βαρκούλα και είχα πιάσει ένα πολύ μεγάλο ψάρι. Λούτσο. Ήταν ένας λούτσος του γλυκού νερού και έπιασα μόνος μου, μεσ’τη βάρκα. Ήμουν δέκα χρονών. Χάλασε ο καιρός εκεί στη λίμνη. Άρχισε να φυσάει κι αυτά. Και την ώρα που έπιανα τα ψάρια κάπως κινδύνευα, αλλά το συναίσθημα οτι έπιασα ένα μεγάλο ψάρι ήτανε τόσο δυνατό που ήτανε μεγάλη ευχαρίστηση για ‘μένα.

Πότε πρωτοψάρεψες;

Πότε; Οκτώ χρονών, εννιά χρονών; 

Και συνέχισες έτσι και μεσ’ την εφηβεία;

Ναι, ναι ναι, ναι. Συνέχισα όχι βέβαια τόσο τακτικά όσο μικρός αλλά συνέχισα, ναι. Πάντα μ’άρεσε το ψάρεμα.

Πότε είχες πρώτη επαφή με τη Μεσόγειο;

Με τη Μεσόγειο… Θα ‘μουν δεκαέξι, δεκαεφτά χρονών; Στη Γαλλία είδα πρώτη φορά τη Μεσόγειο.

Τι θυμάσαι απο 'κεί;

Ε, θυμάμαι ήταν εκεί στη Νότιο Γαλλία, ήτανε μπουνάτσα και κάπως απογοητεύτηκα γιατί μου φαινότανε σα λίμνη. Αυτό θυμάμαι, ναι. Βέβαια καμία σχέση μετά με αυτό που γνώρισα εδώ πέρα με το Αιγαίο.

Και μιας και το λες αυτό, θες να μας πεις την ιστορία του πώς κατέληξες εδώ πέρα;

Πώς κατέληξα εδώ… Λοιπόν, σπούδαζα οικονομολόγος πριν να ξεκινήσω να πέσω στα βαθιά, γιατί συγχρόνως δούλευα και σε μια εταιρεία. Μου προτείνανε να κάνω ένα break, ένα τρίμηνο, όπως το κάναμε εμείς τότε στη Γερμανία, πριν να μπούμε να κάνουμε καριέρα, να συνεχίσουμε τη ζωή μας έτσι όπως το… Όπως το φανταζότανε ο κάθε Γερμανός. Να κάνουμε ένα ταξιδάκι ένα τρίμηνο. Σ' εκείνη την εποχή το κάνανε αρκετοί νέοι και έτσι ξεκίνησα με ένα φίλο μου να πάμε Ελλάδα, Τουρκία, Αίγυπτο. Έτσι ήτανε το πρόγραμμα μας. Ήρθαμε με ωτοστοπ στην Ελλάδα. Φτάσαμε στην Αθήνα. Μ’άρεσε πάρα πολύ. Την πόλη που είδα. Ομόνοια, Αθηνάς, μυρωδιές, μπαχαρικά, φωνές. Μου φαινότανε πιο πολύ Ανατολή. Δε μου φαινότανε Ευρώπη. Μου φαινότανε Ανατολή και μ' άρεσε πάρα πολύ. Αποφασίσαμε να πάρουμε ένα καράβι να πάμε στη Νάξο. Να πάμε να δούμε το πρώτο μας νησί. Κάτσαμε δεκαπέντε μέρες στη Νάξο. Μας άρεσε πάρα πολύ γιατί μείναμε σε μια παραλία. Δεν είχε κόσμο. Ήτανε μια καινούργια εμπειρία για μας. Εκεί που ήμασταν εκεί στην παραλία, περνάει ένα μικρό καραβάκι και ρωτάγαμε εκεί πέρα κάποιους ανθρώπους: «Πού πηγαίνει το καραβάκι;» και μας είπανε: «Αυτό πάει στην Αμοργό».  Κοιτάζαμε εμείς το χάρτη. Αμοργός, εντάξει πιο ανατολικά για να πάμε μετά στην Τουρκία κι έτσι ήρθαμε εδώ στην Αμοργό. Ήτανε τέλη Απρίλη. Ήρθαμε εδώ στην Αμοργό. Ερημιά. Ήτανε απόγευμα. Φτάσαμε εδώ πέρα. Ήτανε ερημιά εδώ πέρα στο λιμάνι. Μας δώσανε ένα χάρτη από ένα καφενείο και πηγαίναμε στην πιο κοντινή παραλία που ήτανε στους Φοινικές. Κατασκηνώσαμε εκεί δεκαπέντε μέρες ψαρεύοντας. [00:05:00]Ψαρεύοντας, τρώγαμε τα ψάρια μας. Υπήρχε κι ένα μικρό περιβόλι παραδίπλα. Ερχότανε ένας παππούς κάθε τρεις-τέσσερις μέρες και μας έδωνε ό,τι είχε το περιβόλι του. Μας άρεσε πάρα πολύ. Κι αποφασίσαμε μετά απο δεκαπέντε μέρες να πάρουμε το καράβι να πάμε πιο ανατολικά, να πάμε Δωδεκάνησα και στο τέλος να περάσουμε απέναντι στην Τουρκία. Ωραία, μαζέψαμε τη σκηνή μας κι ήρθαμε εδώ στα Κατάπολα και περιμέναμε. Τη νύχτα θα περνούσε το καράβι για τα Δωδεκάνησα. Ο φίλος μου ξάπλωνε εκεί στην προβλήτα με το sleeping bag κι εγώ δεν μπορούσα να κοιμηθώ κι έκανα μια βόλτα και ήρθα εδώ απέναντι σε ένα μαγαζί. Είδα φως. Είχε ακόμα ανθρωπους εκεί πέρα.

Εδώ στο Ξυλοκερατίδι.

Ναι, ναι. Στο Μίννι. Αν σου λέει τίποτα. Το σημερινό Moon Bar. Ήτανε εκεί μια παρέα, ήτανε ντόπιοι. Είχανε κάτι μεζέδες, κάτι αυτά... Με κερνάγανε κιόλας.  Ε, ήπια και λίγο κρασί κι αυτά και μάλλον με φώτισε ο Θεός και είπα: «Δεν θα φύγω». Τώρα γιατί και πώς, 'νταξει, ήτανε μία στιγμή και λέω: «Θα κάτσω εδώ». Εκείνη την ώρα ερχότανε το καράβι. Το είδα εκεί στον φάρο. Έμπαινε το καράβι μέσα. Πάω γρήγορα απέναντι να ξυπνήσω το φίλο μου να του ανακοινώσω οτι δε θα φύγω εγώ, οτι θα μείνω εδώ πέρα. Αυτός βέβαια παρανόησε γιατί σου λέει: «Δεκαπέντε μέρες έχουμε που ξεκινήσαμε και θα συνεχίσω μόνος μου;». Κι όντως εγώ δεν μπήκα στο καράβι. Ο φίλος μου έφυγε και έκατσα εδώ πέρα.

Τι σου ‘χε κάνει τόση εντύπωση στο νησί;

Μήπως η παρέα που είδα εκεί πέρα, εκεί στο ταβερνάκι; Η ηρεμία εδω πέρα στο λιμάνι; Ένα συναίσθημα που ήτανε κάτι το καινούργιο για ΄μενα, αλλά  κάτι που σα να το είχα ξαναζήσει και σαν με... Σαν το ξαναβρήκα.

Έτσι, ο κόσμος και σε σχέση μ' αυτό που ήξερες πώς διέφερε και τι θυμάσαι; 

Θυμάμαι τη ζωντάνια απ’ τον κόσμο. Βέβαια, ήτανε μια στιγμή μόνο. Κανα δύο ώρες καθόμουνα σε ένα τραπεζάκι μόνος μου δίπλα στην παρέα αλλά τη ζωντάνια που είχε ο κόσμος. Αυτό.

Όσον αφορά το ψάρεμα, τι αναμνήσεις υπήρχαν έτσι απ’τις πρώτες;

Μετά γνώρισα έναν ψαρά εδώ πέρα, γνώρισα έναν ψαρά και μου ζήτησε μια μέρα να τον βοηθήσω να ‘ρθω μαζί του. Λέω: «Εντάξει», γιατί τον έβλεπα κάθε μέρα. Τον έβλεπα κάθε μέρα που καθάριζε τα δίχτυα του εδώ στη προβλήτα και τον κοίταζα πάντα με ενδιαφέρον να δω τι ψάρια πιάνει και τι κάνει και λοιπά. Ε, με είδε κι αυτός οτι κάθε μέρα περνούσα απο εκεί, μου λέει: «Έλα αύριο μαζί μου». Αυτό που θυμάμαι από εκείνο το ψάρεμα ήτανε κούραση. Αυτό θυμάμαι εγώ. Κουράστηκα τόσο πολύ γιατί είχε και λίγο καιρό, είχε κι αυτό... Ήτανε όλα καινούργια για ‘μενα κι αυτά. Σα να θυμάμαι σήμερα οτι κοιμόμουνα δύο μέρες μετά απ’ το ψάρεμα. Αυτό θυμάμαι. Μετά, το χειμώνα ξαναζήτησε να τον βοηθήσω γιατί θα πήγαινε σ' ένα άλλο νησί παραδίπλα να τους πηγαίνει προμήθειες, γιατί λόγω απαγορευτικού μείνανε δύο βδομάδες χωρίς καράβι. Και στο δρόμο, αυτός έριξε και κάτι παραγάδια κι αυτά και νομίζω εκεί έκανε το «κλικ» γιατί μ’άρεσε πάρα πολύ αυτό που έκανε και τα ψάρια που έπιανε, και από τότε αποφάσισα να κάνω αυτή τη δουλειά.

Πώς όμως εν τέλει κατέληξες στο να μένεις εδώ πέρα μόνιμα από το να ‘σαι σε ένα ταξίδι, να σου αρέσει πάρα πολύ, να μένεις λίγο παραπάνω; Αλλά εν τέλει είσαι πόσα χρόνια εδώ...

Αυτό ερχότανε σιγά-σιγά. Σιγά-σιγά γιατί ‘νταξει, έκατσα ένα χρόνο εδώ πέρα και μετά αναγκάστηκα να γυρίσω πίσω γιατί είχα και ένα σπίτι. Έπρεπε να αποφασίσω τι θα κάνω κι αυτά. Βέβαια, η απόφαση ήτανε πολύ ελαφρύ μετά. Λέω... Δεν μπορούσα να σκεφτώ οτι θα φύγω και οτι δε θα ξανάρθω εδώ πέρα.  Οπότε, γύρισα πίσω, έκατσα δύο εβδομάδες, να πουλήσω τα πράγματα, ν' αφήσω το σπίτι και να γυρίσω πίσω. Βέβαια, δεν είχα σκεφτεί ποτέ οτι θα μείνω για πάντα. Απλώς λέω: «Τώρα θέλω να μείνω εδώ». Τώρα τι θα γινότανε σε πέντε – δέκα χρόνια, δε το σκεφτόμουνα. Και έτσι σιγά-σιγά,  μετά από δύο χρόνια για ‘μενα ήτανε... Το είχα αποκλείσει από μέσα μου οτι θα γυρίσω πίσω.

Πώς εξελίχθηκε η ζωή σου εκεί πέρα; Ποιά ήταν τα σημαντικότερα πράγματα;

Το πιο σημαντικό ήταν να μάθω την τέχνη του ψαρά, που έτσι ακούγεται λίγο οτι «ναι, σιγά το πράγμα», όμως το επάγγελμα του ψαρά έχει πολλά.

Θέλεις να μας μιλήσεις λίγο γι’ αυτά; Την τέχνη του ψαρά... Για το επάγγελμα.

[00:10:00]Κατ’αρχήν πρέπει να μαθαίνεις για τον καιρό. Τα σημάδια που έοχυμε για τον καιρό: θα χαλάσει ο καιρός, θα φρεσκάρει ο καιρός, θα κόψει ο καιρός, όπως λέμε οτι θα μπονατσάρει. Μέχρι πόσα μποφόρ μπορώ να βγω έξω με το καΐκι, για να είμαι ασφαλής; Μέχρι πόσα μποφόρ μπορώ να ψαρέψω κιόλας, γιατί δεν είναι μόνο να ταξιδέψεις γιατί πρέπει να ψαρέψεις κιόλας. Μετά, να φτιάξεις καινούργια δίχτυα, να μπαλώνεις τα δίχτυα, να μπαλώνεις τα δίχτυα, να φτιάξεις παραγάδια, να μπορείς να δένεις κόμπους, να μπορείς να συντηρήσεις τη βάρκα, το καΐκι, το ξύλο. Να συντηρήσεις μια μηχανή, έναν κινητήρα. Είναι αρκετή πολύπλοκη η δουλειά του ψαρά.

Πέρα απ' αυτό, τι άλλο ήτανε σημαντικό για ‘σενα προχωρώντας τα χρόνια πέρα από την τέχνη του ψαρά να τη μάθεις;

Το σημαντικό για ‘μενα ήταν εδώ πέρα ήταν οτι από την πρώτη στιγμή έκανα φίλους. Έκανα φίλους, χειμώνα καλοκαίρι. Γνωρίστηκα με τους ντόπιους. Μετά από δύο χρόνια μπορούσα να μιλήσω την ελληνική γλώσσα έτσι για να, για να μπορώ να κάνω και κάποια συζήτηση. ‘Ητανε μια παρέα, παρέα ζωής ήτανε αυτή εδω πέρα, γιατί εμείς οι ψαράδε εδώ στο νησί ήμασταν κάπως ενωμένοι γιατί εκείνη την εποχή όλες οι ανάγκες... Έίχε απαγορευτικό, είχαμε' ένα περιστατικό, κάποιος ασθενής που πρέπει να τον μεταφέρουμε... Ήτανε και το ναυτικό κομμάτι εδώ του νησιού. Το καλύψανε οι ψαράδες εδώ περα. Και αισθανόμουνα πάντα οτι ανήκω σε μία ομάδα που είναι υπερήφανοι γι' αυτό που κάνουν. Τα κυκλαδονήσια σ' εκείνη την εποχή... Ο τουρισμός εδώ τουλάχιστον στην Αμοργό δεν έπαιξε μεγάλο ρόλο, το '80. Είχαμε ένα μήνα τουρισμό και καμία σχέση με αυτά που γίνεται σήμερα, οπότε... ειδικά για την Αμοργό, ο κόσμος εδώ πέρα, οι Αμοργιανοί ήτανε ψαροφαγάδες. Τρώγανε πάρα πολύ ψάρι οπότε η δουλειά και η δική μας ήτανε σημαντική και γι’αυτούς. Να υπάρχουνε οι ψαράδες εδώ. Και βέβαια πάντα το παρόν στις ταβέρνες, στα καφενεία ήτανε οι ψαράδες, χειμώνα – καλοκαίρι ήμασταν παρέα, γλέντια και λοιπά.

Ποιές θα ‘λεγες οτι είναι οι ισχυρότερες σου αναμνήσεις ψαρεύοντας εδώ πέρα;

Το πιο δυνατό συναίσθημα ήταν που έφτιαξα εγώ το δικό μου το καΐκι στη Σάμο και το ‘φερα στην Αμοργό και το πρώτο ψάρεμα που έκανα με το δικό μου το καΐκι. Αυτό ήτανε το πιο δυνατό συναίσθημα που θυμάμαι εγώ σαν ψαράς.

Πώς ήταν αυτό δηλαδή; Θέλεις να μας περιγράψεις λίγο τη διαδικασία;

Ε! Ικανοποίηση οτι εντάξει έμαθα την τέχνη. Μπορούσα να πιάσω μόνος μου ψάρια. Ήμουνα ευχαριστημένος και με το αποτέλεσμα, με τα ψάρια που έπιανα και είανι αλλιώς να γίνεσαι καπετάνιος και αλλιώς είναι να είσαι πλήρωμα γιατί έχεις όλη την ευθύνη για τη δουλειά. Έχεις την ευθύνη να γυρίσεις γερός πίσω. Έχεις την ευθύνη να πιάνεις και ψάρια.

Το να προσαρμοστείς κοινωνικά στην ζωή ενός νησιού, στον κόσμο ενός νησιού, ειδικά και τότε στα παλιά τα χρόνια, πώς ήτανε; Πώς το είχες ζήσει;

Νομίζω ήταν εύκολα για ‘μενα γιατί, για τον εξής λόγο... Πρώτο-πρώτο οι νησιώτες, ειδικά στα λιμάνια είναι ανοιχτοί άνθρωποι γιατί τον θέλουν τον ξένο, γιατί ο ξένος τους προσφέρει καινούργια πράγματα. Είχα το πλεονέκτημα που είμαι και ξένος και το αισθάνομαι και μέχρι σήμερα...  Δεν έχω, δεν έχω σόϊ εδώ πέρα. Ο κόσμος με βλέπει λίγο απ’έξω. Μπορώ να πω τη γνώμη μου πιο ελεύθερα. Δεν έχω κάποιον κουμπάρο, δεν έχω κάποιον μπατζανάκη που πρέπει να προσέξω τι θα πω. Έτσι; Αλλά νομίζω οτι παρ’ όλο που και τώρα εδώ για του Αμοργιανούς θα ‘μαι ο Γερμανός, αλλά και πάλι νομίζω με δέχτηκε ο κόσμος από την πρώτη στιγμή. Αυτά.

Αυτό. Δεν είχες αντιμετωπίσει κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα;

Όχι, όχι όχι ποτέ. Βέβαια τα πρώτα χρόνια ήτανε δύσκολα με τη γραφειοκρατία γιατί δεν είχα άδεια εργασίας. Ήμουν κάπως παράνομος εδώ περα, που δούλευα στο καΐκι. Βέβαια αυτό άλλαξε το 1989.

Τι έγινε το ογδόντα εννιά;

Πήρα την άδεια ψαρέματος.

Τέλος Μιχάλη, θες να μας πεις και λίγα πράγματα για το σύλλογο; Εν τέλει πώς κατέληξες να ασχολείσαι μ' αυτόν;

Για το Σύλλογο. Ε, λοπόν ο Σύλλογος υπάρχει εδώ και σχεδόν είκοσι χρόνια. Ήμουν από την πρώτη στιγμή, ήμουν μέλος. Εδώ και  δώδεκα χρόνια είμαι στο Δ.Σ. του Συλλόγου. Το '96 με [00:15:00]ψήφισε πρώτη φορά ο κόσμος σαν πρόεδρος και ξαναβγήκα πέρυσι. Δηλαδή είναι δεύτερη θητεία που κάνω εγώ στο Σύλλογο σαν πρόεδρος κι έχω ένα πολύ καλό Δ.Σ. Δηλαδή τα παιδιά είναι νέα παιδιά που νοιάζονται κι αυτοί για το μέλλον, για την βιωσιμότητα της αλιείας και την προστασία των αποθεμάτων οπότε έχουμε μια κοινή γραμμή. Είμαι ευτυχισμένος που όλες οι αποφάσεις απ’ το Σύλλογο βγαίνουνε ομόφωνες, γιατί αυτό διευκολύνει εμένα πάρα πολύ σαν Πρόεδρος. Έτσι; Εγώ σαν πρόεδρος απλώς εκτελώ τις αποφάσεις του Δ.Σ. και νομίζω τα πάμε αρκετά καλά. Το δεκατρία είχα την τύχη να συμμετέχω σ' ένα συνέδριο στην Ισπανία για την παράκτια αλιεία. Βλέποντας οτι τα προβλήματα τα δικά μας εδώ στα νησιά στην Ελλάδα είναι κοινά, είναι ευρωπαϊκά. Τα ψάρια μειώνονται. Και βλέποντας όμως οτι σ’ άλλες χώρες, με τα ίδια προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ψάχνανε λύσεις που εμείς εδώ πέρα ούτε τα σκεφτόμασταν. Μας κάλεσε το '14, το '15 το Υπουργείο να κάνουμε εμείς προτάσεις για ένα σχέδιο διαχείρισης. Κάτσαμε μαζί με τα παιδιά στο Σύλλογο. Φτιάξαμε ένα σχέδιο διαχείρισης εδώ για το νησί. Δυστυχώς μετά απο δύο χρόνια, το '18, το απορρίψανε από το Υπουργείο. Μεγάλη απογοήτευση για εμας εδώ πέρα γιατί για να καθόμαστε μαζί, να φτιάξουμε εμείς ένα σχέδιο διαχείρισης, δεν ήτανε πολύ εύκολο, γιατί σχέδιο διαχείρισης, αυτό σημαίνει οτι κόβουμε κι απ’το εισόδημα έτσι; Απ’το δικό μας το εισόδημα. Οπότε, μετά την απογοήτευση, μετά κάτσαμε πάλι μαζί και σκεφτόμασταν τι μπορούμε να κάνουμε. Οπότε εκεί σκεφτήκαμε να φτιάξουμε ένα crowd funding, να σταματήσουμε τον Απρίλη και το Μάη την αλιεία και αυτούς τους δύο μήνες να μαζεύουμε τα απορρίματα στις βορεινές ακτές του νησιού. Που αυτές οι ακτές είναι προσβάσιμες μόνο με τα σκάφη τα δικά μας. Φετος ξεκινήσαμε, φέτος ξεκινήσαμε, βρήκαμε λίγα χρήματα. Έχουμε μια μικρή χρηματοδότηση. Κάναμε αρκετές δράσεις και θα συνεχίζουμε. Βέβαια, ακόμα δεν καταφέραμε όλα τα σκάφη να μην ψαρεύουνε αυτούς τους δύο μήνες, αλλά είμαστε σε καλό δρόμο.

Και με αυτό θέλω να πούμε και λίγο αν είναι... Πώς έχει αλλάξει η ζωή και η αντίληψη του ψαρά στην Αμοργό μέσα στα χρόνια; Από τότε που ‘χεις πρωτοέρθει δηλαδή.

Νομίζω μέχρι το 2010 όλοι εμείς οι ψαράδες νομίζαμε οτι η θάλασσα δεν τελειώνει ποτέ. Δηλαδή τα ψάρια θα είναι άφθονα ό,τι κι αν κάνουμε. Υπήρχανε και παρανομίες. Νομίζω όχι μόνο στην Αμοργό και παντού. Τα βλέπαμε αυτά. Δε μας αρέσανε αυτά αλλά λέγαμε:  «Εντάξει τώρα, αφού πιάναμε και βγαίναμε...». Πιάναμε ψάρια, λέμε: «Εντάξει τώρα, θα συνεχίσει έτσι». Απ’το 2010 και μετά όμως, η κατάσταση άλλαξε δραματικά. Δηλαδή πήρανε τον κατήφορο και το βλέπαμε κάθε μέρα στο εισόδημα. Δηλαδή στην παραγωγή που φέρναμε εμείς εδώ στο λιμάνι, οτι κάθε χρόνο ήτανε και λιγότερο. Μετά πλάκωσε και η κρίση εδώ στην Ελλάδα, οπότε μειωθήκανε οι τιμές των ψαριών. Μειώθηκε και η παραγωγή όπως είπαμε, ενώ το πετρέλαιο και τα δίχτυα, οι τιμές ανεβήκανε. Οπότε ήτανε νομίζω η λύση που θέλαμε να δώσουμε εμείς για την βιωσιμότητα της αλιείας, ήτανε μονόδρομος. Αν θέλουμε να υπάρχει και σε δέκα χρόνια, ψαράς εδώ απάνω στο νησί.

Ποιό νομίζεις οτι είναι το μέλλον;

Των ψαράδων;

Ναι, ναι εδώ.

Ε, δε ξέρω. Δε ξέρω πώς είναι το μέλλον. Εμείς βέβαια απ’το Σύλλογο θα κάνουμε τα πάντα να υπάρχει μέλλον. Ελπίζω να φτάνει αυτό που κάνουμε. Βέβαια θέλουμε να κάνουμε κι άλλα πράγματα. Θέλουμε να κάνουμε κι άλλα πράγματα σιγά-σιγά, σταδιακά. Και βέβαια με το πρόγραμμα το δικό μας, η ελπίδα, η προσωπική μου ελπίδα είναι να γίνει παράδειγμα και γι' άλλα νησιά, αλιευτικές κοινότητες και λοιπά.

Μ’αυτό Μιχάλη θα ήθελα να σε ευχαριστήσω πάρα πολύ που μοιράστηκες την ιστορία σου μαζί μας. Δε ξέρω αν θες να συμπληρώσεις κάτι.

Όχι, νομίζω καλά είναι.

Καλά. Ευχαριστώ πάρα πολύ Μιχάλη. Να είσαι καλά.

Τίποτα.