[00:00:00]Είναι Κυριακή, 19 Δεκεμβρίου 2021, είμαι με τον Βασίλη Καραμπατζάκη στη Σταυρούπολη Ξάνθης, εγώ ονομάζομαι Σάντυ Μακροπούλου, είμαι ερευνήτρια στο Istorima και ξεκινάμε. Βασίλη, θέλεις να μου πεις λίγα πράγματα για την ζωή σου, για εσένα;

Λοιπόν, είμαι γέννημα θρέμμα Σταυρουπολίτης. Εδώ γεννήθηκα, εδώ μεγάλωσα. Έφυγα απ' την Σταυρούπολη πέντε χρόνια που ήταν οι σπουδές μου. Ξαναγύρισα πίσω. Δουλεύω πλέον εδώ τώρα σαν, στην Σταυρούπολη, σαν εκπαιδευτικός φυσικής αγωγής τα τελευταία είκοσι χρόνια. Τι άλλο; Έχω ασχοληθεί, ασχολούμαι με το μουσείο. Έχω και ασχολούμαι με διάφορες δραστηριότητες που έχουν να κάνουν με τα χόμπι που έχω. Και περνάω την ζωή μου εδώ. Τι άλλο παραπάνω; Τι θέλεις;

Πώς είναι η ζωή στην Σταυρούπολη;

Η ζωή στην Σταυρούπολη, κοίταξε, η ζωή στην Σταυρούπολη έχει να κάνει με δύο είδη ανθρώπων. Αυτοί που δεν μπορούν να φύγουν κι αυτοί που δεν θέλουν να φύγουν. Αυτοί που δεν θέλουν να φύγουν, βρίσκουνε για να περάσουν τον καιρό τους. Έχει, εντάξει, είσαι κοντά στη φύση, κοντά στο, είσαι μέσα, όχι κοντά, είσαι μέσα στη φύση. Μπορείς να έχεις δραστηριότητες όλο τον χρόνο, οτιδήποτε έχει να κάνει με την φύση. Απ' την άλλη μεριά, ναι, είναι δύσκολα τα πράγματα. Είναι, για τους νέους ανθρώπους είναι δύσκολα, γιατί δεν υπάρχουνε μεγάλη διέξοδος για να  κατευθυνθείς εκεί. Δεν υπάρχει δραστηριότητες. Δεν έχεις πολλούς φίλους. Έχεις να κάνεις με πολύ λίγα άτομα, αλλά η Ξάνθη βρίσκεται στα είκοσι επτά χιλιόμετρα. Πιστεύω ότι όποιος έχει ανάγκη και θέλει, θα βρει κάτι να γεμίσει την ημέρα του. Αυτό.

Από 'δω και πέρα τι σκέφτεσαι;

Σε σχέση με τι; 

Σε σχέση με την ζωή σου, με το μουσείο, με το χωριό.

Κοίταξε να δεις, εντάξει, σίγουρα θα το υπηρετώ το μουσείο. Δεν υπάρχει περίπτωση. Είναι κάτι το οποίο μ' αρέσει. Με γεμίζει. Στο χωριό μου θα συνεχίσω να ζω, γιατί η ζωή μου πλέον νομίζω ότι εδώ θα 'ναι. Θα προσπαθήσω να κάνω την ζωή μου όμορφη και ήρεμη όσο πρέπει. Μακριά από τα κέντρα και από τις τρέλες τις αστικές και μεγάλες τρέλες. Κατά τα άλλα, θέλω να κάνω ταξίδια. Θέλω να γυρίζω τον κόσμο, αλλά πάντα θέλω να γυρίζω πίσω στον τόπο μου, στον χώρο που μεγάλωσα και που μου είναι οικείος και με ηρεμεί. 

Βρισκόμαστε στο Λαογραφικό Μουσείο Σταυρούπολης «Σταύρος Καραμπατζάκης». Είναι ένας χώρος που στεγάζεται στην Εφορία Καπνού. Ο δήμος μας παραχώρησε αυτόν τον χώρο. Και εκθέτουμε τα διάφορα εκθέματα, τα οποία άρχισε να συγκεντρώνει ο πατέρας μου από τα μέσα της δεκαετίας του '60 και υπήρχανε εκτεθειμένα στο καφενείο που είχαμε στην πλατεία του χωριού. Διάφοροι λόγοι υγείας, το '85 ανάγκασαν τον πατέρα μου να κλείσουμε το καφενείο, να τα μαζέψει αυτά. Και περίπου στις αρχές της δεκαετίας του '90 μας παραχωρήθηκε αυτός ο χώρος, όπου εκθέτουμε τα πράγματα, τα οποία είναι κατά συντριπτική πλειοψηφία, να μην πω 100%, αλλά 95% από την Σταυρούπολη. Είναι διάφορα πράγματα, τα οποία υπήρχανε στα σπίτια των ανθρώπων εδώ, που είχανε, έχουνε σχέση με την οικοτεχνία, έχουνε σχέση με τα διάφορα δωμάτια και χρήσεις μέσα στο σπίτι. Όπως επίσης και πολλά γεωργικά και κτηνοτροφικά εργαλεία. 

Πώς έφτασαν στα χέρια του πατέρα σου όλα αυτά τα αντικείμενα;

Ξεκίνησε να μαζεύει, μάλλον ό,τι του κινούσε το ενδιαφέρον. Κι ό,τι ήτανε παράξενο. Κι ό,τι ήτανε κάτι το οποίο δεν το χρησιμοποιούσανε οι άνθρωποι, άρχισε να τα μαζεύει ο πατέρας μου, να τα συλλέγει, να τα συγκεντρώνει. Και κάποια στιγμή άρχισε να τα εκθέτει στους τοίχους του καφενείου. Αυτό εδώ σιγά σιγά άρχισε να μεγαλώνει η συλλογή, άρχισε να οργανώνεται, άρχισε να ομαδοποιείται. Και σε κάποιο σημείο και μετά οι Σταυρουπολίτες, όταν θέλανε να κάνουν μια ανακαίνιση, να γκρεμίσουν το παλιό τους το σπίτι, φώναζαν τον πατέρα μου κι εγώ καμιά φορά μέσα, μικρό παιδί, να πάμε και να δούμε οτιδήποτε μας κινούσε το ενδιαφέρον και την περιέργεια να το συλλέξουμε. Έτσι, λοιπόν, δημιουργήθηκε όλος αυτός ο χώρος.

Εσένα πώς προέκυψε το ενδιαφέρον σου για όλα αυτά τα παλιά αντικείμενα;

Εντάξει. Εγώ μεγάλωσα μέσα σ' αυτά. Έχω ζήσει μαζί τους. Ξέρω [00:05:00]όλη την χρήση τους. Μπορώ να σου πω και κάποια ιστορία πίσω από κάθε ένα αντικείμενο. Ήταν αυτό, ήταν η μεταλαμπάδευση του γονιού, των γονιών, γιατί ήταν κι η μάνα μου μαζί μέσα, προς τα παιδιά τους, προς εμένα και προς τον αδερφό μου. Απόλυτα φυσιολογικό!

Θέλεις να μου πεις την ιστορία πίσω από κάθε-

Άμα ξεκινήσουμε να λέμε ιστορίες, λοιπόν, το κάθε αντικείμενο είχε μια δικιά του ιστορία. Ανάλογα με τι πέφτει στα χέρια μου ή πώς είναι η συζήτηση, μπορώ να σου πω μια ιστορία. Να σου πω για την ιστορία για το γραμμόφωνο που υπήρχε εδώ πέρα. Και αυτό το γραμμόφωνο διάφορα, με τους ήχους αυτού του γραμμοφώνου γινόταν διάφορα πάρτι, διάφορες γιορτές. Και πολλά παιδιά μάθανε να χορεύουν στο χαγιάτι ενός σπιτιού ακούγοντας τις νότες του γραμμοφώνου. Μπορώ να σου πω για την διαθήκη κάποιου Ματάνη που είναι του 1879, που την έχουμε σε φωτοτυπία, γιατί είναι πάρα πολύ ευαίσθητη. Μπορώ να σου πω για το λεξικό της ελληνο-εσπεραντικής γλώσσας, όπου υπήρχε φροντιστήριο εσπεραντικής γλώσσας στον Μεσοπόλεμο. Μπορώ να σου πω για το χαλί που δώρισαν οι Σταυρουπολίτες στον διευθυντή της Αγροτικής Τράπεζας. Τι να σου πω τώρα! Έχει, έχει πάρα πολλά, έχει πάρα πολλά να σου πω, αρκεί να... Για το αβάκιο, για τις ραπτομηχανές, για τον ασύρματο που έπεσε, μάλλον που πήραν κάποιοι Σταυροπουλίτες από ένα γερμανικό αεροπλάνο που καταρρίφθηκε κάπου στα στενά του Νέστου. Έχει διάφορες ιστορίες. Είναι ζωντανό το μουσείο. Δηλαδή, σου μιλάει. Κάθε αντικείμενο σου λέει και μια ιστορία. Δεν έχω τίποτα άλλο να σου πω πάνω σ' αυτό.

Να τις ακούσουμε τις ιστορίες;

Ναι. Να τις ακούσουμε! Να σου πω... Α, λοιπόν να σου πω μια ιστορία για αυτά εδώ πέρα τα ποτηράκια. Λοιπόν, αυτά τα μικρά ποτηράκια που βλέπεις, τα γυάλινα, είναι ποτηράκι παγωτού. Όταν, λοιπόν, οι παππούδες πρόσφυγες από την Μικρά Ασία σκορπιστήκανε στον ελλαδικό χώρο, ένας, ένας, ένας Μικρασιάτης έφτασε στην Κεφαλλονιά. Εκεί, λοιπόν, πήγε παραπαίδι σ' ένα μαγαζί όπου κατασκεύαζαν και παγωτό. Έμαθε την τέχνη του παγωτού. Και έμαθε όμως μετά από δυο, τρία χρόνια ότι οι υπόλοιποι Μικρασιάτες πρόσφυγες και το σόι τους είχαν έρθει εδώ στην Σταυρούπολη. Οπότε λοιπόν έφυγε από το Ιόνιο -Κεφαλλονιά νομίζω- κι ήρθε Σταυρούπολη. Άνοιξε ένα μαγαζί εδώ κι άρχισε να, έφερε διάφορες μηχανές όπως είναι αυτές εδώ πέρα κι άρχισε να κατασκευάζει παγωτό.  Υπήρχε η μηχανή, έχουμε την μηχανή, λοιπόν, που κατασκεύαζε αυτός ο Καραγιώργης το παγωτό, βάζοντας μέσα σ' ένα ειδικό δοχείο το γάλα και δεν ξέρω τι άλλο πηκτικό μέσον. Γύρω γύρω έβαζε πάγο κι αλάτι. Και γυρνώντας μία φτερωτή μέσα γινόταν παγωτό. Αυτό εγώ είχα την τύχη να το δοκιμάσω. Ήταν ένα, έβγαινε μόνο κρέμα. Ήτανε πανέμορφο, πεντανόστιμο. Και σε πέντε λεπτά γινότανε γάλα. Αυτή είναι μία ιστορία η οποία μπορούμε να δούμε απ' την μηχανή του παγωτού μέχρι και τα μπολάκια που σερβίριζε ο ίδιος ο άνθρωπος το παγωτό του. Άλλο τι να σου πω; Να σου πω από δω πέρα; Να σου πω για το... Εδώ, λοιπόν! Αυτό εδώ πέρα είναι ένα εργαλείο όπου σημάδευαν τα άλογα. Είναι, έχει τον αριθμό ογδόντα εφτά. Το πύρωναν. Και σημάδευαν τα άλογα που υπήρχαν πάνω στο στρατόπεδο, εδώ πέρα που υπήρχε. Να σου πω για την αλώνα. Το μεγάλο ξύλινο αυτό εδώ που αλώνιζαν το σιτάρι στα αλώνια. Για τις -που βλέπουμε εδώ πέρα- τις, τον καπνό. Η κύρια ασχολία! Με την καλύτερη ποιότητα καπνού. Ο καπνός, ο μπασμάς, το μικρό το φύλλο. Όπου η περιοχή της Σταυρούπολης, η περιοχή του ΣουΓιαλεσί ήταν ονομαστά τα καπνά. Και είχανε από τις καλύτερες τιμές του καπνού. Τα βάρη, τα οποία, μάλλον μονάδα μέτρησης, είναι η οκά. Αυτά τα δισκάκια που βλέπουμε εδώ πέρα τώρα είναι μονάδα μέτρησης και υποδιαιρέσεις της οκάς, δηλαδή τα δράμια. Διάφορα ρούχα, τα οποία υπήρχαν εδώ. Δηλαδή, αυτά εδώ πέρα, οι πάνες, τα φασκιά, διάφορες νυχτικιές που ήτανε προικώα.  Η εξέλιξη στο φως. Μπορούμε να δούμε, το φανάρι που χρησιμοποιούσε εκεί ο σταθμάρχης. Απ' την μία μεριά, είναι κόκκινο και απ' την άλλη πράσινο για να φεύγουνε τα τρένα. Μπορούμε να δούμε τις δύο λυχνίες ασετιλίνης, οι οποίες χρησιμοποιούσαν οι εργάτες στις γαλαρίες στα τρένα. Μπορούμε να δούμε αυτά εδώ πέρα, τους δύο φανούς, οι οποίοι υπήρχανε σε διάφορες γωνίες της Σταυρούπολης. Και υπήρχε ένας υπάλληλος του δήμου, ο οποίος κάθε πρωί τα έσβηνε και [00:10:00]κάθε βράδυ τα άναβε για να υπάρχει δημοτικός φωτισμός. Ο μπούφος και διάφορες τσακμακόπετρες. Και διάφορες ίσκιες. Ίσκα είναι αυτό που παίρνει φωτιά από την σπίθα, τα οποία τα χρησιμοποιούσανε συνήθως για να, το βράδυ, όταν πηγαίνανε για να σπάσουν, για να μαζέψουν τα φύλλα του καπνού. Εδώ πέρα μπορούμε να δούμε τη γωνία της κουζίνας. Διάφορες σκάφες ξύλινες, πινακωτές, εκείνο που έβαζαν το ψωμί για να φουσκώσει. Ο σοφράς, το μικρό, το χαμηλό το τραπέζι. όπου εκεί πέρα τρώγανε η οικογένεια, γιατί συνήθως ένα δωμάτιο ήταν λειτουργικό απ' τα μεγάλα, ειδικά τον χειμώνα, απ' τα μεγάλα τα σπίτια, λόγω κρύου. Στάμνες. Διάφορα σκεύη κουζινικά. Το μουσλούκι, σε τοπική διάλεκτο, μάλλον τούρκικη. Είναι το, ο νιπτήρας, όπου εκεί βάζανε νερό και πλενόταν το πρωί. Διάφορα κόσκινα και γουδιά, όπου χρησιμοποιούσαν για να κάνουνε, να σπάνε το σιτάρι ή το καλαμπόκι και να κάνουνε αλεύρι. Ξύστες και λανάρες για να ξύνουνε το μαλλί των προβάτων και μετά να το πηγαίνουνε στην ρόκα, για να δημιουργούν τις κλωστές. Διάφορες μηχανές του καφέ. Και για να ψήνουν τον καφέ, αυτές εδώ οι δύο οι μαύρες. Και για να τον αλέθουν αυτή είναι επαγγελματική μηχανή. Αυτή είναι οικιακή μηχανή. Είναι μηχανές που αλέθανε τον καφέ. Λοιπόν. Υπήρχανε δύο πεταλωτές στην Σταυρούπολη, όπου πεταλώναν τα άλογα και τα γαϊδούρια. Τους έχουμε εδώ το ξυστρί, αυτό που ξύναν τα πέταλα και διάφορα πέταλα. Τον ασύρματο που είχαμε, που είχανε βρει δυο Σταυρουπολίτες στο γερμανικό το αεροπλάνο. Ξύστρες και λανάρες. Οι μπομπίνες από τον κινηματογράφο, ο οποίος λειτουργούσε μέχρι και στα μέσα της δεκαετίας του '80 περίπου εδώ, στην Σταυρούπολη. Αυτά συγκεκριμένα, έχουν επίκαιρα μέσα. Σφραγίδες από την σφραγίδα του ταχυδρομείου, όταν η Σταυρούπολη ήταν υπό βουλγάρικη κατοχή, με βουλγάρικα γράμματα και σφραγίδα βουλγάρικου ταχυδρομείου. Η γωνιά του πατέρα μου! Ο πατέρας μου. Το ναυτικό του φυλλάδιο, που ήτανε ναύτης. Κονδύλια και αλφαβητάρια διάφορα. Οι αμπάρες, οι μεγάλες οι κλειδαριές τις οποίες τις χρησιμοποιούσαν για να κλειδώνουνε τις αυλόπορτες. Επειδή συνήθως αυτά τα σπίτια εδώ είχανε και περιμετρική τοιχοποιία, οπότε η αυλή ήταν εσώκλειστη. Μηχανές ραψίματος. Η τελευταία από 'δω, η αριστερή, είναι μηχανή τσαγκάρη. Είναι για να ράβουν δέρματα. Από πίσω είναι διάφοροι πίνακες, οι οποίοι... Εκείνος εκεί ο πίνακας υπήρχε στο Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο. Γι' αυτό λέω ότι τεράστιο, η συντριπτική πλειοψηφία των εκθεμάτων εδώ είναι από την Σταυρούπολη. Τσαρούχια. Και διάφορα άλλα παπούτσια. Δώρο από κάποιον γαμπρό Σταυρουπολίτη τσαρούχια της προεδρικής φρουράς γνήσια. Και, επίσης, εδώ διάφορα κέρματα και αναμνηστικά από διάφορες περιοχές έπεσαν στα χέρια μας. Η γωνιά με τα καριοφίλια και τα σπαθιά. Εκείνο το καριοφίλι το μεγάλο μαζί με το πρώτο το σπαθί το σκούρο, το σκουριασμένο έχει βρεθεί σε μια μεσοτοιχία εδώ, στην Σταυρούπολη. Το σπαθί αυτό ανήκε σε κάποιον Βασιλειάδη, ανθυπολοχαγό στους, από τους πρώτους νεκρούς στους Βαλκανικούς πολέμους. Ήτανε γαμπρός εδώ, στην Σταυρούπολη. Αυτή η κούνια έχει μεγαλώσει εφτά αγόρια. Είναι αγορασμένη από την Δράμα. Είναι χειροποίητη. Έπεσε από τα τελευταία εκθέματα που βρήκαμε. Αυτά! Ναι. Το αβάκιο ήρθε απ' τη Ρωσία, από Πόντιους πρόσφυγες που μετά τον διωγμό τους από την Μικρά Ασία ανέβηκαν επάνω στην Ρωσία και κάποιος, κάποιοι κατέβηκαν και ήρθαν εδώ. Αυτό συγκεκριμένα είναι ρώσικο. Οι ραπτομηχανές ήταν προικώα. Συνήθως, τα έδιναν προίκα. Ήτανε μέσα, ας πούμε, στην προίκα της νύφης υπήρχε και μία ραπτομηχανή. Αυτά εδώ πέρα ήτανε, είναι παγούρια, τα οποία τα χρησιμοποιούσανε οι βοσκοί. Αυτό εδώ. Τα υπόλοιπα παγούρια είναι λίγο πιο καινούριας τεχνοτροπίας. Αυτό εδώ κι εκείνο εκεί πέρα, αυτά τα δύο, ας πούμε, κι εκείνο το τρίτο είναι πράγματα τα οποία μας τα άφησαν εδώ, επειδή, έτσι για να συμπληρώσουν. Μάλλον, μας τ' άφησαν στο καφενείο, γιατί βλέποντας κάτι, ήθελαν, ήθελαν κάτι ν' αφήσουν, ήθελαν κάτι να προσφέρουνε. Τι άλλο να σου πω; Κάτσε λίγο να δούμε από δω πέρα έτσι. Α! Το αυτό. Είπαμε για την Εσπεράντο. Το ελληνο-εσπεραντικό λεξικό, το οποίο είναι [00:15:00]του 1929. Υπήρχε Όμιλος Εσπεραντικής Γλώσσας. Η Εσπεράντο είναι μια γλώσσα τεχνική. Δημιουργήθηκε από έναν Εβραίο οφθαλμίατρο, κάπου στην Κεντρική Ευρώπη, δεν θυμάμαι σε ποια χώρα, και ο σκοπός τους ήταν να συνεννοηθούν οι κάτοικοι που υπήρχανε σε μία πόλη, που ήτανε, νομίζω, στην Ουγγαρία, Ούγγροι, Ρώσοι, Εβραίοι και δεν είχανε μεταξύ τους επαφή, αλλά είχανε μεταξύ τους ανταγωνισμό και προστριβές. Κι αυτός ο Εβραίος γιατρός σκέφτηκε ότι δημιουργώντας μία γλώσσα την οποία θα χρησιμοποιεί ευρωπαϊκές ρίζες και ευρωπαϊκές λέξεις θα ήταν πολύ πιο εύκολο να την μάθουν οι Ευρωπαίοι. Και πολύ πιο εύκολα, όταν θα τους μιλούσαν, όταν θα την μάθαιναν παράλληλα με την μητρική τους γλώσσα, θα μπορούσαν να συνεννοηθούν.  Οπότε οι προστριβές κι ο ανταγωνισμός που υπήρχαν στις κοινότητες τοπικές θα είχανε απαλειφθεί με αποτέλεσμα να μην έχουνε, να μην υπάρχουνε βίαιες αντιδράσεις και διάφορες εχθρικές ενέργειες. Εντάξει. λειτούργησε αυτό εδώ. Υπάρχουν ακόμη και τώρα, υπάρχει, υπάρχει και έδρα εσπεραντικής. Έχουνε μεταφραστεί και στην εσπεράντο διάφορα του Γκαίτε, του Σαίξπηρ, διάφορα έργα. Εντάξει. Φαντάζομαι ότι εξοστρακίστηκε από την γαλλική και την αγγλική γλώσσα, όταν πλέον μπήκανε μέσα οι σκοπιμότητες. Αυτή η γλώσσα ξεκίνησε περίπου στα τέλη του 1800, 1850, '70 νομίζω, δεν είμαι σίγουρος. Εδώ πέρα υπήρχε κάποιος, ένας φαρμακοποιός κι ένας δικολάβος, όπου αυτοί εδώ δημιούργησαν το φροντιστήριο της εσπεραντικής γλώσσας, όπου εδώ πέρα βλέπουμε το λεξικό της ελληνο-εσπεραντικής γλώσσας. Ήτανε από τις τάσεις που είχε η Σταυρούπολη. Υπήρχε μια ποιότητα και μία έφεση και προς τον πολιτισμό και προς την εκπαίδευση και προς την κουλτούρα. Η οποία συνεχίστηκε αρκετά χρόνια, αλλά λόγω των προβλημάτων αστυφιλίας ή, ξέρω κι εγώ, μετανάστευσης, πλέον έχει ξεπέσει όλο αυτό εδώ. Έχουνε, έχουμε μείνει πολύ λίγοι. Όπως και στα γύρω χωριά. Γιατί ήτανε μια κοινότητα και των, στην περιοχή αυτή της ΣουΓιαλεσί, που λέμε, την περιοχή του Δήμου Σταυρούπολης. Μπορεί ν' αριθμούσε συνολικά πάνω από είκοσι χιλιάδες κόσμο τότε. Κάτσε, να σου βάλω λίγο ν' ακούσεις τώρα! Ν' ακούσεις τώρα. Λοιπόν. Αυτό εδώ είναι ένα γραμμόφωνο. Εντάξει; Θα το κάνω εγώ, γιατί το ελατήριο του είναι πολύ ευαίσθητο κι έχουμε... Λοιπόν. Ε; Καθαρά μηχανική αναπαραγωγή ήχου. Η βελόνα του είναι βελόνα. Εντάξει; Ο δίσκος εβδομήντα εφτά στροφών. Χαραγμένος κανονικά. Κι εδώ είναι το ηχείο. Αυτό είναι φορητό. Αυτό είναι γραμμόφωνο από 'δω και πάνω. Αυτό το χρησιμοποιούσανε, ήταν εύκολο στην μετακίνηση  και - ή στις εκδρομές. Κι αυτό εδώ κάτω έχει το ντουλαπάκι του που έχει διάφορους δίσκους μέσα. Αυτά. Α! Έλα να σου δείξω. Λοιπόν. Εδώ λοιπόν, είχαμε στην Σταυρούπολη, στην περίοδο του [00:20:00]πολέμου υπήρχε η σειρήνα. Αυτή είναι μια σειρήνα χειροκίνητη. Λειτουργεί ακόμη. Άκου! Λοιπόν. Αυτή η σειρήνα είναι ενταγμένη ακόμη και τώρα στον Παρμενίωνα. Δηλαδή, που έγιναν πριν από κανένα πεντάμηνο, εξάμηνο μία άσκηση ήρθαν για να δουν ότι όντως υπάρχει και όντως λειτουργεί. Λοιπόν. Τι άλλο να σου πω; Τι άλλο να σου πω; Πες μου! Τι άλλο; 

Μία διαθήκη που μου είπατε.

Α! Η διαθήκη. Ναι, ναι, ναι, ναι! Λοιπόν. Αυτή, λοιπόν, είναι μία διαθήκη. Είναι φωτοτυπία, γιατί ο πρωτότυπος είναι πολύ ευαίσθητος, σπάει, όταν ανοίγεις. 1879. Είναι κάποιος Ματάνης, ο οποίος είναι εδώ, Σταυρουπολίτης. Είναι πολύ όμορφη για να την διαβάσεις. «Εγώ έχω σώας τας φρένας, ίνα μην απολέσω και ίνα μη πικράνω τα παιδιά μου, συντάσσω αυτό». Είναι πολύ όμορφο σαν κείμενο. Τέλος πάντων. Λοιπόν. Η ιδιαιτερότητα αυτής της διαθήκης είναι ότι για να 'ναι, να έχει ισχύ στον χριστιανικό τομέα και στον μουσουλμανικό έπρεπε να έχει σφραγίδες και από το, από την Ιερά Μητρόπολη Ξάνθης, αλλά έπρεπε να έχει και απ' τον Μουφτή, φαντάζομαι, από τον νομάρχη, απ' τον δήμαρχο. Γιατί το 1879 ήμασταν υπό τουρκική κατοχή εδώ. Όπου, λοιπόν, η τούρκικη αρχή έβλεπε σφραγίδα της Μητρόπολης, δεν το σφράγιζε. Οπότε, λοιπόν, η Ιερά Μητρόπολη Ξάνθη έκανε αυτό σαν ιδεόγραμμα. Το βλέπεις. Μπορείς να διακρίνεις: «Ιερά Μητρόπολις Ξάνθης και Περιθωρίου». Αυτό δεν το καταλάβαιναν οι Τούρκοι. Έμπαινε αυτή εδώ, οπότε βεβαίωνε το γνήσιο της διαθήκης στον χριστιανικό τομέα. Έβαζαν και οι μουσουλμάνοι, Τούρκοι, την σφραγίδα τους εδώ, οπότε είχε ισχύ η διαθήκη παντού. Είναι αυτό. Είναι από τα κειμήλια που έχουμε. Όπως είπα, αυτό είναι το, βλέπεις: «Σταυρούπολη 1824», στο κέντρο το γράφει αυτό εδώ. Το φλάμπουρο που υπήρχαν εδώ, απέναντι από τον Νέστο υπήρχανε Βλάχοι. Και το φλάμπουρο ήτανε το, λένε ότι το ξεκινούσε να το πλέκει η μάνα όταν γεννιόταν αγόρι. Και το χρησιμοποιούσανε ο πρώτος χορευτής στον γάμο του παιδιού της. Επάνω είχε τρία μήλα. Τα βάζανε εκείνη την στιγμή για να δείξουνε, για να 'ναι καλά και γλυκά όπως τα μήλα. Και γενικά είναι συμβολικό, συμβολική σημαία των Βλάχων και των Σαρακατσάνων, νομίζω. Αυτό. Τι άλλο; Δεν έχω κάτι άλλο να σου πω συγκεκριμένο. Ρώτα μου κάτι, αν θέλεις. 

Θα σας ρωτούσα άμα έχετε κάποια άλλη ιστορία που να θυμάστε πώς έφτασαν τα αντικείμενα; Κάποιο συγκεκριμένο αντικείμενο πώς έφτασε-

Πώς έφτασε κάποιο αντικείμενο. Α! Έλα να σου δείξω. Αυτό, ας πούμε, το αντικείμενο. Αυτό, λοιπόν, το αντικείμενο εδώ πέρα ήταν ένα πιάτο, που μια γιαγιάκα έδινε τροφή στις κότες της. Το είδε ο πατέρας μου αυτό, λέει, της το ζήτησε, της το 'δωσε. Είναι του 1875 νομίζω κάπου. Αλλά τώρα δεν φαίνεται καλά 'δω πέρα. Βλέπεις ότι είναι τέτοιο. Αυτό είναι από τα όμορφα. Όπως επίσης και αυτό. Ιστορία! Το βρήκαμε στην αποθήκη του παππού που είχε καφενείο. Αυτό εδώ πέρα είναι ένα μπουκάλι. Βλέπεις αυτή την μπίλια; Αυτό γέμιζε με αναψυκτικό ανθρακούχο, γυρνώντας αυτό κάτω, το ανθρακικό πίεζε αυτή την μπίλια κι ερχόταν και σφράγιζε. Για να την ανοίξεις έβαζες μέσα ένα ξυλάκι, το πατούσες μέσα, έπεφτε η μπίλια κάτω, η οποία ήτανε βλέπεις έτσι όπως είναι κατασκευασμένη δεν φεύγει. Οπότε, το 'πιναν. Το ξαναγέμιζαν. Το γύριζαν ανάποδα. Φράκαρε αυτό εδώ πέρα κι ήτανε πολλαπλών χρήσεων. Τι άλλο; Α! Αυτό εδώ πέρα, το κασελάκι του λούστρου, είναι το τελευταίο απόκτημα του πατέρα μου. [00:25:00]Αυτό το πήρε από κάποιον, το πήρε από κάποιον ο οποίος το λειτουργούσε. Και μάλιστα μέσα έχουμε αφήσει ακόμη και τα κέρδη. Έχει λεφτά μέσα. Του το πήρε έτσι. Το αγόρασε και το πήρε και το 'φερε εδώ πέρα. Είναι απ' τα τελευταία πράγματα τα οποία έχει πάρει. Θερμοφόρα! Αυτή είναι θερμοφόρα. Κι αυτή εδώ πέρα είναι ένα τηγάνι περίεργο, που κάνεις, εδώ μέσα το λέμε πατλάκια. Έξω το λένε ποπ κορν. Τι άλλο; Τι άλλο; Ιστορία, πώς μας ήρθε στο-.

Θυμάσαι μήπως το πρώτο απόκτημα; Ή ξέρουμε ποιο είναι το πρώτο απόκτημα;

Το πρώτο απόκτημα είναι ένα, μάλλον ξεκίνησε από ένα ασημένιο δολάριο Αμερικής, το οποίο το κόλλησε στο - πάνω από ακριβώς από τα ράφια που ήτανε στην κουζίνα του καφενείου. Από εκεί ξεκίνησε. Εκείνο ήταν το πρώτο πράγμα, το οποίο έβαλε επάνω ψηλά, γιατί του άρεσε, έτσι. Ήτανε διαφορετικό, ήτανε ασημένιο, ήτανε δολάριο, ήτανε Αμερική, ας πούμε, στη μέση του '60, ήτανε Αμερική. Κι από 'κει ξεκίνησε. Όχι, νομίζω ότι αυτό ήταν το, όχι νομίζω. Είμαι σίγουρος ότι έγινε αυτό. Τώρα από εκεί και πέρα το δεύτερο, τρίτο. Ήδη είχε αρχίσει να συγκεντρώνει πράγματα, τα οποία όμως δεν τα είχε εκτεθειμένα. Τα 'χε, ας πούμε, στο υπόγειο, στην αποθήκη. Τα 'χε κάπου. Κάποια στιγμή άρχισε κι έκανε μια γωνία, βάζοντας, πρώτα έβαλε τα καριοφίλια. Αυτά εδώ τα καριοφίλια και το... Χωρίς το μεγάλο. Το μεγάλο το βρήκαν μετά. Και σιγά σιγά, ας πούμε, άρχισε να κάνει, έτσι, να πλουταίνει η συλλογή. 

Πώς αποφασίσατε να δημιουργήσετε το λαογραφικό μουσείο;

Αυτό ήτανε ένα όνειρο του πατέρα μου. Δεν ήθελε να τα εξαφανίσει αυτά εδώ πέρα τα πράγματα. Ήταν η ζωή του αυτό! Όταν στην αρχή μας είχε παραχωρήσει ο δήμος ένα μικρό, μια μικρή αίθουσα κάτω απ' τη δημαρχία, ο πατέρας μου ήταν εκεί μέσα. Εκεί ήταν είκοσι τέσσερις, δεκατέσσερις ώρες, δώδεκα, με δεκατέσσερις ώρες εκεί μέσα. Δεν μπορούσε να φύγει! Δεν-. Του ήτανε αδιανόητο. Του άρεζε αυτό το πράγμα. Είναι όμορφο να εκθέτεις και να μιλάς στους ανθρώπους για το τι υπήρχε. Το πώς κάναν την δουλειά τους. Και τι διαφορά υπάρχει με το τώρα. Δηλαδή πολλά πράγματα αυτονόητα πατώντας ένα κουμπί, τότε έπρεπε να γίνει ολόκληρη διαδικασία για να γίνει κάτι. Και μετά είναι ένα πράγμα ζωντανό. Δηλαδή και η γενιά μου ακόμη έχει δει τους γονείς, τις γιαγιάδες, τους παππούδες να τα χρησιμοποιούν αυτά κανονικότατα. Οπότε είναι κάτι όμορφο. Πιστεύω ότι δίνω μία βάση στην επόμενη γενιά για να καταλάβει το πώς ζούσανε όλες οι προηγούμενες.

Εδώ βλέπουμε διάφορες μηχανές. Αυτές, μία, δύο, τρεις μηχανές, αυτές υπήρχαν στην Αγροτική Τράπεζα της Σταυρούπολης. Όταν ήταν Αγροτική κι όταν βρισκόταν κάτω στον σταθμό. Μετά μετακόμισε η Αγροτική Τράπεζα επάνω στην πλατεία και μετά έγινε Πειραιώς, τέλος πάντων. Είναι δύο αριθμομηχανές και μία γραφομηχανή. Υπάρχει το μπομπινόφωνο, δηλαδή το κασετόφωνο, το οποίο γράφανε πάνω στις μπομπίνα. Δύο μπομπινόφωνα. Και το, ας τον έλεγα προτζέκτορα. Είναι το βιδεοσκόπιο. Με θετικό φιλμ. Αργώ φιλμ, που ήτανε στατικό και είχε διάφορες ιστορίες, είτε εκπαιδευτικές είτε και ταινίες. Έμπαινε μέσα σ' ένα ειδικό καρούλι και προβαλλόταν στον τοίχο, όπως κάνει τώρα ο προτζέκτορας. Λοιπόν, μετά. Εδώ πέρα έχουμε τον Έλληνα φαντάρο, είναι μια στολή του Έλληνα στρατιώτη, στο χακί το χρώμα. Είναι δύο, η μία Σαρακατσάνα και η άλλη είναι της Καστοριάς. Αυτά είναι δώρα από δύο οικογένειες που μας τα φέρανε. Διάφορα πληθωριστικά λεφτά. Μπορείς να βρεις εδώ πέντε εκατομμύρια, ένα δις, ας πούμε, λεφτά τα οποία δεν είχαν καμία αξία στην ουσία. Διάφορες φωτογραφίες. Οι Άλκιμοι εδώ πέρα της Σταυρούπολης. Εδώ είναι εκείνη η φωτογραφία, εκεί έχει να κάνει με το προσκοπείο. Μετά έχει να κάνει με τους Άλκιμους. Οι Άλκιμοι ήταν η νεολαία του Μεταξά, τότε, πολύ παλιά. Αναπαράσταση ενός δωματίου. Συνήθως το λέγανε «Υποδοχή». Ήταν το σαλόνι. Δεν άνοιγε καθημερινά. Άνοιγε μόνο σε ιδιαίτερες περιπτώσεις ή σε ονομαστικές εορτές ή όταν είχανε υποδοχή κάποιους επισκέπτες, οι οποίους τους θεωρούσανε ότι θα τιμούσανε το [00:30:00]σπίτι.  Διάφορα εδώ, φλιτζανάκια του καφέ. Διάφορα. Εδώ πέρα μπορείς να δεις, ας πούμε, και το, έμπαινε το γλυκό του κουταλιού, για να μην πηγαίνουν μύγες. Άνοιγε, συνήθως γιατί έμπαιναν κουτάλια, τα οποία τα χρησιμοποιούσαν μία φορά. Τα 'παιρναν και μετά το βάζανε μες στο ποτήρι με το νερό τους. Κι εδώ έκλεινε λοιπόν. Βιβλιοστάτης. Αυτό εδώ πέρα σαν σκαμνάκι, που βάζαν τα βιβλία για να κάθονται. Διάφορες, υφαντά τα οποία τα βάζανε στον τοίχο για να καλύπτουνε ή να ζεσταίνεται ο χώρος. Κι εδώ πέρα έχουμε στολές διάφορες. Αυτό το κομμάτι είναι το κομμάτι το οποίο το δημιούργησε η Γουίλς. Είναι, ήταν η πρόεδρος από την Ξάνθη, μία περίοδο. Και αξιοσημείωτη από όλες αυτές η διαφορά είναι η πομάκικη στολή. Είναι μια στολή την οποία φοράνε οι Έλληνες Πομάκοι, που κατοικούν στην βόρεια περιοχή του νομού Ξάνθης, ακόμη και τώρα. Οι μεγάλοι σε ηλικία, γυναίκες, φορούν αυτή την στολή. Είναι τώρα πλέον, είναι, πιο πολύ είναι σαν στολή τελετών. Διάφορα εκθέματα εδώ πέρα. Έχουμε να κάνουμε με το... Αυτά. Πες μου.

Το κτήριο που στεγάζεται τώρα το μουσείο είναι του-.

Του δήμου.

Του δήμου. Είναι της Εφορίας, ήταν της Εφορίας Καπνού. Δηλαδή τι-.

Λοιπόν, η Εφορία Καπνού ήτανε, ήτανε η υπηρεσία, η οποία ασχολείτο μόνο με τον καπνό, με την καπνοπαραγωγή. Ήταν ο σύνδεσμος μεταξύ του ελληνικού κράτους και των καπνοπαραγωγών. Εδώ πέρα γινόταν οι δηλώσεις των στρεμμάτων. Εδώ πέρα γινόταν η ταυτοποίηση των ποικιλιών. Εδώ πέρα οτιδήποτε είχε να κάνει με πιστοποιήσεις και βεβαιώσεις και διαδικασίες με το κράτος γινόταν εδώ. Ήταν το ειδικό κτήριο. Γι' αυτό λεγόταν και Εφορία Καπνού. Από 'δω μεν παίρνανε και τα καπνό, τα χαρτάκια του καπνού οι καπνοπαραγωγοί. Ήτανε χαρτάκια χρώματος ροζ, οι οποίοι στρίβανε τσιγάρο. Ήταν οι μόνοι καπνοπαραγωγοί, οι οποίοι είχαν το δικαίωμα να στρίβουν τσιγάρο. Να μην αγοράζουν τσιγάρα πακέτα. Να στρίβουν δικό τους καπνό και να τον καπνίζουν. Για να φαίνεται και η διαφορά, τα χαρτάκια αυτά είχαν χρώμα ροζ. Και, επίσης, οι καπνοπαραγωγοί ήτανε υποχρεωμένοι να καπνίζουν αυτά τα τσιγάρα μόνο στην Σταυρούπολη. Εάν, δηλαδή, πήγαιναν στην Ξάνθη, εκεί έπρεπε να αγοράσουν πακέτο τσιγάρα. Και κάθε μήνα είχανε δικαίωμα ο καπνοπαραγωγός να πάρει δύο, τρία πακέτα των πενήντα χαρτιών, δεν ξέρω πόσα είχε μέσα. Και ερχόταν από 'δω και παίρνανε οι καπνοπαραγωγοί τα χαρτάκια του τσιγάρου. Αυτό ήτανε η λειτουργία, ας πούμε, της Εφορίας Καπνού. 

Θυμάσαι κάποια έτσι στιγμή που να βρίσκετε ή να βλέπεις με τον πατέρα σου κάποιο παλιό αντικείμενο, επειδή πηγαίνατε και μαζί;

Ναι. Ναι. Υπάρχει ένα πήλινο πιθάρι, που είναι μεγάλο και το 'χω κάπου αλλού, γιατί, κάποια στιγμή θα 'ρθει κι αυτό, αλλά ο χώρος δεν, είναι πολύ μεγάλο. Αυτό το είχαμε βρει μισοθαμμένο στο υπόγειο ενός σπιτιού. Εκεί μάλλον το χρησιμοποιούσανε σαν αποθηκευτικό χώρο ή για -μπορεί, δεν ξέρω, για υγρά ή για σιτηρά, δεν ξέρω τι ήτανε. Ήτανε μισό. Ήτανε πραγματικά, ήταν έτσι κάτι διαφορετικό, κάτι αναπάντεχο. Όπως επίσης, όταν μας φέρανε το μεγάλο το καριοφίλι που σου είπα.  Γιατί δεν το βρήκαμε εμείς. Το βρήκε ο ιδιοκτήτης του σπιτιού και μας το 'φερε,  μαζί με το σπαθί. Το σπαθί καταλάβαμε ότι ήταν σπαθί από την αρχή. Ναι μεν ήτανε σε πολύ χάλια κατάσταση, αλλά καταλάβαμε ότι ήταν-. Το καριοφίλι δεν ξέραμε τι ήτανε. Γιατί υπήρχε μια μπάλα μαύρη και μία βέργα από δίπλα. Μετά, βάζοντάς το μέσα σε μία μεγάλη σκάφη με πετρέλαιο, με διάφορα έτσι, που στην αρχή τρίβοντας το με βούρτσες, οδοντόβουρτσες και τέτοια, σιγά σιγά αποκαλύφτηκε ότι ήταν καριοφίλι. Και σε δεύτερο επίπεδο, όταν αρχίσαμε ρωτώντας να το καθαρίζουμε, χημικά βάζοντας, αποκαλύφτηκε κι ο μπρούτζος που ήταν από κάτω, εκεί νομίζω ότι ήταν από τα καλύτερα. Δηλαδή, γενικά το καριοφίλι μου 'μεινε, γιατί πήρα πάρα πολύ μέρος ενεργά στον καθαρισμό του. Αφού βρήκαμε μέσα και τα κουρέλια και το μπαρούτι. Ήτανε, ήτανε γεμάτο χωρίς να υπάρχει το βόλι. Δηλαδή, αν έβαζαν από μπροστά το βόλι, ήταν έτοιμο να πυροβολήσει. Όταν βγάλαμε την μπαρουτόβεργα κι όταν το είδαμε μέσα ότι ήταν γεμάτο, πραγματικά ήταν μια φοβερή έτσι ανακάλυψη, κατά κάποιον τρόπο. Φυσικά, αυτό [00:35:00]μετά πήγε σε οπλουργό κι έγινε ένα κοντάκι μεταγενέστερο, γιατί το κοντάκι δεν υπήρχε. Και είναι αυτό που έχουμε δει επάνω. Νομίζω αυτά τα δύο ήταν τα πιο όμορφα που θυμάμαι εγώ. Αυτά. Δεν-.

Ευχαριστώ πάρα πολύ!

Να 'σαι γερή! Να 'σαι καλά! Ο Σαμαράς βλέπει αυτή την φωτογραφία, ο Σαμαράς ο πολιτικός: «Καλά», λέει, «η γιαγιά μου τι ζητάει εδώ;». Είναι η Ζήνα και η Νόνα, κάπως έτσι είναι. Είναι οι κόρες του Βενιζέλου. Είχαμε εδώ κάποιον, τον οποίο τον φωνάζαμε βενιζελάκι, τον φώναζαν οι παλιοί, γιατί ήτανε Βενιζελικός. Κι αυτό ήταν απ' το γραφείο του Βενιζέλου, κάρτα, ευχετήρια κάρτα, χρόνια πολλά και διάφορα. Εδώ είναι η Συνοδινού με τον πατέρα μου. Εδώ είναι ο Χατζηδάκις με τον πατέρα μου. Εδώ είναι ο Μπιθικώτσης με τον πατέρα μου. Εδώ είναι εγώ κι ο αδερφός μου με τον Στεφανόπουλο. Πριν από λίγο καιρό ήταν η Σακελλαροπούλου. Πριν απ' την Σακελλαροπούλου ήρθε κι ο Παυλόπουλος. Γενικά έχουμε ξεναγήσει τρεις Προέδρους της Δημοκρατίας.