Είναι Δευτέρα 2 Νοεμβρίου 2020. Είμαι με τον Τάκη Γιαννέτο στο Κολωνάκι. Εγώ ονομάζομαι Μάνος Κανδεράκης, είμαι ερευνητής στο Istorima, και ξεκινάμε. Κύριε Γιαννέτο, που γεννηθήκατε;

Γεια σου, Μάνο.

Γεια σας.

Γεννήθηκα Αθήνα.

Γεννηθήκατε Αθήνα. Σχολείο… Θέλετε να μας πείτε για το πού πήγατε σχολείο, σε ποια γειτονιά;

Σχολείο πήγαινα στο Μαρούσι, στη γειτονιά μου, και μετά πήγα και στην Αγία Παρασκευή σε ένα ιδιωτικό. Λεγόταν Φλώρα Διαμαντή. Και μετά, αφού τελείωσα το Λύκειο, πήγα φαντάρος, το ’95, στην Αεροπορία. Και έφυγα από κει, τελείωσα και πήγα στην Ιταλία και σπούδασα στο Μιλάνο, στη σχολή στη Marangoni, όπου έμεινα δύο χρόνια εκεί πέρα. Γύρισα, επέστρεψα από τη σχολή —έμαθα πολλά πράγματα εκεί πέρα— και ασχολήθηκα με έναν Γερμανό, με μια γερμανική σχολή εδώ στην Ελλάδα όπου έκανα τα πατρόν. Έκανα επιπλέον σπουδές πάνω στο πατρόν. Τα πατρόν, βέβαια, ασχολήθηκα και… Τότε, επειδή είχαμε αγοράσει το πρόγραμμα στη δουλειά, το ‘92 —είχαμε πάρει τότε το πρόγραμμα που έκανα τότε μαθήματα—, πριν πάω ακόμα στην σχολή, και έμαθα λίγο να διαχειρίζομαι το πρόγραμμα. Μετά, παράλληλα με τις σπουδές ήρθε και ολοκληρώθηκε το κομμάτι του πατρόν, γιατί, ξέρεις, το πατρόν είναι κάτι πολύ βασικό στην δουλειά μας. Από κει ξεκινάνε τα πάντα.

Αφού επέστρεψα μετά, ας το πούμε, επίσημα στη δουλειά… Είμαι από μικρό παιδί μέσα στην επιχείρηση, από όσο θυμάμαι την…

Είστε η τέταρτη γενιά.

Είμαι η τέταρτη γενιά. Από 7-8 χρονών ήμουνα μέσα στο μαγαζί. Κάθε Σάββατο ήμουνα στο μαγαζί. Ήμουνα… Εγώ τότε πήγαινα. Ήμουνα πιο πιτσιρικάς. Ήμασταν στη Βαλαωρίτου 15, ήτανε το μαγαζί. Εποχή τώρα μιλάμε ‘86. Εγώ ήμουνα 10 χρονών τότε, όπου πήγαινα κάθε Σάββατα, μετά το σχολείο δηλαδή που είχαμε τα Σάββατα κενά, και καθόμουνα εκεί στον πατέρα μου δίπλα. Εκεί έβλεπα που έραβε οι ράφτες, γιατί κάτω απ’ το μαγαζί ήτανε και το εργαστήριο τότε, όπου ήταν όλοι οι ράφτες. Ήταν το ατελιέ και η μπουτίκ δίπλα. Κάτω ήταν το εργαστήριο. Εγώ τότε ήμουνα μία στην μπουτίκ, μία στο εργαστήριο, μία στο ραφείο, στο ατελιέ που ήταν ο πατέρας μου, έκανε τις πρόβες. Εκεί ήταν τότε και τα λογιστήρια της εταιρείας. Ήταν όλη η εταιρεία.

Η οποία εταιρεία χρονολογείται;

Η εταιρεία χρονολογείται… Είναι 113 χρόνια πλέον. Είναι από το 1907. Ξεκίνησε ο προπάππους μου και ακολούθησε ο πατέρας μου —ο παππούς μου, συγνώμη—, ο παππούς μου ο Παναγιώτης. Ξεκίνησε ο Δημήτρης, ο Παναγιώτης και μετά τα δύο αδέρφια, ο Νίκος με το Δημήτρη το Γιαννέτο. Είναι ο αδερφός του πατέρα μου ο Νίκος ο Γιαννέτος και ο Δημήτρης ο πατέρας μου. Εγώ πλέον τέταρτη γενιά, το όνομα του παππού.

Και πότε άρχισε η επιχείρηση να παίρνει όλη αυτή τη φήμη εδώ στην Αθήνα;

Η φήμη, ξέρεις… Με το που γυρίσανε… Νομίζω, ήτανε ο παππούς μου ένας πολύ, πολύ καλός ράφτης και, επειδή είχε σπουδάσει και τη δουλειά, έκανε πολύ καλά ρούχα και για αυτό πήγανε και στην Αμερική. Πήγαν το ‘63. Ήταν τότε με τη Χούντα. Πήγαν εκεί πέρα, όπου πήγαν σε πολύ καλή θέση να δουλέψουνε. Εκεί πέρα γυρίσανε πλέον από την Αμερική στην Ελλάδα με γνώσεις ακόμα περισσότερες, γιατί η Αμερική τότε ήταν ένα μεγάλο σχολείο για αυτούς, όπου με το που γυρίσανε, ας το πούμε, πήρανε κατευθείαν τα πάνω τους. Ήταν ένα ρούχο που είχε πλέον προδιαγραφές άλλες απ’ αυτές που κάνανε ήδη εδώ πέρα και φάνηκε κατευθείαν. Δηλαδή, και με τους πελάτες που ερχόντουσαν τα πατρόν ήτανε διαφορετικά, γιατί, ξέρεις, τότε το πατρόν ήτανε και η μόδα που λέμε. Δηλαδή, όταν έφερνες από την Αμερική ένα πατρόν τότε με την κατασκευή και τον τρόπο που τα φτιάχνανε —γιατί δουλεύαν τότε στο Oxford Clothes, πήγανε ο παππούς μου και οι γονείς μου, ο πατέρας μου με το θείο μου. Εκεί πέρα τότε μιλάμε για ένα εργοστάσιο που κατασκευάζει τη σήμερον ημέρα 15.000 δολάρια το [00:05:00]κοστούμι. Επομένως, καταλαβαίνεις είναι η Rolls Royce των κοστουμιών εκεί πέρα. Φοράει ο Ρήγκαν, φοράνε ο Μπους, φοράνε όλοι οι μεγάλοι πρωθυπουργοί της Αμερικής, ο Ομπάμα φόραγε από κει. Όπως καταλαβαίνεις, είναι ένα πολύ μεγάλο εργοστάσιο. Όπου γυρίσανε, μάθανε εκεί πέρα κι άλλα πράγματα και το προωθήσανε, πλέον το εξελίξανε το κοστούμι, το πατρόν, το ρούχο, την κατασκευή, το σωστό πέσιμο, οι πρόβες πώς έπρεπε να γίνουνε. Και ξαφνικά ήρθανε στην Ελλάδα το ‘68, ‘69 —πότε ήτανε;— με ένα καινούριο ρούχο. Και αυτό φάνηκε στην πορεία —ήτανε και νέοι ο πατέρας μου κι ο θείος μου—, όπου ξεκίνησαν οι πρόβες, ξεκίνησαν τα ρούχα, ξεκίνησε ο κόσμος σιγά-σιγά, γιατί, ξέρεις, αν κάνεις κάτι καλό θα μαθευτεί γρήγορα…

Ήτανε εύκολο εν μέσω Δικτατορίας που επέστρεψαν;

Δεν ήταν εύκολο. Εγώ δεν την έζησα τη χρονιά εκείνη, γιατί εγώ γεννήθηκα το ‘76. Ήτανε μόλις είχε η Δικτατορία…

Στη Μεταπολίτευση ουσιαστικά.

Ακριβώς, ακριβώς. Εγώ δε μπορούσα… Αλλά, απ’ ό,τι μου έχουνε πει, ήτανε σίγουρα πολύ δύσκολα, γιατί δεν μπορούσαν να κινηθούν, να μιλήσουν κτλ. Ξέρεις, και η σχέση του ράφτη με τον πελάτη είναι μία, ας το πούμε… Ξέρεις, υπάρχει μία χημεία πάντα μεταξύ μας. Θα πεις τα προβλήματά σου, ο άλλος… Ξέρεις. Υπήρχε μία σχέση τέτοια. Κι από ό,τι άκουγα, ήτανε δύσκολα. Μέχρι και… Από ό,τι μου ‘χανε πει οι γονείς μου, είχανε τότε το ραφείο στην Καραγιώργη Σερβίας και είναι ένας πελάτης που κοιτάει με το χέρι του στο τζάμι κι είναι ένας αστυνόμος από κάτω και έτσι όπως χαιρετάει νομίζει ο άλλος ότι τον μουντζώνει. Αλλά, κράταγε το τζάμι αυτός να δει από κάτω τι γίνεται, οι εκδηλώσεις. Είχε μία εκδήλωση εκείνη την μέρα. Και πυροβολήσανε, να καταλάβεις, το τζάμι! Πέρασε δίπλα η σφαίρα από το χέρι του και χτύπησε σε ένανε… που τον έχουμε ακόμα αυτόν τον πίνακα, και η σφαίρα… Όπως καταλαβαίνεις, εμείς, αυτή η γενιά που ζούμε τώρα, είναι λίγο… Τα ακούμε λίγο πολύ μακριά και καμιά φορά σαν έργο.

Ωστόσο, παρόλα αυτά, παρόλες τις δυσκολίες της εποχής, κατόρθωσαν και ήρθαν και στην επιχείρησή σας και γνωστά ονόματα εκείνη την εποχή.

Εκείνη την εποχή ήταν ο Γιώργος ο Νταλάρας. Ήτανε κι άλλοι, ο Πάριος ο Γιάννης. Ήταν τραγουδιστές εκείνη την εποχή που ήτανε… ο Μπιθικώτσης, που φοράγανε το κοστούμι. Το κοστούμι, ξέρεις, ήτανε ένα ρούχο που η φόρμα δεν είχε τέτοια δυναμική. Ήταν το κοστούμι. Όλοι κυκλοφορούσαν με ένα κοστούμι. Επομένως, καταλαβαίνεις, ήτανε μια χρυσή εποχή του κοστουμιού κι αν ήσουνα καλός έβγαινες και μπροστά. Ξες, προσέχανε σίγουρα πάρα πολύ αυτό που κάνανε και το αγαπάγανε και το γνωρίζανε πολύ καλά. Υπήρχαν πολλοί ράφτες εκείνη την εποχή, που σίγουρα όλοι είχανε πολλή δουλειά, αλλά, ας το πούμε, οι γονείς μου κάναν αυτό το διαφορετικό στο κομμάτι, στο πατρόν, στα ρούχα, στο ράψιμο, που αυτό τελικά τους ξεχώρισε και απ’ τους υπόλοιπους.

Ναι. Και επεκταθήκατε κιόλας παράλληλα και σε άλλα σημεία της Αθήνας.

Μετά άνοιξε το μαγαζί στην Βαλαωρίτου, που ήταν ένα πολύ μεγάλο μαγαζί εκείνη την εποχή. Και η Βαλαωρίτου τότε, το ‘80 ήταν ένας δρόμος —και τώρα είναι— πεζόδρομος, που ήταν ένας δρόμος… Είχε πολύ καλά μαγαζιά.

Κοσμοπολίτικος, ας πούμε.

Ήτανε κοσμοπολίτικος της εποχής. Ήταν ο «Τζίμης», μία καφετέρια. Εγώ τη θυμάμαι γιατί πήγαινα και πιτσιρικάς. Ο πατέρας μου πήγαινε να πιει τον καφέ. Μαζευόταν όλος ο καλός ο κόσμος εκείνης της εποχής. Ένα πολύ ωραίο μαγαζί. Έχω ζήσει τον Τρίτση μέσα εκεί πέρα λίγο πριν, έχω ζήσει τον Ανδρέα τον Παπανδρέου. Μ’ έπαιρνε ο πατέρας μου να κάνουμε τις πρόβες και στο σπίτι του στο Καστρί αλλά και που ερχόταν εκεί πέρα.

Αναφέρατε και τον Ανδρέα Παπανδρέου. Πώς ήτανε να βρίσκεστε με αυτή την αφορμή δίπλα σε έναν άνθρωπο, σε μια πολιτική οντότητα με τέτοιο εκτόπισμα εκείνη την εποχή;

Εγώ ήμουνα, όπως σου λέω, εκείνη την εποχή 10 χρονών. Αυτά που θυμάμαι ήτανε έναν άνθρωπο χαμογελαστό, έναν άνθρωπο που αγάπαγε πάρα πολύ τον πατέρα μου. Αγάπαγε αυτό που [00:10:00]έκανε, το σεβότανε. Είχε έρθει στο σπίτι μας, θυμάμαι. Είχε μια επικοινωνία γενικά αυτός ο άνθρωπος —φαινόταν— εκείνη την εποχή. Και μένα με αγάπαγε. Μου μίλαγε κάθε φορά. Αλλά, είχε μία επικοινωνία με τον κόσμο και αυτό σίγουρα τον έκανε να ξεχωρίσει στην εποχή σαν... Εκτός που ήταν πρωθυπουργός, ήταν και ένας άνθρωπος του λαού που μπορούσε να μιλάει με τον οποιοδήποτε. Έτσι ήταν κι άλλοι βουλευτές που είχα γνωρίσει. Ο Τρίτσης μού ‘κανε εντύπωση. Μου ‘χε πει τότε «Πάμε σε έναν ποδηλατικό αγώνα», γιατί εμένα μ’ άρεσε το ποδήλατο τότε να κάνω και ξεκίνησα κιόλας να κάνω ποδηλασία. Ξες, είχαμε μια πολύ ωραία σχέση. Έχω ζήσει ωραίες στιγμές.

Και αυτά ήτανε, τώρα, η περίοδος εκεί, δεκαετία ‘80, δεκαετία ‘90.

Σωστά.

Μετά εσείς ουσιαστικά ήρθατε στα πράγματα, εννοώ…

Εγώ γύρισα, ας το πούμε, μετά επίσημα το ‘98 και μετά ξεκίνησα να ασχολούμαι με το… Επίσημα μετά τις σπουδές μου μπήκα μέσα και στην επιχείρηση. Μπήκα μέσα στην επιχείρηση, όπου ήταν μια επιχείρηση τότε… Αναπτυσσότανε συνέχεια. Ανοίγανε το ένα μαγαζί απ’ το άλλο, γιατί ήτανε κι η τάση τότε να αναπτυχθούμε. Είχαμε ανοίξει το 2000 ένα μαγαζί και εκεί πήγα και σαν υπεύθυνος τότε, στη Γλυφάδα, που είχαμε πάρει ένα ιδιόκτητο μαγαζί επί της Λαζαράκη και πήγα εγώ εκεί πέρα και εγκαταστάθηκα και ξεκίνησα, ας πούμε, να παίρνω τις πρώτες μου πρόβες, να κάνω. Ήμουνα 24 χρονών. Ήτανε μία, ας το πούμε… το βάπτισμα. Η δουλειά εξελισσότανε συνέχεια. Το 2004 είχαμε και τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Κάναμε τότε όλα τα ρούχα από την… Πώς το λένε; Από την τελετή—

Τελετή έναρξης;

—έναρξης και είχαμε πάει να κάνουμε όλες τις πρόβες, και στην τελετή λήξης.

Αυτό θυμάστε… Ήταν εμπειρία αυτό, γι’ αυτό θυμάστε κάτι χαρακτηριστικό από εκείνη την περίοδο;

Εγώ, ξέρεις, όλο αυτό το διάστημα —γιατί πρέπει να το πω κι αυτό—, κι όταν ήμουνα φαντάρος αλλά και πριν, ήμουνα πάντα δίπλα στον πατέρα μου. Δηλαδή, μπορώ να πω έμαθα τα πάντα επειδή με έπαιρνε. Καθόμουνα δίπλα στον πατέρα μου σε όλες τις πρόβες, μου εξηγούσε σε κάθε πελάτη τι πρέπει να κάνω και με σύστηνε και σε κάθε πελάτη, δηλαδή —κι ακόμα με συστήνει. Ξέρεις, τον αγαπάω όσο τίποτα άλλο. Έχουμε μια πολύ ιδιαίτερη σχέση.

Μέντορας.

Είναι ο μέντοράς μου. Ακριβώς. Είναι ο μέντοράς μου. Έτσι που λες, ξεκίνησαν οι πρόβες. Οι πρόβες, ξέρεις, είναι κάτι για μας που μπορείς να το δεις, να στο δείξω εκατό φορές και να μην το καταλάβεις. Πρέπει να καταλάβεις λίγο την αντίληψη της πρόβας, γιατί κάθε σώμα έχει μία διαφορετική γεωμετρία. Ξεκινήσαμε να κάνουμε πρόβες, που λες, στην Ολυμπιάδα. Ήταν τότε ο Αλιάγας, ήταν ο Ρέμος, ήταν ο Χατζηγιάννης, ήταν ο Νταλάρας, ήτανε πολλοί τραγουδιστές που έπρεπε να γίνουν οι πρόβες. Ήτανε και λίγο πιεστικό, γιατί, ας το πούμε, έπρεπε να βγάλουμε έναν πολύ μεγάλο όγκο σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα. Το εργαστήριο, από όσο θυμάμαι τη ζωή μου εγώ, έκλεινε πάντα τον Αύγουστο. Δεν έκλεισε εκείνη την χρονιά για να μπορέσουν να βγούνε και όλα τα ρούχα, γιατί ήταν και στους επίσημους που έπρεπε να φτιάξουμε. Τρέχαμε, τώρα, στο σημερινό Golden —ήτανε τότε το δημοσιογραφικό κτίριο για τους δημοσιογράφους—, όπου πηγαίναμε εκεί μέσα να κάνουμε πρόβες. Θυμάμαι να παίρνω μέτρα σε εκατό άτομα σε μία μέρα, δηλαδή να μετράω… Είχα άλλα δύο παιδιά που με βοηθούσανε. Ήθελε πολλή συγκέντρωση. Βγήκαν όλα πολύ καλά. Ήταν τότε και να ντύσουμε και κάποιους… Ήταν η —πώς τη λένε;— η άρση βαρών. Ναι. Απ’ τις πιο δύσκολες πρόβες που έχω κάνει, γιατί ερχόντουσαν από την άρση βαρών τότε, από την Εθνική Ομάδα, και ήταν όλοι ξεφούσκωτοι. Ήταν όλοι πριν τη γυμναστική την έντονή τους, ένα μήνα πριν, και μας λέγαν τότε: «Κοίτα, θα φουσκώσουμε πολύ». Αλλά, δεν το περίμενα τόσο [00:15:00]πολύ! Δηλαδή, έπρεπε να φύγει δύο νούμερα, να αλλάξει. Τέλος πάντων, τα κάναμε και με αυτά και ήταν μία πολύ, πολύ καλή δουλειά που έγινε και είμαστε πολύ περήφανοι γι’ αυτό.

Ναι γιατί είναι και τιμητικό—

Ναι.

Ολυμπιάδα και στην Ελλάδα και να έχετε εσείς την τιμή…

Ναι. Ήταν μια πολύ ωραία περίοδος τότε.

Ναι. Και παράλληλα έχετε… Έχω δει ότι έχετε σημαντική παρουσία και σε ταινίες σημαντικές, όπως η

Ναι. Έχουνε γίνει πάρα πολλές ταινίες που πρέπει να τις γράψω κάτω για να τις θυμηθώ όλες: η Πολίτικη Κουζίνα, Πρώτη Φορά Νονός και άλλες πολλές. Είναι ταινίες που έχουμε βάλει, έχουμε συνεργαστεί με την Εύα την Άθενα. Η Εύα είναι φίλη μας. Έχουμε κάνει πάρα πολλές δουλειές μαζί. Είναι πολλές ταινίες που κάθε χρόνο γίνονται και είμαστε μέσα σ’ αυτές. Πρόσφατα έγινε και μία στο Apple TV, το Tehran, «Τεχεράνη», όπου ήρθανε δύο ξένοι ηθοποιοί, ο Shaun Toub και ο Navid Negahban, που έχουνε παίξει πολύ μεγάλες αμερικάνικες παραγωγές και σήριαλ κτλ. Είναι κάτι, ξες… Τον αγαπώ πολύ τον κινηματογράφο και είναι κάτι που παράλληλα απ’ τη δουλειά, η έβδομη Τέχνη είναι κάτι που την αγαπώ πολύ.

Και έχετε βρεθεί και σε φεστιβάλ κινηματογραφικά;

Πέρυσι ήμουνα στο Φεστιβάλ στο… Κάναμε την ταινία το Adults in the Room, «Ενήλικοι στο δωμάτιο», του Κώστα του Γαβρά με τον Άγη τον Παναγιώτου στα κοστούμια που συνεργαστήκαμε. Με τον Άγη έχουμε κάνει πολλές δουλειές και μ’ αυτόν. Περπατήσαμε στο κόκκινο χαλί. Μοναδική εμπειρία, είναι πολύ ωραία. Η ταινία ήταν πολύ καλά, αν και βγήκε μία δύσκολη περίοδο για την Ελλάδα, αυτό. Βέβαια, ο Κώστας ο Γαβράς είναι ένας σκηνοθέτης που, ας το πούμε, σε κάποιους μπορεί να αρέσει και σε κάποιους να μην αρέσει. Όπως και να ‘χει, έγινε μια πολύ ωραία δουλειά απ’ τη δικιά μας μεριά. Και ο Χρήστος ο Λούλης και ο Αλέξης ο Μπουρδούμης που ντύσαμε συν τους ξένους, που ήταν και όλοι… Τώρα τα ονόματά τους δεν τα θυμάμαι. Μπορούμε να τα βρούμε—

Ναι.

—, που κάναμε και σ’ αυτούς τα ρούχα. Έχω φωτογραφικό. Θα στα δείξω αυτά, έχω αρκετό.

Ξέρεις, εγώ, ας το πούμε, έπρεπε… Το στοίχημά μου στη δικιά μου γενιά ήτανε να μπορέσω, να μπούμε πλέον στην καινούρια… και να μεταβιβάσουμε την καινούρια πλέον γενιά, τους καινούριους Έλληνες στα καινούρια δεδομένα που υπάρχουν, γιατί σίγουρα οι παλιοί μάς ξέρανε, απλά έπρεπε να μας μάθουν και οι καινούριοι, και οι νέες γενιές τώρα που παντρεύονται, γιατί αυτοί είναι και οι μελλοντικοί μας πελάτες, ώστε να δούνε ότι το ρούχο σε κάποια πράγματα μπορεί να μείνει κλασικό, σε κάποια πράγματα μπορεί να προχωρήσει και μπορείς να το εξελίξεις, γιατί, ας το πούμε, η κουλτούρα του κοστουμιού σιγά-σιγά υπάρχει μία πτώση, να φθίνει. Αλλά, αν μπορέσεις και σ’ αρέσει το ντύσιμο, εγώ πιστεύω ότι το κοστούμι… Δεν υπάρχει πιο ωραίο ντύσιμο απ’ το να βγεις με ένα ωραίο σακάκι ή με ένα ωραίο κοστούμι έξω στο δρόμο. Δυστυχώς οι φόρμες και τα t-shirts είσαι εσύ και άλλος ένας με τους άλλους. Δεν ξεχωρίζεις, δεν φαίνεται τίποτα. Λες και φοράς στολή εργασίας πλέον είναι.

Αυτή η αλλαγή πού πιστεύετε ότι οφείλεται; Δηλαδή, σε παλιότερες εποχές βλέπαμε ανθρώπους να πηγαίνανε μέχρι και στο καφέ της γειτονιάς με ένα κοστούμι.

Σίγουρα το οικονομικό κομμάτι παίζει ρόλο. Δεν είναι εύκολο πλέον να δίνει κάποιος και 300 ευρώ για ένα κοστούμι. Δεν του περισσεύουνε, γιατί όταν οι μισθοί είναι πλέον κοντά στα 500 ευρώ και ένα πολύ φθηνό κοστούμι, που μπορεί να είναι φτιαγμένο στην Τουρκία, στο Βιετνάμ, στη Ρουμανία, κοστίζει 300 ευρώ, δεν είναι κι αυτό το ποσό εύκολο. Πού για ένα χειροποίητο, που μπορεί να κοστίζει και διπλάσια και τριπλάσια τιμή; Όπως καταλαβαίνεις, εγώ νομίζω ότι η νέα γενιά δεν είναι ότι δεν θέλει να φορέσει ένα σακάκι μπλέιζερ το βράδυ να βγει έξω. Το θέμα [00:20:00]είναι ότι, αν θα πάρει ένα, πρέπει να θέλει και ένα δεύτερο και ένα τρίτο και ξέρεις. Και πλέον δεν υπήρχε και αυτή η οικονομική δυνατότητα. Και όπως όλα γίνονται πιο απλά και πιο γρήγορα στην σημερινή εποχή —αυτό το fast fashion έχει φύγει—, ο κόσμος πλέον απευθύνεται σε λύσεις που δεν τον ενδιαφέρει κιόλας. Είναι ελάχιστοι οι νεαροί που θέλουν να ντυθούν και αυτοί κιόλας για μένα τους βλέπω και τους καμαρώνω κιόλας, γιατί έχουνε μία εικόνα που τους χαίρεσαι. Με το που θα δεις έναν ωραίο τυπά με ένα ωραίο σακάκι, που έχει προσέξει το ντύσιμό του, ξαφνικά είναι επιμελημένος αυτός και οι άλλοι είναι οι ατημέλητοι που δεν δείχνουνε αυτό το προσεγμένο το ρούχο. Και ξαφνικά εγώ είμαι σίγουρος ότι αισθάνονται άσχημα οι άλλοι που δεν έχουν ντυθεί τελικά, άρα, αυτός που έχει επιμεληθεί το ντύσιμό του.

Ωστόσο, υπάρχει μία διαχρονικότητα στο κλασικό ντύσιμο, δηλαδή είναι κάτι το οποίο μένει στον χρόνο, αντέχει, ασχέτως σκαμπανεβασμάτων καμιά φορά. Δηλαδή, δεν πεθαίνει δύσκολα το κλασικό ρούχο.

Ξέρεις τι; Η Ιταλία… Αν πας στην Ιταλία, στους πιο κεντρικούς δρόμους θα δεις τα κοστούμια να κυριαρχούν. Υπάρχουν άλλες αγορές που θα δεις το πιο κλασικό, ας το πούμε τα πιο young και τα πιο, έτσι, t-shirt και λίγο πιο casual ντύσιμο. Θα δεις σε άλλες γειτονιές. Οι καλές γειτονιές υπάρχει αυτό. Και σε όλο τον κόσμο, και στην Αγγλία ισχύει το ίδιο και στη Γαλλία. Είναι ένα κομμάτι που δύσκολα θα φύγει, γιατί είσαι… Εμείς, ας το πούμε, μπορεί και είκοσι και τριάντα και σαράντα χρόνια… Η μόδα δεν αλλάζει πολύ. Αν θα γίνει ένα κουμπί ή δύο ή τρία ή θα είναι σταυρωτό ή όχι, η μόδα γυρνάει, ξέρεις, πάντα γυρνάει η μόδα. Έτσι είναι και το κοστούμι στον άντρα. Δεν αλλάζει, δεν αλλάζει. Τώρα, αν τα καρό θα ναι πιο χοντρά ή πιο στενά ή πιο λεπτά ή χρωματιστά, το κοστούμι θα ‘ναι κοστούμι. Δηλαδή, γενικά ο άνδρας είναι δύσκολο να δεις… Κι όσο μεγαλώνει το καταλαβαίνει και πιο έντονα αυτό.

Βέβαια, εσείς που έχετε σπουδάσει, κιόλας, στην Ιταλία έχετε δει διαφορές εκεί πέρα, που είναι και η πατρίδα του καλού ντυσίματος;

Ναι. Οι διαφορές —θα σου πω— υπάρχουνε κυρίως στην καθημερινότητά μας. Ο Ιταλός το φοράει λίγο πιο εύκολα το κοστούμι στην καθημερινότητά μας. Μπορεί να πας στο μετρό και να δεις ένα κοστούμι όχι ακριβό που θα το φοράει ο Ιταλός αλλά θα το φορέσει με ένα πολύ ωραίο στυλ. Πιστεύω ότι οι Έλληνες το βλέπουν αυτό. Δεν είναι ότι δεν τους αρέσει να ντυθούνε. Εγώ πιστεύω απλά ότι τον τελευταίο καιρό έχει γίνει κάτι σα να ντρέπονται κιόλας να ντυθούνε καλά και να προκαλέσουνε. Το νιώθω αυτό, ότι ο άλλος αισθάνεται καμιά φορά ότι αν θα βάλει ένα κοστούμι ή ένα σακάκι και θα βγει, νομίζει ότι θα τον κοροϊδέψουνε… γιατί όλο το κλίμα τα τελευταία χρόνια έτσι. Όχι ότι δεν αισθάνεται καλά και ότι δεν θέλει να το φορέσει, όμως. Έχει αυτή την λογική.

Ωστόσο, αντλήσατε έμπνευση και από την Ιταλία…

Η Ιταλία μού έδωσε μεγάλα βήματα όσον αφορά και να σκέφτεσαι και λίγο out of the box, που λέμε, όσον αφορά τα ρούχα. Εγώ πάντα είχα… Ενώ σπούδασα και γυναικείο ρούχο, είχα κάνει πάντα focus στο αντρικό.

Έχω κάνει και γυναικεία, έχω κάνει για την Έλενα Ζουγανέλη, έχω κάνει για την Κάτια τη Δανδουλάκη...

Στο θέατρο;

Στο θέατρο. Έχω κάνει για την Ειρήνη Παππά, έχω κάνει για την… Κοίτα να δεις. Τώρα το ξεχνάω. Θα μου έρθει μετά.

Ναι.

Έχω κάνει ρούχα… Και θέατρο και σε συναυλίες έχει τύχει να κάνω. Έχω κάνει και δικιά μου συλλογή. Η Ιταλία, ξέρεις, ήταν ένα μεγάλο σχολείο για μένα, γιατί μου έδωσε αυτό που σου ‘πα, να σκέφτομαι λίγο out of the box, αλλά μου ‘δωσε κιόλας να δώσω κι αυτή τη νέα, ας το πούμε, νότα και τη νέα πινελιά στα ρούχα μας, δηλαδή να δώσω ξαφνικά ότι έχουμε και ένα μοντέρνο ρούχο μέσα στο μαγαζί, να έρθει λίγο με αυτές τις ιταλικές γραμμές, που είναι λίγο πιο στενά τα ρούχα, και ο κόσμος να θέλει πλέον να τα δοκιμάζει, να τα φορέσει. Και επειδή η κατασκευή τους είναι πολύ υψηλή… Ένας λόγος που αυτή την στιγμή μιλάμε και είμαστε εδώ είναι γιατί θα πας να φορέσεις στα αντίστοιχα χρήματα ένα άλλο [00:25:00]κοστούμι και το δικό μας έχει μία δεκαετία διαφορά όσον αφορά και την εμφάνιση αλλά και την ποιότητα αλλά και το πέσιμο, γιατί πλέον θα συναγωνιστείς τις τιμές που πουλάμε με ένα έτοιμο, όχι με ένα χειροποίητο ιταλικό. Τα χειροποίητα ιταλικά κοστίζουνε πέντε φορές παραπάνω απ’ ό,τι τα πουλάμε εμείς, όπου, όπως καταλαβαίνεις, είναι αυτή η μεγάλη διαφορά. Και ένας λόγος που, ας πούμε, έχουμε κρατήσει κι όλα αυτά τα χρόνια ήταν αυτή η διαφορετικότητα που κάναμε και κρατήσαμε και το εργαστήριο εδώ πέρα, στη Βουλιαγμένης. Το εργαστήριο και αυτό έχει εξελιχθεί μαζί μου. Εξελίχθηκε γιατί πήραμε τα πατρόν, να βγαίνουνε… Εξελίχθηκε γιατί υπήρχε μία συνέπεια, υπήρχε… Κάθε πελάτης που ερχόταν είχε το κοστούμι, είχε το barcode του, είχε το personal code, όπου έπαιρνες το κοστούμι, την επόμενη φορά ήθελες το ίδιο, σου ‘βγαινε ακριβώς στο χιλιοστό ίδιο. Κι ήτανε, ξέρεις, η παραγωγή, αν έχει και τη συνέπεια όταν θα παραγγέλνεις το δεύτερο ακριβώς το ίδιο —γιατί αυτό στους πιο παλιούς ράφτες… Καμιά φορά δεν κρατάγαν τα πατρόν τους τα παλιά, τα πετάγανε, έπρεπε… Ήταν όλο αυτό το… αυτή η επεξεργασία δύσκολη, να μπορέσεις εσύ που ερχόσουνα συχνά να… ένα κοστούμι και να σου πέφτει κάθε φορά το ίδιο. Κακά τα ψέματα, όλοι το ‘χουμε ζήσει αυτό, να φορέσουμε ένα καλό παντελόνι —λέμε: «Μπορεί να έχουμε δέκα ίδια;»— ή ένα ωραίο μπλουζάκι ή ένα ωραίο πουκάμισο. Δέκα ίδια μ’ αυτό μπορούμε να το έχουμε; Αυτό είναι το ζητούμενο. Αυτό ήτανε, ας το πούμε, ένα πράγμα που το εξελίξαμε συνέχεια και το εξελίσσουμε, ώστε η παραγωγή και το κοστούμι, ο πελάτης που θα έρθει μία και δυο και πέντε φορές… Γι’ αυτό και έχουμε αυτή την επανάληψη, ένα ρούχο να βγαίνει το δικό σου όπως είναι ακριβώς, δηλαδή να μην αλλάζει. Αυτό για κάποιους το θεωρούσανε δεδομένο αλλά δεν είναι, δηλαδή σε πολλούς ράφτες δεν ισχύει αυτό που γίνεται.

Μπήκα μετά στο χορό, ας το πούμε… Έκανα και επιδείξεις. Μπήκα στην Εβδομάδα Μόδας στην Αθήνα που γίνεται, όπου κι εκεί πέρα δώσαμε και την πινελιά μας πλέον με τις καινούριες γραμμές, τα καινούρια σχέδια. Περπατήσανε, έχουνε περπατήσει πολύ μεγάλα ονόματα. Μου έχουνε κάνει την τιμή.

Όπως;

Θα σου πω. Καταρχάς, ένας που είναι πολύ φίλος μου είναι ο Νίκος ο Παπαδάκης. Ο Νίκος ο Παπαδάκης ήταν ένας από τους πιο ωραίους άνδρες στην Ελλάδα —και είναι ακόμα, μπορώ να πω. Είναι καταπληκτικό παιδί, είναι… Παιδί το λέω εγώ αλλά είναι άνθρωπος και έχουμε πολύ καλή σχέση. Είχε να περπατήσει είκοσι πέντε χρόνια και περπάτησε σε μένα μετά από πόσα χρόνια γιατί, ξέρεις, πιστεύει σε μένα. Έχει περπατήσει ο Αλέξανδρος ο Μπουρδούμης, έχει περπατήσει ο Σάκης ο Τανιμανίδης. Ήταν πέρσι. Και είναι και άλλοι πολλοί που…

Συμμετέχετε πόσα χρόνια στην Εβδομάδα Μόδας;

Συμμετέχω σχεδόν… Είναι είκοσι χρόνια σχεδόν, είναι είκοσι χρόνια όπου κάνουμε και πάει πολύ καλά. Έχει μία εικόνα… Έχουμε, ας το πούμε, τα τελευταία σχεδόν είκοσι χρόνια, η πελατεία μας έχει αλλάξει στο 30-35%. Κάθε χρόνο εξελίσσεται με την… Να στο πω διαφορετικά. Δεν θα στο πω έτσι, θα στο πω... Βλέπουμε μια καινούρια πελατεία το 30 με 35% κάθε χρόνο να μπαίνει, καινούρια πελατεία. Δηλαδή, φαίνεται αυτό, ότι ο κόσμος συνέχεια ψάχνεται και ανακαλύπτει και είναι και πολλοί που δεν μας ξέρουνε. Και για μένα αυτό ήταν ένα μεγάλο στοίχημα, να μπορέσω να βάλω και τη νέα γενιά. Και αν πάτε στα μαγαζιά τώρα, θα δείτε πολλά νέα παιδιά που έρχονται, φοράνε, δοκιμάζουνε και βλέπουνε ένα κοστούμι ξαφνικά ελληνικό. Όχι, δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από το ιταλικό ή το τούρκικο ή το βουλγάρικο ή οποιονδήποτε άλλον οίκο, αλλά ίσα-ίσα είναι ένα ρούχο που όχι δεν θα τον προδώσει αλλά είναι πολύ ανώτερο από ένα ρούχο που θα πρέπει να το πληρώσει τουλάχιστον τέσσερις πέντε φορές επάνω απ’ την τιμή του. Έχω άψογη σχέση με το [00:30:00]εργαστήριο. Το εργαστήριο είναι στη Βουλιαγμένης. Πηγαίνω δύο τρεις φορές την εβδομάδα. Έχουμε αυτή την στιγμή δεκαοχτώ άτομα στο εργαστήριο που δουλεύουνε και βγαίνει η παραγωγή εκεί πέρα. Στις επιδείξεις μπορεί να είμαι σχεδόν κάθε μέρα, γιατί έχω και την αγωνία.

Οπότε, η καθημερινότητά σας είναι… Κινείστε σε όλη την Αθήνα με λίγα λόγια.

Ναι. Είμαι πάνω-κάτω. Είμαι και στο κατάστημα της Κηφισιάς και στο κέντρο, γιατί πρέπει να πηγαίνω και στο εργαστήριο, συν τα μαγαζιά εδώ πέρα.

Και να σας γυρίσω —γιατί μου ‘κανε και εντύπωση κι αυτό. Αναφέραμε για λίγο το θέατρο, το κομμάτι του θεάτρου, εκεί πέρα που είναι, φαντάζομαι, λίγο πιο σύνθετη η κατάσταση με το θέατρο, επειδή θα πρέπει να φτιάξετε πιο περίεργα ρούχα ανάλογα και με την παράσταση…

Σωστά. Η τελευταία πολύ ωραία δουλειά που κάναμε ήταν το

Το Στάνκογλου;

Με το Στάνκογλου, όπου ήτανε ο Άγγελος ο Μέντης, αν θυμάμαι καλά το επίθετο, όπου ήταν στα σκηνικά, κοστούμια, στα κοστούμια που ‘χω κάνει, και ήταν εποχής όλο. Αυτό βγήκε πάρα πολύ ωραίο. Είχε προδιαγραφές που τα ρούχα έπρεπε να δείξουν παλιά, όπου βρήκαμε και παλιά υφάσματα να μπορέσουμε να ταιριάξουνε. Στις Άγριες Μέλισσες, η τελευταία σειρά τώρα που γίνεται, φοράνε ρούχα μας, από τις σειρές που παίζουν εδώ.

Εκεί σας ζητάνε δηλαδή; Σας ζητάνε συγκεκριμένο είδος;

Εκεί ξέρεις τι γίνεται; Έχω κρατήσει κάποια κοστούμια όπου είναι παλιά και τα ‘χουμε, και τα ‘χουμε για αυτές τις συγκεκριμένες παραστάσεις ή θέατρα ή έργα ή στο σινεμά, που τα κρατάμε και τα χρησιμοποιούμε για αυτόν το σκοπό, όπου βρίσκουμε όντως παλιά ρούχα της εποχής γιατί, ξέρεις, τα παλιά τα ρούχα ήταν πιο χοντρά τα υφάσματα, που πλέον και να ψάξεις να τα βρεις δεν τα βρίσκεις.

Είναι δική σας επιλογή, δηλαδή; Σας λέει ο σκηνοθέτης, σας περιγράφει το...

Ανάλογα, ανάλογα. Ανάλογα πάντα. Πάντα θα προτείνουμε, πάντα μαζί με τους… με τα κοστούμια που κάνουνε, γιατί αυτοί έχουν την ευθύνη σ’ αυτά τα τέτοια. Απλά, ας το πούμε, επειδή γνωρίζουμε πολύ καλά πλέον το κομμάτι αυτό και το γνωρίζω, έχουμε μαζί έναν λόγο σ’ αυτό το κομμάτι. Γιατί κι εγώ, εντάξει, μπορεί να μην είναι η δουλειά μου, αλλά επειδή έχουμε τόση μεγάλη εμπειρία και έχουμε συνεργαστεί με τόσα θέατρα και τόσα, ας το πούμε, ξέρουμε και κάποια πράγματα να πούμε «ναι» ή «όχι». Δεν είμαστε απλά θεατές στο έργο αυτό που γίνεται. Προτείνουμε και κάνουμε και έχουμε πάντα πολύ καλή συνεργασία με όλα τα παιδιά.

Βέβαια. Το ντύσιμο παίζει καθοριστικό ρόλο.

Έχω σκηνογράφους και στυλίστες από όλες τις… και από την τηλεόραση. Στην τηλεόραση κάνω αυτή την στιγμή τον Αντώνη τον Σρόιτερ, του Νίκου του Στραβελάκη, έχουμε κάνει του Χατζηνικολάου πιο παλιά, του Θοδωρή του Ρουσόπουλου. Στην ΕΡΤ τώρα κάνουμε το Δημήτρη τον Κοτταρίδη. Έχουμε πάρα πολλούς κάθε χρόνο.

Ναι, ναι. Και σειρές πιο παλιές.

Και σειρές πιο παλιές. Είναι αμέτρητα. Πέρυσι, δηλαδή, θυμάμαι… Και με τον Τσιμιτσέλη έχω κάνει πάρα πολλές δουλειές. Πέρσι πρέπει να ‘χα σχεδόν δέκα θέατρα που φοράγαν ρούχα δικά μου.

Και ο Βαλτινός έχω διαβάσει.

Ο Γρηγόρης ο Βαλτινός είναι από τους πολύ, πολύ καλούς μας φίλους και έχουμε συνεργαστεί σε πάρα πολλά έργα που φοράει. Τον αγαπάω πολύ το Γρηγόρη.

Και βέβαια, παρατηρώ ότι παίζει, όμως, καθοριστικό ρόλο το ντύσιμο είτε σε μία τηλεοπτική σειρά είτε σε μια ταινία. Δηλαδή, υπάρχουν ταινίες, οι εποχής όπως αναφέρατε, που ο κόσμος παρατηρεί το ντύσιμο.

Ξες τι; Το ντύσιμο, αν θα είναι ένα ρούχο με τις προδιαγραφές της εποχής, θα σε μεταφέρει αυτόματα και στο κλίμα της εποχής. Δηλαδή, δεν αρκεί μόνο το σκηνικό από πίσω. Θέλει και το ρούχο να σου δώσει αυτή την εικόνα. Αυτά συμβαδίζουνε, είναι οι λεπτομέρειες στο ρούχο πάνω, τα αξεσουάρ που θα μπούνε. Δηλαδή, στυλιστικά παίζει πολύ βασικό ρόλο αυτό. Μου αρέσουν πολύ προσωπικά οι εποχής. Βέβαια, είχαμε κάνει και πρόσφατα με τη Lacta ένα… ένα τέτοιο, ένα κομμάτι… Πώς λεγότανε της Lacta, τώρα, το έργο; Για αυτό σου λέω, είναι τόσα που πρέπει να στα [00:35:00]γράψω. Δηλαδή, αν μου πεις… Καμιά φορά τα σηκώνω και στο Facebook, γιατί εκεί, ας το πούμε, μένουνε και μπορείς πλέον το υλικό να το έχεις άμεσα, να λες «Α, κι εκείνο έκανα και το άλλο», γιατί σου λέω, πέρυσι ήταν δέκα θέατρα. Φέτος ήδη με έχουνε πιάσει από του Νιάρχου τώρα να κάνουμε μία καινούρια. Τώρα με του Παπαϊωάννου έχουμε κάνει πολλές δουλειές. Τώρα, ήδη σήμερα, μίλαγα συγκεκριμένα για ένα καινούριο που θέλει να κάνει. Ξέρεις, εγώ τώρα, ας το πούμε… Ξεκινήσαμε, ξέρεις… Όλα αυτά, βέβαια, να σου πω, έχουνε λίγο σχέση και πόσο αγαπάω τον κινηματογράφο εγώ προσωπικά, γιατί αυτό που δεν σου ‘χω πει είναι εγώ προσωπικά σαν δικό μου χόμπι είναι να κινηματογραφώ. Έχω μία… Έχω βραβευτεί το 2017 με ένα drone video of the year σε ένα site που έκανε έναν διαγωνισμό με drones. Αυτό είχα καθίσει, το ‘χα μοντάρει. Και αυτό έχει σχέση με την δικιά μου αγάπη προς τον κινηματογράφο. Από μικρό παιδί είχα μία βιντεοκάμερα, ξέρεις, και κάθομαι, τα μοντάρω, τα κάνω. Θα σου δείξω μετά και ένα που ‘χω κάνει πρόσφατα, καινούριο. Και για αυτό και ασχολήθηκα πολύ και με τα θέατρα και με τον κινηματογράφο, γιατί είναι κάτι που μ’ αρέσει. Μ’ αρέσει πολύ αυτός ο χώρος. Ξες, δεν το ‘κανα ποτέ για τα λεφτά, δηλαδή δεν ήταν ότι εγώ έβγαλα λεφτά απ’ αυτό. Το ‘κανα καθαρά γιατί αγαπάω τη δουλειά του θεάτρου. Αγαπάω, σέβομαι τους καλλιτέχνες. Έχω με όλους άριστη σχέση. Με αγαπάνε όσο τους αγαπάω. Μιλάω με πολλούς ηθοποιούς κάθε μέρα, γιατί έχουμε και καθημερινή σχέση, ξένους και Έλληνες.

Οπότε, να φανταστώ, σας γεμίζει… Ποια η διαφορά να ντύσετε έναν ηθοποιό για έναν ρόλο από έναν επιχειρηματία, που έχει έναν πιο στιβαρό ρόλο;

Ξέρεις τι; Αυτό, ας το πούμε, το κομμάτι είναι και ένα χόμπι δικό μου, γιατί, ξέρεις, η καλύτερη δουλειά είναι να είναι το χόμπι σου η δουλειά σου, λένε. Εμένα είναι και χόμπι αυτό το κομμάτι που κάνω, ένα δεύτερο χόμπι η δουλειά μου. Οι επιχειρηματίες…

Ή ένας πολιτικός αντίστοιχα.

Ένας πολιτικός ή ένας επιχειρηματίας… Επειδή αγαπάω και σέβομαι πολύ τη δουλειά μου κοιτάω να είμαι και πολύ επαγγελματίας σ’ αυτό το κομμάτι. Αυτό είναι το πολύ, πολύ βασικό, ίσως το πιο βασικό πράγμα που έχω. Ο επαγγελματισμός και ο σεβασμός στον πελάτη για μένα είναι θρησκεία. Οι πολιτικοί και οι επιχειρηματίες, πολλοί με καλούνε γιατί θέλουνε την άποψή μου ή θέλουν να τους ντύσω ή θέλουνε να με ρωτήσουνε το οτιδήποτε. Ξέρεις, όλα αυτά τα χρόνια, όλη αυτή η εμπειρία που έχω αποκτήσει από τους παππούδες και από τους γονείς μου στο κομμάτι του ρούχου είναι πολύ μεγάλη. Έχω ασχοληθεί από το styling, έχω ασχοληθεί απ’ τα υφάσματα, έχω ασχοληθεί απ’ την κατασκευή, έχω ασχοληθεί από το πέσιμο… Κατάλαβες; Έχω μια ολοκληρωμένη λύση, μια ολοκληρωμένη εικόνα —συγγνώμη— από όλο το... ό,τι λέγεται ρούχο και κοστούμι κυρίως, και έχω κάνει και μία εξειδίκευση σε αυτό. Δηλαδή δεν μπορώ να πω ότι γνωρίζω τόσο από γυναικεία όσο γνωρίζω απ’ αντρικά. Και αυτό μου έχει δώσει και μένα μια πολύ μεγάλη δύναμη, γιατί όταν ξέρεις αυτό που κάνεις δεν φοβάσαι και δεν σ’ απασχολεί τίποτα. Μπορείς… Οτιδήποτε μπορεί να ασχοληθώ. Μπορώ να σου βγάλω ένα βιβλίο και να σου πω… Έχει π.χ. αυτό το book τριακόσια διαφορετικά υφάσματα και να σου βγάλω εγώ εξακόσιες ιδέες απ’ αυτό πώς να ντυθείς, γιατί όλη αυτή η εμπειρία… Βέβαια, με βοήθησε πολύ κι ο πατέρας μου. Μου είχε πει μια φορά: «Αυτό που θα αποφασίσεις θα το στηρίξεις κιόλας». Δηλαδή, οποιαδήποτε απόφαση παίρνεις να τη στηρίζεις, να μην τη λες στα ελαφριά και να την περνάς. Ξέρεις, είναι ο μέντοράς μου και για αυτό με βοήθησε σε πολλά πράγματα και μου έδωσε και αυτοπεποίθηση να μπορώ να πατάω στα πόδια μου.

Και βέβαια, επειδή όπως η ζωή εξελίσσεται εξελίσσεται και η [00:40:00]μόδα, εσείς ενημερώνεστε παράλληλα για τη μόδα;

Η μόδα εννοείται. Ξες, η μόδα…

Δηλαδή, εξελίσσεται και το κλασικό ντύσιμο.

Η μόδα είναι κάτι που έχει τόσα παρακλάδια και τόσα που κοιτάς, που πρέπει να είσαι από πάνω, γιατί αλλάζει συνεχώς. Η μόδα, που λες… Κάθε χρόνο εγώ… Βλέπουμε εμείς… Επειδή, ας το πούμε, είμαστε κατασκευαστές, έχουμε κάτι που πολύς κόσμος δεν το γνωρίζει. Εμείς βλέπουμε τη μόδα σχεδόν δύο χρόνια πριν έρθει, ξεκινήσει στα ράφια, γιατί έτσι δουλεύει το σύστημα. Έρχονται τα υφάσματα πρώτα, αυτά που είναι να βγούνε τώρα. Να καταλάβεις, εγώ κοιτάω ‘22, το 2022 με ‘23 τα υφάσματα, γιατί αυτά πρέπει να παραγγελθούν, να αποφασίσουμε ποια θέλουμε ώστε να ξεκινήσει και η παραγωγή, που θέλει ένα χρόνο. Όπως καταλαβαίνεις, έχουμε ένα βήμα πάντα μπροστά απ’ τον ανταγωνισμό να ξέρουμε τι θα γίνει. Αυτό είναι στα πλεονεκτήματα όταν είσαι κατασκευαστής, γιατί αν είσαι απλά ένας εισαγωγέας, πας στα showrooms, όπου βλέπεις για το καλοκαίρι του χρόνου τι θα αποφασίσεις να παραγγείλεις κτλ. Ε, αυτό μας δίνει εμάς μια μεγάλη ευελιξία στο κομμάτι του ρούχου για να είμαστε ενήμεροι σε ό,τι πιο καινούριο υπάρχει, κατάλαβες; Και όχι μόνο αυτό, πολλές φορές δηλαδή έρχονται πελάτες… Αυτή τη στιγμή έχω φέρει τα υφάσματα για το καλοκαίρι. Υπάρχουνε ήδη. Είναι, δηλαδή, έναν χρόνο πριν. Έχουμε αυτή την ευελιξία και αυτό ήτανε και που μας βοήθησε πάρα πολύ στην δουλειά, γιατί μετά την κρίση του 2008 είχαμε ένα μεγάλο στοκ που δεν χρειάστηκε να πάρουμε πρώτες ύλες, που προϋπόθετε μεγάλα κεφάλαια, και μπορέσαμε διαχειριστήκαμε λίγο αυτή την κρίση χωρίς να χρειάζεται να προμηθευτούμε πρώτες ύλες για να μπορέσουμε να παράγουμε τα ρούχα και να τα βάλουμε στα μαγαζιά να πουληθούν. Αυτό μας βοήθησε, απ’ τη μία, πολύ. Απ’ την άλλη, υπήρχαν κάποια δάνεια από κάποιες επενδύσεις που είχανε γίνει που σιγά-σιγά ευτυχώς μπορέσαμε και μπήκανε σε μία… Όχι… Πώς να το πούμε; Ξεχρεωθήκανε με τον καιρό τους κι αυτά.

Και έχετε και επικοινωνία με αντίστοιχους επαγγελματίες του χώρου από το εξωτερικό—

Γενικά ναι. Μιλάω, έχω και φίλους.

—, να ανταλλάσσετε απόψεις;

Έχω και σχεδιαστές φίλους πολλούς που μιλάμε αλλά και απ’ τον Εμπορικό Σύλλογο που έχω γνωρίσει και διάφορους άλλους επιχειρηματίες. Έχουμε επικοινωνία, μαθαίνουμε και τα νέα, τι γίνεται στην αγορά, ώστε να έχουμε και εμείς μία εικόνα. Δεν γίνεται να μη μιλάς.

Και συνολικά ποια θεωρείτε ως τώρα την κορυφαία σας στιγμή; Λίγο δύσκολο με όλα αυτά που μου περιγράψατε να επιλέξετε μία, αλλά την πιο σημαντική εμπειρία που είχατε από όλη αυτή την διαδρομή ως τώρα.

Ξες τι;

Είτε μια προσωπικότητα που ντύσατε είτε κάποια στιγμή;

Η καλύτερη στιγμή είναι τώρα, που νιώθω ότι πατάω πολύ καλά στα πόδια μου. Αυτό μου δίνει εμένα μεγάλη δύναμη να ξέρω, να μπορώ, να προχωρήσω και τα επόμενα στάδια, γιατί αυτή τη στιγμή έχουμε μπροστά μας με τον κορωνοϊό και όλα αυτά μία πολύ δύσκολη διαδρομή που πρέπει να διανύσουμε, με πολλά τεχνικά προβλήματα που περνάνε όλες οι εταιρείες. Αυτό που μου δίνει δύναμη πολύ είναι ότι ξέρω πολύ καλά τη δουλειά μου. Και αυτό θα μπορέσω, θα προσπαθήσω, επειδή είμαι νέος και έχω πολύ όρεξη, να μπορέσουμε σιγά-σιγά να το ξεπεράσουμε, γιατί όταν ξες τη δουλειά σου δεν φοβάσαι τίποτα. Ο παππούς μου έλεγε «Κανέναν πελάτη… Όλοι οι πελάτες», λέει, «σήμερα είναι εδώ, αύριο είναι στον δίπλα, μετά είναι στο παραδίπλα μαγαζί. Αν είσαι καλός, θα σου ξανάρθει». Ξέρεις, αυτό είναι πολύ βασικό. Άρα, αν ξέρεις την δουλειά σου, ο πελάτης θα ξανάρθει.

Και έχετε σταθερούς πελάτες χρόνια.

Ναι, οι πελάτες… Έρχονται πολλοί πελάτες. Παππούδες—

Από πάππου προς πάππου, που λένε.

—, πατεράδες, οι γιοι φέρνουνε. Εντάξει, οι νέες γενιές θέλουνε εμένα, θέλουνε… Αλλά, ο πατέρας μου είναι ακόμα στο μαγαζί. Έχει κι αυτός τους δικούς του πελάτες ακόμα. Θέλουν να δούνε. Ξες, είναι ωραία και αυτή η σχέση, να βλέπεις… Ξες, εμένα μ’ [00:45:00]αρέσει πάρα πολύ που βλέπω στο μαγαζί, που μπαίνει… Προχθές ήρθε ένας από Αγγλία στο μαγαζί. Ήταν μεγάλος κύριος αυτός και απ’ ό,τι κατάλαβα ήταν και άνετα οικονομικά. Ήξερε τον πατέρα μου τριάντα χρόνια σαν πελάτη. Εγώ, επειδή αυτός μένει Αγγλία, δεν είχε τύχει να τον δω. Ε, ξέρεις. Αλλά, η σχέση τους… Κατάλαβα κατευθείαν ότι αγαπιούνται και έχουνε μία βαθιά σχέση γιατί είναι και πολλά χρόνια πελάτης. Ξέρεις, αυτό είναι πολύ ωραίο να το βλέπεις. Είναι μία υγιής επικοινωνία στο μαγαζί, γιατί βλέπεις… Ξες, εμείς δεν είχαμε ποτέ τον πελάτη σαν τα σούπερ μάρκετ, μπαίνεις-βγαίνεις και δεν σε ξέρω, δεν με ξέρεις. Εμείς οι πελάτες μας είναι μία σχέση που είναι μιας ζωής. Δηλαδή, σαν τον κομμωτή που θα πας και σε ξέρει και θα πεις δέκα πράγματα, έτσι είναι και σε μας. Δηλαδή, υπάρχουνε πάρα πολλοί πελάτες που δεν φοράνε ένα κοστούμι στην ζωή τους —θα φορέσουνε τέσσερα πέντε και δέκα και είκοσι και αυτούς θα τους ξαναδείς, θα τον ξαναδείς. Ξέρεις τι θέλουνε, τι χρώματα τους αρέσουνε, πώς τα φοράνε, μερικοί τα θέλουν φαρδιά, μερικοί τα θέλουν στενά.

Όπως ο μπάρμαν ξέρει τι πίνει ο πελάτης ο σταθερός.

Ακριβώς. Ξέρεις τι είναι να πηγαίνεις σε ένα μπαρ και, ξέρεις, να μην του λες τι θα πιείς, να σε βλέπει και να σου λέει: «Γεια σου Μάνο. Στο φέρνω»; Είναι ωραίο αίσθημα. Ξέρεις, δεν υπάρχει αυτή η πολυτέλεια της εξυπηρέτησης πλέον. Ξέρεις, φθίνει. Και επειδή έχουμε μάθει στα μεγάλα πολυκαταστήματα, αυτό το πράγμα να είναι—

Το γρήγορο.

—μία ανωνυμία, δεν είναι ωραίο. Είναι… Δεν αρέσει σε κανέναν, ούτε στα νέα παιδιά. Αισθάνονται πιο καλά. Και αυτό, ας το πούμε, είναι μία τάση κι αυτό. Εγώ νομίζω ότι κάποια στιγμή κι αυτό θα αλλάξει.

Ότι έχει έρθει και το fast food στο ντύσιμο.

Ακριβώς, ακριβώς. Το fast food είναι κάτι που θα υπάρχει για έναν κόσμο, αλλά ένας άλλος θα προτιμάει αυτό το λίγο το πιο... τον άνθρωπό του, που θα ‘χει δίπλα του και θα μιλήσει. Ισχύει για όλα τα προϊόντα, νομίζω, αυτό. Και απ’ τα κομπιούτερ μπορεί να ισχύει, που θα θέλεις τον... να σου πει ποια οθόνη και ποιο κομπιούτερ θα πάρεις. Στο κινητό, ποιο κινητό θα πάρεις, να ‘χεις τον άνθρωπό σου. Θα ‘ναι εκεί ο Μάνος, ο Νίκος, ο οποιοσδήποτε, ε, παρά να πας σε ένα μαγαζί ξαφνικά που δεν σε ξέρει κανένας, φεύγεις, πλήρωσες. Αισθάνεσαι λες και είσαι ο δούλος μετά. Έτσι, Μάνο.

Ωραία, ωραία. Καταρχάς, σας ευχαριστώ πάρα πολύ για όλη αυτή την αφήγηση, την πολύπλευρη αφήγηση, και θα ήθελα για το τέλος ελεύθερα να προσθέσετε ό,τι εσείς θέλετε.

Ναι. Ήθελα… Αυτό που ήθελα να πω: Η τέχνη του ράφτη είναι μία τέχνη όπου γίνεται με πολύ μεράκι και με πολλή αγάπη. Ένα βίντεο που θα το σηκώσω τώρα έχει σχέση μ’ αυτό, με την αγάπη και το μεράκι που υπάρχει. Είναι μία τέχνη που δεν είναι ένα ρούχο απλά που θα το βάλεις. Έχει κάποιος ασχοληθεί πολλή ώρα για να το… ξέρεις. Και νιώθω μεγάλη τιμή που… Και είμαι και πολύ τυχερός που μπόρεσαν οι γονείς μου να μου δώσουνε αυτή την… Πώς να στο πω; Να μου δώσουνε… όχι τα εφόδια. Δεν θέλω να πω τα εφόδια.

Την έμπνευση; Το inspiration;

Άσ’ το. Λοιπόν, θα στο πω διαφορετικά. Θα το πω διαφορετικά γιατί δεν μου βγαίνει ακριβώς. Ξες, όταν αγαπάς κάτι θέλεις να το δείχνεις στον κόσμο. Εγώ έτσι είμαι τουλάχιστον. Δηλαδή, ξες, την αγάπη μου θέλω να τη δείχνω. Δεν είμαι άτομο που τα κρατάω μέσα μου, ξες. Θέλω να το εκφράζομαι. Έτσι είμαι και με τη δουλειά μου. Θέλω να την εκφράζω αυτή τη δουλειά και την αγάπη, γιατί, ξέρεις, όταν αγαπάς κάτι σέβεσαι αυτόν που το κάνει και του δίνεις και μία αξία γιατί έχει έναν λόγο. Είμαστε από τους τελευταίους των Μοϊκανών που ασχολούνται με τα κοστούμια. Εμένα είναι μεγάλη μου τιμή που οι γονείς μου μου μάθανε αυτό [00:50:00]και εγώ από μικρός ασχολήθηκα και θα ασχοληθώ —πώς το λένε;— μέχρι να μάθω και τον τελευταίο Έλληνα, που λέμε, να μάθει να ντύνεται σωστά! Δηλαδή, είναι κάτι που το προσπαθούμε και το δείχνουμε σε όλους τους πελάτες, ότι «Κοίτα, το πουκάμισο πρέπει να το φοράς έναν δύο πόντους, να φαίνεται η μανσέτα. Το παντελόνι δεν πρέπει να ‘‘σπάει’’ πολύ γιατί δείχνει πιο ότι είσαι επιμελημένος. Τα υφάσματα πρέπει να ‘ναι σωστά για να έχουνε διαχρονικότητα, να ‘‘αναπνέουνε’’». Προσπαθούμε να μάθουμε όλη αυτή την κουλτούρα του κουστουμιού στους πελάτες μας όσο καλύτερα γίνεται.

Οπότε, δέχονται και ένα μάθημα εδώ πέρα όταν έρχονται.

Ναι, σίγουρα. Το μάθημα το κάνουμε δωρεάν. Και πολλοί ευχαριστούν, πολλοί έρχονται να μας ρωτήσουν, να πάρουν την άποψή μας. Μπορεί να μην πάρουνε κοστούμι από εμάς αλλά, επειδή ξέρουνε ότι θα τους προτείνουμε δέκα πράγματα, πώς πρέπει να φορεθούν τα ρούχα, ξέρεις, μας λένε ευχαριστώ, γιατί πολλοί —είναι φυσικό— δεν έχουν φορέσει κοστούμι στη ζωή τους. Μου έχουν έρθει πελάτες, έχουν σηκώσει τα χέρια ψηλά για να βάλουν το κοστούμι. Όπως καταλαβαίνεις, αυτός ο κόσμος δεν έχει φορέσει ποτέ κοστούμι. Μπορεί να είναι ένας αγρότης που δεν το φοράει έτσι κι αλλιώς και παντρεύεται και πρέπει να το βάλει. Εμείς είμαστε εδώ, που τους βάζουμε λίγο, ας το πούμε, στα βασικά πράγματα, τι πρέπει να προσέχει. Δηλαδή, θα πάρεις τη βαλίτσα την καλή για να πας πολύ μακριά. Θα πάρεις ένα κρεβάτι καλό για να κοιμάσαι κάθε βράδυ. Μην πάρεις ένα φθηνό. Πάρε λίγο πιο ακριβό γιατί θα το δεις μπροστά σου. Έτσι είναι και το κοστούμι. Δώσε κάτι παραπάνω για να το φορέσεις πολλά χρόνια. Θα δείχνεις πιο ωραία, θα «αναπνέει» το ύφασμα, δεν θα ζεσταίνεσαι, δεν θα κρυώνεις, δεν θα σου τσαλακώνει. Θα μπορεί να ανοίξει, να μεταβληθεί, θα έχεις τον ράφτη σου, τον άνθρωπό σου να μπορέσει να σε εξυπηρετήσει. Ξέρεις, είναι κάποια πράγματα που δεν τα γνωρίζει ο κόσμος. Αυτά, Μάνο.

Ωραία. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ.

Ντάξει;

Ναι, ναι. Να είστε καλά, να ‘στε καλά.