Λοιπόν, καλησπέρα.

Καλησπέρα. Καλώς τα παιδιά.

Ονομάζεστε;

Εγώ λέγομαι Αναγνωστόπουλος Γεώργιος του Αντωνίου.

Ωραία.

Κάτοικος Αθηνών.

Ονομάζομαι Πλούμης Κωνσταντίνος.

Πώς;

Πλούμης Κωνσταντίνος.

Ναι.

Είμαι ερευνητής στο Istorima. Σήμερα 21 Απριλίου του 2023 είμαστε... σε ποια περιοχή; Σε ποια περιοχή είμαστε;

Κάτω Πατήσια.

Στα Κάτω Πατήσια. Με τον κύριο Γιώργο. Λοιπόν και σήμερα θα μιλήσουμε για την πολύχρονη εμπειρία του κύριου Γιώργου στα τρένα ως εργαζόμενος από το; Πότε ξεκινήσατε να δουλεύετε στα τρένα;

Το 1950.

Από το 1950. Λοιπόν, κύριε Γιώργο, ξεκινήσατε το 1950, μέχρι πότε;

Μέχρι το 1988.

Μέχρι το ‘88 δουλεύατε στα τρένα. Μετά;

Όχι μεσολάβησε το στρατιωτικό, απελύθηκα και μετά πήγα στους σιδηρόδρομους πάλι. Στην αρχή επήγα στον ΟΣΕ, ΣΠΑΠ, ΣΠΑΠ Πελοποννήσου. Τα τρένα της Πελοποννήσου. Δώσαμε εξετάσεις για βοηθοί σταθμάρχες και έγραψα μια πολύ καλή έκθεση και μας πήραν. Ήμασταν βοηθοί σταθμάρχου, όχι βοηθοί σταθμάρχου, υπηρέτες των σταθμαρχών. Άντε να περιμένεις τώρα πότε θα χηρέψει μια θέση να γίνεις κι εσύ να πάρεις μια προαγωγή. Μετά με πήραν οι στρατιώτες το 1950 τον Δεκέμβριο μήνα, 10 Δεκεμβρίου. Πήγαμε στρατιώτες. Όταν απελύθηκα με τα μέσα τότε, δεν πήγα πάλι στον ΟΣΕ. Με τα μέσα πήγα στον ηλεκτρικό σιδηρόδρομο. Εγινόταν η προέκτασις του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου από την Αττική στ' Άνω Πατήσια, το 1956.

Πώς αποφασίσατε να πάτε σε αυτή τη δουλειά;

Γιατί αφού είχα μπλέξει με τους σιδηροδρόμους, είχα και τον αδερφό μου στο ΣΠΑΠ. Άρχισα εκεί και δεν πήγαινα ούτε για δάσκαλος ούτε τίποτα. Πήγα εκεί πέρα και μας πήρανε καμιά σαρανταριά θυμάμαι, ως εισπράκτορες. Εισπράκτορες στην παραλία, στον Πειραιά, από τον Άγιο Διονύσιο στον Άγιο Νικόλα, τα τραμάκια. Τους παίρναν όσους είχαν τα προσόντα μέχρι την τετάρτη γυμνασίου. Εκάθισα στην παραλία μια βδομάδα περίπου. Μετά μας στέλνει στα τρένα που πηγαίνανε από τον Πειραιά στον ναύσταθμο, Πέραμα, στα δυο βαγόνια. Πάλι και εκεί εισπράκτορας και μεγάλα τα βαγόνια.

Σε ποια γραμμή ήταν αυτή, ποια γραμμή του ΗΣΑΠ ήτανε;

Ήτανε Πειραιά, Πέραμα. Πέραμα. Τώρα είναι λεωφορεία τότε υπήρχε το τρενάκι, το έχουμε στο μουσείο. Μετά πήγα και εκεί πέρα ένα χρόνο εισπράκτορας, 200 άτομα τώρα να μπαίνει να κόψει τα εισιτήρια. Τι να κάνω. Μετά λοιπόν από, μετά από ένα χρόνο μάς φέρανε στα τρένα στον ηλεκτρικό σιδηρόδρομο, Πειραιά, που έγινε η προέκταση και μπαίνουμε ως συλλέκτες, ως συλλέκτες να συλλέγουμε τα εισιτήρια αλλά και να εκδίδουμε εισιτήρια, δύο δουλειές. Στα ταμεία να δίνεις τα εισιτήρια και μετά να βγαίνεις έξω με το ψαλίδι να ελέγχεις τα εισιτήρια, δεν έφευγε ούτε ένας εισιτήριο τότε, ήταν ο Βλάκκουλας και ο Ανδρεάδης. Δυο δουλειές. Εγνωριστήκαμε με τα παιδιά, αποκτήσαμε μια πείρα και κάνουμε απεργία να μας πληρώσει κάτι τουλάχιστον, εφόσον κάναμε δυο δουλειές, εγλίτωνε η εταιρεία.

Στον πόσο καιρό αφού μπήκατε σε δουλειά κάνατε την απεργία;

Μετά από 2-3 χρόνια, 2-3 χρόνια. Επηγαίνανε τότε, επηγαίνανε αλλά έπρεπε εμείς που ήμαστε στα εκδοτήρια συλλέκτες, ήμαστε και λίγοι όλο το... όχι οι περισσότεροι όλοι… Εκάθισε εκεί ο συλλέκτης αρκετά χρόνια, δεν θυμάμαι πόσο είναι, μετά πήραμε προαγωγή[00:05:00].

Για την απεργία;

Η απεργία. Τι έκανε ο Ανδρεάδης; Επήγε και έφερε από τη Γορτυνία –ήταν προσωπάρχης– σαράντα παιδιά να μας σπάσει την απεργία. Δεν μπορούσε να την σπάσει. Ήμουν κι εγώ μέσα στο σωματείο, στον σύλλογο που ήταν. Πήγαμε στον Ανδρεάδη, τους έδινε λεφτά περισσότερα για να μπορέσει να μας... δεν μπορούσε να τη σπάσει την απεργία και πήγαμε απάν θυμάμαι, πήγαμε στον Ανδρεάδη, στο [Δ.Α.], μας δίνει 50 λεπτά θυμάμαι μία, 50 λεπτά για τη δουλειά αυτή.

50 λεπτά έξτρα.

Αλλά μας έκοβε, μας έκοβε κάτι άλλο. «Δηλαδή τι κάνετε, λέω, κύριε γενικέ», του λέω. «Από τη μια τσέπη μας τα βάνετε, από την άλλη μας τα παίρνετε». «Ναι ρε Αναγνωστόπουλε». Αυτό έγινε πριν κάνουμε την απεργία, για να μπορέσουμε να μην κάνουμε απεργία. «Δεν μας δίνεις τίποτα». Μετά το κάναμε, συνεχίσαμε τους έφερε, δεν έκανε τίποτα και μετά αυτούς που ήταν απεργοσπάστες δεν τους λογάριαζαν εκεί πέρα, χειρότερα. «Σας πλήρωνα ρε, είστε ρουφιάνοι εσείς» λέει. Εν πάση περιπτώσει μας έδωσε το φράγκο που κάναμε αυτή τη δουλειά, παίρναμε κάτι παραπάνω, δεν παίρναμε πολλά λεφτά τότε. Μετά έγινα προϊστάμενος με εξετάσεις και ανεβήκαμε στα τρένα. Στα τρένα συνοδηγοί.

Πώς γίνονταν η προαγωγή, οι εξετάσεις;

Πρόχειρες εξετάσεις επάνω στα θέματα του σιδηροδρόμου, επάνω στις υπηρεσίες σε ερωτήσεις, αυτό γινόταν. Δεν ζητάγανε πολλά πράγματα.

Υπήρχε κάποια εκπαίδευση;

Αλλά κι εκεί κι εκεί ήταν το μέσον, όποιος είχε μέσον, ήσουν εσύ μπροστά από μένα πίσω εγώ, με έφερνε μπροστά εμένανε, ρίχνανε τότε αδικίες πάντα υπήρχαν αυτό το πράγμα και υπάρχουν και τώρα. Προϊστάμενος κάθισα, ήμουνα πολλά χρόνια συλλέκτης στα ταμεία, στα ταμεία μας ήμουνα πολλά χρόνια.

Στα ταμεία τι κάνατε, εκδίδατε εισιτήρια;

Πουλάγαμε εισιτήρια, τα χτυπάγαμε τα εισιτήρια.

Πόσο έκανε ένα εισιτήριο;

Μια δραχμή, 70 λεπτά, πόσο ήταν. Αλλά δεν έφευγε επιβάτης. Και τα ακυρώναμε τα εισιτήρια. Μπαίνανε μέσα, τα ακυρώναμε με το ψαλίδι. Και όταν έβγαιναν, τους τα παίρναμε. Δεν έφευγε κανένας. Γίνομαι προϊστάμενος, λοιπόν, μέσα στα δύο χρόνια μας καλούν πάλι για εξετάσεις να γίνουμε σταθμάρχαι Β, με δυο χρυσά.  

Σε ποια γραμμή;

Στη γραμμή του σιδηροδρόμου, φύγαμε από το Πέραμα τώρα πάει. Στον σιδηρόδρομο. Κι εκεί δώσαμε εξετάσεις και πήραμε τη σειρά μας. Με τη σειρά μετά δουλέψαμε ως σταθμάρχες στους σταθμούς. Τότε αυτά διενεργούσαμε με μοχλούς, τα κλειδιά, τα σήματα με μοχλούς.

Για να αλλάζουν τα τρένα ράγες;

Όχι, να αλλάζουμε τα κλειδιά. Επήγαινε το τρένο στον Πειραιά. Στον Πειραιά έχει δύο αυτές. Κι από δω κι από κει. Ο σταθμάρχης, αν ήταν το άλλο μέσα, το πήγαινε στο άλλο. Να μην τον πάει και τρακάρει. Μετά γίνανε ηλεκτρονικά.

Σε εσάς ήτανε χειροκίνητα;

Στην αρχή ήτανε χειροκίνητα. Στα Πατήσια δούλεψα αρκετά εγώ. Μετά γίνανε ηλεκτρικά σε όλους τους σταθμούς. Μας έκαναν κάποια εκπαίδευση, μάλιστα είχε δώσει και το κράτος –η ΕΟΚ ήτανε τότε δεν ξέρω τι ήταν– λεφτά, για να μας εκπαιδεύσουνε και μας βάλανε να υπογράφουμε, παίρναν τα λεφτά, μας εκπαιδεύανε λίγες μέρες και τα λεφτά τα παίρνανε. Ήρθαν να υπογράψω εγώ και: «Τι είναι αυτό;» λέω. «Είναι, λέει, για να δικαιολογήσουν τα λεπτά, λέει, αφού πληρώνει η ΕΟΚ για να εκπαιδευτούμε», λέω: «Πόσο είναι η εκπαίδευση;», ξέρω γω πόσο ήταν τότε. Μου λέει: «Υπέγραψε τώρα» μου λέει, τέλος πάντων υπέγραψα εγώ, αλλά μας εκπαίδευσα[00:10:00]ν μερικές μέρες και πήγαμε στους σταθμούς. Στο πίνακα πάνω εκεί πέρα έχει τα φωτάκια, όπως ήταν αυτός ο σταθμάρχης. Εγώ ήμουν Β τότε, δεν ήμουνα Α. Επάταγες το κουμπί, φαινόταν τα σήματα, το έβλεπες το τρένο που έρχεται για να περάσει αυτή τη γραμμή. Ήταν δύο γραμμές, δεν ήταν μονή όπως είναι, δεν ξέρω μονή ήταν εκεί πάνω, μονή ήταν με ηλεκτρικό δεν θυμάμαι, τώρα αυτοί που τρακάραν, δεν ξέρω δεν το θυμάμαι αυτό το πράγμα, δεν ξέρω μου φαίνεται δεν είναι διπλή γραμμή.

Μονή.

Μονή. Εμάς ήταν διπλή. Καθίσαμε ως προϊστάμενοι, μετά ως σταθμάρχαι αρκετά. Στο τέλος, στο τέλος δίνουμε άλλες εξετάσεις για Α.

Εσείς όταν κάνατε την εκπαίδευση, πώς νιώθατε, αγχωνόσασταν αν θα τα καταφέρατε;

Όχι, δεν ήταν πολλά πράγματα, κουραστικά πράγματα, ούτε και πολύ δύσκολα πράγματα να μάθεις. Όταν σου έδειχνε, απλά ήταν.

Όταν ήταν μηχανικά οι γραμμές.

Ηλεκτρονικά.

Πριν, όταν ήταν ακόμα χειροκίνητα.

Ναι.

Συνέβαιναν ατυχήματα;

Όχι.

Για ποιο λόγο;

Όχι. Γιατί προσέχαμε κι εμείς. Προσέχαμε. Όλοι οι υπάλληλοι ήταν ευσυνείδητοι για πάνω στη δουλειά τους. Και υπεύθυνοι. Μπορούσες... Ήτανε κόσμος. Να προσέχουμε.

Υπήρχαν συστήματα ασφαλείας;

Εργαζόμουνα εγώ στα Άνω Πατήσια. Επήγαινε ένα τρένο στ' Άνω Πατήσια. Το άλλο πήγαινε στην Κηφισιά. Ήξερα ότι το ένα πέρασε, του άνοιγα τη γραμμή και πήγαινε στην Κηφισιά. Μετά έρχονταν το άλλο, τακ το σήμα, του άνοιγα την άλλη αυτή εκεί πέρα να πάει μέσα να γυρίσει.

Πόσες στάσεις υπήρχανε;

Τότε υπήρχανε, κοίταξε να δεις πώς να σου πω, ήταν Πειραιάς, Φάληρο, Μοσχάτο, Καλλιθέα, Ομόνοια, Πατήσια. Μετά τα Πατήσια ήταν οι άλλοι σταθμοί. Ήταν τα Κάτω Πατήσια, μετά έγινε ο Άγιος Ελευθέριος, ένα ήταν τα Άνω Πατήσια, μετά ήταν ο Περισσός, μετά ήταν η Νέα Ιωνία, μετά ήταν το Ηράκλειο. Κάθε χρόνο έγινε επέκταση μεγάλη. Πήγε στα Άνω Πατήσια, μετά πήγε στη Νέα Ιωνία, μετά από τη Νέα Ιωνία πήγε στο Ηράκλειο, από το Ηράκλειο πήγε μετά στην Κηφισιά.

Τα τρένα πώς ήτανε;

Τότε που ανέβηκα εγώ για πρώτη φορά πάνω στα τρένα ήτανε ξύλινα.

Για πότε λέμε, για ποια χρονολογία μιλάμε;

Το ‘60, το ‘62 τότε, το ‘67. Μετά έρχονταν τα άλλα μεταλλικά τρένα.

Για τα ξύλινα για πείτε μας. Τα ξύλινα λέω, για πείτε μας για τα ξύλινα.

Τα ξύλινα, κοίταξε. Είχε τέσσερα πέντε βαγόνια. Κάθε βαγόνι είχε τον προϊστάμενο με δύο άσπρα και έμπαινε μέσα και κοίταγε, έλεγχε τους υπαλλήλους, τους πελάτες, τα εισιτήρια και τα ακύρωνε, όποιος δεν είχε τακ, είχε το αυτό του ‘κοβε πρόστιμο.

Πόσο ήταν το πρόστιμο;

Πόσο ήταν το πρόστιμο, το πρόστιμο ήταν διπλό ένα τέτοιο πράγμα ήταν. Πιάνανε τότε κατεργαραίους.  

Για τα τρένα, είπατε ότι ήταν ξύλινα, πώς ήταν μέσα, χωρούσε πολύς κόσμος;

Όλα, όλα τα είχανε ξύλινα.

Χωρούσε πολύς κόσμος;

Χωρούσε ναι. Εγώ δεν πρόλαβα. Είχε και βαγόνι για αποσκευές. Και είχαμε και υπαλλήλους στον Πειραιά που παραλάμβαναν τις αποσκευές, τις αποσκευές των επιβατών. Βοηθούσανε.

Αυτό πριν πάτε εσείς;

Ναι πριν πάω εγώ, σχεδόν τους πρόλαβα. Κάνανε τον χαμάλη που λέγαμε, ναι.

Τα δρομολόγια ήταν συχνά;

Ναι, ήταν συχνά, αλλά τι έκανε ο Ανδρεάδης, έτσι, οικονομίες. Όταν είχε το πρωί πολλή δουλειά, πηγαίνανε όλοι για τις δουλειές τους, ουρές ολόκληρες στα εκδοτήρια, στους σταθμούς, ουρές ολόκληρες να περιμένουν να πάρεις το εισιτήριο, να πας να το χτυπήσεις, να το χτυπήσεις και για να περάσεις και γεμίζανε τα τρένα φουλ και έβανε περισσότερα τρένα την ώρα της κινήσεως, όπως και τώρα βάζουν και τώρα βάζουν στα λεωφορεία. Τα προσέχουν αυτοί[00:15:00]. Μετά όμως, όταν μετά τις 10:00, 11:00 η ώρα τα έκοβε. Εκεί που είχε δέκα τρένα, τα ‘κανε οχτώ. Ή τα τρένα άμα ήταν με τέσσερα πέντε βαγόνια, τα έκοβε στη μέση και τα ‘κανε δύο βαγόνια. Οικονομίες, μεγάλες οικονομίες. Μετά το βράδυ πάλι, άμα είχε πάλι κίνηση, πάλι έβγανε.

Και μετά είπατε ήρθαν τα...

Μετά ήρθαν τα μεταλλικά. Όχι δεν τα δούλεψα πολύ τα ξύλινα. Τα μεταλλικά ήρθαν μετά, τα Γαλλίας ήταν.

Πότε ήρθανε;

Δεν ξέρω, δεν θυμάμαι πότε ήρθανε αυτά. Μετά το...

Περίπου.

Μετά το ‘60. Μετά το ‘60 θα ήρθανε αυτά.

Και από πού είχαν έρθει;

Μετά ήρθανε να φέρουν άλλα βαγόνια τρένα, δεν είχαν η Γερμανία και μας δίναν κάτι κίτρινα μικρά. Τα οποία μας τα έδωσαν, τα λέγαμε καναρίνια, ώσπου να φτιάξει τα άλλα τρένα τα καλύτερα και τα πήραν μετά όταν τα φέρανε τα βαγόνια ερχόσαν εκεί πέρα, τα πήραν πάλι αυτά.

Χρησιμοποιούσε πολύς κόσμος τα τρένα;

Πολύς κόσμος ιδίως στο Πέραμα. Στο Πέραμα και τις κατσίκες τους βάλανε μέσα σε εκείνα τα βαγόνια τα δύο. Ναι είχε κίνηση μεγάλη, γιατί το Πέραμα είναι όλο καταπατημένο από τους χωρικούς, μέχρι το βουνό απάνω όλο. Μετά έφερε και τα λεωφορεία, είχε και τα λεωφορεία που ήταν σε άλλη γραμμή και στο Πέραμα και βοηθούσαν. Υπήρχε κόσμος, πολύς κόσμος, αλλά δεν έφευγε κανένας επιβάτης χωρίς εισιτήριο.

Υπήρχε έλεγχος;

Βεβαίως, πολύς έλεγχος. Δεν μας έφευγε τίποτα. Και άμα ερχόταν κανένας και δεν είχε βγάλει εισιτήριο, πολλοί υπάλληλοι, πρόστιμο. Και το πρόστιμο εμείς δεν το κόβαμε το εισιτήριο, το βάζαμε στην τσέπη. Κλέβανε κι εκεί. Κλεψιές γίνονταν, πολλές κλεψιές. Μεγάλη κλεψιά γινόταν παντού, σ’ όλες τις υπηρεσίες. Στα εκδοτήρια. Έδινες το εισιτήριο εσύ από τον Άγιο Νικόλα να πάει στα Άνω Πατήσια. Το εισιτήριο έλεγε να πάει μέχρι την Κηφισιά. Στα Πατήσια ο υπάλληλος που τα μάζευε τα εισιτήρια, γιατί έπαιρνε τα εισιτήρια και έδινε εισιτήρια. Έδινε το άλλο εισιτήριο. Το εισιτήριο το μεταπούλαγε. Εκεί τους πιάναμε. Είχα πιάσει πολλούς εγώ. Βγήκαμε ελεγκταί. Ξέχασα. Βγήκαμε και ελεγκταί.

Πείτε μας για το εισιτήριο. Το εισιτήριο κοβόταν αναλόγως το πού ήθελες να πας;

Ναι, είχε δυο εισιτήρια. Είχε εισιτήριο, έφευγες Ομόνοια-Πειραιά, είχε Πειραιά-Κηφισιά, άλλο αυτό ή άλλο Ομόνοια-Κηφισιά είχε και εισιτήρια πολλά μέχρι Άνω Πατήσια. Αυτά έπρεπε να τα βλέπουμε εμείς. Κι άμα κατέβαινε, ήταν να κατέβει στην Ομόνοια και κατέβαινε στα Άνω Πατήσια τον πιάναμε τον επιβάτη.

Κοστίζανε διαφορετικά, είχαν διαφορετικές τιμές;

Ναι.

Για ποιον λόγο;

Για να βγάλουνε περισσότερα, εκμετάλλευση ο Ανδρεάδης και ευημερούσε τότε η επιχείρηση. Ευημερούσε τότε ο Ανδρεάδης, τότε κάποια χρονιά, δύο χρονιά μας έδινε τα κέρδη αυτά που ήταν επιπλέον για να μην του τα πάρει η εφορία μάς τα μοίραζε στο προσωπικό. Είχαμε μαγειρεία, μαγειρεία για το εργατικό προσωπικό του εργοστασίου.

Ποιο εργοστάσιο;

Το εργοστάσιο που φτιάνανε τα τρένα.

Πού ήταν αυτό;

Δίπλα από το σταθμό που υπάρχει τώρα.

Σε ποια περιοχή;

Εκεί στο σταθμό του Πειραιώς παιδί μου. Δίπλα δεν είναι; Δίπλα είναι τα εργοστάσια. Υπάρχουν και τώρα. Και πιο πάνω είναι της ΣΠΑΠ, της ΟΣΕ τώρα. Αλλά υπήρχε πολύ προσωπικό. Υπήρχαν τα τρένα του Περάματος, τα τρένα της παραλίας και είχε πολύ προσωπικό. Πηγαίναμε και τα παίρναμε από εκεί τα τρένα για να βγούμε, πηγαίναμε στο εργοστάσιο, τα παίρναμε τα τρένα και βγαίναμε έξω στη πλατεία και φεύγαμε[00:20:00] και τα παίρναμε.

Στο εργοστάσιο τι γινόταν; Γινόταν η συντήρηση των τρένων;

Ναι, συντήρηση, βέβαια. Άμα χάλαγε κάνα τρένο το αποσύραμε από τη γραμμή και το στέλναμε στα εργοστάσια. Βέβαια. Και τώρα υπάρχει και τώρα.

Λειτουργεί;

Λειτουργεί, βέβαια. Είναι βασικό.

Στις γραμμές γινότανε συντήρηση;

Πώς;

Στις γραμμές γινότανε συντήρηση;

Ναι, υπήρχε άλλη υπηρεσία. Ήταν η ομάδα, οι εργαζόμενοι στις γραμμές. Άλλη ομάδα από το Πειραιά μέχρι την Ομόνοια, άλλη ομάδα από την Ομόνοια μέχρι… Τη νύχτα μετά όταν κοβότανε το ρεύμα και η συγκοινωνία, έβγαιναν και έφτιαναν τις γραμμές. Υπήρχε ο φύλακας. Ο φύλακας κάθε μέρα που υπήρχε, πήγαινε με τα πόδια από την Ομόνοια ως τα Άνω Πατήσια έλεγχε, έβλεπε πού είναι λάθος η γραμμή εκείνο, ξέρω ‘γω , ειδοποιούσε στον αυτό της γραμμής, τον προϊστάμενο και πήγαινε ομάδα και τα ‘φτιαχνε. Μετά είχε η λείανση, υπήρχε άλλη υπηρεσία που περνούσε τη νύχτα και ίσιανε τις ράγες.

Τι τις κάνανε;

Πέρναγε και ίσιανε τις ράγες. Οι ράγες. Επερνούσε πάνω κάτω και μάλιστα εδώ στον Άγιο Νικόλαο πέρσι, πρόπερσι, αυτή η υπηρεσία τρακάρανε. Δεν ξέρω αν το είχατε διαβάσει. Και τώρα γίνεται, γίνεται τώρα η λείανση που είναι η σταθερή γραμμή. Γίνεται και τώρα. Μετά έγινα Α. Ήσουνα υπεύθυνος ως διευθύνον των υπαλλήλων της γραμμής σε όλη τη γραμμή του κάθε σταθμού. Υπήρχαν μηχανήματα, ένα στον Πειραιά, ένα στο Θησείο, ένα στην Ομόνοια, ένα στην Αττική, ένα στα Πατήσια, στη Νέα Ιωνία, στο Ηράκλειο υπήρχαν σταθμοί που τα τρένα γυρίζανε ή αποσυρόσανε το βράδυ να τα βάλουνε στο γκαράζ. Άμα πας στο Θησείο, έχει πολλές γραμμές. Εκεί τα πηγαίνουνε το βράδυ και τα αποσύρουνε.

Εσείς ως σταθμάρχης Α τι καθήκοντα είχατε;

Καθήκοντα, κοίταξε να δεις. Ήμασταν οι υπεύθυνοι για το προσωπικό το πρωί. Ήμουν εγώ εδώ πέρα, το πρωί σηκωνόμουν 04:30 η ώρα. Ερχόταν ταξί και με έπαιρνε, το πλήρωνε η εταιρεία. Και πήγαινα λοιπόν, άνοιγα τον σταθμό.

Σε ποιο σταθμό;

Στην Ομόνοια επήγαινα. Στην Ομόνοια. Επερίμενα τους υπαλλήλους να έρθουνε να ανοίξουν τα ταμεία.

Τι ώρα ερχόντουσαν;

Από την ώρα που άρχιζε το τρένο, 04:30-05:00 η ώρα έπιαναν δουλειά. Εγώ λοιπόν τα έβαζα όλα στη γραμμή, έβγανα τα τρένα, ερχόταν οι προϊσταμένοι, οδηγός, παίρνανε τα τρένα άλλοι από τον Πειραιά, άλλοι από τ' Άνω Πατήσια, άλλοι από την Ομόνοια και να τα βάλουμε στη γραμμή. Μπορούσε να μην λείπει κανένας, βάλανε και πλέον υπαλλήλους για αυτά τα κενά, ως επίκουροι, να μην αρρωστήσει κανένας, ξέρω ‘γω, όλα. Τα έβανα εγώ μέχρι τις 09:00 η ώρα μετά στις 09:00 σχόλαγα, σχόλαγα. Το βράδυ αν ήμουν νυχτερινός πήγαινα στις 05:00 η ώρα να σχολάσω στη 01:00. Πάλι επέβλεπα τους υπαλλήλους εκεί πέρα, τα τρένα ότι πηγαίνανε καλά, μην λείπει κανένας, να ελέγχω τον σταθμό, τους υπαλλήλους, τα εκδοτήρια και έφευγα. Ήταν να σχολάσω στη 01:00 η ώρα, 12:00 η ώρα έφευγα εγώ.

 Σας άρεσε η δουλειά σας;

Καλή ήταν η δουλειά, στο τέλος ήταν καλή, με τρία γαλόνια κίτρινα και τρία χρυσά.

Φορούσατε στολή; Φορούσατε στολή;

Ναι αμέ. Είχα και τον αριθμό εδώ πέρα. Φορούσαμε τότε με την [Δ.Α.]. Μας είχε βάλει εδώ, αν ένας επιβάτης ήθελε να σε αναφέρει, έβλεπε το νούμερο. Τον έχω, το έχω το νούμερο.

[00:25:00]Πώς ήταν η στολή;

Χακί. Μας κάνανε πολλές στολές και στο τέλος φτιάναμε κουστούμια εμείς. Κάναμε κουστούμια πολλά και καπέλα.

Ποιες ήταν οι βαθμίδες;

Οι βαθμίδες ήταν, κοίταξε, από εισπράκτωρ μετά ήσουν συλλέκτης, με ένα άσπρο, μετά ήσουν προϊστάμενος. Από προϊστάμενος έδινες εξετάσεις εγινόσουνα ελεγκτής. Ένα άσπρο και ένα μπλε. Από ελεγκτής γινόσουν σταθμάρχης Β και από Β γινόσουν Α.

Εσείς κάνατε όλες τις βαθμίδες;

Όλες τις βαθμίδες.

Σε πόσα χρόνια χρειαζόταν για να πας από μία βαθμίδα σε μία άλλη;

Εξαρτάται από τις ανάγκες που είχε. Από τις ανάγκες, αλλά υπήρχε η αρχαιότητα και η σειρά. Αν είχε σειρά θα γινόσουνα. Εξαρτάται τις ανάγκες που είχε. Όταν παίρνανε σύνταξη, φεύγανε, οι θέσεις υπήρχαν. 

Αναφέρατε πριν ότι υπήρχε έλεγχος τους εργαζομένους, ότι εσείς ελέγχατε τους εργαζομένους.

Ναι, ελέγχαμε τους εργαζομένους και στην κίνηση επάνω, όχι τους… άλλη ήταν η υπηρεσία της γραμμής. Καθένας στο πόστο του.

Υπήρχαν και ποινές, άμα κάποιος δεν έκανε σωστά τη δουλειά του;

Βεβαίως, όταν σχολάζαμε εκάναμε αναφορά. Άμα εσύ σου λέγανε να πας στο τάδε τρένο, ήταν ένας επίκουρος. Τον είχανε να μην λείψει κανένας, να μην αρρωστήσει. Και του λέω: «Κοίταξε να δεις, θα πας στην Αττική να πάρεις το τάδε τρένο, ο υπάλληλος είναι άρρωστος» και δεν ήθελε να πάει. Του λέω: «Θα πας ή θα σ' αναφέρω». Όταν τον ανέφερα, τον πήραν στον πειθαρχικό συμβούλιο. Του ‘βαλε δύο τέταρτα, τρία τέταρτα πειθαρχικό. Μας τιμωρούσανε. Υπήρχε πειθαρχία μεγάλη. Μια φορά εργαζόμουν ως Β σταθμάρχης στο Ηράκλειο και ερχόταν το τρένο από την Ομόνοια για να μπει μέσα στην Ειρήνη. Το σήμα ήταν κλειστό όταν μπήκε μέσα. Για να μπει μέσα το τρένο έπρεπε να είναι πράσινο. Ο οδηγός το πέρασε κλειστό. Το είδε το σήμα, το πέρασε κλειστό. Όταν πέρασε μέσα, τακ τον σταμάτησε, stop το τρένο. Τον σταματάει. Ο οδηγός πρέπει να καθίσει μία ώρα, ένα λεπτό, δύο και να πάρει τον σταθμάρχη να δει τι συμβαίνει για να του ανοίξει το σήμα, να συνεχίσει. Αυτοί μπήκανε μέσα, τους έπιασε το σήμα και δεν πήρανε τον σταθμάρχη, δεν με πήρανε εμένα τηλέφωνο παρά συνεχίσανε. Εγώ έκανα τους ελιγμούς, άλλο τρένο να το βάλω σε άλλη γραμμή, παθαίνει εκτροχίαση, παθαίνει εκτροχίαση. Έρχονται εκεί πέρα, δεν είχε επιβάτες μέσα γιατί θα το επέστρεφα. Λέει: «Το σήμα ήτανε, δεν μας έπιασε το σήμα». «Ρε δεν σας έπιασε;» «Όχι». Ήθελε ο προϊστάμενος να βοηθήσει τον αυτόν, για να γλιτώσει τον οδηγό που το πέρασε. Το βράδυ είπε: «Ναι, ότι δεν μας έπιασε». Την άλλη μέρα –και είναι ακόμα αυτό το παιδί τώρα, θα είναι 80 χρονών, τόσο– ο Ιωάννης, έρχεται πρωί πρωί από εδώ, από το Περιστέρι που μένει: «Δεν κοιμήθηκα απόψε, είχα τύψεις, μας έπιασε το σήμα, λέει, και καθίσαμε». «Γιατί, του λέω, δεν πήρατε; Καλά δεν πειράζει, του λέω, θα το δουν όταν το πέρασε». Και πέρασε πειθαρχικό για να γλιτώσουμε τον οδηγό γιατί είχε κι άλλο σφάλμα κάνει.

Εσείς πώς νιώθατε με αυτό, πώς νιώσατε με αυτό;

Πώς;

Πώς νιώσατε με αυτό το περιστατικό;

Πώς, φοβήθηκα λιγάκι γιατί εκθέτανε εμένα τον σταθμάρχη, ενώ δεν ήμουν εγώ ο υπεύθυνος. Περνάμε από πειθαρχικό, τιμωρήθηκε ο οδηγός. Δεν ξέρω, τρεις μήνες ξέρω πόσο ήταν εκεί πέρα και τον έσωσε το σωματείο, ο σύλλογος, τότε ήθελε να τον διώξει και κάπνιζε θυμάμαι ήταν ένας αυτός, το πέρασε το σήμα κλειστό. Ενώ αυτός τώρα σε αυτή την περίπτωση στα Τέμπη φταίει κι ο οδηγός. Ο οδηγός όταν πήγε εκεί πέρα και είδε ότι άλλαξε γραμμή και πήρε λάθος, έπρεπε να σταματήσει. Δεν σταμάτησε[00:30:00]. Είναι υπεύθυνος. Το λέει κι η εφημερίδα.

Αναφέρατε πριν για τον Σύλλογο των Εργαζομένων. Αυτός, πείτε μας κάποια πράγματα για τον Σύλλογο. Τι συνέβαινε, ποια ήταν τα καθήκοντά του, ποιοι συμμετείχανε;

Ποιος ο Σύλλογος; Για την υπηρεσία να τηρείται ο κανονισμός της υπηρεσίας. Να είμαστε εντάξει στη δουλειά μας, να μην κλέβουμε.

Συμμετείχαν οι εργαζόμενοι;

Ναι, για τους εργαζομένους, για τους μισθούς, για τις συντάξεις μας, για όλα. Ήταν υπεύθυνο το σωματείο.

Ήταν ένα συνδικαλιστικό όργανο.

Ναι, και τώρα υπάρχουν. Και τώρα υπάρχουν.

Είχατε γραφτεί σε αυτό;

Βεβαίως, όλοι. Και τώρα είμαι γραμμένος στο συνταξιούχων. Αν διαβάσεις την εφημερίδα μας, να σ’ τη δώσω να τη διαβάσεις και πολυτελέστατη εφημερίδα, βγάλαμε εφημερίδα.

Είχε πολλά μέλη;

Τότε ήταν δυο χιλιάδες.

Για πότε λέτε;

Από τότε που έφυγα εγώ το ‘88, ήτανε τόσοι. Μετά ήρθαν άλλα τρένα, αλλάξαν τα πράγματα, ζήτημα να είναι τώρα πεντακόσιοι. Τώρα είναι ένας οδηγός στο κάθε τρένο. Δεν έχει βάλει δεύτερο.

Τότε πόσοι ήσασταν;

Τότε κάθε βαγόνι είχε και τον υπάλληλο που έλεγχε τα εισιτήρια.

Οδηγούς πόσους είχε;

Οδηγοί είχαν δικό τους σωματείο, δικό τους σύλλογο άλλον.

Στο τρένο πόσοι οδηγοί υπήρχανε, ένας οδηγός;

Ένας. Τώρα έχουν έναν, έπρεπε να έχουν δύο. Έναν, δύο, δεν έχουν δύο. Φαίνεται τώρα με την αυτή, μου φαίνεται έβαλαν.

Αναφέρατε πριν για σταθμάρχη Β. Ποια ήταν η διαφορά του σταθμάρχη Β από τον σταθμάρχη Α;

Ο σταθμάρχης Β εργαζόταν στα μηχανήματα των σταθμών.

Δηλαδή;

Στα αυτά που έδιναν τους μοχλούς με τα κλειδιά. Ενώ ο σταθμάρχης Α ήταν ως όργανον τάξεως.

Τι προτιμούσατε από τα δύο;

Δεν καταλαβαίνεις αυτό; Τι προτιμούσα; Ήταν πιο ελαφριά. Και δεν γινόσουν Α άμα δεν είχες τα προσόντα.

Ποια προσόντα;

Έπρεπε να έχεις τελειώσει το λύκειο τουλάχιστον. Αλλά βάλανε μέσα και παίρνανε ψεύτικα απολυτήρια, ψεύτικα… Τι γινόταν; Τέλος πάντων. Αλλά έχεις τη σειρά και γινόσουν.

Αναφέρατε πριν ότι υπήρχε και εισιτήριο που ξεκινούσε από τον Πειραιά για Κηφισιά.

Ναι, άλλωστε Πειραιά ήταν ακριβότερο. Ομόνοια μέχρι την Ομόνοια ήταν άλλο.

Βλέπατε διαφορές στους επιβάτες από αυτούς που παίρνανε το τρένο ας πούμε από τον Πειραιά, με αυτούς που το παίρνανε από τα Πατήσια ή από την Κηφισιά.

Ναι.

Υπήρχε διαφορά;

Τι διαφορά να υπάρχει; Περισσότερη κίνηση;

Στο πόσο πλούσιοι ή φτωχοί ήτανε. Γιατί ήταν από τελείως διαφορετικές περιοχές της Αθήνας.

Τότε άκουσε να δεις, τότε δεν υπήρχανε αυτές οι πολυκατοικίες που είναι τότε. Ήτανε λιγότεροι. Μετά που έγιναν πολυκατοικίες, έγιναν περισσότεροι.

Όχι λέω ας πούμε για τα χρήματα, οικονομικά είχαν διαφορές οι επιβάτες που μπαίνανε στον Πειραιά από αυτούς που μπαίνανε από την Κηφισιά ή από τα Πατήσια είχαν διαφορές οικονομικές; Φαινόταν αυτό στους επιβάτες;

Πού να το ξέρεις; Όχι. Στην αρχή στον Ωρωπό, στο Πέραμα, είχε εργατικό εισιτήριο. Το πρωί μέχρι τις 10:00 η ώρα για να πάνε στις δουλειές είχε εργατικό με 8 λεπτά. Μετά το έκανε 1. Υπήρχαν τέτοια πράγματα.

Ποια ήταν η σημασία του τρένου για την κοινωνία, για την αθηναϊκή κοινωνία εκείνη την περίοδο;

Ήταν το μόνο μέσο που μπορούσε να μετακινηθεί. Ιδίως τότε δεν ήταν τόσος κόσμος που είναι τώρα. Αλλά επειδή υπήρχε μεγάλη διαδικασία για να μπει στο τρένο με έλεγχο και με αυτά και γινόταν ουρές ολόκληρες. Αλλά μετά απλοποιήθηκαν, έγιναν ηλεκτρικά και έμπαιναν μέσα. Ενώ τότε αν ήσουν εκδότης εδώ στον Άγιο Νικόλα, η ουρά ήταν έξω. Περίμενε ο καθένας να περάσει να πάει να χτυπήσει για να μπει μέσα, δεν έμπαινες μέσα.

Τότε υπήρχαν και λεωφορεία. Γιατί κάποιος να προτιμήσει το τρένο από το λεωφορείο;

Εξαρτάται πώς τον εξυπηρετούσε τον καθένα και πού ήταν η δουλειά του.[00:35:00] Ήθελε να πάει στο Πέραμα μπορεί να άλλαζε, θα έπαιρνε το τρένο από την Κηφισιά να πάει στον Πειραιά και από τον Πειραιά να πάρει το άλλο το τρενάκι να πάει στον Ωρωπό, στο Πέραμα.

Εσείς το χρησιμοποιούσατε το τρένο;

Βεβαίως το χρησιμοποιούσα. Για να πάω στον Πειραιά το πρωί δεν σηκωνόμουνα εγώ εδώ πέρα από δω 04:30 ώρα για να πάω. Αλλά η εταιρεία ήξερε πού ήταν του καθενός το σπίτι που έμενε, η διαμονή και μας έβανε στην περιοχή αυτή. Εγώ όπως εγώ ήμουν Αθηναίος, με έβανε εδώ στην Ομόνοια από την Ομόνοια και πάνω. Ενώ τον Πειραιώτη τον έβαλε στον Πειραιά. Γινότανε και αυτό το πράγμα. Άμα όμως ήθελε να σε τιμωρήσει, έκανες κανένα αυτή εκεί πέρα, σε έβανε να φύγεις από την Ομόνοια, να πας στον Πειραιά. Κι άμα αργούσες πέντε λεπτά, δέκα λεπτά, ένα τέταρτο. Δύο τέταρτα του μισθού. Μεγάλη πειθαρχία. Άμα σε έπιανε ο ύπνος και δεν πήγαινες στη δουλειά σου τιμωρία.

Συνέβαιναν συχνά τέτοια πράγματα;

Εγώ δεν είχα ποτέ τέτοια. Ετούτος εδώ από κάτω που έχω τον συνάδελφο ερχόταν αργά, έτρωγε τέταρτα. Του κόβανε το μεροκάματο.

Όταν άνοιγε ένας καινούργιος σταθμός σε μια καινούργια γειτονιά, ήτανε κάτι σημαντικό ήταν κάτι;...

Ναι βεβαίως, εξυπηρετούνταν οι κάτοικοι που είχαν τα σπίτια τους εκεί στην περιοχή, στον Άγιο Λευτέρη πηγαίναμε με τα λεωφορεία μετά τους εξυπηρετούσε το τρένο. Όπως και τώρα. Και τώρα όπως γίνανε οι νέες γραμμές σε κάθε περιοχή είχε λεωφορείο τώρα. Τώρα έχει το τρένο, τον εξυπηρετεί το τρένο, παίρνει το τρένο.

Πόσο γρήγορα ανοίγανε οι νέοι σταθμοί;

Πόσο γρήγορα, εξαρτάται την εταιρεία που είχε αναλάβει τις κατασκευές αυτές. Όπως τώρα θέλουν να πάνε στο Βεΐκου. Ακόμα δεν έχει ανοίξει. Όπως πήγανε στην Αγία Βαρβάρα, ξέρω γω. Εξαρτάται.

Αλλάζαν οι γειτονιές όταν ερχόταν το τρένο;

Ξέρω τι κάνανε; Ο καθένας άμα τον εσύμφερε και εξαρτάται η δουλειά του. Άμα είχε σπίτι όμως στην Αγία Βαρβάρα δεν μπορούσε να φύγει. Πώς θα φύγει άμα είχε, όπως εγώ έμενα εδώ μόνιμα, δικό μου το σπίτι έμενα εδώ. Άμα είχα νοίκι και εργαζόμουν στον Πειραιά, θα πήγαινα να νοίκιαζα στον Πειραιά.

Ατυχήματα συνέβαιναν;

Βεβαίως. Ατυχήματα συνέβαιναν με το ρεύμα πρώτα πρώτα στα τρένα. Πέφτανε πολλοί αυτοκτονία. Για να μπορέσεις να βγάλεις ώσπου να τρέξει ο εισαγγελέας και οι διάφορες υπηρεσίες, πυροσβεστική, έπρεπε να ξέρεις να κόψεις το ρεύμα. Βάναμε μια αυτή εκεί πέρα τακ και το κόβαμε το ρεύμα, έπρεπε να το ξέρεις και αυτό το πράγμα. Αυτές οι αβαρίες γινόντουσαν.

Πότε γινόντουσαν, σε ποια περίοδο γινόντουσαν αυτά;

Και τώρα ακόμα γίνονται.

Όταν ήσασταν εσείς;

Εγώ είχανε τύχει πολλά πράγματα. Μια φορά ήμουν στα Άνω Πατήσια και ανέβηκε μία, την είδα και πάει στο τέλος του σταθμού για να αυτοκτονήσει. Την είδα εγώ από πάνω, που θα ήταν 50 μέτρα και τρέχω και την πιάνω. Έτρεμε, κοκκίνισε, με έβλεπε εκεί πέρα, την κράτησα, φώναξα την αστυνομία, είχε ειδική αστυνομία η εταιρεία και την έδωσα και την πήρε εκεί που ήταν να πας. Τυχαίνανε πολλές φορές στα Πευκάκια άλλους τους γλιτώναμε, άλλους τους έκοβε το τρένο. Πέφταν και αυτοκτονούσαν και τώρα υπάρχουν. Και τώρα υπάρχουν.

Πώς νιώθατε με όλα αυτό;

Πώς να νιώθω. Πώς νιώθεις όταν βλέπεις ένα έγκλημα εκεί πέρα να;...

Σε ατυχήματα με τρένα.

Τα τρένα ατυχήματα; Ατυχήματα πολλά δεν είχαμε, μόνο εκτροχιασμούς είχαμε, στα κλειδιά πολλές φορές λάθος γινότανε, τα λάθη. Αλλά ατυχήματα δεν είχαμε.

Πηγαίνανε γρήγορα τα τρένα;

Βεβαίως πηγαίνανε, πώς δεν πάνε. Γράφει ταχύτητα πάνω. Άνοιγε ο οδηγός τακ με την αυτή, σε εκπαίδευαν όμως για να γίνεις οδηγός, δεν γινόταν έτσι. Ένα μήνα, δύο, τρία έδινες εξετάσεις και άμα έγραφες καλά περνούσες ειδάλλως[00:40:00] καθόσουν εκεί που ήσουν. Γιατί πολλοί θέλανε, μπήκανε ως εισπράκτορες μέσα όπως εγώ, να πηγαίνουν στα τρένα οδηγός. Δεν πήγα. Μπορούσα να πάω να δώσω εξετάσεις να πάω κι εγώ. Δεν πήγα. Πηγαίναν πολλοί οδηγοί.

Γιατί δεν πήγατε;

Αφού δεν ήθελα να πάω. Δεν ήθελα να πάω. Λοιπόν αυτά είχαμε να σου πούμε.

Και για το μουσείο που μου είχατε πει;

Το μουσείο όλα αυτά που εργαστήκαμε εμείς με τα εργαλεία, ό,τι εργαλεία χρησιμοποιήσαμε τόσο στο εργοστάσιο όσο και στην κίνηση στα τρένα, τα μαζέψαμε, ο κύριος Φωτόπουλος υπεύθυνος, αυτός μόνος του το εμπνεύστηκε και λέει θα ανοίξουμε ένα μουσείο. Η εταιρεία δεν έδωσε σημασία.

Πότε, πότε ξεκινήσατε τις συζητήσεις;

Από το ‘86 θυμάμαι, δεν θυμάμαι. Άρχισε με τον Ζεμπίλη, αυτός ήτανε στον έλεγχο των σημάτων. Έπαιρνε τον Ζεμπίλη και πήγαινε, τα πετάγανε μετά όταν αλλάζανε.

Τα τρένα.

Αλλάζανε τα εργαλεία παιδί μου, τα εργαλεία τα πετάγανε. Τα μάζευε και τα τοποθετούσε σε μια αποθήκη που είχαμε αγοράσει τότε, τον τέταρτο όροφο στην Ομόνοια, όλο τον όροφο τον αγοράσαμε το σωματείο των συνταξιούχων. Ήμασταν αρκετά χρόνια εκεί πέρα, αλλά επειδή ήτανε όλο ξένοι εκεί πέρα, κατέβαινες κάτω Βερανζέρου –όχι Βερανζέρου που ήτανε, τι οδός είναι εκεί πέρα– μας έδωσε μια αίθουσα στον Πειραιά και πήγαμε εκεί έχουμε πάει στον Πειραιά το σωματείο. Πρώτα ήταν εδώ. Εδώ σε μια αίθουσα μαζεύαμε όλα τα αυτά και τα βάζαμε και σιγά σιγά ανοίξαμε το μουσείο το μικρό. Και μετά με ενέργειες αυτά μας έδωσε μια αίθουσα η εταιρεία, όπου ήταν ταχυδρομείο πρώτα εκεί πέρα, τον πρώτο και τον δεύτερο όροφο και μεγαλώσαμε. Είχαμε πολλά εκθέματα, έχει μαζέψει όλα.

Ποια χρονιά μεγαλώσατε, έγινε η επέκταση;

Κοίταξε να δεις από το ‘86 και μετά συνέχεια μεγάλωνε.

Είχατε κάποια κρατική βοήθεια ή κάτι;

Τίποτα, τίποτα, όλα, όλα και τώρα πληρώνουμε και τώρα παίρνουμε μια δραχμή κάθε μήνα ο κάθε υπάλληλος, κάθε συνταξιούχος για συντήρηση του μουσείου μας. Συντηρείται από εμάς και προσπαθούμε να αναγνωριστεί, έχουμε πάει σε πολλούς υπουργούς εκεί πέρα, προσπαθεί ο κύριος Φωτόπουλος μήπως κάνουμε τίποτα. Πάντως είναι ελεύθερα και μπορείς να το επισκεφθείς. Να τους ξεναγήσεις μπορείς ελεύθερα.

Και το μουσείο περιλαμβάνει εκτός από εργαλεία, έχει τι άλλα, τι περιλαμβάνει το μουσείο, πείτε μας.

Ό,τι εργαλείο εχρησιμοποιούσαμε τότε, μέχρι τις σάλπιγγες που για να φύγει το τρένο είχαμε σάλπιγγες. Τα ψαλίδια, τα κλειδιά, τα χειροκίνητα κλειδιά στις αλλαγές, για να αλλάξουνε τότε πηγαίναμε τα χέρια, μετά γίνανε ηλεκτρονικά. Δεν πήγαινες εσύ, τώρα να πας τακ έγινε η αλλαγή, ηλεκτρονικά όλα, εξελιχθήκαν. Μέχρι σήμερα. Μέχρι σήμερα τώρα τα διευθύνουν τα τρένα από πάνω από την Αθηνάς. Και βλέπουν όλη, έχουν όλη τη γραμμή, τη βλέπουν. Και άμα είναι κάτι τακ το κλείνουν το σήμα από κει πάνω.

Εσείς τα προλάβατε αυτά συστήματα;

Ναι, τα πρόλαβα.

Οπότε, από όταν ξεκινήσατε μέχρι όταν τελειώσατε, άλλαξε πάρα πολύ η δουλειά σας.

Βεβαίως άλλαξε όλα. Και τώρα ακόμα περισσότερο. Μετά που κάναν τη γραμμή, την καινούρια γραμμή που είναι, αλλάξαν όλους τους σταθμούς, αλλάξαν οι σταθμοί πρώτα πρώτα, έτσι ήταν εδώ;

Πώς ήταν οι σταθμοί;

Με τσιμέντο. Τώρα τους βλέπεις σταθμός είναι όλα. Και βλέπεις, μπαίνεις, πας μέσα, βλέπεις, ξέρεις το τρένο, ότι σε κάθε 7,5 λεφτά έρχεται το τρένο. Όλα τα, το έχεις προσέξει αυτό; Εξέλιξη.

Αυτοματοποιηθήκανε πράγματα.

Όλα αυτοματοποιηθήκανε, ναι. Αλλά δεν υπάρχει έλεγχος. Έλεγχος δεν υπάρχει. Πατάς λέει, να ανοίξεις το αυτό, εκεί που πατάς μπαίνεις εσύ μέσα, τακ μπαίνει κι ο άλλος μέσα. Όλοι το ξέρουν, όποιος είναι χαζός δεν πληρώνει. Ιδίως οι μετανάστες όλοι.

Να γυρίσουμε λίγο στο μουσείο. Εσείς πώς νιώσατε με τη δημιουργία του [00:45:00]μουσείου, σας άρεσε που δημιουργήθηκε το μουσείο;

Κοίταξε δεν ήταν έμπνευση δική μας, ήταν ενός μόνο, ενός-δύο-

Αλλά βοηθήσατε κι εσείς.

Ο οποίος είναι και πρόεδρος. Εγώ ως ταμίας έδινα τα λεφτά, που πήγαινε τα έπαιρνε τα εδέσματα, που σκουριασμένα μέσα, τα καθάριζε και πληρώναμε τους αυτούς που τα καθαρίζανε, τους πληρώναμε. Όλα αυτά τα έκανε ο κύριος Φωτόπουλος που είναι πρόεδρος μέχρι σήμερα. Είναι έργο δικό του. Αποκλειστικά.

Για το μουσείο πώς νιώθατε, τι νιώθετε;

Νιώθω μια χαρά ως συνάδελφος, ότι δούλευα σε μια εταιρεία και φτιάξαμε μουσείο, κάναμε κάτι. Όπως εγώ ήμουν πρόεδρος οικοδομικού συνεταιρισμού, «οικοπεδά» με λέγανε και πήρα μια περιοχή στη Ραφήνα, το 1972. Εβρήκα 50 οικόπεδα των 300 μέτρων και είχα 300 υποψηφίους συναδέλφους και κάνω κλήρο για τα 50, 50 συνάδελφοι, τα πήρανε 50 συνάδελφοι, τους βγάλαμε και τις άδειες με τον Τρίτση τότε, ήταν ο Τρίτσης εδώ δεν τον προλάβατε εσείς και τα χτίσαμε τα σπίτια και έκτισα κι εγώ, είχα πάρει ένα οικόπεδο, είχα πάρει και του αδερφό μου που μένει τώρα, του μπαμπά σου, 50 συνάδελφοι και τώρα δεν υπάρχει κανένας και μόνο ζω εγώ. Όλοι.

Ωραία για να κλείσουμε-

Αυτά τα έχω εκεί πέρα τον οικισμό είναι δικά μου, εγώ το έχω φτιάξει.

Για να κλείσουμε, θεωρείτε σημαντικό που υπάρχει το μουσείο και θα πρέπει να μείνει και να επεκταθεί;

Βεβαίως θα μείνει για τους παλιούς. Αλλά οι νεότεροι έχουν άλλες ιδέες, άλλα. Εμείς πάντως τα φτιάξαμε και δείχνουμε τι κάναμε και δεν είμαστε τόσο αυτοί, ενεργητικοί.

Θεωρείτε σημαντικά τα τρένα;

Βεβαίως είναι δηλαδή, βεβαίως. Άμα πας στο Παρίσι εκεί πέρα να δεις, όλοι άμα δεν ήταν τα τρένα, θα ‘βλεπες εδώ πέρα τα λεωφορεία. Πού να ταξιδέψεις; Τόσο κόσμο έχουμε, η Αθήνα έχει 4,5 εκατομμύρια κόσμο.

Και πώς νιώθετε, για να κλείσουμε, πώς νιώθετε μετά από τόσα χρόνια που δουλέψατε σ' αυτή τη δουλειά στα τρένα;

Ότι έμεινα ευχαριστημένος, δούλεψα εντάξει, ευσυνείδητα και έζησα μέχρι που ζω μέχρι σήμερα.

Ωραία.

Από τη δουλειά μου. Παίρνω τη σύνταξή μου. Παίρναμε καλές συντάξεις. Πάρα πολύ καλές συντάξεις όταν φύγαμε. Αλλά μετά που ήρθαν τα πράγματα της φτώχειας τα κόψανε στη μέση.

Ωραία, ευχαριστούμε πολύ.

Αλλά ακόμα οι περισσότεροι συνάδελφοι έχουμε την εφημερίδα μας, ενημέρωση.

Για πείτε μας για την εφημερίδα.

Έχουμε τις εκδρομές μας, ενημερωνόμεθα κάθε μέρα, όταν αφορά κάθε δυο μήνες, πρώτη σελίδα είναι οι συνάδελφοι, έχουν φύγει όλοι εκεί πάλι και είναι νέοι τώρα.

Ποιος την έχει, εκδίδει την εφημερίδα, το σωματείο;

Ναι, ηλεκτρικός. Άμα θα πας εκεί πέρα και ζητήσεις εφημερίδα, να πας στον Φωτόπουλο, άμα θες να κάνεις αυτό το πράγμα, να πας στον Πειραιά. Πάρ' το τρένο και πήγαινε, με έστειλε ο κύριος Αναγνωστόπουλος. Θα μάθεις πολλά πράγματα.

Κάνετε και εκδηλώσεις; Κάνει και εκδηλώσεις ο σύλλογος;

Αν κάνει;

Εκδηλώσεις.

Τι εκδηλώσεις;

Με τους εργαζομένους, για τους εργαζομένους.

Πώς δεν κάνει; Κάναμε εκδήλωση. Άκου λέει. Εδώ κόβαμε την πίτα, την πίτα στο ξενοδοχείο, το γράφω εκεί πέρα, οκτακόσα άτομα και τα πλήρωνε το σωματείο. Πληρώνουμε στο σωματείο 6 ευρώ κάθε μήνα. Εκδρομές και άλλες εκδηλώσεις κάνουμε. Κάθε χρόνο και τώρα υπάρχει, στο πρόγραμμα των συνταξιούχων υπάρχει.

Ωραία ευχαριστούμε πολύ. Να είστε καλά, γεια σας.

Υπάρχουν αυτά τα πράγματα.

Να είστε καλά. Γεια σας.

Στις εκδρομές, τις περισσότερες εκδρομές έτσι τις κάναμε με το σωματείο μας.

Και πού είχατε πάει;

Πού να σου πω. Την Ευρώπη την έχουμε γυρίσει όλη. Ευρώπη.