Καλησπέρα.

Καλησπέρα.

Πείτε μου κάτι για εσάς.

Λοιπόν, λέγομαι Μιχαήλ Σταθάκης, είμαι ιερέας στον Ναό Αγίου Γεωργίου στο Νέο Ψυχικό, κατάγομαι από την Κερατέα της Αττικής, είμαι αρχαιολόγος, έχω σπουδάσει στην Αρχαιολογία και τη Θεολογία και τώρα κάνω ένα Μεταπτυχιακό για τη Χριστιανική Θεολογία. Αυτά.

Ωραία, θέλετε να μου πείτε για τον Ναό στον οποίο...;

Λοιπόν, καταρχήν βρισκόμαστε στο Νέο Ψυχικό, προάστιο των Αθηνών, ανήκει στο Δήμο Φιλοθέης-Ψυχικού, παρ' όλα αυτά ως όνομα και ως ιστορία της περιοχής, μάλλον το όνομα Ψυχικό το είχε συνδέσει με την Αγία Φιλοθέη. Εδώ, όπως λέει η παράδοση, ήταν κτήματα της οικογένειας Μπενιζέλου από τον οποίο καταγόταν και η Αγία Φιλοθέη και επειδή εκείνη άνοιξε πηγάδια για να πίνουν νερό οι εργάτες που είχε και δούλευαν στα χωράφια, το θεώρησαν ότι ήτανε ψυχικό αυτό που έκανε και έμεινε μετά η ονομασία. Όπως στη συνέχεια είναι η Καλογρέζα πιο πέρα, όλα αυτά έχουν να κάνουν με την Αγία Φιλοθέη. Παρ' όλα αυτά, εδώ που βρισκόμαστε στο Ψυχικό δεν έχουμε κατοίκηση από τα αρχαία χρόνια, ήτανε περιοχή νεκρή. Εδώ δεν έχουμε και αρχαιολογικά ευρήματα. Ωστόσο οι πρώτοι κάτοικοι έρχονται εδώ πέρα το 1929 στο Νέο Ψυχικό. Ήρθανε οι πρώτοι κάτοικοι με ενέργειες του τότε Νομάρχη Αττικο-Βοιωτίας Νικολάου Παρίτση, ο οποίος ήτανε προσκείμενος στην κυβέρνηση του Βενιζέλου. Έκανε λοιπόν τότε ενέργειες και απαλλοτριώθηκε η περιοχή αυτή και δόθηκε στους πρόσφυγες που είχαν έρθει από τη Μικρά Ασία ήδη από το 1922. Ήρθανε λοιπόν οι πρόσφυγες σε αυτό το μέρος και το πρώτο πράγμα, το πρώτο οικοδόμημα που έφτιαξαν μαζί με τα σπίτια τους ήτανε ο Ναός του Αγίου Γεωργίου. Όχι αυτός βέβαια στον οποίο βρισκόμαστε σήμερα, μια πρόχειρη κατασκευή έτσι από πλίνθους το 1929 και το 1932, αν δεν κάνω λάθος, έγινε και η πρώτη ενορία του Νέου Ψυχικού και ακολούθησαν μετά η Αγία Σοφία. Πριν όμως φθάσουμε εδώ σε αυτή την κατάληξη, πρέπει να πάμε λίγο πίσω στο χρόνο να δούμε από πού έλκουν την καταγωγή τους όλοι αυτοί που ήρθαν και έμειναν στο προάστιό μας. Εψάχνοντας λοιπόν κι εγώ όταν ήρθα εδώ στον Ναό το 2010, άρχισα να ψάχνω την πρώτη ιστορία του, γιατί δε βρήκα μαρτυρίες, κάποια έρευνα να έχει γίνει. Έτσι λοιπόν ψάχνοντας, ανακάλυψα κάποια φοβερά στοιχεία, νομίζω έχουν κάποιο ενδιαφέρον. Μεταφερόμαστε στην εποχή του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς. Λοιπόν ο Σουλεϊμάν, ήταν ένας εμπνευσμένος άνθρωπος, ηγέτης, είχε νομίζω και πρότυπο τον Αλέξανδρο, τον Μέγα Αλέξανδρο. Ήθελε λοιπόν να κάνει μια τεράστια αυτοκρατορία στα πρότυπα του Αλεξάνδρου. Τέλος πάντων βέβαια αυτό οδήγησε σε πολέμους με τους Ευρωπαίους ηγέτες μέχρι τη Βιέννη, είναι γνωστή ιστορία έτσι;

Βέβαια, με τα κρουασάν.

Όπου αναχαιτίστηκε εκεί ο Σουλτάνος και επέστρεψε πίσω. Παρ' όλα αυτά, υπήρχε μεγάλη κόντρα, όπως ξέρεις, μεταξύ των Οθωμανών και των Ευρωπαίων όπου φθάνουμε στο εξής, στην εξής κομβική ημερομηνία. Στο 1565. Στο 1565 και στη Μάλτα, όπου όπως ξέρεις ήτανε ιπποτικό κέντρο, οι Ιωαννίτες ιππότες. Αποφασίζει λοιπόν ο Σουλτάνος να επιτεθεί. Τότε, ο αυτοκράτορας θα λέγαμε, ισχυρός βασιλιάς, ισχυρός στην Ευρώπη ήταν ο Κάρολος ο Πέμπτος της Ισπανίας, ο Κουίντος, όπως λένε. Λοιπόν τότε, λοιπόν ο Σουλτάνος μαζεύει τον στόλο του και επιτίθεται στη Μάλτα. Εκεί έρχονται ενισχύσεις από την Ισπανία και ο σουλτανικός στόλος δέχεται μία συντριπτική ήττα και επιστρέφει προς την Μικρά Ασία. Στη Χίο έδρευε μία εταιρία [00:05:00]η «Μαόνα». Η «Μαόνα» ήτανε μια ιταλική εταιρία, διοικούσε το νησί και διαχειρίζονταν τα κέρδη από τη μαστίχα, τους καρπούς και τα λοιπά. Όμως στη Χίο, η Χίος μάλλον λειτουργούσε και ως κέντρο πρακτόρων Ισπανών. Έτσι λοιπόν, ο Σουλτάνος για να χτυπήσει τους Ισπανούς, οδηγεί τον στόλο του στη Χίο τη μεγάλη βδομάδα του 1566, φθάνει τη Μεγάλη Τετάρτη στο νησί λοιπόν και χωρίς να ανοίξει μύτη ζητάει από τους προκρίτους της, τους διοικητές μάλλον της «Μαόνας», να του δώσουνε τους νόμιμους φόρους των δύο τελευταίων ετών που δεν είχαν εισπράξει οι Οθωμανοί. Μέχρι λοιπόν να βρεθούν τα χρήματα και τα λοιπά που δεν υπήρχαν βεβαίως, 10.000 Τούρκοι καταλαμβάνουν το νησί και την Κυριακή του Πάσχα, 17 Απριλίου του 1566, υψώνεται η οθωμανική σημαία στη Χίο χωρίς να έχει ανοίξει μία μύτη. Τότε λοιπόν, το Πάσχα εκείνο οι Τούρκοι μαζεύουν όλους τους προκρίτους του νησιού και τους εξορίζουν στα απέναντι μικρασιατικά παράλια. Οι περισσότεροι λοιπόν από αυτούς εγκαθίστανται στα Βουρλά. Τα Βουρλά ήτανε μέχρι τότε, τα Βουρλά είναι αρχαίες Κλαζομενές έτσι; Μία πολύ σημαντική πόλη της Ιωνίας, πολύ σπουδαίους άνδρες, φιλοσόφους. Λοιπόν, από την άλωση όμως, από την κατάληψη της Μικράς Ασίας από τους Οθωμανούς μέχρι εκείνη την περίοδο, τα Βουρλά έπαψαν να έχουν χριστιανούς, και μάλιστα είχαν δοθεί ως κτήμα στην εκάστοτε μητέρα του Σουλτάνου. Οι οποίοι έπαιρναν τους φόρους και ζούσαν. Τότε λοιπόν διαβάζοντας τα φορολογικά κατάστιχα τα οθωμανικά εκείνης της περιόδου, ενώ μέχρι το 1566 δεν έχουμε χριστιανούς, από την επόμενη χρονιά έχουμε δύο κοινότητες χριστιανών, μία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και μία του Αγίου Γεωργίου.

Από τους Χιώτες που πήγαν εκεί.

Οι Χιώτες που πήγανε στα Βουρλά. Λοιπόν έκτοτε όπως κατάλαβες, επειδή ήταν και άνθρωποι πρόκριτοι, θα είχαν κάποια παιδεία, έτσι; Αρχίζουν μία δουλειά γύρω απ' την ενορία, φθάνουν σε κάποια περίοδο που οι δύο ενορίες συντηρούν μεγάλα σχολεία, παρθεναγωγεία στην πόλη των Βουρλών, είναι και επίνειο αυτή η πόλη, έχει εμπόριο έτσι, υπάρχει κίνηση, οικονομική δραστηριότητα. Λοιπόν, κι έτσι έχουμε δύο μεγάλες ενορίες, της Παναγίας και του Αγίου Γεωργίου στα Βουρλά. Συν τω χρόνω δημιουργήθηκαν και άλλες ενορίες, η πόλη αυτή έδωσε τρεις νεομάρτυρες στα χρόνια της Τουρκοκρατίας: τον Άγιο Μιχαήλ, τον Άγιο Νεκτάριο τον «εκ Βριούλων» –όπως λέγεται έτσι κάπως τα Βούρλα σε πιο λόγια διάλεκτο, είναι λάθος βέβαια– και τον νεότερο Άγιο Νεκτάριο, ο οποίος μαρτύρησε το '22 κατά την καταστροφή. Λοιπόν το 1922 που έγινε ο διωγμός, που έγινε η καταστροφή, οι κάτοικοι της πόλης μεταφέρθηκαν προς την κυρίως Ελλάδα. Τι γίνεται τώρα; Όπως ξέρουμε, κάθε κοινότητα... Οι κοινότητες ήταν οι ενορίες έτσι; Κάθε κοινότητα μετέφερε τον Άγιο προστάτη της, οι αδελφότητες, οι συντεχνίες και τα λοιπά, μετέφεραν τον Άγιο προστάτη τους στο καινούριο μέρος που πήγαν. Για παράδειγμα η Νέα Σμύρνη ποιον έχει πολιούχο; Την Αγία Φωτεινή όπως είχανε και στην Παλαιά Σμύρνη. Η Νέα Κίος ας πούμε έχει την Αγία Ειρήνη ξέρω 'γω που είχαν και στην παλαιά Κίο. Η Φώκαια παλαιά στην Ανάβυσσο που λέμε σήμερα, μεταφέρανε τους Αγίους που είχανε εκεί. Κατά αυτήν την λογική και οι κάτοικοι των Βουρλών εγκαταστάθηκαν οι μεν της [00:10:00]κοινότητας της Παναγίας στη Νέα Φιλαδέλφεια που ήταν Αγία η Βουρλιώτισσα και του Αγίου Γεωργίου εγκαταστάθηκαν εδώ, μαζί με κατοίκους από το Μελί της Ερυθραίας, ένα χωριό κοντά στα Βουρλά πιο μικρό βέβαια, δεν είχε την ακτινοβολία που είχαν τα Βουρλά, αλλά πολύ σπουδαίο γιατί είχε αναπτύξει πάρα πολύ την παραδοσιακή μουσική και έχουν μέχρι και σήμερα μελιώτικους σκοπούς και λοιπά. Έτσι λοιπόν, αυτοί οι άνθρωποι ήτανε σχεδόν τριάντα οικογένειες Βουρλιωτών και τριάντα οικογένειες Μελιωτών. Οι Μελιώτες, οι περισσότεροι Μελιώτες εγκαταστάθηκαν στα Μέγαρα σε ένα χωριό που λέγεται Μελί. Και εκεί μετέφεραν την ενορία του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου που είχαν στο Μελί, την ίδρυσαν εκεί. Και έτσι λοιπόν αυτοί που ήρθαν εδώ  –δεν ξέρω– μετέφεραν και μία εικόνα παλιά του Αγίου Γεωργίου, την οποία την έχουμε στο προσκυνητάρι, η οποία είναι έργο ενός αγιογράφου, Μιχαήλ Πολυχρονίου παρασκευάστηκε το 1840. Ο Μιχαήλ Πολυχρονίου να σημειώσουμε ότι ήταν ένας από τους σπουδαιότερους δασκάλους των Μελχιτών της Συρίας. Ο Μιχαήλ Πολυχρονίου, Κρης, την καταγωγή, από την Κρήτη, δραστηριοποιήθηκε στην Κύπρο και την Δαμασκό. Και το Πατριαρχείο Αντιοχείας έχει πολύ μεγάλη συλλογή των έργων του και αν θυμάμαι καλά έχει αγιογραφήσει και τις φορητές εικόνες του τέμπλου του πατριαρχικού ναού του Πατριαρχείου Αντιοχείας. Πρόσφατα δημοσιεύθηκε και μια διδακτορική διατριβή για αυτόν τον ζωγράφο, τον Μιχαήλ Πολυχρονίου. Λοιπόν, μάλλον από τα Βουρλά που ήταν και μεγαλύτερο κέντρο και κέντρο εμπορίου, έρχεται και η εικόνα του Αγίου Γεωργίου. Έτσι λοιπόν, μεταφέρουνε το όνομα της ενορίας που είχαν στα Βουρλά και ονομάζουνε στο καινούριο τόπο, την καινούρια ενορία. Λοιπόν ε, οπότε έτσι βλέπεις τώρα πολύ σύντομα έτσι στα περιέγραψα, πως από τυχαία περιστατικά, από τον Κάρολο Κουίντο και τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή, από κόντρες και πολέμους, πώς μεταφέρθηκε μια, πώς ιδρύθηκε μια καινούρια ενορία και ποια ήταν έτσι η πορεία της μέσα στον χρόνο. Λοιπόν, αφού έφθασαν εδώ πέρα οι πρόσφυγες, καταλαβαίνεις πώς ήταν οι συνθήκες, ήταν δύσκολες. Φτώχεια, παραπήγματα, δεν τους ήθελαν και οι γηγενείς Ελλαδίτες, τέλος πάντων. Παρόλα αυτά κατόρθωσαν έτσι με δουλειά και πείσμα, γιατί ήταν άνθρωποι της δουλειάς, έφτιαξαν το προάστιο που όπως είναι σήμερα το Νέο Ψυχικό. Έχει ένα κύρος ας πούμε έτσι; Το 1957 έφτιαξαν τον δεύτερο ναό του Αγίου Γεωργίου, ο οποίος ήτανε μία πάρα, πάρα πολύ όμορφη τρίκλιτη βασιλική με μία πρόσοψη μακεδονικού κτηρίου, όπως τα παλιά μακεδονίτικα σπίτια με το μπαλκόνι, με τον εξώστη, ένα υπέροχο τέτοιο κτήριο. Έγιναν τα εγκαίνια του ναού το 1957, τον οποίο ναό κατεδάφισαν το 2004-5, το πρόλαβα, κι έφτιαξαν τον σημερινό ναό, ο οποίος θεμελιώθηκε στις 21 Δεκεμβρίου του 1974, εγκαταστάθηκαν μέσα το 1993 και εγκαινιάστηκε στις 6 Μαΐου του 2017.

Γιατί κατεδαφίστηκε η παλιά;

Ο παλιός ναός ήτανε μικρός, δεν έφθανε για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του προαστίου, αλλά έκαναν το λάθος ότι σχεδίασαν έναν υπερμεγέθη πια ναό, που είναι αδύνατον να συντηρήσουμε και εμείς σήμερα. Και ο υπερμεγέθης αυτός ναός κάλυπτε και μέρος του παλαιού ναού, οπότε για να χτιστεί ο νέος ναός, έπρεπε να γκρεμιστεί ο παλιός ναός. Αν ήταν λίγο μικρότερος ο καινούριος, θα είχαμε και τον καινούριο και το παλιό, αλλά εντάξει, όλα αυτά, αυτά δείχνουνε και την φιλοσοφία της εποχής. Γιατί όταν αυτός ο ναός το '74 σχεδιάστηκε, ήταν μια περίοδος [00:15:00]μεταπολίτευσης πολλά υποσχόμενης, έτσι; Μετά ήρθε η δεκαετία του '80, φτιάχναμε πολυκατοικίες, ουρανοξύστες, εκκλησίες-ουρανοξύστες όπως αυτή εδώ. Λοιπόν. Έπρεπε να έχουμε περισσότερα αυτοκίνητα, περισσότερα σπίτια, εξοχικά, οπότε κι εμείς έπρεπε να κάνουμε μια εκκλησία μεγαλύτερη από την διπλανή, έτσι; Και μετά ήρθε η περίοδος των ισχνών αγελάδων, όπου πουλάς το αυτοκίνητο, πουλάς τα σπίτια, να συντηρήσεις το ένα, αλλά εμείς δεν μπορούμε να πουλήσουμε την εκκλησία για να την συντηρήσουμε. Λοιπόν. Παρ' όλα αυτά όμως, παρ' όλα αυτά, πρέπει να πούμε ότι οι κάτοικοι εδώ στο Νέο Ψυχικό δεν είναι μόνο Μικρασιάτες. Κάποια στιγμή ήρθαν πάρα πολλοί Κρήτες, έχουν και Σύλλογο Κρητών και προϊόντος του χρόνου, ιδρύθηκαν και τα Εφοριακά όπως λέμε, εκτάσεις οι οποίες δόθηκαν σε εφοριακούς υπαλλήλους ή σε τραπεζοϋπαλλήλους και έτσι δημιουργήθηκε ένα ψηφιδωτό κατοίκων από πολλές περιοχές, οι οποίοι όμως είχανε και ένα επίπεδο χωρίς να το λέω υποτιμητικά, ήτανε οι περισσότεροι μορφωμένοι, υπάλληλοι σε κάποιες υπηρεσίες, είχαν τη δουλειά τους, την οικονομική τους ανεξαρτησία ως επί το πλείστον. Οι δε Μικρασιάτες, πιστοί άνθρωποι μέχρι και σήμερα, δημιούργησαν ένα κλίμα, έτσι; Ένα κλίμα, το οποίο όταν ήρθα κι εγώ το 2010 στην ενορία, το οσφράνθηκα, ο ναός πάντα γεμίζει, πάντα υπάρχει ενδιαφέρον, ανταπόκριση, σε όσες δραστηριότητες κάνουμε, πάντα έχουμε συμμετοχή. Και υπάρχει μεγάλο φιλότιμο και διάθεση. Λοιπόν, αυτά εν ολίγοις για την ιστορία του ναού. Θες να ρωτήσεις κάτι άλλο για αυτά; Θες να ρωτήσεις κάτι...

Εδώ πέρα πώς και ήρθατε;

Με έστειλε η Αρχιεπισκοπή. Εγώ δεν είχα ιδέα καν, πού υπήρχε αυτός ο ναός, δεν τον ήξερα, δεν τον είχα ακουστά ποτέ, αλλά εντάξει.

Έχω ακούσει πράγματα για τις τοιχογραφίες που έχει ο ναός, για τις αγιογραφίες, πώς έγιναν;

Λοιπόν, ναι. Τον αγιογράφο τον είχε επιλέξει ο προηγούμενος προϊστάμενος, ο πατήρ Χρυσόστομος Κουτουλάκης. Ο οποίος πέθανε τον Οκτώβριο του '14 και ανέλαβα εγώ. Ο αγιογράφος μας λέγεται Γεώργιος Κτιστάκης, είναι από την Κρήτη, ένας εξαίρετος καλλιτέχνης, ο οποίος με βοήθησε πάρα πολύ στο ότι δέχτηκε να ακολουθήσει το πρόγραμμα το εικονογραφικό, το οποίο εγώ του υπέδειξα. Πρώτα από όλα, θέλαμε να βάλουμε χρώματα φωτεινά, έτσι ώστε να δημιουργείται μια ευφορία λόγω και των συνθηκών των κοινωνικών. Δηλαδή ξεκίνησε η αγιογράφηση του ναού στην μέση της οικονομικής κρίσης. Πολλοί άνθρωποι είχαν προβλήματα, άνθρωποι στο Ψυχικό που δεν το φανταζόσουνα, δεν είχαν να φάνε. Και έτσι πήραμε αυτή την απόφαση –χρυσό δεν μπορούμε να βάλουμε– ας βάλουμε χρώματα φωτεινά, ώχρα και τα λοιπά. Λοιπόν, αυτό ήταν το πρώτο, ο πρώτος στόχος, που τον εισπράττω μέχρι και σήμερα, γιατί έρχεται ο κόσμος μου λέει «Καθόμαστε στην εκκλησία και χαιρόμαστε, έχουμε μία, αλλάζει η διάθεσή μας. Πας σε άλλες εκκλησίες», μου λεν, «που είναι σκοτεινές, τα χρώματα, και γίνεσαι χειρότερα». Λοιπόν, επίσης, εθέλησα να βάλω Αγίους σύγχρονους και οικουμενικούς. Δηλαδή βάλαμε Αγίους από το Πεκίνο, την Πολωνία, απ' την Σερβία, από τη Γαλλία, απ' τη Ρώμη. Αλλά Αγίους σύγχρονους, σημερινούς, δηλαδή περισσότεροι είναι από το 1900 και μετά, για να δείξουμε ότι η ορθοδοξία δεν είναι μόνο οι Άγιοι που ξέρουμε, ο Άγιος Σπυρίδων, ο Άγιος Δημήτρης που όπου πας τους βρίσκεις. Λαοφιλείς αλλά δεν δείχνουν όμως μία, αυτό που πρέπει να δείξουμε, μία συνέχεια που έχει η Εκκλησία. Δεν πέθανε τότε, δεν έχουμε μόνο αυτούς. Γι' αυτό επιλέξαμε να βάλουμε σύγχρονους αγίους και να κινήσουμε το ενδιαφέρον και των πιστών, να μάθουν ποιοι ήτανε αυτοί. Και όντως πραγματικά το αξιόλογο είναι ότι κανείς άνθρωπος δεν μου παραπονέθηκε, δεν μου είπε «Ποιοι είναι αυτοί; Γιατί έβαλες αυτούς τους Αγίους;» Όλοι εν λευκώ μου είπαν, μου εμπιστεύθηκαν τα χρήματά τους και κάναμε το έργο. [00:20:00] Λοιπόν. Επίσης, ήθελα να τονίσω και μερικά πράγματα, υπάρχει μια παράσταση στον κύκλο τον θεομητορικό. Θεομητορικός κύκλος είναι αυτός ο οποίος αφηγείται τη ζωή της Θεοτόκου. Υπάρχει μία παράσταση, την οποία την εμπνεύστηκα ας πούμε εξ αιτίας του μεταναστευτικού προβλήματος, το οποίο ακόμα δεν έχει λυθεί. Λοιπόν. Είναι μία παράσταση, η οποία έχει τη Θεοτόκο στο κέντρο και δεξιά και αριστερά της δέονται προς αυτήν ο Άγιος Ιωσήφ, ο μνηστήρας έτσι, ο μνήστωρ και ο γιος του ο Άγιος Ιάκωβος, ο αδελφόθεος, ο μετέπειτα πρώτος επίσκοπος των Ιεροσολύμων. Βέβαια στην παράσταση εικονίζεται ως έφηβος με ένα δισάκι στον ώμο, ως υπόμνηση της φυγής στην Αίγυπτο. Λοιπόν και η παράσταση αυτή τιτλοφορείται «Ιδού πλήρης δόξης ο οίκος Κυρίου». Ο «Οίκος Κυρίου» βέβαια είναι η Θεοτόκος, μέσα στην οποία κατοίκησε ο Θεός, αλλά και η Εκκλησία, μέσα στην οποία κατοικεί ο Θεός. Αν εκείνοι οι άνθρωποι, η Παναγία, ο Χριστός και αυτοί που υπηρέτησαν όλα τα γεγονότα της θείας οικονομίας, υπέστησαν τον διωγμό και την οικειοθελή, ας πούμε, μετανάστευση, προσέφυγαν σαν πρόσφυγες στην Αίγυπτο, αν αυτό είναι η δόξα της εκκλησίας, τότε πώς πρέπει εμείς να συμπεριφερόμαστε και να δούμε όλους αυτούς τους ανθρώπους που έρχονται πρόσφυγες και ικέτες και μετανάστες εδώ πέρα και οπουδήποτε αλλού; Επίσης, ήθελα να... Βέβαια, καλό θα ήταν να μπορούσε να τα βλέπει και κάποιος αυτά.

Θα τα φωτογραφίσουμε.

Ναι, υπάρχει, η εκκλησία μας έχει δύο χορούς, χορούς. Είναι σαν περίκεντρη να πούμε να καταλάβει κανείς, είναι στρογγυλή. Έχει έξι κολώνες δεξιά και έξι κολώνες αριστερά. Πάνω από τις οποίες αγιογραφήσαμε τους Αποστόλους ως κολώνες, στηρίγματα της εκκλησίας. Λοιπόν, εκεί που αρχίζουν και τελειώνουν οι κολώνες, υπάρχουν δύο μεγαλύτερες κολώνες, μέσα στις οποίες πλαισιώνονται οι έξι και οι έξι. Έτσι λοιπόν, σκεφτήκαμε να κάνουμε ένα παιχνίδι, ας πούμε, με τον πρώτο κάθε σειράς και τον τελευταίο, και από τις δύο μεριές, έξι απόστολοι δεξιά και έξι απόστολοι αριστερά. Λοιπόν, ο πρώτος και των δύο σειρών και ο τελευταίος συνομιλούν με κάποιο πρόσωπο. Έτσι λοιπόν, ο πρώτος στα δεξιά μας είναι ο Πέτρος, έτσι; Ως πρωτοκορυφαίος Απόστολος. Ο οποίος συνομιλεί, μπροστά του στέκεται σαν σε μικρογραφία βεβαίως, ο Χριστός, με τον σταυρό στην πλάτη και του λέει ο Πέτρος «quo vadis domine?», «που πας Κύριε;» Και του λέει «Πάω στην πόλη για να μαρτυρήσω». Αυτό είναι μία λεπτομέρεια από το συναξάρι του Αποστόλου Πέτρου όπου όταν ο Χριστός του είχε πει, όπως λέει το Ευαγγέλιο: «Όταν γεράσεις», λέει, «θα σε δέσουν άλλοι και θα σε πάνε εκεί που δεν θες να πας». Όταν λοιπόν έγινε ο διωγμός του Νέρωνα το 64, όντας ο Πέτρος στη Ρώμη, φοβήθηκε κι αυτός και άρχισε να φεύγει, τη νύχτα της πυρκαγιάς. Και όταν έφευγε λοιπόν, είδε τον Χριστό στο δρόμο και του λέει «Πού πας;» Και λέει «Πάω στην πόλη για να μαρτυρήσω». Και τότε ο Πέτρος κατάλαβε ότι δεν έπρεπε να φύγει και γύρισε και αυτός στη Ρώμη όπου και μαρτύρησε. Το 64 αν δεν κάνω λάθος, το 64 μ.Χ. Οπότε εκεί ο πρώτος συνομιλεί με τον πρώτο. Έτσι; Ο Χριστός. Ο πρώτος τώρα δεξιά, ο Παύλος έτσι; Μέγας, πρωτοκορυφαίος και αυτός. Ο Παύλος όταν ήταν στην Τρωάδα, στην Τροία, είδε στον ύπνο του έναν Μακεδόνα, λέει. Φορούσε τη στολή τη μακεδονική και του είπε «Διαβάσεις Μακεδονίαν, βοήθησον ημίν». «Έλα», λέει «πέρασε στη Μακεδονία να βοηθήσεις». Και ο Παύλος έτσι την άλλη μέρα πήρε το πλοίο, πέρασε Σαμοθράκη και από κει κατευθύνθηκε στους Φιλίππους, την Καβάλα θα λέγαμε σήμερα, όπου έκανε το κήρυγμα και βάπτισε και την οικογένεια της Λυδίας, έτσι; Λοιπόν, οπότε και ο πρώτος από δω συνομιλεί με τον πρώτο θα λέγαμε [00:25:00]Ευρωπαίο που του εμφανίστηκε και που τον προσκάλεσε να έρθει στην Ευρώπη. Αντίστοιχα τώρα, οι τελευταίοι απόστολοι. Από τη μία μεριά νομίζω είναι ο Ματθίας, στον οποίο δίπλα του παραστέκει η πρώτη Αθηναία που έγινε Χριστιανή, η Δάμαρις. Και από την άλλη μεριά είναι ο Θωμάς, ο οποίος, όπως λέει η παράδοση, όταν πέθανε η Παναγία, δεν βρισκόταν στην ταφή της και όταν γύρισε μετά από τρεις μέρες περίπου, ζήτησε να ανοίξουν το μνήμα για να την προσκυνήσει. Και δε βρέθηκε η Θεοτόκος μέσα στο μνήμα, αλλά επαιρόμενος λέει στα σύννεφα ο Απόστολος, είδε τη Θεοτόκο που του έδωσε τη ζώνη της, ως ανάμνηση και ως φυλαχτό για την εκκλησία. Έτσι λοιπόν οι δύο τελευταίοι Απόστολοι, ο Ματθίας ήταν αυτός ο οποίος αντικατέστησε τον Ιούδα, έτσι; Βγήκε με εκλογή και τον αντικατέστησε την ημέρα της Πεντηκοστής και ο Θωμάς, ο οποίος πάντα ήταν καθυστερημένος και όπως και στην Ανάσταση αλλά όχι χωρίς αιτία, πάντα υπάρχει για να μας αποδεικνύει κάτι, συνομιλούν με τις δύο πρώτες. Τη Θεοτόκο από τη μία και την Αθηναία, την πρώτη Αθηναία από την άλλη. Λοιπόν, οπότε γίνεται ένα παιχνίδι, ας πούμε. Εντάξει πρέπει να το ξέρει κάποιος για να το πιάσει, να το συλλάβει, αλλά θα ήθελα να έχει κάποιος αυτή την αντίληψη ότι μες στην εκκλησία δεν υπάρχει... Μάλλον να το πω διαφορετικά. Μέσα στην Εκκλησία υπάρχει ισοτιμία των φύλων, γιατί το κάθε φύλο έχει τον διαφορετικό ρόλο, δεν μπορεί να υπάρχει ισότητα γιατί δεν μπορείς να έχεις τον ίδιο ρόλο. Για αυτόν το λόγο και πάνω απ' τα ψαλτήρια, απ' τους χορούς των ψαλτών, υπάρχει από τη μια μεριά ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ο μεγάλος αυτός συγγραφέας και ποιητής ο οποίος έχει συγγράψει την ακολουθία των Χριστουγέννων, του Πάσχα, την Παρακλητική που ψάλλουμε κάθε μέρα στην Εκκλησία τις Κυριακές και την Ακολουθία των Κεκοιμημένων. Και από την άλλη υπάρχει η Κασσιανή, η μεγάλη αυτή Αγία της Εκκλησίας η οποία βεβαίως δεν ήταν πόρνη ποτέ, όπως έχει περάσει συνείδηση του κόσμου. Ήταν μια πλούσια γυναίκα η οποία παραλίγο να γίνει αυτοκράτειρα του Θεοφίλου, δεν έγινε και αφιερώθηκε στη μοναχική ζωή. Αλλά μεγάλη ποιήτρια, φιλόλογος, έχει γράψει από τα πιο σημαντικά τροπάρια της Εκκλησίας μας. Επίσης των Χριστουγέννων τροπάρια της Μεγάλης Εβδομάδος και έτσι επιλέξαμε να βάλουμε και έναν άνδρα και μία γυναίκα, να δείχνει ότι κανείς, μάλλον να δείχνει ότι όλοι έχουμε ρόλο μέσα σε αυτό το σώμα. Μέσα στο ιερό βήμα, εντάξει υπάρχει η συνήθης διάταξη, θα σταθώ μόνο στο μέρος της προθέσεως, εκεί που προετοιμάζεται η Θεία Ευχαριστία, η προετοιμασία της. Όπου έχουμε αγιογραφήσει τους Αθηναίους Αγίους Ιεράρχες, είναι οχτώ τον αριθμό, υπάρχουνε και στην προσκομιδή, με την ιδέα ότι και αυτοί προσεύχονται, προσκομίζουν, θυμούνται τα δικά μας ονόματα, αφού υπήρξαν ποιμένες της πόλης των Αθηνών. Και, βέβαια και άλλα πολλά θα μπορούσαμε να πούμε, αλλά ας σταθούμε στον πρόναο καθώς μπαίνει κάποιος. Ο πρόναος συνήθως είναι, μας προετοιμάζει ή εκεί συνήθως εικονογραφούνται ιστορικές στιγμές της εκκλησίας, οι Οικουμενικές Σύνοδοι, η Ύψωσις του Τίμιου Σταυρού, διάφορα τέτοια περιστατικά. Λοιπόν, και επέλεξα να βάλουμε μία παράσταση, δεν θα τη βρούμε πουθενά αλλού, αλλά μπορούμε να αντλήσουμε ψήγματα και από τους Πατέρες και από άλλα μνημεία. Είναι ο Μέγας Αλέξανδρος ο οποίος κρατάει ένα ανοιχτό ειλητάριο, «ειλητάριο», σαν πάπυρος ας πούμε τυλιγμένος, με το αλφάβητο το ελληνικό και υπάρχει μπροστά του μία παρέα θα λέγαμε ενός Αιγυπτίου, ενός Πέρση, και ενός Ινδού, οι οποίοι δέχονται το αλφάβητο. Αυτό είναι μια παράσταση συμβολική για το πώς επέδρασε η ελληνική γλώσσα και ο πλούτος της και πώς επέδρασε βέβαια και ο Αλέξανδρος, ώστε [00:30:00]να γίνει η γλώσσα που διαδόθηκε το Ευαγγέλιο. Και πραγματικά βλέπουμε μετά, από τη μετέπειτα εξέλιξη της ιστορίας, οι Χριστιανοί οι οποίοι έμειναν έξω απ' τα όρια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, στην Περσία, στην Ινδία, στην Κίνα ακόμη ήδη από τον 4ο, 5ο, 6ο αιώνα μ.Χ., έχουμε χριστιανούς, οι οποίοι επειδή δεν μπορούσαν να αντιληφθούν τις λεπτές έννοιες της ελληνικής γλώσσας που χρησιμοποιήσαν οι Έλληνες Πατέρες, δεν κατενόησαν και τα δόγματα και αρνήθηκαν την τέταρτη Οικουμενική Σύνοδο και τις υπόλοιπες και έτσι έχουμε την επικράτηση των Μονοφυσιτών, των Νεστοριανών, από την Περσία μέχρι την Κίνα. Όπου βέβαια και στη Δύση, το filioque που λέμε, οφείλεται σε, στο ότι η λατινική δεν έχει όλες τις εκφάνσεις, τις λεπτές έννοιες που έχει η ελληνική. Το "εκπορεύομαι" δεν υπάρχει ως ρήμα. Λοιπόν. Και έτσι υπήρξανε στο διάβα της ιστορίας διάφορες τέτοιες προσκρούσεις. Οι Αρμένιοι, το ίδιο πράγμα έγινε. Έμειναν έξω από την αυτοκρατορία, δεν μπόρεσαν να δεχθούν αυτά τα οποία έμαθαν μετά ότι είχαν γίνει, στις Οικουμενικές Συνόδους και κατέληξαν να είναι μόνοι τους. Λοιπόν. Οπότε αυτό που ξεκίνησε ο Αλέξανδρος, αν είχαμε μπορέσει μετά να το διατηρήσουμε, που δυστυχώς δεν μπορούμε γιατί αυτή είναι η μοίρα μας, ίσως να ήταν διαφορετικά τα πράγματα και ο κόσμος μας σήμερα.

Και τώρα δεν παραμένουν ορθόδοξοι; Οι Αρμένιοι και οι...

Είναι Μονοφυσίτες. Είναι Μονοφυσίτες.

Δεν το ήξερα.

Αυτό, είναι Μονοφυσίτες. Υπήρξε μεγάλη διάδοση του Χριστιανισμού στην Περσία, από την Περσία μέχρι την Κίνα. Έχουμε χειρόγραφα που δείχνουνε μοναχούς και εορτές, πώς εόρταζαν οι χριστιανοί τα Βάγια, την Βαϊοφόρο, τη Μεγάλη Βδομάδα, στην Κίνα. Του 9ου αιώνα χειρόγραφα. Αλλά... Οπότε η ελληνική γλώσσα είναι πολύ σπουδαίο. Το βάλαμε εκεί πέρα στον πρόναο, μπαίνοντας κάποιος μέσα να θυμάται ότι οι ακολουθίες που γίνονται, σε αυτήν τη γλώσσα, ναι μεν μπορούν να μεταφραστούν, αλλά το θέμα δεν είναι να κουραστεί η γλώσσα, να μεταφραστεί για εμάς. Το θέμα είναι να κουραστούμε εμείς, να μεταφραστούμε για τη γλώσσα. Να αλλάξουμε, κάτι να αποκτήσουμε, να κάνουμε κάτι για τη γλώσσα. Έχουμε στις θέσεις του ναού μεταφρασμένη τη θεία λειτουργία. Ουδείς την έχει ανοίξει ποτέ.

Μεταφρασμένη σε τι;

Στα νέα.

Α, στα νέα.

Υπάρχει το βιβλιαράκι που έχει τη λειτουργία. Κανείς δεν το άνοιξε. Κοίταξε, αυτοί που εκκλησιάζονται, η γλώσσα έχει τη δυνατότητα να γίνεται κατανοητή μέσα σου, χωρίς εσύ να γνωρίζεις τι σημαίνει. Ας πούμε λέει το Ευαγγέλιο- «ἐνεβριμήσατο τῷ πνεύματι, ο Ιησούς». Εγώ που είμαι και Αρχαιολόγος όσες φορές και να έχω ανοίξει το λεξικό δεν θυμάμαι τί σημαίνει η λέξη «ἐνεβριμήσατο τῷ πνεύματι, ο Ιησούς». Το «ἐνεβριμήσατο». Όταν όμως, το διαβάζω στο κείμενο, ξέρω τί σημαίνει «ἐνεβριμήσατο». Και από κάτω, καταλαβαίνει ο άλλος τί σημαίνει «ἐνεβριμήσατο». Ταράχθηκε στο πνεύμα του, ο Ιησούς που το άκουσε. Λοιπόν, «ἐνεβριμήσατο». Και τα γράμματα και οι συλλαβές, σου αφήνουνε να καταλάβεις ότι κάτι ταραχώδες συνέβη. «Ενεβριμήσατο». Οπότε ο κόσμος που εκκλησιάζεται, έχει φίλους τους ήχους απ' τις συλλαβές. Δεν τον ενδιαφέρει, καταλαβαίνει τι σημαίνει. Ένας ο οποίος δεν έχει σχέση, έτσι, με τη λειτουργική γλώσσα, πιστεύω και που θα 'ρθει, και που θα το ανοίξει, και θα το διαβάσει και θα το καταλάβει, δεν θα το κάνει κτήμα του και πάλι θα φύγει έτσι όπως ήρθε. Δεν θα μείνει.

Αν διαβάζει, όμως, παράλληλα και το κείμενο, το αυθεντικό, ίσως μόνο έτσι...

Εμείς έχουμε και το αυθεντικό και το... Αλλά είναι γενικότερο το θέμα είναι γενικότερο πρόβλημα, για αυτό λοιπόν υπάρχει ο Μέγας Αλέξανδρος εδώ στον πρόναο και μας υπενθυμίζει τι πρέπει να κάνουμε. Αλλά δεν είναι μόνο ο μέγας Αλέξανδρος, είναι και ο Αιγύπτιος ή ο Πέρσης και ο Ινδός που μέχρι σήμερα οι λαοί αυτοί μας θεωρούν αδερφούς, γιατί μας θεωρούν αδερφούς; Κάναμε κάτι καλό για αυτούς; Δε ξέρω. Δε ξέρω. Αλλά τι ήταν ο Ελληνισμός, τι είναι ο Ελληνισμός; Για σκέψου, πόσες Αλεξάνδρειες ίδρυσε ο Αλέξανδρος; Η Αλεξάνδρεια η [00:35:00]εσχάτη στην Βακτριανή, πού ήταν εκεί πέρα; Τι ήταν αυτοί οι άνθρωποι; Ήταν εισβολείς; Ήτανε πρόσφυγες, μετανάστες; Τι ήτανε; Πώς έζησαν μέσα σε αυτόν τον κόσμο που ίδρυσαν αυτήν την πόλη, ας πούμε; Κάτι άλλο είχαν να δώσουνε, που εμείς δεν το έχουμε πια να το δώσουμε. Κατάλαβες;

Μία ακτινοβολία, μία..

Τι ήταν ο Ελληνισμός; Λένε, ο αποικισμός. Έτσι; Ο πρώτος αποικισμός. Αποικισμό τον λέμε εμείς. Αυτοί που ήταν εκεί πέρα όταν πήγαν οι αποικιστές; Το είδαν ως εισβολή, έτσι δεν είναι;

Δεν θα ενθουσιαστήκανε.

Εμείς το λέμε αποικισμό, πρώτο και δεύτερο. Αλλά τι έγινε στην πορεία;

Αλλάξανε τα πράγματα.

Αλλάξανε τα πράγματα. Εμείς πού σήμερα χωλαίνουμε; Τι δεν μπορούμε να αλλάξουμε; Τέλος πάντων. Λοιπόν. Αυτά για τις αγιογραφίες του ναού. Νομίζω.

Πάντως όντως, έτσι όπως τις βλέπω, έχουνε κάτι πολύ σύγχρονο, με την έννοια, την πολύ καλή έννοια.

Κοίταξε να δεις, στην είσοδο μόλις μπαίνεις στον ναό, υπάρχει ένας άγιος που μαρτύρησε το 1943 νομίζω, ο Αλέξανδρος Σμορέλ, Γιατρός Ρωσογερμανός στο Μόναχο, ο οποίος έγραφε θεολογικές προκηρύξεις κατά του Χίτλερ, κατά του Ναζισμού. Λοιπόν. Ίδρυσε το κίνημα του «Λευκού Ρόδου». Είναι πολύ γνωστό. Και τους κατακρεούργησαν μετά οι Γερμανοί. Ποιος σήμερα προβάλλει αυτούς τους αγίους ως αντιναζιστές και... Λοιπόν, οπότε βάλαμε τον έναν εκεί ως γιατρό και με αυτή τη δράση, και από την άλλη μεριά βάλαμε ένα παιδί που μαρτύρησε το 1996 στον πόλεμο της Ρωσίας με την Τσετσενία στον Καύκασο. Ο Ευγένιος. Ένα παιδάκι 19 χρονών, ο οποίος αρνήθηκε να βγάλει τον σταυρό του, δεν ήταν της εκκλησίας ας πούμε να πεις ότι είχε τέτοια, αλλά όταν έφυγε για τον στρατό, του είχε δώσει η γιαγιά του ένα σταυρουδάκι. Το οποίο αρνήθηκε αυτός να το βγάλει όταν τον διέταξαν οι Τσετσένοι και τον αποκεφάλισαν. Υπάρχει και το βίντεο που τον αποκεφαλίζουν. Λοιπόν, οπότε βάλαμε δύο τέτοιους σύγχρονους αγίους, βέβαια και με το νόημα ότι θέλουμε και τη φύλαξη από έναν στρατιώτη, θέλουμε και τη φύλαξη της υγείας από έναν γιατρό και θέλουμε και τη φύλαξη του πνεύματος από έναν αντιναζιστή ας πούμε. Ναι, αυτά. Αυτά. Αλλά βλέπεις ότι ο ναός είναι πολύ μεγάλος, έχει πολύ δρόμο, το επόμενο τώρα βήμα είναι να βάλουμε αγιογραφίες από τη Δημιουργία, που θα αφηγούνται τις ημέρες της Δημιουργίας. Γιατί ένα άλλο πρόβλημα: όλοι έχουμε μία εντύπωση, για την αγία γραφή, μία εντύπωση για τον Χριστό, μια εντύπωση για την Εκκλησία και δεν καθόμαστε να διαβάσουμε «Τι λέει αυτό το βιβλίο;» Έτσι δεν είναι; Έχουμε μια εντύπωση. Αυτό. Είδαμε μια ταινία, ακούσαμε κάτι και είμαστε μορφωμένοι περί του θέματος. Αλλά αν διαβάσει κάποιος ας πούμε τη Γένεση, ο συγγραφέας του βιβλίου δε μας έδωσε επιστημονικές πληροφορίες, μας έδωσε όμως τον ιστορικό πυρήνα ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης, ο Μέγας Βασίλειος έχουν γράψει φοβερές πραγματείες για το πώς δημιουργήθηκε ο Κόσμος. Ο Γρηγόριος Νύσσης μιλάει για κβαντική φυσική μέσα, με τα δεδομένα της εποχής του. Λοιπόν, οπότε θα βάλουμε τη Δημιουργία του κόσμου ως υπόμνηση ότι πρέπει να ξαναγυρίσουμε πίσω να δούμε από πού ξεκινήσαμε, ποιος ήταν ο ρόλος μας ως προστάτες του περιβάλλοντος, της Δημιουργίας, της Κτίσης, έτσι δεν είναι;

Και σίγουρα δεν πάει κόντρα στην Επιστήμη αυτό.

Όχι, βέβαια. Μα να σου πω κάτι; Ουδέποτε την Εκκλησία την ενδιαφέρει πώς έγιναν, αλλά ποιος τα έκανε. Για αυτό και η Αγία Γραφή ξεκινάει «Εν αρχή εποίησεν ο Θεός». Την ενδιαφέρει το πρόσωπο, το υποκείμενο. Όλα τα υπόλοιπα πολύ ωραία είναι. Και ενδιαφέροντα. Δεν έρχεται σε αντίθεση, δε μας νοιάζει αυτό. Ας ερμηνεύσουν πώς γίνανε, δεν έχει σημασία. Σημασία έχει ποιος τα έκανε. Λοιπόν, αυτά για τις αγιογραφίες.

Ήθελα να σας πω ότι έχω και μία εικόνα εδώ πέρα του Αγίου Μηνά. Έχει μια ενδιαφέρουσα ιστορία το Ψυχικό. Το 1939, μια γυναίκα από τη Χίο, δεν ξέρω το όνομά της, έμενε στο Φάληρο. [00:40:00]Ο άνδρας της γυναίκας αυτής αρρώστησε και εκείνη παρακάλεσε τον Άγιο Μηνά, ο οποίος είναι ο πολιούχος της Χίου, να θεραπεύσει τον άνδρα της. Τότε λοιπόν, όπως μας είπε η ίδια, εμφανίστηκε ο άγιος Μηνάς στον ύπνο της και της είπε «Θα γίνει καλά και θέλω να φτιάξεις μια εικόνα, την οποία θα την πας στον Άγιο Γεώργιο στο Νέο Ψυχικό». Τέλος πάντων, έγινε καλά ο άνδρας της, η γυναίκα παράγγειλε την εικόνα αυτή στο Άγιο Όρος, στην σκήτη της Αγίας Άννας, της τη στείλανε στο σπίτι της και αυτή πήρε το ΚΤΕΛ, το υπεραστικό τότε ΚΤΕΛ από το κέντρο, δεν ξέρω από πού ξεκινούσε, να φθάσει Κηφισιά. Σου λέει «Κάπου θα βρούμε και το Νέο Ψυχικό». Το νέο Ψυχικό το '39 ήτανε τίποτα, ήτανε δέκα σπίτια. Πολύ ασήμαντο. Όταν φθάσανε λοιπόν στο Φάρο του Ψυχικού, χάλασε το λεωφορείο. Κατεβήκαν λοιπόν όλοι κάτω και λέει η γυναίκα «Ξέρετε» λέει «πού είναι το Νέο Ψυχικό;» κτλ. «Α!», λέει «εδώ θα πάρεις αυτό το δρόμο και θα πας». Πήρε η γυναίκα τον δρόμο που λέγεται σήμερα Νικολάου Παρίτση, κατέβηκε, έφθασε στο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου και μας άφησε την εικόνα του Αγίου Μηνά. Η εικόνα αυτή, μετά από λίγο καιρό, πριν ξεκινήσει ο πόλεμος του '40 –το έχουμε αγιογραφήσει και αυτό το περιστατικό– είχε ροή αίματος, λένε οι παππούδες εδώ πέρα που το ζήσανε και μέχρι σήμερα φαίνεται πάνω στην εικόνα αυτή, τα σημάδια ροής, έτσι; Από ένα υγρό, τώρα δεν ξέρω τι ήτανε, εγώ δεν το είδα. Δεν τα λέω θαύματα όλα αυτά, το θαύμα είναι κάτι μεγάλο, αυτά μπορούμε να τα χαρακτηρίσουμε ως σημεία. Ας το πούμε έτσι. Λοιπόν, ο Άγιος Μηνάς είχε μία περίεργη, ας πούμε, μας επέλεξε, δεν ξέρω γιατί, η γυναίκα δεν έχει ξανάρθει εδώ, δεν ήξερε την εκκλησία, την ήξερε όμως ο Άγιος Μηνάς. Λοιπόν έφθασε η εικόνα εδώ, τη βάλανε κάπου στο ναό, και ο Άγιος Μηνάς εμφανίστηκε ή σε κάποιον ιερέα που ήταν τότε ή σε κάποιον άνθρωπο και του ζήτησε, πού στον ναό θέλει να τοποθετηθεί. Ήθελε να κρεμαστεί αριστερά στο τέμπλο. Όπως βλέπουμε το τέμπλο αριστερά. Λέει: «Εκεί θέλω να με βάλετε». Όντως βάλανε τον Άγιο Μηνά εκεί και έκτοτε υπάρχουν πάρα, πάρα, πάρα, πάρα πολλές ιστορίες οι οποίες διηγούνται την προστασία του Αγίου Μηνά στους κατοίκους στον Εμφύλιο, στο '40, στην Κατοχή, λοιπόν, πώς συνέβησαν διάφορα περιστατικά. Εγώ θα μείνω στο εξής. Λέει η παράδοση ότι η εικόνα αυτή βγάζει έναν κρότο όταν είναι να σε προειδοποιήσει για κάτι ξέρω 'γω. Εγώ δεν τα πολυπιστεύω αυτά τα πράγματα για να σου είμαι ειλικρινής. Και τόσα χρόνια που είμαι εδώ, μέχρι πέρσι δεν το είχα ακούσει. Να σου πω τι συνέβη σε μένα. Ήμασταν λοιπόν πέρσι, δεν θυμάμαι τις ημερομηνίες, τις έχω όμως σημειωμένες κάπου. Εδώ στο γραφείο Κυριακή απόγευμα εγώ και οι Επίτροποι, είχαμε κλειδώσει γιατί είχαμε συμβούλιο και ακούμε, εκείνη τη μέρα δε, το πρωί, είχαμε κρεμάσει κάτι κάδρα μέσα στο ιερό. Λοιπόν, ακούμε λοιπόν, οι του συμβουλίου, σαν να έπεσε ένα κάδρο από το γυναικωνίτη ψηλά κάτω και να έσπασε. «Αμάν» λέω «τι έπαθα τώρα, ετοιμαστείτε» λέω «πρέπει να πέσαν αυτά που κρεμάσαμε γιατί τα κρεμάσαμε στο τέμπλο με κάτι ψιλά καρφάκια και ήταν λίγο επίφοβα». Τρέχω κατευθείαν στο ιερό, δεν βλέπω τίποτα. Αλλά ωστόσο ο ήχος ακούστηκε από εκεί, από το βάθος. Και αφού δε βρήκα τίποτα, ο ήχος είναι διαφορετικός να είναι απ' έξω, διαφορετικός να είναι από μέσα. Θυμήθηκα αυτό που λέγανε οι κάτοικοι, ότι ο Άγιος Μηνάς κάνει κρότο, τέλος πάντων λέω «Παναγία μου, ποιος ξέρει;», κάνω τον σταυρό μου, τελείωσε. Αυτό έγινε 09:10' το βράδυ. Την άλλη μέρα το πρωί, με πήρε τηλέφωνο ο γιος του ξυλογλύπτη του ναού μας, ο οποίος είχε κάνει το τέμπλο, τις καρέκλες, το προσκυνητάρι και το προσκυνητάρι που είναι η εικόνα του Αγίου Μηνά και μου είπε ότι εχθές το βράδυ, δηλαδή όταν έγινε το περιστατικό, πέθανε ο πατέρας του. Ο ξυλογλύπτης δηλαδή του ναού. Και έτσι, ρε παιδί μου, λέω κοίταξε να δεις κάτι περίεργα πράγματα. Δεν ξέρω γιατί έγινε, αν έγινε για αυτό, τι; Δε μπορώ να το ερμηνεύσω, αλλά [00:45:00]έγινε αυτό το πράγμα.

Ο Μηνάς μηνάει.

Σωστό κι αυτό. Κοίτα ο Άγιος Μηνάς είναι ένας μεγάλος Άγιος και σκέψου ότι υπάρχουν μαρτυρίες για τη μάχη, στη μάχη στο Ελ Αλαμέιν. Του Αγίου Μηνά. Εκεί είναι ο τάφος του Αγίου Μηνά, τον έβλεπαν λέει οι στρατιώτες με τις καμήλες και ορδές πολεμιστών να πηγαίνει κατά του Ρόμελ, ποιος ήτανε τότε εκεί πέρα, δεν ξέρω. Φοβερά πράγματα. Λοιπόν, έτσι ο Άγιος Μηνάς. Α! Μια κυρία από την Κύπρο ήρθε η οποία είχε καθολικό καρκίνο και έγινε καλά. Και μια κοπέλα –αυτά επί των ημερών μου, έτσι από τα πιο κραυγαλέα– και άλλη μια κοπέλα από τη Συρία, πρόσφυγας, δε μπορούσε να κάνει παιδί και έκανε ένα κοριτσάκι εξαιτίας του Αγίου Μηνά και το έβγαλε Μίνα. Το έβγαλε Μίνα. Λοιπόν, έτσι αυτή η εικόνα του Αγίου Μηνά έχει μία ιδιαίτερη χάρη ας πούμε.

Λοιπόν, αλλά και ο Άγιος Γεώργιος τόσα χρόνια εδώ πέρα, πραγματικά έχω ζήσει περιστατικά πολύ, πολύ αξιοθαύμαστα. Δεν υπήρχε στιγμή που να σκεφθώ κάτι στο μυαλό μου ότι χρειαζόμαστε και να μην έρθει αμέσως! Δηλαδή, να σου πω αυτό το οποίο είναι φοβερό. Όπως σου είπα ο ναός μας έχει έξι κολώνες μεγάλες κάτω, έξι κολώνες μικρές πάνω στον γυναικωνίτη και φτιάξαμε και δύο κολώνες στην είσοδο δηλαδή 12 και 12, 24 και 2, 26 κολώνες. Οι κολώνες αυτές ήταν από τσιμέντο και είπαμε ότι να τις καλύψουμε με ένα, με μάρμαρο. Με μάρμαρο όμως δεν μπορούσαμε γιατί είναι πανάκριβο. Κι έτσι βρήκαμε έναν τεχνίτη, ο οποίος έφτιαχνε ένα ειδικό αμάλγαμα, έτσι υλικό από την Αλεξάνδρεια κάπου το είχε μάθει και τα λοιπά, το οποίο όταν παγώσει αυτό, έχει και την υφή και την θερμοκρασία του μαρμάρου και τον ήχο του μαρμάρου και είπαμε να το φτιάξουμε. Τέλος πάντων λοιπόν, ξεκίνησε ο άνθρωπος, φτιάξαμε τις κολώνες και Παρασκευή 30 Ιουλίου, πριν δυο-τρία χρόνια δες πότε ήταν Παρασκευή 30 Ιουλίου, αυτή η χρονιά είναι. Παρασκευή 30 Ιουλίου μου λέει «Πάτερ, τελείωσα, τώρα» λέει «θα χρειαστούμε λάδι». Λέω «Τι λάδι;» Δεν μου το είχε πει από την αρχή, δεν το ήξερα. «Τώρα» λέει «πρέπει να καλύψουμε τις κολώνες με ελαιόλαδο, καθαρό ελαιόλαδο». Τότε λοιπόν, εγώ είχα στο ναό, στο ταμείο μας, υπήρχαν 46 ευρώ. Καλοκαίρι, δεν υπάρχει ψυχή στο Ψυχικό, άδεια τα πάντα, λοιπόν, 46 ευρώ. Του λέω «Καλά» λέω «Δημήτρη», έτσι τον λέγανε, τον λένε, «Θα αγοράσω λάδι και θα σε ειδοποιήσω». «Ναι, ναι», μου λέει «εντάξει, μην ανησυχείτε». Εντάξει, εγώ δεν... Το είχα στο μυαλό μου, δεν είπα τίποτα σε κανέναν. Σάββατο 31 Ιουλίου, Κυριακή πρώτη Αυγούστου. Κάνουμε τη Θεία λειτουργία, τελειώνει η λειτουργία, ξεντύθηκα κι εγώ, τα άμφια, έρχομαι στο γραφείο. Τσακ μπαίνει μέσα ένα παιδί, παιδί; Τριαντάρης, ας πούμε, στην ηλικία μας. Λέει «Πάτερ, πάτερ» λέει «έχω έναν ντενεκέ λάδι για εσάς». Λέω «Α!» λέω «πώς κι έτσι;» «Μου είπε η μάνα μου» λέει «να σας το φέρω». «Α!», λέω «ευχαριστούμε πάρα πολύ, ποια είναι η μάνα σου;» Λέει «H κυρία τάδε, αλλά δεν είναι εδώ, είναι διακοπές στο χωριό μας στη Μάνη τώρα». Λέω «Και δε μου την παίρνεις τηλέφωνο να της πούμε ένα ευχαριστώ;» «Ναι, ναι» λέει, «ευχαρίστως». Την παίρνουμε τηλέφωνο τη γυναίκα, της λέω «σε ευχαριστώ πάρα πολύ». «Πάτερ» μου λέει, «ξέρεις τι συνέβη χθες το βράδυ στον ύπνο μου; Είδα» λέει «τον Άγιο Γεώργιο και μου είπε, στείλε μας λάδι στην εκκλησία γιατί το χρειαζόμαστε». Να κοίτα, το λέω και ανατριχιάζω. Εμφανίστηκε ο Άγιος στον ύπνο μιας γυναίκας τώρα στη Μάνη. Να πεις ότι το είπα εγώ; Να πεις ότι ακούστηκε; Δεν ήξερε κανείς τίποτα, σου λέω, ψυχή δεν υπήρχε εδώ. Και μου έστειλε η γυναίκα από τη Μάνη έναν ντενεκέ λάδι, της είπα λοιπόν εγώ αυτό που συνέβη και μου έστειλε και δεύτερο. Λοιπόν, μέχρι της Παναγίας που όπως ξέρεις κι εσύ το Ψυχικό είναι άδειο έτσι, δεν. Ούτε και περίοδος ελαιοσυγκομιδής, να πεις ότι έχουμε λάδι τώρα να... Λοιπόν, γέμισε η εκκλησία πάνω από τριάντα ντενεκέδες λάδι, έχω και φωτογραφία κιόλας, δεν μπορείς να φανταστείς και αλείψαμε όλες τις κολώνες με το λάδι. Λοιπόν.

Έρχονταν άνθρωποι συνέχεια, φέρνανε;

Ναι, φέρνανε άνθρωποι συνέχεια ντενεκέδες λάδι.

Με τι επιχείρημα, τι δικαιολογία;

Για τον Άγιο, ανάφτε καντήλια! Λοιπόν. Και αυτό είναι θαύμα; Δεν ξέρω αν είναι θαύμα. Είναι όμως ένα σημάδι της παρουσίας του Αγίου, που είναι πάντα δίπλα μας και είναι και φίλος μας και τον φροντίζουμε κι εμείς, μας φροντίζει και αυτός.

Και πώς νιώσατε;

Εσύ πώς νιώθεις τώρα;

Δέος.

Ε, κι εγώ έτσι ένιωσα. Έτσι ένιωσα. Μα ξέρεις τι είναι τώρα, πρώτη Αυγούστου μέχρι της Παναγίας, 15 μέρες να γεμίσουμε τριάντα ντενεκέδες λάδι εδώ πέρα;

Απίστευτο!

Ναι, απίστευτο, απίστευτο. Έχω και άλλα πολλά τέτοια πράγματα ας πούμε, η ενορία μας είναι, δεν είναι εύρωστη οικονομικά, δεν έχουμε. Μόνο το παγκάρι που μετράμε. Αυτά είναι τα έσοδά μας. Κάθε μήνα λοιπόν, που μετράμε το παγκάρι, θα βγάλουμε τόσα όσα ακριβώς χρειαζόμαστε για να καλύψουμε τις ανάγκες του μήνα. Μα, ρώτα, έχεις ανθρώπους εδώ να ρωτήσεις. Που είναι παρόντες. Ποτέ δεν είχαμε περίσσευμα, ας πούμε, για σπατάλη, πάντα έρχονται όσα χρειάζονται. Όσα χρειάζονται. Μια φορά, τώρα θυμήθηκα κάτι, ένα παιδί είχε γράψει ένα, μια μυθιστορηματική βιογραφία ενός ιερέα εδώ στα Μεσόγεια. Λοιπόν και ήθελε να εκδώσει το βιβλίο του. Και λέω «Λάμπρο, θα σου δώσω» λέω «εγώ τα χρήματα». Λοιπόν, και του δίνω χίλια ευρώ. Όμως ενώ του έδωσα τα χίλια ευρώ, μετά δεν είχαμε εμείς και λέω την ώρα που του τα έδωσα «Αχ, Άγιε μου Γεώργιε, Παναγία μου, τι θα κάνουμε τώρα; Άντε» λέω, «εσύ ξέρεις καλύτερα από μένα.» Του τα 'δωσα. Αδελφέ, έφυγε ο Λάμπρος και μπήκε μέσα μία κυρία και μου λέει «Πάτερ να σας δώσω κάτι για τον ναό;» Τέλος πάντων, μου έδωσε έναν φάκελο που είχε μέσα 1000 ευρώ. Λοιπόν, αυτά τα περιστατικά έτσι σου δίνουν και δύναμη και έτσι να συνεχίσεις. Αυτά τα ολίγα.

Έχει η ενορία μας δίπλα, ένα εκκλησάκι, την Παναγία την Μυρτιδιώτισσα, όπου στεγάζει την Αγία Τράπεζα του παλιού ναού, του δεύτερου, ο οποίος γκρεμίστηκε. Έχουμε την αίθουσά μας κάτω, το πνευματικό κέντρο, όπου έχουμε ζωγραφίσει ιστορίες, έτσι, όλη την ιστορία της ενορίας από τα Βουρλά και το Μελί και τον διωγμό της Σμύρνης, την καταστροφή της Σμύρνης, πώς ήρθαν μετά στο Νέο Ψυχικό, πώς εγκαταστάθηκαν, πως υποδέχεται η Αγία Φιλοθέη υποτίθεται εδώ στα μέρη της και επειδή αυτό έγινε ευκαιρία να έρχονται τα παιδιά του Δημοτικού να κάνουν μάθημα κάθε χρόνο τοπικής Ιστορίας, ζωγραφίσαμε και την αρχαία πολιουχία, τον διαγωνισμό που έβαλε ο Κέκροπας στον Ποσειδώνα και την Αθηνά, κι έτσι ξεκινώντας από αυτούς φθάνουμε μέχρι σήμερα. Νομίζω, καλό είναι τα παιδιά να έχουνε μία αίσθηση όλων αυτών των πραγμάτων. Αυτά τα ολίγα.

Πείτε μου και για τις δράσεις...[Δ.Α.]

Λοιπόν, έχουμε διάφορες δράσεις, έχουμε διάφορες δράσεις, πέρα από τις λειτουργίες μας, το κήρυγμα και τα λοιπά, όλα αυτά τα χρόνια είχαμε και ένα φροντιστήριο ενισχυτικής διδασκαλίας για παιδιά Γυμνασίου. Είχαμε ας πούμε, φθάσαμε να έχουμε 22 καθηγητές κάποια στιγμή, περισσότερους από τα σχολεία. Είχαμε περίπου 50 παιδιά κάθε χρόνο, πέρσι είχαμε τα λιγότερα παιδιά, φέτος δεν το λειτουργήσαμε. Νομίζω είναι καλύτερα τα πράγματα, δεν χρειάζεται να έχουμε εμείς φροντιστήριο, εφόσον όλα κινούνται καλά. Φέτος κι άλλες δραστηριότητες, φέτος θα κάνουμε το εξής. Σε συνεργασία με τον Δήμο, ξεκινάμε ένα περιβαλλοντικό πρόγραμμα, το ονομάσαμε Restart, θα ασχοληθούμε λίγο με τα πουλιά. Δηλαδή είχα την ιδέα να κάνουμε έναν αστικό βιότοπο, δηλαδή αστικό βιότοπο. Λοιπόν, και σε συνεργασία με την Ορνιθολογική εταιρεία, θα δούμε πώς μπορούμε να κατασκευάσουμε φωλιές πουλιών ώστε παντού όπου έχουμε δένδρα, να βάλουμε φωλιές και να γίνει ο Δήμος μας, ένας τόπος φιλοξενίας των αποδημητικών. Αυτό. Ή διάφορα άλλα. Τώρα φιλοξενούμε τη μεγάλη χορωδία «Τρόπος» του Αγγελίδη, του Κώστα Αγγελίδη και 80 μέλη περίπου στη χορωδία, στο δυναμικό της. Φιλοξενούμε μια άλλη χορωδία με παραδοσιακά τραγούδια τη «Ροδιά». Κι αυτοί γνωστοί, έχουν βγάλει cd τα παιδιά. Τη «Ροδιά». Έχουμε τα χορευτικά των [00:55:00]συλλόγων των Μικρασιατών, των Κρητών, δηλαδή αυτό που ήθελα, είναι ο ναός και η αίθουσά του, οι χώροι του, να γίνουν ένα στέκι, ένας χώρος φιλοξενίας για όλους τους ενορίτες. Και νομίζω, έχει επιτευχθεί αυτό το πράγμα και με ικανοποιεί και ικανοποιούνται κι όλοι. Κι άλλες δράσεις, κι άλλες δράσεις, κάθε χρόνο κάτι ειδικό βρίσκουμε. Έχουμε εκδώσει κι ένα βιβλίο, το «Φιλόθεου Πάρεργα». Το έργο αυτό, γράφτηκε απ' τον ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας Νικόλαο Μαυροκορδάτο το 1717, είναι ένα, είναι το πρώτο νεοελληνικό μυθιστόρημα, είναι από τα πρώτα κείμενα του πρώιμου νεοελληνικού Διαφωτισμού, γραμμένο σε αττική διάλεκτο, για να το στείλει ο Μαυροκορδάτος στους ηγεμόνες, στους βασιλείς της Εσπερίας. Οι οποίοι γνώριζαν αρχαία ελληνικά. Για αυτό και το έγραψε στα αρχαία. Λοιπόν, το κείμενο αυτό είναι πολυπολιτισμικό, εκτυλίσσεται στην Κωνσταντινούπολη, έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να το διαβάσει κάποιος, μιλάει, εκτυλίσσεται στην εποχή των τουλιπών, έτσι; Έχει μέσα για Πέρσες, για Έλληνες, για Κύπριους, για Μουσουλμάνους, για Χριστιανούς, για το κρασί, τη μέθη, τους ηγεμόνες, είναι πολύ επίκαιρο το κείμενο. Λοιπόν, αυτό το κείμενο, με αυτό το κείμενο ασχολήθηκε ένας ελληνιστής καθηγητής του Πανεπιστημίου στο Μόντρεαλ, ο Ζακ Μπουσάρ, για 25 ολόκληρα χρόνια, έκανε κριτική μελέτη και την μελέτη αυτή την εκδώσαμε –και το αρχαίο κείμενο σε μετάφραση– το εκδώσαμε το 2017, 300 χρόνια μετά την συγγραφή του. Το παρουσιάσαμε στα Γενικά Αρχεία του Κράτους και φέτος το παρουσιάσαμε στο Προξενείο μας στην Κωνσταντινούπολη υπό την αιγίδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Και να 'μαστε καλά να κάνουμε κι άλλα.

Ευχαριστώ πάρα πολύ.

Αυτά αδελφέ. Εγώ ευχαριστώ να 'στε καλά.

Εσείς.