[00:00:00]Καλησπέρα.

Καλησπέρα.

Θα μας πείτε τ’ όνομά σας;

Καγκελίδης Αντώνιος λέγομαι.

Ωραία, λοιπόν, είναι Παρασκευή 28 Αυγούστου του 2020, βρισκόμαστε στην Πατρίδα Ημαθίας με τον κύριο Καγκελίδη Αντώνιο, εγώ λέγομαι Σοφία Τσίρη, είμαι ερευνήτρια στο Istorima και ξεκινάμε. Αρχικά, θα θέλατε να μας πείτε λίγα πράγματα για ‘σας;

Για ‘μενα είναι ότι είμαι 68 χρονών, γεννήθηκα εδώ στην Πατρίδα, έχω τελειώσει εδώ το δημοτικό, το γυμνάσιο, το λύκειο.. Τότε δεν είχαμε λύκειο. Το γυμνάσιο στη Βέροια, μετέπειτα είχα μπει στην Πάντειο, αλλά ταυτόχρονα, επειδή δεν υπήρχαν οι οικονομικές δυνατότητες, ξεκίνησα να δουλεύω στην Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Βεροίας, είχα δώσει και ‘κει εξετάσεις πανελλήνιες, είχα περάσει και εκεί και δούλευα ταυτόχρονα και σπούδαζα, δηλαδή πήγαινα μόνο και μόνο για να δίνω εξετάσεις στο πανεπιστήμιο και ταυτόχρονα δούλευα.

Σήμερα θα μιλήσουμε, λοιπόν, για το χωριό, για την Πατρίδα. Καταρχάς πότε ιδρύθηκε το χωριό και από ποιους;

Κοιτάξτε, αυτό το χωριό είναι προσφυγικό. Για να σας πω την ιστορία του χωριού, οι κάτοικοι αυτού του χωριού ερχόμενοι εδώ ήταν όλοι Πόντιοι, δεν υπήρχε άνθρωπος, ο οποίος να μην ήταν Πόντιος εκτός που υπήρχανε 3 οικογένειες, γιατί εδώ ήτανε ένα παλιό χωριό το οποίο το ‘λεγαν Τουρκοχώρι, γιατί υπήρχε τούρκικος στρατός, ο οποίος έμενε εδώ, ναι μεν υπήρχαν Έλληνες, αλλά τους είχαν διώξει οι Τούρκοι τότε παλιά, όταν κατέλαβαν την Ελλάδα, και είχε και εκκλησία και είχε μάλιστα και έναν μπέη Ρώσο, ο οποίος, σ’ αυτόν τον μπέη απασχολούντανε 3 ελληνικές οικογένειες. Τους είχε σαν εργάτες εδώ και απασχολούνταν. Όταν ήρθαν οι δικοί μας δηλαδή από ‘κει, είχαν βρει την εκκλησία, την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, η οποία είναι σήμερα πολιούχος του χωριού και ήτανε κάτι παλιά σπίτια ριγμένα και ‘δω εγκαταστάθηκαν γιατί; Να πω καταρχήν από πού προέρχονται οι κάτοικοι, είναι από τον Πόντο, η μεγαλύτερη πλειοψηφία του, 90%, η καταγωγή της είναι απ’ την Κασταμονή του Πόντου, η Κασταμονή είναι το χωριό, η κωμόπολη, η πόλη η οποία είχε και το φρούριο, μεγάλο φρούριο και από ‘κει ήτανε οι αυτοκράτοτες οι Κομνηνοί, η καταγωγή τους δηλαδή. Οι κάτοικοι μας εδώ, οι Πατριδιώται, έχουνε ρίζες από ‘κει που ήτανε οι αυτοκράτορες οι Κομνηνοί. Το 1878, με τον πρώτο Ρωσοτουρκικό πόλεμο, τότε η Ρωσία είχε ειδοποιήσει ότι, όσοι θελήσουν, μπορεί να τους δεχτεί, γιατί θα γινόταν ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας-Τουρκίας, να τους πάρει στα εδάφη τα δικά της και μάλιστα στην περιοχή του Καυκάσου. Δεν υπάρχουν Καυκάσιοι, δηλαδή, που λένε αυτός είναι καυκάσιος κι αυτός είναι πόντιος. Είναι ότι αυτοί που πήγαν το 1878 για να μην ξεριζωθούν, για να μην υποστούνε βασανιστήρια από τους Τούρκους και σκοτωθούν κι όλα, γιατί οι γενοκτονίες ξεκίνησαν πολύ νωρίς απ’ ό, τι λένε τα χαρτιά εδώ που έχουμε τις εκδηλώσεις μας και έφυγαν και πήγαν στην περιοχή του Καυκάσου, στην περιοχή Καρς. Εκεί στην επαρχία της Κιόλε, ήταν εκεί ιδίως το χωριό μας ήτανε μία επαρχία με 13 χωριά το οποίο το χωριό το οποίο ήτανε το δικό μας – σας είπα ήτανε απ’ την Κασταμονή οι περισσότεροι, υπήρχανε και από την Τραπεζούντα, υπήρχανε κι από άλλα μέρη, Κερασούντα, αυτά τα χωριά – αυτό το 10% ήταν κι από άλλες περιοχές, από νύφες, από γαμπρούς που ήταν από τις άλλες περιοχές. Αυτοί πήγαν σε ένα χωριό πάλι όλοι μαζί, το Ταχτάγραν λεγότανε, το οποίο ήτανε το κεφαλοχώρι των 13 χωριών που είχανε πάει και εκεί, αυτό το χωριό, εξέλεγε και τον πρόεδρο. Ο πρόεδρος εκεί που ήταν στα 13 χωριά για πολλά χρόνια ήταν ο Ευστάθιος Χωραφάς, όπως είναι και η επωνυμία του συλλόγου μας. Ευστάθιος Χωραφάς είναι η επωνυμία από το όνομα αυτουνού, ο οποίος ήταν εκεί ο πρόεδρος αυτών των χωριών. Μετά από 40 ακριβώς χρόνια, το 1918, ξανά οι Ρώσοι με τους Τούρκους προκηρύξαν το Β’ Ρωσοτουρκικό Πόλεμο. Πάλι οι Ρώσοι, το οποίο εκεί η περιοχή του Πόντου και των χωριών μας κρατούσαν την ελληνικότητα, ήτανε δάσκαλοι, παππάδες, όλα εκεί κανονικά δουλεύανε γιατί αυτοί εκεί που ήρθαν απ’ το χωριό μας ήταν μαζί, είχανε και δασκάλους και παππάδες και εκεί είχανε και αξιωματικούς στο ρωσικό στρατό, υπήρχαν απ’ το χωριό μας δηλαδή άνθρωποι που [00:05:00]ήταν και αξιωματικοί. Οι Ρώσοι ειδοποιήσανε ότι πρόκειται να ‘ρθουν σε σύρραξη με τους Τούρκους και είπανε να φύγουμε. Τότε με αυτή της Ελληνικής Κυβέρνησης, ξεκίνησαν οι χωριανοί μας το 1918, εμείς δηλαδή ξεκινήσαμε πριν το διωγμό του ’22 το οποίο έγιναν οι σφαγές. Τέλος του ’18 ξεκινήσανε με όλες τις οικοσυσκευές, με τα ζώα τους, με τα κάρα τους, με τα βόδια τους, με τις αγελάδες και ολόκληρη την εκκλησία, εκτός τα ντουβάρια, δηλαδή τέμπλο, εικόνες, όλα τα οποία υπάρχουνε και σήμερα. Αυτή η διαδικασία κράτησε πάρα πολύ. Τέλος του ’18, φτάσαν οι δικοί μας στην Ελλάδα το Δεκέμβρη του ’19, δηλαδή ένα χρόνο και ήτανε-

Περιπλανώμενοι.

Ταλαιπωρημένοι για να φύγουνε στο Βατούμ κι από ‘κει να πάρουν το καράβι, το οποίο όπως σας είπα φορτώθηκε και με ζώα και με εκκλησίες και τα πάντα, οικοσυσκευές όλες και ήρθανε στη Θεσσαλονίκη στο λιμάνι. Δεν ήταν φιλόξενοι οι Έλληνες εδώ όσον αφορά το στοιχείο το ποντιακό. Μας είχαν βάλει στην περιοχή της Καλαμαριάς, στην περιοχή Καραμπουρνού, το οποίο έχουν βγει και κάποια τραγούδια. Εκεί ήμασταν οι χωριανοί μας ήταν 750 κάτοικοι οι οποίοι για να σας πω ότι απ’ την Κασταμονή στον Καύκασο δεν χάθηκε καμία ζωή. Απ’ τον Καύκασο μέχρι τη Θεσσαλονίκη δεν είχαμε απώλεια ούτε μία ζωή. Στη Θεσσαλονίκη που μείναμε μέχρι το Μάρτιο του ’20, χαθήκαν 450, πεθάναν 400 ζωές από ελονοσία. Μας έβαλαν σε μία περιοχή, η οποία ήταν έλη, υπήρχανε πολλά και κουνούπια και αυτά και είχε πιάσει ελονοσία και πεθάνανε. Πάνω απ’ τους μισούς κατοίκους χάσαμε εδώ στην Ελλάδα.

Δηλαδή οι συνθήκες στις οποίες τους έβαλαν να ζήσουν δεν ήταν και τόσο καλές.

Όχι, δεν ήταν καθόλου, είναι γνωστό αυτό, και σήμερα γίνονται, αν πάτε στην Καλαμαριά, ήδη κάνουν κινήσεις τώρα και ο Δήμος, το οποίο εκεί μας είχανε όπως έχουν τους μετανάστες εδώ – να μην πω πρόσφυγες, έτσι γιατί δεν είναι και όλους που έχουμε εδώ στα κέντρα φιλοξενίας που έχουμε στα νησιά, δεν είναι όλοι πρόσφυγες, υπάρχουν κι άλλοι οι οποίοι είναι μετανάστες, λαθρομετανάστες, οικονομικοί μετανάστες ή οτιδήποτε – και ‘μας, μας είχαν συμπεριφερθεί μ΄αυτόν τον τρόπο τον οποίο ήταν και ο χειρότερος τρόπος. Από ‘κει τώρα... Να συνεχίσω;

Ναι, πώς καταλήξαν από την Καλαμαριά, πείτε μας, εδώ;

Από ‘κει η κυβέρνηση είχε πάρει μέρος για να στείλει σε διάφορα μέρη αυτούς τους Πόντιους εκεί που ήτανε στην περιοχή της Καλαμαριάς. Εμάς στην αρχή μας είχανε καθορίσει να φύγουμε στο Κιλκίς. Άλλους στείλαν στο Κιλκίς, άλλους στην Ημαθία, άλλους στη Δράμα. Εμείς είχαμε αυτόν τον Ευστάθιο Χωραφά, ο οποίος, μόλις ήρθε εδώ, γυρνούσε τα μέρη της Μακεδονίας να επιλέξει την τοποθεσία που θα διάλεγε για να φέρει τους συγχωριανούς του, ήταν δραστήριος άνθρωπος. Ήρθε εδώ και μετά από πολύ 1-2 μήνες βρήκε αυτήν την τοποθεσία που ταίριαζε με αυτήν την περιοχή που ήτανε στον Πόντο και η ίδια περιοχή που ήταν και στον Καύκασο. Δηλαδή η περιοχή που είμαστε σήμερα εδώ ήταν πανομοιότυπη με αυτήν που ήταν και στον Πόντο και στον Καύκασο, ταίριαζε η τοποθεσία.

Αυτό ήταν το κριτήριο επιλογής του δηλαδή.

Αυτό ήταν το κριτήριο το βασικότερο. Εκεί διάλεξε εδώ να ‘ρθει, τελικά εδώ μας είχανε ρίξει, δεν ήθελε στο Κιλκίς, ήθελε στην Ημαθία και μετά από εδώ μας είχαν ρίξει να πάμε στη Βεργίνα, για να ΄ρθουν οι Βεργινιώται εδώ εμείς να πάμε στη Βεργίνα και αντέδρασε και εκεί ο Ευστάθιος Χωραφάς και είπε εκείνο το γνωστό το οποίο αναφέρεται και στο μνημείο γενοκτονίας το οποίο έχουμε, ένα απ’ τα καλύτερα μνημεία γενοκτονίας που υπάρχουν στην Ελλάδα, ο σύλλογός μας, που το ‘κανε ο σύλλογς ο ίδιος του, ανήγειρε, και άμα διαβάσετε εκεί λέει: «Το Τουρκοχώρι εν τεμόν», δηλαδή το Τουρκοχώρι, που λεγόταν γιατί ήταν τούρκικος στρατός εδώ, είναι δικό μου. Ο άνθρωπος αυτός, λόγω τις κακουχίες, σ’ ένα χρόνο μέσα από πνευμονία, πέθανε κι αυτός. Είχε και το μικρόβιο το οποίο τον είχε πιάσει στην Καλαμαριά και δεν άντεξε και πέθανε. Εδώ ήρθε εγκατάσταση. Εδώ είναι ένα χωριό το οποίο έχει 120 μέτρα υψόμετρο, οι πρώτοι κάτοικοι οι οποίοι ήρθανε ήτανε στους 400 περίπου κατοίκους, σας είπα αυτούς που επιβιώσαν, 350 με 400, κι από ‘κει και πέρα [00:10:00]αναπτύχθηκε το χωριό γιατί οι Πόντιοι συνήθως τότε τεκνοποιούσανε και αρκετά άτομα η κάθε οικογένεια, 4, 5, 6, 7, 8, 9 και είχε μεγαλώσει το χωριό και ήτανε ένα χωριό.

Πώς ζούσαν οι άνθρωποι όταν ήρθαν εδώ;

Λοιπόν, το πώς ζούσαν οι άνθρωποι ήταν ότι οι άνθρωποι και στον Καύκασο, επειδή εκεί ήτανε σε υψόμετρο πάνω από 1700 μέτρα, το μόνο που είχε ήτανε χορτολιβαδική αυτή, δεν υπήρχαν δέντρα, δεν υπήρχε τίποτα, δηλαδή δε θα δεις εκεί στην περιοχή του Καυκάσου δέντρο, ούτε θάμνο, θα δεις μόνο χόρτο και μάλιστα εκεί ο χειμώνας τελειώνει κατά τον Ιούνιο-Ιούλιο, γιατί είναι υψόμετρο πολύ μεγάλο, κι εκεί είχαν την κτηνοτροφία. Αναγκαστικά δηλαδή ασχολούνταν με την κτηνοτροφία, με γελάδια, και τα οποία ήταν αυτό, για να παράγουνε λάδια, το κρέας. Αυτή ήταν η βασική τους. Ερχόμενοι εδώ άρχισαν πάλι και αιγοπρόβατα, άρχισαν με αυτήν την ενασχόληση γιατί δεν είχαν ούτε τον κλήρο, ούτε τα χωράφια, ακόμα δεν τους είχαν δώσει για να καλλιεργήσουν. Απλούστατα πρόχειρα υπήρχαν κάποιες κοινόχρηστες εκτάσεις και άρχισαν όλοι, οι περισσότεροι είχαν αιγοπρόβατα και αγελαδοτροφία, βοοτροφία, από ‘κει ξεκίνησαν, και άρχισαν μετά τις καλλιέργειες τις οποίες, στη διάρκεια με σιτηρά, βαμβάκια, ξεκίνησαν μ’ αυτά κι έπειτα μπήκαν στην δενδροκομία απ’ τους πρώτους της περιοχής, δηλαδή στα ροδάκινα για να φανταστείτε ότι στην περιοχή εδώ ήταν απ’ τους πρώτους που μπήκαν στην καλλιέργεια των ροδακίνων, μήλων και είναι από παλιές εποχές. Μ’ αυτόν τον τρόπο ο κλήρος ήτανε μικρός και γινόταν ένας αγώνας επιβίωσης για να ΄χουν την οικονομία την αυτάρκη, δηλαδή να τρων κρέας από την παραγωγή τους, τα σιτήρα τους, τα αυτά τους, ήταν δύσκολες εποχές, επιβιώσαν σε δύσκολες εποχές και σπουδάσαν και τα παιδιά τους, έγιναν πάρα πολλοί εδώ επιστήμονες, γιατροί, δικηγόροι, όντως δεν είχανε κι άλλη λύση. Εδώ, όπως σας είπα, φέρανε κι όλη την εκκλησία, εδώ, όταν ήρθαν είχαμε και παπά από ‘κει, υπήρχε και παπάς μαζί χωριανός, υπήρχαν και δάσκαλοι 2, άρα μόλις ήρθε εδώ ξεκινήσαν, δεν υπήρχε όπως άλλα χωριά να μην ξεκινήσει, δηλαδή, η μάθηση. Υπήρχε εκεί και ήρθαν εδώ. Έτυχε να είναι τυχερό το χωριό να έχει και δασκάλους και παπάδες και να λειτουργήσουν.

Ξεκίνησε, δηλαδή, να λειτουργεί η κοινότητα.

Και το πρώτο αυτό που έγινε, λειτουργούσε το σχολείο στην εκκλησία την παλιά, η οποία υπάρχει μέχρι σήμερα, έγινε λίγη ανακατασκευή και υπάρχει. Ναι μεν τώρα έχουμε 4 εκκλησίες.

Εδώ τους δέχτηκαν όπως και στη Θεσσαλονίκη;

Όχι, εδώ δεν υπήρχε κάποιος να είναι αντίδραση πάνω σ’ αυτό γιατί η περιοχή, ερχόμενοι εδώ, είχανε και αμφιβολίες πολλοί τότε αν θα μπορέσουμε να επιβιώσουμε, αλλά έκαναν λάθος. Σε όλα τα μέρη οι Πόντιοι, όπου βρεθήκανε, όχι μόνο επιβίωσαν, αλλά νομίζω ότι, ιδίως στον πολιτιστικό τομέα, από την ημέρα που ήρθαν, δε σταμάτησαν σε γιορτές να κάνουν αυτά που λέμε τα πανηγύρια ή όταν γιόρταζαν οι άγιοι εκεί της περιοχής να κάνουν εδώ εκδηλώσεις. Ήτανε στα πολιτιστικά να πω, ενώ ήρθαμε εδώ με κακουχίες, ήμασταν και πρώτοι στην περιοχή, εν συγκρίσει με άλλες φυλές δηλαδή, διακριθήκαμε και σ’ αυτόν τον τομέα. Δεν ξέρω αν απήντησα στην ερώτηση που κάνατε...

Στην τελευταία, πώς τους δέχτηκαν.

Ναι, σας είπα, δεν υπήρχε κάτι το οποίο... Μάλιστα, αρχίσαμε εδώ, ήμασταν μόνοι. Υπήρχαν άλλες περιοχές εδώ.. Αυτό το χωριό ήταν αμιγέστατο ποντιακό και προσφυγικό. Ο μπέης που είχε τις 4 οικογένειες ήταν έξω απ’ το χωριό, δηλαδή ήτανε... Όχι όπως άλλα χωριά, όπως τον Άι-Γιώργη, ας πούμε, υπήρχαν εκεί ντόπιο στοιχείο. Όλα τα χωριά εδώ, απ’ την Πατρίδα και πέρα ήτανε μαζί με άλλους οι οποίοι προϋπήρχαν εδώ. Εδώ στο χωριό ήτανε το μόνο μέρος, γιατί δεν είχε και πολύ κλήρο, το οποίο δεν υπήρχε κανένας.

Ωστόσο πλέον κατοικούν φαντάζομαι κι άλλες εθνοτικές ομάδες εδώ, όχι μόνο Πόντιοι.

Πού;

Στην Πατρίδα. Δηλαδή έχει και άτομα που μπορεί να ‘ναι Βλάχοι, που μπορεί να ‘ναι Ντόπιοι-

Τώρα;

Ναι, πλέον.

Κοιτάξτε, τώρα αναγκαστικά όπως και να το κάνουμε, παλιά μπορεί να υπήρχε μια δυσκολία, όχι από τους Πόντιους, απ’ την μεριά των Ποντίων, απ΄ τους Ντόπιους εδώ για να συμπεθεριάσουν, να κάνουν οτιδήποτε και συνήθως νυμφευόταν Πόντιος-Πόντια, αλλά με τον καιρό, και στην διάρκεια δηλαδή.. [00:15:00]Που εδώ ήταν και τοπικό φαινόμενο με τις άλλες, που ήτανε ορισμένα χωριά που δε παντρευότανε, μέσα απ’ το χωριό και μάλιστα σε βαθμό συγγενείας και πολύ κοντινό που στην ουσία απαγορεύεται, λογικά δηλαδή μέχρι και θρησκευτικά απαγορευόταν κάποτε, αλλά υπήρχαν χωριά εδώ που και ξαδέρφια δεύτερα μεταξύ τους παντρευόντουσαν και ‘καναν. Αλλά συν τω χρόνω δηλαδή και με την... Ο Πόντιος πάντα μπορεί να... Είναι προσφυγικό στοιχείο, άλλαξε μέρη, κυνηγήθηκε και επιβίωσε, δηλαδή και με τους Τούρκους και με τους Ρώσους μπόρεσαν να συνεργαστούν, να επιβιώσουν. Αλλά εδώ δε θα επιβίωναν με Έλληνες; Ήτανε αυτονόητο. Συμπεθεριάσανε, εδώ μετέπειτα ήρθαν και πολλοί στο χωριό μας από Κοζάνη και Γρεβενά, δηλαδή επιλέξαν την Πατρίδα πάρα πολλοί, όπως και από την περιοχή της Βέροιας. Η τοποθεσία της Πατρίδος ήτανε επιλογή πολλών για να ‘ρθουν να χτίσουν το σπίτι τους, να χτίσουν τη βίλα τους προς το βουνό ή οτιδήποτε, είχανε μεγάλη ζήτηση τα οικόπεδα εδώ στην Πατρίδα και αναγκαστικά συμπεθεριάσαμε, δηλαδή σήμερα υπάρχουν όλες οι φυλές εδώ στην Πατρίδα και καλό αυτό και αυτό φαίνεται – θα το πούμε και παρακάτω για τις εκδηλώσεις – απ’ τις εκδηλώσεις. Δεν είμαστε να το θεωρήσουμε ρατσιστικό σαν ποντιακό χωριό να κάνουμε μόνο ποντιακά. Όπως βλέπετε οι εκδηλώσεις μας έχουνε όλα τα σχήματα, από δημοτικά που λέμε, κρητικά, ηπειρωτικά, έχει τα ποντιακά, όλες, θρακιώτικα. Έχουμε κάθε είδος μουσική στις μέρες τις καλλιτεχνικές που κάνουμε, 6ήμερες, δεν κάνουμε μόνο.. λέμε: «Α, είμαστε Πόντιοι».

Ποντιακά.

Και το ξεχωρίζουμε.

Πόσο πληθυσμό μετράει περίπου σήμερα το χωριό;

Κοιτάξτε, το χωριό μας αυτή τη στιγμή, αυτοί που κατοικούν εδώ στο χωριό, γιατί υπάρχουν Πατριδιώται οι οποίοι λείπουνε άλλοι στην Αμερική, άλλοι στον Καναδά, στη Γερμανία, πολλά χρόνια και ίσως να μη γυρίσουνε, έρχονται δηλαδή πού και πού και καλά κάνουν γιατί εδώ προοπτική δεν υπάρχει, υπάρχουν πολλά νέα παιδιά, τα οποία πάνε για δουλειά έξω και μορφωμένα παιδιά, τα οποία έχουν πάει σε διάφορα κράτη και σήμερα ο πληθυσμός εδώ ξεπερνάει τα 1700, που μένουν στην Πατρίδα. Ναι μεν στην απογραφή που έγινε η τελευταία πρέπει να ‘τανε λίγοι, γιατί στην απογραφή δε βρίσκονται εδώ, άλλοι λείπουν και στα χωράφια, πρέπει να ‘τανε γύρω στα 1300 άτομα, 1278, αλλά οι κάτοικοι εδώ γιατί είναι πάρα πολλοί που έχουν τα δικαιώματά τους στη Βέροια, άλλοι έχουνε σε άλλα, άλλοι είναι παντρεμένοι εδώ, γαμπροί, άλλοι νύφες που τα ‘χουν αλλού και άλλοι στα Γρεβενά, άλλοι στην Κοζάνη. Εδώ οι κάτοικοι ξεπερνάν τους 1700. Είναι ένα χωριό το οποίο αν μαζευτούν και οι άλλοι, οι δικοί μας οι οποίοι βρίσκονται στο εξωτερικό, θα ξεπεράσουμε τους 2000, 2100.

Κατοίκους. Η ονομασία του χωριού, δηλαδή η επιλογή του ονόματος «Πατρίδα», έχει κάποια σχέση με το αίσθημα του ξεριζωμού που βίωσαν;

Ναι κοιτάξτε, όταν ήρθαμε εδώ, ναι μεν δεν υπήρχε τότε επιγραφαί, ταμπέλες ότι ξέρεις, αυτό είναι το χωριό, γιατί αυτό το χωριό δεν υπήρχε κι όλα χωριό εδώ, ήταν Τούρκοι στρατιώται που μένανε εδώ σε παλιά σπίτια του χωριού από Έλληνες προηγούμενους που τους είχανε διώξει και το λέγανε έτσι, η περιοχή έλεγαν: «Τι είναι εκείνο; Ποια τοποθεσία είναι εκεί;», γιατί σας είπα είχε και εκκλησία, «Το Τουρκοχώρι», το ‘λεγαν επειδή ήταν Τούρκοι εδώ. Μετέπειτα, επειδή αυτοί οι άνθρωποι, ο Ευστάθιος Χωραφάς αυτός, ενώ ήταν αγράμματος, άλλα όπως σας είπα σ’ εκείνη την περιοχή έλειπε η ξυλεία και για να φανταστείτε ότι η καύσιμη ύλη στον Καύκασο ήταν η κοπριά απ’ τα ζώα και για να χτίσουν και τα σπίτια, για να κάνουν τις σκεπές τους ο Εύσταθιος Χωραφάς, αγράμματος, ήταν έμπορας ξύλου και ο οποίος και στις συναλλαγές του με τους Ρώσους ήταν πολύ ξύπνιος, τετραπέρατος άνθρωπος, γι’ αυτό και ο δρόμος ο κεντρικός της Πατρίδος λέγεται Ευστάθιος Χωραφάς, ο σύλλογος Ευστάθιος Χωραφάς, και τον είχαν όλοι, και τα 13 χωριά τον εξέλεγαν. Επειδή όλοι ήταν από ένα μέρος, δηλαδή και στον Πόντο και στον Καύκασο, πρότεινε αυτός τότε ότι αφού είμαστε από ένα μέρος, είμαστε από μια πατρίδα. Τότε και όταν τον ρωτούσανε στο καράβι ή στο δρόμο, από το τέλος του ’18 μέχρι το ’20 που ήρθαν, «Πού πάμε;» έλεγε «Στην Πατρίδα», δηλαδή η [00:20:00]έννοια που, όταν τον είπανε νομίζανε η Ελλάδα ας πούμε, όταν λες πατρίδα εννοείς θα πάμε στην πατρίδα, το λέγανε και άλλοι, από άλλα μέρη κι όταν ήρθαν εδώ τον λένε: «Τι όνομα θα το βάλουμε; Τι θα προτείνεις;» και λέει: «Πατρίδα», λέει: «Πατρίδα είναι όλη», «Όχι» λέει. Τους εξήγησε ότι αυτός στο μυαλό του δεν είχε ότι ξες πάμε στην Ελλάδα σαν πατρίδα, αλλά εκεί που θα πάμε θα το λένε και Πατρίδα.

Λόγω της κοινής καταγωγής δηλαδή.

Λόγω της κοινής καταγωγής, σας είπα το 90% ήταν από μία περιοχή του Πόντου και το 100% ήτανε από μια περιοχή του Καυκάσου.

Τι στοιχεία διατηρούν οι Πόντιοι της Πατρίδας σήμερα από τον παλιό Πόντο;

Τι στοιχεία;

Διατηρούν σήμερα οι Πόντιοι της Πατρίδας από τον παλιό Πόντο.

Δηλαδή στοιχεία πολιτιστικά;

Οτιδήποτε

Κοιτάξτε, τα στοιχεία τα οποία κρατάνε ήτανε ανήσυχος κόσμος, ανήσυχοι κάτοικοι και πάντα η αυτή τους ήτανε για τη μόρφωση, δηλαδή υπήρχανε χωριά τα οποία δεν τους ενδιέφερε, έπρεπε να ασχοληθούν με τη γεωργία εκεί, να κάνουν. Αλλά η Πατρίδα είχε ένα στόχο πάντα και όταν ήρθε εδώ είχε τους καλύτερους μαθητές στη Βέροια, στο γυμνάσιο. Είχανε τη μανία, ιδίως στον Καύκασο που σπουδάζανε πάρα πολλά παιδιά, σας είπα και αξιωματικοί πηγαίνανε ή οτιδήποτε, έπρεπε να ‘χεις κάποια μόρφωση και είχαν αυτήν τη μανία της μάθησης, δηλαδή το να μάθουνε γράμματα, να γίνουν γιατροί, να γίνουν οτιδήποτε, να μάθουνε τη γλώσσα γιατί πολλοί ήταν σε πολλά χωριά αγράμματοι, δεν ξέραν την αλφαβήτα που λένε. Είχαν αυτή τη μανία και από ‘κει και πέρα στα θέματα τα πολιιτστικά, γιατί εμείς αν δείτε δηλαδή σαν σύλλογος που τελικά λέει άλλος γιατί ξεχωρίσατε; Γιατί αγαπάμε τον πολιτισμό. Εγώ θυμάμαι τον πατέρα μου δηλαδή ή και στις εκδηλώσεις οι οποίες γινότανε κοινωνικές, οι γάμοι, οι γάμοι κρατούσαν πάνω από 1 εβδομάδα, ή τα γενέθλια που λέμε ή οι ονομαστικές εορτές κρατούσαν 3ημερα, 4ημερα με λύρες και με γλέντια, δηλαδή όλο το χωριό, όλη η γειτονιά, γιατί είχαμε και οργανοπαίχτες που ήρθαν από ‘κει, ήμασταν έτοιμοι δηλαδή, είχαμε από λυράρηδες, από κλαριτζήδες, πολλοί οργανοπαίχτες, μεγάλη γκάμα που και σήμερα ακολουθούμε την αυτήν με παιδιά νέα, τα οποία παίζουνε και επαγγελματικά. Είχαμε αυτό, που δεν το είχαν άλλα χωριά, ερχόντουσαν κι από άλλα χωριά έτσι σε γάμους που, όταν εμείς πηγαίναμε, οι δικοί μας σε άλλους εκεί ‘καναν έναν γάμο λίγο. Εδώ γινόταν, είχαν μανία στη μάθηση και στις κοινωνικές εκδηλώσεις και πολιτιστικές. Πάντα στην πανήγυρη, γιατί εκεί υπήρχε η εκκλησία της Υπαπαντής και ήρθε όλη η εκκλησία, γι’ αυτό χτίστηκε η καινούρια η εκκλησία η μεγάλη που λέγεται Υπαπαντή, και μπήκε το τέμπλο, αλλά επειδή εδώ ήτανε η Αγία Παρασκευή, η εικόνα του που ακόμα την ψάχνουμε της Υπαπαντής, κάποιος την έχει κλέψει, λείπει απ’ το τέμπλο, και είχαμε βάλει Αγίας Παρασκευής γιατί ήτανε η πολιούχος τότε του χωριού, δεχτήκαμε εμείς ότι αφού υπάρχει εκκλησία, δε θα βάλουμε άλλη εικόνα σαν πολιούχο. Και όταν χτίστηκε η εκκλησία δηλαδή, αλλά η εικόνα είχε εξαφανιστεί και ακόμα ψάχνουμε. Ελπίζουμε κάποιος, αυτός που την πήρε, να την επιστρέψει, γιατί ήτανε αν δείτε τις εικόνες στην Αγία Παρασκευή είναι με τεχνοτροπία ρωσική την οποία δεν υπάρχουνε στην Ελλάδα ή παντού τέτοιες εικόνες. Ήτανε από αγιογράφους αυτούς, έχουνε εικόνες μεγάλης αξίας σήμερα εδώ στην Πατρίδα.

Πώς επιτυγχάνεται η συνέχιση της παράδοσης από το σύλλογό σας εδώ; Δηλαδή τι δράσεις κάνει;

Τι δράσεις κάνει; Κοιτάξτε, οι δράσεις του συλλόγου, γιατί όταν μπαίνεις έχουμε καθορισμένες, ορισμένες σταθερές κι από ‘κει και πέρα οι στόχοι και οι δράσεις κάνεις διάφορα άλλα, αλλά οι σταθερές αυτές, οι μόνιμες εκδηλώσεις είναι ότι πάντα, όπως γινόταν, στο να γίνονται εκδηλώσεις την Πρωτοχρονιά, τα Χριστούγεννα οι Πόντιοι εκεί στον Καύκασο με την αλλαγή του χρόνου και τη γέννηση του Χριστού, αυτήν την εκδήλωση προσπαθούμε να την έχουμε πάντα σταθερή. Θα μου πείτε αυτήν την έχουνε κι όλοι οι άλλοι σύλλογοι ή οτιδήποτε. Εμείς την είχαμε από τότε που ήρθαμε. Κάναμε, τώρα εντάξει είναι τα κέντρα διασκεδάσεως, τότε εμείς σε διάφορες αποθήκες, σε διάφορα αυτά, ‘βαζαν κάποια νάιλον, κάτι αυτά μέσα σε κακουχίες, λίγο με το κρύο γινόταν οι εκδηλώσεις αυτές. Μετέπειτα γινότανε, επειδή είχαμε την αυτή της Υπαπαντής, εμάς ήταν ο πολιούχος εκεί στον Πόντο, αυτός ήταν ο άγιος μας ο [00:25:00]πολιούχος, 2 του μηνός, που λέμε τα 2 τη Κουντούρ της Παναγίας, Κουντούρ είναι ο κοντός ο μήνας ο Φεβρουάριος γιατί δεν πάει πάνω από 29, γίνεται η γιορτή αυτή, η Υπαπαντή του Χριστού. Και εκεί πάντα μες το χειμώνα και με χιόνια και μ’ οτιδήποτε γινόντουσαν φαγητά, από σούβλες ή οτιδήποτε και κότες και ερχόταν κόσμος και από άλλα χωριά κι αυτό γίνεται από τότε, από το ’20 εδώ στο χωριό να γίνονται αυτές οι εκδηλώσεις της Υπαπαντής και συνεχίζουν να γίνονται. Είναι μία σταθερή, ένα έθιμο το οποίο δεν καταργείται. Μετέπειτα εμείς, όχι τα πρώτα χρόνια, την καθιερώσαμε, μετά από αρκετά χρόνια, την Καθαρά Δευτέρα, τα Κούλουμα, δηλαδή είμαστε από τους λίγους συλλόγους πολιτιστικούς που πριν, να πω, 50 χρόνια, κάναμε αυτές τις εκδηλώσεις έξω από την πόλη και ιδίως, εγώ τη λέω Καλή Παναγιά, αυτό που λένε μονή Δοβρά, εγώ δεν την λέω Δοβρά, έτσι τη λέγαμε. Το Δοβρά προέρχεται από τη λέξη τη σκοπιανή ντόμπρουμ που είναι το καλό. Εμείς τη λέγαμε Καλή Παναγιά και τη λέμε, συνεχίζουμε να τη λέμε Καλή Παναγιά και γινόταν εκεί, γινόντουσαν αυτές οι εκδηλώσεις, τότε δεν ήταν αυτή η λαγάνα που λέγαμε, είχαμε κάτι κερκέλια που τα λέμε εμείς στην ποντιακή και γινόντουσαν κάτι αετοί, κάτι αυτά γινόντουσαν με το χέρι, γινόταν με τα παιδιά να σηκώνουνε τους αετούς.

Τα κερκέλια τι είναι; Τύπου λαγάνες;

Είναι όπως είναι τα κουλούρια, κάναμε και το ψωμί ας πούμε το χωριάτικο, όλοι είχαν φούρνο στο σπίτι τους, δεν υπήρχε σπίτι που να μην έχει γουρούνια να σφάζει για το κρέας του των Χριστουγέννων ή οτιδήποτε και κάνανε αυτό, δεν υπήρχανε τότε οι λαγάνες, και πηγαίναν τρώγανε ο κόσμος. Μετέπειτα άρχιζε η νηστεία και αρχίζαν εκεί πάνω με τα νηστίσιμά τους ο κόσμος στο βουνό, ήταν δεμένοι δηλαδή. Αλλά αυτή η εκδήλωση ξεκίνησε όχι απ’ όταν ήρθαμε, μετέπειτα, αλλά την κάνουμε κάθε χρόνο εδώ στο σύλλογο, μαζεύεται πολύς κόσμος, μιλάμε 1000 άτομα και παραπάνω και τους προσφέρουμε τα πάντα, από φασολάδα πολυτελείας που λέμε, τη χαρακτηρίζουν την καλύτερη φασολάδα, από ελιές, από χαλβά, λαγάνες, τουρσιά, πολλά πράγματα και γίνεται χαμός στην Πατρίδα εδώ στο σύλλογο, είμαστε απ’ τους λίγους συλλόγους που το κάνουμε κι έρχεται πάρα πολύς κόσμος, είναι γνωστές, και έρχονται και κανάλια, είχε έρθει και ο Alpha και συνήθως οι πρωινές εκπομπές μας παίρνουν απευθείας. Έχουμε καλές εκδηλώσεις γιατί το σύλλογό μας πάντα και πριν και στις εκδηλώσεις γενοκτονίας, οι οποίες ακολουθούν αυτές, όπως σας είπα κάναμε ένα μνημείο το οποίο αν το δείτε δεν υπάρχει ούτε εδώ στη Μακεδονία, είναι με γρανίτες και με τεχνοτροπία απ’ τη Ρωσία ο γλύπτης, χάλκινο, το οποίο είναι ένα μνημείο περιωπής και ακριβό, το οποίο εκτός από μία βοήθεια την οποία είχαμε πάρει απ’ το Υπουργείο, 12.000, και μία ενίσχυση 6000 απ’ τη Νομαρχία, όταν ήταν ο Καραπαναγιωτίδης νομάρχης, απ’ τα άλλα τα λεφτά είναι απ’ τις εκδηλώσεις που βγάζουμε σαν σύλλογος. Είμαστε το μοναδικό χωριό στην Ελλάδα το οποίο έχει κάνει κεντρικές εκδηλώσεις νομού για τη γενοκτονία. Ο νόμος λέει ότι οι κεντρικές εκδηλώσεις που γίνονται για τη 19 Μαΐου για την ημέρα μνήμης της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου γίνονται στην πρωτεύουσα του νομού. Είναι το μοναδικό χωριό, ναι μεν σε πόλεις μερικές όπως εδώ την Ημαθία, έγιναν και Νάουσα, Αλεξάνδρεια, αλλά αυτές είναι πόλεις. Το μόνο χωριό το οποίο έγιναν εκδηλώσεις στην Ελλάδα πρώτη φορά, μετέπειτα με ενέργειες και δικές μου, έγιναν και στο Ροδοχώρι και στην Επισκοπή, πήγανε και σε άλλα χωριά, αλλά το πρώτο χωριό έτσι που κάναμε την υπέρβαση ήταν η Πατρίδα που έγιναν κεντρικές εκδηλώσεις με χιλιάδες κόσμο εδώ για να ‘ρθουνε, αυτή η εκδήλωση δε μπορεί να γίνει πουθενά αλλού, για να έχουνε και ποντιακά εδέσματα για 3000 κόσμο και εκεί με μπουφέ και σε κέντρο το οποίο και να είχε καλλιτέχνες και ομιλητές περιωπής, δηλαδή ιστορικούς. Εδώ μίλησαν και Καλεντερίδης και Φωτιάδης και όλοι υψηλού επιπέδου και όλοι οι ιστορικοί έχουνε περάσει [00:30:00]από ‘δω, δεν υπάρχει ιστορικός, ο οποίος να μην έρθει να βγάλει ομιλίες. Κάνουμε μία εκδήλωση γενοκτονίας, η οποία, σας είπα, τιμάει την ημέρα εκείνη όπως πρέπει και με καλλιτέχνες υψηλού επιπέδου, να το πω, να τραγουδήσουν λυπητερά τραγούδια. Είναι αυτή η εκδήλωση, την έχουμε θεσμό. Ενδιάμεσα γίνονται κάποιες οτιδήποτε άλλες δράσεις αλλά εκείνο που είναι μετέπειτα είναι οι καλοκαιρινές εκδηλώσεις οι οποίες κάνουμε, οι οποίες είναι εδώ και πολλά χρόνια 6ημερες. Εδώ γίνονται πάντα σταθερά, τελειώνουνε πάντα 26 Ιουλίου, ό, τι μέρα και να πέφτει, ξεκινάμε 26 και πίσω, δηλαδή επειδή κάνουμε 6ημερες τα τελευταία χρόνια είναι από 21 έως 26. Φέτος, παραδείγματος χάρη, στις εκδηλώσεις επειδή ξέραμε ότι θα πάει ο κορονοϊός, θα εξαπλωθεί, μπορούσαμε να τα κάνουμε 1η Ιουλίου που ξεκίνησαν κι οι άλλοι σύλλογοι, τις κάνανε και είχαμε και μεγάλα ονόματα, είχαμε, πέρα του ποντιακού ρεπερτορίου, είχαμε Ζωϊδάκη στα κρητικά, Καψάλη με Γρίβα στα δημοτικά, λαϊκά, από βαριά λαϊκά θες, Χριστοδουλόπουλο, αυτά. Απ’ το χωριό παρελάσανε και μεγάλα ονόματα πέρα από αυτά, και ο Καρράς πέρασε και η Ασλανίδου, πέρασε και η Κετιμέ και η Πίτσα Παπαδοπούλου και να μην πω, ξεχνάω πόσα ονόματα. Και είναι ένα σημείο αναφοράς εδώ γιατί ο κόσμος όλος έρχεται, περιμένει τις εκδηλώσεις της Πατρίδος για να ‘ρθει να κάνει ένα 6ημερο, γιατί και φθηνό είναι το μενού το οποίο δίνουμε, με διασκέδαση υψηλή με γνωστά ονόματα, είναι και τοπικοί καλλιτέχνες εννοείται εδώ τα παιδιά του χωριού και άλλοι τοπικοί, αλλά εδώ για να φανταστείτε στις 6ημερες εκδηλώσεις χρησιμοποιούν πάνω από 60 καλλιτέχνες, δηλαδή καλλιτέχνες οργανοπαίχτοι και τραγουδισταί, και γίνεται ο χαμός. Φέτος δεν, είχαμε μια ατυχία πρόπερσι με το Μάτι που κάηκε στην Αθήνα τότε, είχαμε ένα 3ημερο δυνατό το οποίο δεν κάναμε και το είχαμε αναβάλει και μία η φετινή και θα πούμε ότι από τη στιγμή που ήταν θέματα υγείας, αν και ετοιμαστήκαμε εμείς, είχαμε κάνει και έξοδα, ετοιμασία για πανό ή οτιδήποτε, εν τούτοις δεν παραπονιόμαστε γιατί το πρώτιστο είναι η υγεία.

Σαφώς.

Και τα άλλα... Αν και το κράτος τους πολιτιστικούς συλλόγους δεν τους θέλει. Αποδεικνύεται ότι δεν τους θέλει. Δε θέλει συλλόγους, γιατί οι σύλλογοι πάντα είναι αυτοί οι οποίοι σε όλα τα θέματα και εθνικά, είτε είναι η Συμφωνία των Πρεσπών είτε είναι θέματα εθνικά, πάντα είναι πρωτοπόροι, αυτοί είναι. Δηλαδή προσωπικά εγώ, έγιναν 4 συλλαλητήρια στο νομό Ημαθίας για το θέμα της Μακεδονίας, εγώ τις ξεκίνησα, ήμουνα ο γενικός συντονιστής και είδα τι επιτυχία είχε και στο Ρολόι και στο Δημαρχείο και στη Βεργίνα και στην Αλεξάνδρεια. Κατάλαβα τώρα και με τον κορονοϊό που να μη μας στηρίξουνε το σύλλογο. Δίνανε στους συλλόγους κάποιες ενισχύσεις, και η Αντιπεριφέρεια και οι Δήμοι. Τώρα με τον κορονοϊό δεν έγιναν εκδηλώσεις, άρα δεν δώσανε τίποτα. Το κράτος αντί να δώσει τους συλλόγους για να κρατηθούν, για να πληρώσουν το ρεύμα, να πληρώσουν το χοροδιδάσκαλο ή οτιδήποτε, δεν έδωσε τίποτα. Αυτό σημαίνει ότι, όχι ότι οι σύλλογοι δεν είναι πάρα πολλοί και τα λεφτά δεν είναι πάρα πολλά, αλλά υπάρχουν σύλλογοι – δεν μιλάω για τον Ευστάθιος Χωραφάς, είναι αυτόνομα οικονομικά, δεν έχει ανάγκη – αλλά μιλάω για άλλα χωριά, άλλους συλλόγους, οι οποίοι και το 100€ το ‘χουν ανάγκη και τους στέρησε, δηλαδή εκτός το να μην κάνουν πρόβες τα χορευτικά, να μη μπορέσουν να έχουν ένα έσοδο από μία εκδήλωση για να καλύψουν τα έξοδα. Αυτό νομίζω ότι δεν... κάναμε ενέργειες και εδώ μέσω Δήμου Βέροιας και μέσω Δήμου Νάουσας και μέσω Παμποντιακής Ομοσπονδίας, στην οποία να πω ότι είμαι από τα μέλη τα ιδρυτικά σαν σύλλογος και είμαι μέσα στα συμβούλια της Παμποντιακής και σήμερα είμαι στην Παμποντιακή Ομοσπονδία που απαριθμεί 477 σωματεία, είμαι ταμίας της Παμποντιακής Ομοσπονδίας της Ελλάδος, μία ομοσπονδία πολύ δραστήρια, λίγο πολύ όλοι την ακούν, τις δράσεις της.

Εσείς ποιας γενιάς προσφύγων είστε;

Πώς;

Ποιας γενιάς προσφύγων είστε;

Εμείς, δηλαδή για να φανταστείς, είναι η 2η, δηλαδή θεωρούμαι η 2η γενιά. Τώρα οι γενιές, επειδή με τα ηλικιακά είναι ανάλογα πώς έρχεται ένας, δηλαδή αν την πάρουμε σε συνολικότητα η 2η γενιά, αν πάρουμε δηλαδή σε μια οικογένεια, παίζουν οι γενιές, γιατί μπορεί ένας να ήρθε σε μία ηλικία παραδείγματος χάρη 2 χρονών, 5 χρονών, και αν μετρήσουμε τις γενιές, όπως [00:35:00]μετριούνται, είναι διαφορετικές, είναι η 2η γενιά.

Πώς επηρέασαν τη δική σας ζωή όσα έζησαν οι γονείς και οι παππούδες σας;

Κοιτάξτε, το θέμα είναι ότι όταν κάθεσαι, που λέμε, στη φτώχεια, δεν υπήρχαν, πολλοί ήταν πάμφτωχοι, σε είπα παίρνανε κι απ’ τον μπακάλη επί πιστώσεως, να πάνε μετά να κάνουν βαμβάκι, να παν το βαμβάκι να δώσουν ή να κάνουν ή οτιδήποτε, επί πιστώσει κάνανε και τα πληρώνανε σε κάποια παραγωγή, αν είχανε το σουσάμι, αν είχανε το σιτάρι, αν είχαν το καλαμπόκι, αν έδιναν τα μοσχάρια για να σφάξουν, αν τα πρόβατα ή τ’ αρνιά δίνανε, ήτανε... την ερώτηση;

Πώς επηρέασε τη ζωή σας οι μνήμες σας από τους παππούδες και τους γονείς σας.

Ναι, όταν καθόμασταν εμείς τότε και έβλεπα, γιατί όλοι από μικροί εμείς και από 10-12 χρονών πηγαίναμε στα χωράφια, κάθε ένας ό, τι μπορούσε να κάνει ή να τσαπίσει ή να κουβαλήσει νερό τους εργάτες που μαζεύαν βαμβάκι ή να πάει τα τσουβάλια ή να πάει τενεκέδες, βλέπαμε δηλαδή όλοι αυτοί και ακούγαμε το τι γινόταν εκεί, στην περιοχή και καθόμασταν που κάναμε, λέγαμε το παρακάθ, αυτό που κάθονται στη γειτονιά 10 γείτονοι και συζητούσανε διάφορα θέματα. Και εκεί είχανε και καμιά λύρα να παίξει, ‘πιναν και κανένα τσιπουράκι, ουζάκι και λέγανε τα ντέρτια τους και αφηγούτανε το πώς ζούσαν εκεί, πώς.. Δηλαδή εμείς γαλουχηθήκαμε από μικροί και ακούσαμε πολλά πράγματα, τα οποία ακόμα είναι μέσα μας, το τι τραβήξανε, τι κακουχίες περάσανε, τι κάνανε, αλλά εκείνο το οποίο είχαμε πάντα μέσα μας ήτανε ότι υπήρχε αγάπη. Δηλαδή σήμερα δεν υπάρχει. Εδώ βλέπεις αδερφό τον αδερφό ή οποιονδήποτε να κάνει, εκεί δεν υπήρχε. Εκεί υπήρχε αγάπη, ο γείτονας βοηθούσε το γείτονα, εκείνον, αυτό όμως ήτανε ότι από ‘κει ήρθε και συνέχιζε και ‘δω που ήταν κι η ανάγκη μεγαλύτερη και εξακολουθούσε να υπάρχει, αυτό δε φεύγει. Εμένα προσωπικά με ακολουθεί και το ίδιο μεταφέρω στα παιδιά μου, δηλαδή εκείνο το οποίο θα κοιτάξουνε να κάνουνε είναι πώς θα βοηθήσουν, και πώς θα βοηθήσουν άτομα με ανάγκη. Γιατί ο σύλλογος μας σ’ εκείνο που κάνει, πέρα που σας είπα με τις δράσεις αυτές, έχει το μεγαλύτερο κοινωνικό έργο που δεν υπάρχει σε σύλλογο. Είναι ο μοναδικός σύλλογος, ο οποίος δεν παίρνει από πουθενά, είναι ο μοναδικός σύλλογος, ο οποίος δίνει και έχει ένα κοινωνικό έργο μέγιστο, δηλαδή ο σύλλογος ο δικός μας κάθε χρόνο δίνει για κοινωνικά, άτομα με ειδικές ανάγκες, σε νοσοκομεία για φάρμακα ή οτιδήποτε, σε συλλόγους με ψυχική αυτή, παντού, δηλαδή στα σχολεία, στα νηπιαγωγεία, στο δημοτικό σχολείο, στην εκκλησία και είναι γνωστό της πάση ότι ξέρουν ότι ο Ευστάθιος Χωραφάς έχει κοινωνικό έργο. Αυτό το έργο είναι ότι το έχουμε.. αυτό το πλεονέκτημα, αυτήν την έχουμε από ‘κει. Θέλουμε να βοηθήσουμε, γιατί ξέρουμε τι ήμασταν. Είμαστε σε καλύτερες μέρες τώρα εδώ, σε καλύτερο επίπεδο και προσπαθούμε να βοηθήσουμε παίρνοντας εκείνα, τα οποία μας έδωσαν οι γονείς μας και οι παππούδες μας, μεταφέροντας αυτές τις ανάγκες οι οποίες υπήρχαν.

Έχετε, δηλαδή, πολύ έντονο το αίσθημα της αλληλεγγύης.

Βέβαια. Αυτό εδώ, εγώ είμαι 17 χρόνια πρόεδρος, τώρα έκανα εκλογές, δεν ξέρω αν μπείτε μέσα στο Facebook και δείτε, βάλετε το όνομά μου, θα δείτε και έκανα εκλογές και έχω βάλει νέα παιδιά, έψαχνα για να βάλω – η νεολαία λίγο δύσκολη σε τέτοια, δεν ήθελε να αναλάβει ευθύνες γιατί κι ο σύλλογος είναι με μεγάλες δράσεις και φοβούνται τα παιδιά – τελικά κατόρθωσα έβαλα νέα παιδιά, είμαι και ‘γω μέσα, που λένε από πρόεδρος κλητήρας, έμεινα να τα βοηθήσω για πάρουν την εμπειρία μου. Με παρακάλεσαν, λέω: «Θα σας βοηθήσω ούτως ώστε να συνεχίσει αυτή τη δράση» και μάλιστα τα λόγια, τα οποία είναι γραμμένα στη γενική συνέλευση, έχει τις δυνατότητες ο Ευστάθιος Χωραφάς να κάνει εκδηλώσεις οι οποίες αφήνουνε έσοδα. Αλλά πρώτιστα το κοινωνικό, τα άλλα μπορεί δηλαδή παραδείγματος χάρη ο σύλλογος κάνει εκδρομές δωρεάν, δεν πληρώνουνε τα παιδιά για χορευτικά, είναι ο μοναδικός σύλλογος, ούτε συνδρομές τα μέλη και, συγγνώμη, γίνονται [00:40:00]εκδρομές με 5 λεωφορεία και οι κάτοικοι πληρώνουν ένα συμβολικό ποσό το οποίο δε καλύπτει ούτε από ‘δω στη Βέροια τα έξοδα της διαδρομής, συμβολικά μόνο, και γίνονται κι αυτές, ο Ευστάθιος Χωραφάς, γιατί υπάρχουν και άτομα τα οποία έχουν ανάγκη κι υπάρχουν άτομα, τα οποία δεν έχουν πάει σε διάφορα μέρη είτε το χειμώνα είτε το καλοκαίρι και ο σύλλογος αυτός διοργανώνει εκδρομές προς όφελος αυτού.

Κατάλαβα. Από αυτά που είπατε πριν, ότι σας αφηγούνταν οι δικοί σας και ΄μειναν χαραγμένα μέσα σας, υπάρχει κάποια ιστορία που σας έκανε πολλή εντύπωση την οποία ίσως τη θεωρήσατε και τραγική και σας επηρέασε μετέπειτα στη ζωή σας;

Κοιτάξτε, το τραγική...

Αν όχι τραγική, κάποια που σας έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση.

Αυτή η εντύπωση την οποία έγινε δηλαδή ήτανε η ενότητα που είχε το χωριό και δε χωρίστηκε να πάει σε διάφορα μέρη. Αν φανταστείτε, δηλαδή, πολλά χωριά ή οτιδήποτε, σηκωνόταν όταν ήρθανε ή βρισκόταν και κάποιοι επιτήδειοι ή ‘θελαν εργατικά χέρια για να τους πάρουν και τους τάζανε και μερικοί φύγανε σε άλλα μέρη, στη Θεσσαλία. Εκείνο που με έκανε ότι ήτανε ενωμένο χωριό, δηλαδή ακούγοντας την ιστορία ότι από ‘κεινο το μέρος φύγανε και πήγανε να κάνουν μία διαδρομή απ’ τον Πόντο στον Καύκασο και δεν πας, με τα βόδια, με αγελάδια ήτανε, δεν υπήρχαν ούτε άλογα για να πάνε κάρο, το να κάνουνε μήνες, μέρες για να παν, το να κάνουνε 2 χρόνια για να τυραννηθούν και να κουβαλήσουν, η μοναδική εντύπωση η οποία έκανε και άμα τη δείτε, να κουβαλήσεις μία εκκλησία, με κακουχίες να κουβαλήσεις ολόκληρη την εκκλησία, όλο το τέμπλο, τον επιτάφιο, να κουβαλήσεις τα σκεύη τα ιερά, να κουβαλήσεις τα πάντα, εικόνες, όχι μία, δεκάδες εικόνες. Δηλαδή να αφήσεις παραδείγματος χάρη κάτι το δικό σου, έναν τεντζερέ ας πούμε, κάτι που θα σε χρειαζότανε, γιατί δε μπορούσαν να πάρουν και όλα τα πράγματα, μπορούσαν να πάρουν και 5 σκαμνιά δηλαδή που καθόντουσαν και εν τούτοις προτίμησαν να κουβαλήσουν την εκκλησία, που δεν το ‘καναν πολλοί, είναι απ’ τα λίγα χωριά. Γιατί το μνημείο, αν δείτε, έχει την αναπαράσταση του οδοιπορικού. Όταν είπα τον γλύπτη, έχει το οδοιπορικό, το οποίο άμα δείτε έχει βόδια, ένα κάρο, έχει πάνω καμπάνες, θα δείτε εικόνες, παπά, όλη την ιστορία, να πάει ένα κάρο, δηλαδή δεν είναι ένα μνημείο το να ‘χει έναν πόντιο ή μια πόντια με ένα μωρό μόνο και τον Ακρίτα που λέμε, είναι η διαδρομή. Μια διαδρομή, εντάξει, δεν μπορείς να τη χαράξεις στα 8-9 μέτρα, αλλά έχει αυτήν την πορεία και αυτήν την πορεία που καταγράφεται πάνω, είναι το θρησκευτικό μέρος. Και στο μνημείο από πίσω είναι και το φρούριο της Κασταμονής, αυτό που λέμε των αυτοκρατόρων Κομνηνών που ήτανε, δηλαδή η περιοχή. Αυτή η εντύπωση δε μπορεί να με φύγει, να κουβαλάς δηλαδή με τόσες ανάγκες την εκκλησία, να προηγείται η εκκλησία, όπως κάνανε ας πούμε και οι Πόντιοι από την περιοχή Αργυρούπολις που ‘φεραν την βιβλιοθήκη στη Νάουσα, φέρανε τόμους και τόμους και οι περισσότεροι τόμοι τους κάψανε για να ζεσταθούν εκεί στη Νάουσα και υπάρχουν σήμερα, τα οποία έχει θησαυρούς αυτά, τα οποία μέσα έχουν και τον Αριστοτέλη, δηλαδή εκείνη η βιβλιοθήκη της Αργυρούπολης είναι κάτι το αυτό... Δηλαδή το να κουβαλάς τέτοια πράγματα και να αφήσεις τα άλλα, είναι μεγάλη, δε θα σας άφηνε εντύπωση εσάς;

Προφανώς. Κουβαλήσαν πολιτισμό.

Ε ναι, όταν κουβαλάς αυτά τα πράγματα. Εκείνο με μένει χαραγμένο και πιστεύω όχι εμένα μόνο, όλους όσους είναι όχι στην ηλικία μου, και ακόμα και μικρότερους και νέους σήμερα που είναι στο σύλλογο, ξέρουν την ιστορία, θέλουν την ιστορία, και τους μένει κι αυτούς. Είναι δυνατό, κι όμως είναι δυνατό. Σήμερα άμα γίνει κάτι, θα το κάνει κανένας;

Κατά πάσα πιθανότητα όχι.

Σήμερα δεν το κάνει, ούτε θα πάει ο άλλος να σηκωθεί να δει με το κάρο να πάει, δηλαδή είναι δυνατόν να ξεκινήσεις το ’18 και να φτάσεις το ’20, το ’19 τέλος Δεκέμβριου, στη Σαλονίκη, 1,5 χρόνο με κακουχία; Αλλά, σας είπα, δε γινότανε. Οι δικοί μας, λόγω του Ευστάθιου Χωραφά, ξεκίνησαμε νωρίς και δεν είχαμε απώλειες. Δε μας κυνηγούσαν, εκεί άρχισαν ναι μεν στα βουνά το αντάρτικο, είχαμε και οπλισμένους κατοίκους οι οποίοι φυλάγαν [00:45:00]να μην μας ορμήσουνε, γιατί κι αυτοί δεν ήτανε οι Τούρκοι, μην πούμε τι στρατός ήτανε. Και βγαίνει σήμερα ο Ερντογάν και μιλάει περίτρανα για ποια Τουρκία; Για ποιους Τούρκους; Κατηγορεί ποιον; Τον πατέρα τους, γιατί ο Ατατούρκ σημαίνει ο πατέρας στα τούρκικα, Κεμάλ που λένε, Κεμάλ Ατατούρκ, σημαίνει Κεμάλ ο πατέρας μας, και τώρα κατηγορεί αυτός, γιατί θέλει να κρατήσει εκείνο το θέμα της μαντήλας, ενώ οι Κεμαλισταί, δεν ξέρω αν το ξέρεις, είναι της άλλης νοοτροπίας, όπως καλή ώρα εσύ. Έτσι είναι οι τουρκάλες, έτσι είναι αυτό το κράτος.

Κατάλαβα, πολύ ωραία. Ευχαριστώ πολύ για τη συνέντευξη.

Ό,τι θέλετε.

Ευχαριστούμε.