[00:00:00]Καλησπέρα σας, ονομάζομαι Καραγιώργος Γιώργος και είμαι ερευνητής για το Istorima. Σήμερα βρισκόμαστε με τον κύριο Φάνη Σμάνη, 20/10 του 2022 στη Λαμία, στο τμήμα Φυσικών Επιστήμων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Κύριε Σμάνη καλησπέρα σας. 

Καλησπέρα. 

Θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια για εσάς; 

Ναι. Καταρχάς χαίρομαι που σε γνωρίζω και στην δουλειά σου, αν και σε ξέρω και σαν μαθητή, γιατί πέρασες απ’ τα θρανία της Λαμίας πριν από μερικά χρονιά. Σμάνης Φάνης ονομάζομαι και είμαι καθηγητής φυσικός. Είμαι Πρόεδρος του Συλλόγου Ερασιτεχνών Αστρονόμων Φθιώτιδας και υπεύθυνος διαχειριστής του Κακογιάννειου Αστεροσκοπείου Υπάτης για το οποίο θα μιλήσουμε σήμερα. Είμαι υποψήφιος διδάκτορας αστροφυσικής του τμήματος Φυσικής της Σχόλης Θετικών Επιστήμων του Πανεπιστήμιου Θεσσαλίας και ενεργός φυσικός καθηγητής εδώ και τριάντα δύο χρονιά. Είμαι μέλος της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, έχω διατελέσει γραμματέας της για πολλά χρονιά. Η δραστηριότητά μου στην περιοχή της Φθιώτιδας κρατάει από το 1990 οπότε τελείωσα το πρώτο μου πτυχίο που ήταν το πτυχίο του Φυσικού από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, με πρύτανη τον κύριο Βέργαδο. Έκτοτε συνέχισα τις μεταπτυχιακές μου σπουδές και έκανα μεταπτυχιακά στη Βιοπληροφορική με εφαρμογές στη Βιοϊατρική και στη συνέχεια ακολούθησα τον τομέα της αστροφυσική, το κομμάτι της ηλιακής φυσικής ειδικότερα, με επίβλεψη από μεγάλους αστροφυσικούς της Ελλάδας, όπως ο κύριος Ξενοφώντας Μουσάς, ο κύριος Αλυσανδράκης από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και η κυρία Πρέκα, ο κύριος Βαβουγιός, ο κύριος Βελντές που είναι στο διδακτορικό μου επιβλέποντες

Να σας πάω λίγο πίσω. Πού και ποτέ γεννηθήκατε, πού μεγαλώσατε;

Γεννήθηκα στη Λαμία, το 1968. Μεγάλωσα στο Προύσσο Ευρυτανίας από όπου είναι και η καταγωγή της μητέρας μου. Τα πέντε πρώτα χρόνια δηλαδή τα πέρασα σε ένα σκληρό περιβάλλον όπου δεν υπήρχε καν δρόμος για να φτάσουν τα αυτοκίνητα. Αυτό το σκληρό περιβάλλον ταυτόχρονα ήταν και όμορφο όμως. Νομίζω πως από εκεί έχω τις καταβολές του έναστρου ουρανού, του νυχτερινού ουρανού, ο οποίος, εξαιτίας της απολυτά μηδενικής φωτορύπανσης, σου έδινε περιθώρια να ονειρεύεσαι. Στη συνέχεια πήγα στην Αθήνα, στη Ναύπακτο και κατέληξα μετά από αρκετά χρόνια στο Γυμνάσιο Λαμίας γιατί ο πατέρας μου ήταν εκπαιδευτικός και αυτός και με την μετάθεση του ως Διευθυντής στη Λαμία ήρθα κι εγώ εδώ. Κι έκτοτε είμαι στη πόλη της Λαμίας και εργάζομαι και προσπαθώ να μεταδώσω την επιστήμη της φυσικής με όσο το δυνατόν καλύτερο τρόπο μπορώ.

Πώς μπήκε η αστρονομία στη ζωή σας;

Η αστρονομία ως πάθος υπήρχε νομίζω από την ώρα που γεννήθηκα διότι στον Προυσό, ειδικά το 1968,’69,’70 που δεν υπήρχε και φως, μετά τη Δύση του ηλίου, ο έναστρος ουρανός ήτανε το μοναδικό κινηματοθέατρο που υπήρχε. Δηλαδή εκατομμύρια αστέρια, λαμπερά, διάττοντες, μετεωρίτες, τρομερή εικόνα η οποία μένει καρφωμένη στη μνήμη σου, δε φεύγει ποτέ, αναλλοίωτη. Και πάντα την αναζητάς, δηλαδή δεν υπάρχει περίπτωση να μην επισκεφτώ το χωριό μου τουλάχιστον μια ή δυο φορές για να χαρώ τις νυχτερινές βραδιές του. Άρα μάλλον από τότε ξεκινάει η ενασχόληση και το πάθος. Και όταν τελικά νίκησε η επιστήμη της φυσικής όλες τις άλλες ασχολίες μου, τις αθλητικές μου επιδόσεις γιατί εμείς που ήμαστε από εκείνα τα ψηλά βουνά είμαστε και καλοί αθλητές αλλά ταυτοχρόνως διαβάζουμε κιόλας. Είμαστε μελετηροί, γιατί θέλαμε να φύγουμε από εκείνο τον τόπο ο οποίος δεν είχε να μας προσφέρει τίποτα. Οικονομικά εννοώ, γιατί όλα τα αλλά τα προσφέρει. Ξεκίνησε και όλη αυτή η ενασχόληση, αλλά βρήκε συνοδοιπόρο κάποια στιγμή τον αείμνηστο τον Διονύση το[00:05:00]ν Σιμοπούλο, τον τέως Διευθυντή του πλανητάριου, του Ευγενίδιου πλανητάριου Αθηνών –τον εκλιπόντα, έχει πεθάνει εδώ και δυο μήνες– ο οποίος είναι ο προσωπικός μου μέντορας. Είναι αυτός ο οποίος με εξώθησε και με τις συζητήσεις που κάναμε, όλος τυχαίος διότι βρεθήκαμε πολλές φορές μαζί να κουβεντιάζουμε για το συμπάν, για τον έναστρο ουρανό σε διάφορές εκδηλώσεις και πλησιάσαμε κοντά ο ένας τον άλλον. Θαύμασα την δυνατότητα που είχε ο ίδιος, διατυπώνοντας εκλαϊκευμένα τις θεωρίες της αστρονομίας και της αστροφυσικής, να έλξει τον απλό κόσμο σε αυτό που λέγεται φυσική. Και από τη στιγμή που κι εγώ ως φυσικός πλέον τελειωμένος και με το πτυχίο στα χεριά έψαχνα να βρω μια κατεύθυνση να ασχοληθώ, ο κύριος Σιμόπουλος, ο συγχωρεμένος ο κύριος Διονύσης, ήτανε αυτός που με ώθησε να μπω στη διαδικασία να γίνω αστρονόμος καταρχάς. Όχι αστροφυσικός, καταρχάς αστρονόμος, να μελετήσω δηλαδή τον ενάστρο ουρανό όπως κάνανε και κάνουν οι Έλληνες από αρχαιοτάτων χρονών. Και όχι μόνο, έτσι; Δεν είναι προνόμιο των Ελλήνων. Από αρχαιοτάτων χρονών ο άνθρωπος πάντα ψάχνει να δει που θα πάει όταν φύγει από το λίκνο του και το δικό μας λίκνο είναι η γη. Κάποια στιγμή θα φύγουμε από τη γη. Μέσω του κυρίου Διονύση λοιπόν και των ιστοριών που μας μετέφερε και μου μετέφερε προσωπικά σε πάρα πολλές συζητήσεις, βίωσα την αστρονομία, μελέτησα την αστρονομία και αμέσως έστρεψα την κατεύθυνσή μου από την ιατρική φυσική, που ήταν το βασικό κομμάτι που έκανα στο Πανεπιστήμιο Ιωάννινων όταν σπούδαζα και προς τα εκεί κατευθυνόμουν, έστρεψα τις διδακτορικές μου σπουδές προς την αστροφυσική. Και ειδικότερα, γνωρίζοντας ανθρώπους όπως είναι ο Κώστας ο Αλυσανδράκης, ο οποίος είναι μονάδα αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα, ο Ξενοφώντας ο Μουσάς, η Παναγιώτα η Πρέκα και πάρα πολλούς άλλους συναδέλφους οι οποίοι διαπρέπουν και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, μπήκα στη διαδικασία να μελετήσω και να θαυμάσω τον ζωοδότη ήλιο. Στην ουσία κάνω ηλιακή φυσική, κάνω μελέτη των ηλιακών εξάρσεων, εκλάμψεων και φαινομένων. Εξειδικεύομαι σε κάποια από αυτά, προσπαθώ να δημιουργήσω προγνωστικά μοντέλα για αυτό το καταπληκτικό άστρο το οποίο αν δεν υπήρχε δε θα υπήρχαμε και εμείς. Και η πορεία αυτή έχει τώρα που τρέχει πάνω από δεκαπέντε χρόνια, και σε ερευνητικά προγράμματα και μέσω των Πανεπιστήμιων. Αυτή τη στιγμή είμαι ο πανεπιστημιακός υπεύθυνος του προγράμματος Artemis JLS, Jean-Louis Steinberg δηλαδή που είναι ένα collaboration ελληνικό του ΕΚΠΑ, του Πανεπιστήμιου Αθηνών, του Πανεπιστήμιου Ιωάννινων, του Πανεπιστήμιου Θεσσαλίας και του Observatories de Paris, του Αστεροσκοπείου του Παρισιού, όπου είναι και το κέντρο. Ο Jean-Louis Steinberg μαζί με τον εκλιπόντα τον κύριο Καρούμπαλο είναι οι άνθρωποι που δημιουργήσαν αυτή τη δομή που σήμερα το λεμέ Artemis το 1969. Και έκτοτε έχουνε περάσει πάρα πολλοί συνάδελφοι, αξιόλογοι, θαυμαστοί άνθρωποι, έχουνε κάνει ερευνά σοβαρή η οποία χρησιμοποιείται αυτή τη στιγμή και στα διαστημόπλοιά μας και στα ερευνητικά μας προγράμματα και στις τηλεπικοινωνίες, παντού, στο χώρο αυτό, διότι ο ήλιος επηρεάζει σχεδόν τα πάντα στη ζωή μας. Και συνεχίζουμε, ο τελευταίος κρίκος αυτής της αμαξάς είμαι εγώ. Ανέλαβα πριν από ένα χρόνο περίπου ως υπεύθυνος, επιστημονικός υπεύθυνος του Artemis. Το Artemis είναι ένας ραδιοηλιογράφος, ένας ραδιοτηλεσκόπιο το οποίο είναι εγκατεστημένο στη Σκάρφεια, στο νομό Φθιώτιδας, στο δορυφορικό σταθμό Θερμοπύλων. Εκεί λοιπόν εργάζομαι για τις ερευνητικές μου ενασχολήσεις, εκεί κάνω τα πειράματα και ό,τι χρειάζεται για τη διδακτορική διατριβή και όλα τα υπόλοιπα, σε συνεργασία με άλλο ένα τεράστιο ραδιοτηλεσκόπιο που έχουμε, 32 μέτρων, το ραδιοτηλεσκόπια “Thermopylae” που[00:10:00] έχει ο Dr. Verdes ο οποίος είναι και προϊστάμενος του εργαστήριου στο οποίο ανήκω και τον έχω και στη διδακτορική μου διατριβή όπου αυτός κάνει deep space, κάνει διαστημική φυσική μαζί με άλλους συναδέλφους. Μαζί με το οπτικό και ηλιακό τηλεσκόπιο που υπάρχει στη Σκάρφιζα –εγκατεστημένα και σε πλήρη λειτουργία όλα αυτά που περιγράφουμε τώρα– νομίζω ως δομή αποτελούμε μοναδικότητα και φάρο στην Ελλάδα. Δεν πιστεύω ότι υπάρχει αυτή τη στιγμή οργανωμένα, με εγκαταστάσεις, με πλήρη λειτουργία άλλη δομή, εκτός από αυτή που έχουμε εμείς και στο οπτικό και στο ραδιο-ηλεκτρομαγνητικό φάσμα στην Ελλάδα, πλην της Φθιώτιδας εδώ, της Υπάτης, της Λαμίας, στα Θερμοπύλεια, κατ' επέκταση της Φθιώτιδας, του Πανεπιστήμιου και όλων των άλλων δομών.

Θα μπορούσατε να μας πείτε μερικά λόγια παραπάνω για το πρόγραμμα Artemis;

Ναι. Το Artemis φτιάχτηκε, ξεκίνησε σαν ιδέα για τη μελέτη του ήλιου, για την προσπάθεια να διαγνώσουμε, γρηγορά και με σωστό τρόπο, τα φαινόμενα που συμβαίνουν στον ήλιο, διότι μέσω του ηλιακού ανέμου όλα αυτά τα φαινόμενα επηρεάζουν την καθημερινότητά του ανθρώπου. Επηρεάζουν τις τηλεπικοινωνίες, επηρεάζουν και το κλίμα μας, επηρεάζουν τη ζωή μας ολόκληρη. Γι' αυτό, από τις αρχές του αιώνα, σε όλη την Ευρώπη καις την Αμερική, αναπτυχθήκαν πολλά τέτοια προγράμματα. Εδώ στην Ευρώπη, στο Lancé, στη Γαλλία, όπου είναι και το κέντρο, δημιουργήθηκαν ραδιοηλιογράφοι, ραδιοτηλεσκόπια δηλαδή, είκοσι τον αριθμό, μια συστοιχία από αυτά, καθώς και αντίστοιχα τέτοια σε άλλες μεριές του πλανήτη για να μελετήσουν τον ήλιο. Ένα εξ’ αυτών δημιουργήθηκε στην Ελλάδα. Ο χώρος που επιλέχθηκε από τον συγχωρεμένο τον Καρούμπαλο, τον καθηγητή του ΕΚΠΑ, της Πληροφορικής, ήταν οι Θερμοπύλες γιατί εκεί ήταν ήδη εγκατεστημένος ο ΟΤΕ, δηλαδή ο Οργανισμός Τηλεπικοινωνίων Ελλάδος και είχε και εξαιτίας της περιοχής με τον περιβάλλοντα χώρο από βουνά, μια πολλή καλή θέση παρατήρησης του ηλίου, και εξαιτίας των υποδομών που ήδη υπήρχαν. Μας φιλοξενεί λοιπόν ακόμη και τώρα ο ΟΤΕ εκεί και στις εγκαταστάσεις του. Στήσαμε, στήθηκε, ένα τηλεσκόπιο, ραδιοτηλεσκόπιο, μαζί με ένα εργαστήριο με αναλυτές φάσματος και αλλά μηχανήματα τα οποία λαμβάνουν καθημερινά εικόνα από τον ήλιο, αναλύεται αυτή η εικόνα, διοχετεύονται οι πληροφορίες σε ένα κεντρικό δίκτυο το οποίο ξεκινάει από το Παρίσι, από το αστεροσκοπείο του Παρισιού που ελέγχει το Lancé. Σε συνεργασία με τους υπόλοιπους φορείς παγκοσμίους δημιουργούμε μια ομπρελά μελέτης του ήλιου σε συχνότητες από 20 Giga έως 650 Giga περίπου, εκεί δηλαδή που παράγονται όλες αυτές οι εκλάμψεις και τα φαινόμενα τα ηλιακά, ώστε να μπορούμε να προβλέψουμε τα c.m.es του ήλιου, τα corona mass ejections, τα οποία ως ηλιακός άνεμος διοχετεύονται μέσα στο πλανητικό, στο διαπλανητικό χώρο και επηρεάζουνε κατά καιρούς πολύ έντονα τη γη μας αποκόπτοντας τις επικοινωνίας, μη επιτρέποντας αεροπορικές πτήσεις... Ο βασικός στόχος είναι όταν ολοκληρωθεί το συγκεκριμένο πρόγραμμα και τα αποτελέσματά του ανακοινωθούν και μελετηθούν διεξοδικά, να μπορέσουν να χρησιμοποιηθούν όλα αυτά που βρίσκουμε και στα διαστημικά ταξίδια, στα ταξίδια τα οποία σιγουρά θα κάνει η ανθρωπότητα τα επόμενα χρόνια, ώστε να μπορούμε να βρίσκουμε τρόπους είτε να προλαμβάνουμε, είτε να προβλέπουμε, είτε να μελετάμε καλύτερα τέτοια φαινόμενα από άστρα τα οποία θα προσπαθήσουμε να επισκεφτούμε. Το πρώτο που πρέπει να επισκεφτούμε εννοείται ότι είναι ο ήλιος μας. Και είναι προφανές και εξαιτίας και των φαινομένων που έχουμε τώρα της κλιματικής αλλαγής, η οποία πολύ περισσότερο οφείλεται στη δραστηριότητα του ηλίου και πολύ λιγότερο στην ανθρώπινη δραστηριότητα. Δηλαδή ερευνητικά, η πανεπιστημιακή κοινότητα και η ερευνητική κοινότητα [00:15:00]δεν ακολουθεί την πολιτική σκέψη του ότι για όλα φταίει ο άνθρωπος. Ο άνθρωπος είναι φιλοξενούμενος στον πλανήτη γη. Πολύ ευκολά μπορεί να σταματήσει να υπάρχει, αν να αποφασίζει κάποια στιγμή ο ήλιος μας και με μια μικρή του ισχυρότατη έκλαμψη να μας αφανίσει. Είναι προτέρημά μας και ευλογία που είμαστε ζωντανοί. Έχουμε σωτήρες στη γη. Έχουμε τον πλανήτη Δια που μας σώζει από πολλά θραύσματα, έχουμε τη σελήνη μας, έχουμε την ατμόσφαιρά μας που μας σώζει από την καυτή ηλιακή ακτινοβολία, έχουμε την μαγνητόσφαιρα μας, τις ζώνες Van Allen. Δεν είναι το κέντρο του σύμπαντος ο άνθρωπος. Αντιθέτως, ο άνθρωπος είναι τμήμα του σύμπαντος και πρέπει να το σέβεται αυτό το πράγμα. Δεν είναι όλα ανθρωποκεντρικό. Έτσι.

Μπορείτε να μας πείτε λίγο για αυτό που αναφέρατε, ότι ουσιαστικά ο ήλιος στην πανεπιστημιακή κοινότητα–

Ναι, ναι. Αυτή τη στιγμή, οι μελέτες δείχνουνε ότι η συμπεριφορά του ηλίου παίζει πολύ μεγάλο ρολό στην εξέλιξη των φαινομένων και στη γη. Ο ήλιος έχει κύκλους. Έχει έναν εντεκαετή κύκλο, ογδοηκονταετή κύκλο, έχει φαινόμενα όπως είναι το φαινόμενο [Δ.Α.], όπου θα έχουμε ενδείξεις –έχουμε ενδείξεις– έχουμε και διατριβές συγκεκριμένων συνάδελφων και paper που έχουν κάνει έρευνες, που δείχνουν ότι αντί να έχουμε υπερθέρμανση, κάποια στιγμή στο μέλλον –στο κοντινό μέλλον– θα έχουμε ολικούς παγετώνες, γύρω στο 2050, κάπου εκεί. Δεν είμαστε ακριβώς βέβαιοί για τις ημερομηνίες, απλά αυτό που κάνουμε είναι ότι εφαρμόζουμε προγνωστικά μοντέλα περίπου σαν αυτά που χρησιμοποιούνται στην μετεωρολογία για να δούμε και στην ηλιακή φυσική τι συμβαίνει. Είναι όλα πεπλεγμένα, πάντα πρέπει να κρατάμε έτσι, επιφυλάξεις σε αυτά που ακούμε περί φαινόμενο θερμοκηπίου και αύξηση της μέσης θερμοκρασίας. Προφανώς αυξάνεται η μέση θερμοκρασία, αλλά είναι κατά μέσο ορό αύξηση. Δηλαδή θα δούμε και χρονικές περιόδους με πάρα πολύ μεγάλη μείωση, οπότε θα έχουμε ξαφνικά, αντί για υπερθέρμανση πάγωμα του πλανήτη. Αυτά είναι εντυπωσιακά φαινόμενα τα οποία τώρα είμαστε πλέον –με τη χρήση των νέων υπερυπολογιστών που έχουμε– σε θέση να τα μελετήσουμε. Και όσο θα περνάει ο καιρός και η ανθρωπότητα θα μπορεί να φεύγει και να ταξιδεύει μακρύτερα από τον πλανήτη και να βλέπει τον πλανήτη από μακριά, θα τον μελετάμε όλο και καλυτέρα και θα βλέπουμε και τις αλληλεπιδράσεις του με το άστρο μας, τον ζωοδότη ήλιο. Αν ο ήλιος αποφασίσει να κάνει κάτι άλλο, η ζωή του είναι φτιαγμένη ώστε να συμβεί κάτι άλλο, εμείς απλά θα ακολουθήσουμε, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Είναι ο κυρίαρχός μας, έτσι, αυτό πρέπει να το καταλάβουμε. Το άστρο είναι που διοικεί, εμείς είμαστε περιφερόμενα βραχάκια γύρω από αυτό το άστρο. Βραχάκια στην κυριολεξία, δηλαδή κόκκοι άμμου. Στην πραγματικότητά είναι αυτό που μας είχε πει ο συγχωρεμένος ο Διονύσης ο Σιμοπούλος και το οποίο το ενστερνιζόμαστε όλοι, είμαστε αστρόσκονη, αστρική σκόνη, τίποτα άλλο, κομμάτια αστρικής ύλης. Δεν πεθαίνουμε, είμαστε αιώνιοι, δε χάνετε ποτέ η υλική ενέργεια, ανανεώνονται τα πάντα και ηλικιακά είμαστε 13,7 δισεκατομμυρίων ετών. Όσο είναι το συμπάν τόσο είμαστε και εμείς.

Μιας και αναφέρατε τον συγχωρεμένο Σιμόπουλο, θυμάστε κάποια χαρακτηριστική συζήτηση μαζί του ή κάποια ιστορία;

Πολλές. Η κυριότερη συζήτηση και ιστορία –έτσι, για να γελάσουμε λίγο– είναι όταν πήγαμε να επισκεφτούμε το μουσείο Θερμοπύλων και μιας και ήταν ο Διονύσης ο Σιμόπουλος επισκέπτης, μας άνοιξαν και τα έγκατα του μουσείου λίγο πιο μέσα. Εκεί ήταν μια ωραία περικεφαλαία, η οποία περικεφαλαία ήτανε η ιδιά μα αυτή που φόραγε ο Λεωνίδας και λέει ο κύριος Σιμόπουλος «Κάτσε-λέει- να την πάρουμε να τη βάλω λίγο στο κεφάλι μου να με βγάλετε μια φωτογραφία για να δείτε πως είναι ένας σύγχρονος Λεωνίδας». Λοιπόν και το έκανε και εγώ αυτή τη φωτογραφία την έχω και την κρατάω, να έχω το Διονύση τον Σιμοπούλο με την περικεφαλαία εν είδει Λεωνίδα, το 2020, πολλές χιλιάδες χρόνια, μετά τον κανονικό Λεωνίδα στις Θερμοπύλες. Ένας άνθρωπος ο οποίος ήταν ο απολυτός εκλαϊκευτής, ο απολυτός μέντορας της αστροφυσικής και της αστρονομίας, όχι της αστροφυσικής, να μη με παρεξηγήσουν οι συνάδελφοι αστροφυσικοί. Ένας άνθρωπος ο οποίος έδωσε τη ζω[00:20:00]ή του, πέρασε όλη του τη ζωή μεταφέροντας το δικό του πάθος. Κι αυτό που έχω να κρατήσω από αυτό τον άνθρωπο ότι όταν στα 50 μου σκέφτηκα να κάνω διδακτορικό αστροφυσική, μου λέει: «Στα 70 σου να σκεφτείς να κάνεις διδακτορικό αστρογεωφυσική». Και λέω: «Άμα είμαστε ζωντανοί, εντάξει». Δηλαδή είναι αυτός ο οποίος μας έδινε κίνητρο να μη σταματάμε ποτέ. Ποτέ. Όσο ο εγκέφαλος λειτουργεί να προσπαθείς να τον γεμίζεις. Αυτές είναι μεγάλες εμπειρίες με τον κύριο Διονύση οι οποίες δεν είναι, είναι εμπειρίες απλών ανθρώπων, καθημερινότητα, με ένα κρασάκι στο χέρι, κάτω από έναν έναστρο ουρανό στην Υπάτη, να παρατηρούμε με το τηλεσκόπιο νεφελώματα, γαλαξίες και ό,τι άλλο μπορείς να φανταστείς, έτσι.

Πότε ήταν η πρώτη φορά που κοιτάξατε μέσα από ένα τηλεσκόπιο;

Από κανονικό τηλεσκόπιο, όταν εγκαταστήσαμε το 17 ιντσών Planewave κατοδιοπτρικό στην Υπάτη. Από τηλεσκόπιο ερευνητικό δηλαδή. Αυτή τη στιγμή έχουμε ένα από τα μεγαλύτερα στα βαλκάνια, οπτικό τηλεσκόπιο. Είναι διπλό, είναι Texas Instrument, είναι φτιαγμένα στην Αμερική τα μηχανήματα αυτά. Εννοείται ότι είναι όλα δαπάνη του αείμνηστου Κακογιάννη, να μιλήσουμε λίγο για αυτό. Τότε ήταν η πρώτη φορά που κοίταξα και είδα το παρελθόν. Διότι κοιτώντας μέσα από ένα τηλεσκόπιο, στην πραγματικότητα βλέπεις φως το οποίο προέρχεται από γαλαξίες εκατομμύριων ετών πριν. Αυτό ήταν εντυπωσιακό. Είχα βέβαια επαφή με μικρά τηλεσκοπία φορητά, αλλά η εικόνα που έβγαλε το μεγάλο τηλεσκόπιο της Υπάτης ήτανε καταπληκτική. Και μου θυμίζει, αυτή την αίσθηση που είχα τότε, η εικόνα που παίρνουμε τώρα από το James Webb που μας στέλνει εικόνες αμύθητες, καταπληκτικές. Φαντάσου τι αισθανθήκαμε όταν βάλαμε το εμπροσθοφθάλμιο για να σετάρουμε το δικό μας τηλεσκόπιο εκείνη την ώρα που το τοποθετήσαμε. Καταπληκτική εικόνα, καταπληκτική εμπειρία, φοβερή.

Ποια τα συναισθήματα σας;

Είναι... Βασικά ταπεινώνεσαι, ισοπεδώνεσαι. Συνειδητοποιείς ότι είσαι ανύπαρκτος. Συνειδητοποιείς ποσό μικρός είσαι σε αυτό το χάος του σύμπαντος. Θαυμάζεις και γεννάς και πάρα, πάρα πολλές απορίες. Για το ποιος είσαι, από πού ήρθες, πού πας, ποιος σε έφτιαξε. Είναι... Η αστρονομία έχει μέσα πάρα πολλή φιλοσοφία. Έχει πάρα πολύ αγώνα για να ισορροπήσεις το θεϊκό σου συναίσθημα με το ανθρώπινο, για να δεις ποιο από τα δυο νικάει κι έχει μεγάλη μάχη στο να τα ξεδιαλύνεις αυτά τα πράγματα. Διότι το πνεύμα με την ψυχή πολλές φορές τσακώνονται, ειδικά στον έναστρο ουρανό, πάρα πολλές φορές. Πάντα όμως στο τέλος της βραδιάς, όταν κλείνεις τα μηχανήματα και φεύγεις, βρίσκουν ισορροπία και σε έχουν ήδη αδειάσει. Είναι σα να παίρνεις τον σκληρό δίσκο του εγκέφαλου ο οποίος είναι φορτωμένος και να τον περνάς σε ένα τεράστιο μεγαλύτερο χώρο και αυτός ο μεγαλύτερος χώρος να σε αδειάζει εσένα σαν άνθρωπο και να ηρεμείς. Είναι ηρεμιστικό, αυτό το πράγμα είναι η αστρονομία.

Αρά, ποια πιστεύετε είναι η προσφορά της στους ανθρώπους, και ερευνητικά αλλά και στον καθημερινό, απλό, λαϊκό, κόσμο;

Να σου πω. Για να το πούμε αυτό το πράγμα να πούμε λίγο την ιστορία του Κακογιάννειου στην Υπάτη. Όταν το 2007 δημιουργήθηκε ο Σύλλογος, εκείνη την περίοδο ήρθε στην Υπάτη ήρθε ένας που καταγόταν από την Υπάτη, ο Σταύρος ο Κακογιάννης. Ο οποίος ήταν αρχιτέκτων μηχανικός, άκληρος, με αυστηρές ιστορικές καταβολές, επαναστατικές, αριστερής νοοτροπίας. Άνθρωπος ο οποίος ήθελε καλό για τον τόπο του, τον λαό του και το κυνηγούσε με νυχιά και με δόντια στην αναπτυσσομένη τότε Αθηνά από τη δεκαετία του ’50, μαζί με την γυναίκα του η οποία επίσης ήταν αρχιτέκτονας, η κυρία Ειρήνη, μεγάλοι σε ηλικία. Οι οποίοι σκέφτηκαν αυτά που είχαν βάλει ως κομπόδεμα στη άκρη να τα δωρίσουν κάπου ώστε να αναπτυχθεί ο πολιτισμός της περιοχής τους. Σκεφτήκανε λοιπόν τι είναι αυτό που μπορούσε να αναπτύξει πολιτισμό. Εκείνη την ώρα λοιπόν βρέθηκε στο διάβα τους μια [00:25:00]ομάδα ανθρώπων, οι έξι-εφτά πρώτοι που δημιουργήσαν το Σύλλογο Ερασιτεχνών Αστρονόμων Φθιώτιδας, ο Γιώργος ο Σφήκας ο βιολόγος, η γυναίκα του η Κία, ο Γιάννης ο Ζαπαντιότης, ο Οδυσσέας ο Κοντογεώργος, όλοι μας και του ρίξαμε μια ιδέα του αείμνηστου του Κακογιάννη: «Γιατί δεν αναπτύσσεις πολιτισμό μέσα από το συμπάν; Γιατί δε δίνεις αυτά τα χρήματα για να αναπτυχθεί μια τέτοια ιδέα; Να μη γίνει το κινηματοθέατρο που θες εσύ για να έρχονται οι άνθρωποι της Υπάτης και να βλέπουν σινεμά -όπως το λέγαν τότε- αλλά να γίνει ένα πλανητάριο, ώστε να έρχονται όχι μόνο οι άνθρωποι της Υπάτης, αλλά από όλη την Ελλάδα». Κι έτσι πείστηκε. Και το 2009 έκανε μια τεράστια δωρεά προς το Σύλλογο, 250.000 ευρώ σε μία επιταγή την οποία μας την έδωσε για να ξεκινήσουμε να μετατρέπουμε το πρώην Δημοτικό σχολείο Υπάτης, όπου είμαστε τώρα, ήταν το σχολείο που πήγαιναν τα παιδιά στην Υπάτη, Δημοτικό. Με δυο αίθουσες και δύο γραφεία. Και να μετατραπεί σε ένα αμφιθέατρο καταρχάς ογδόντα-εκατό θέσεων, καθήμενοι ογδόντα έως εκατό –λόγω Covid κλπ. τώρα– στη μία αίθουσα, στη δεύτερη αίθουσα ένα πλανητάριο σαράντα πέντε θέσεων με έναν θολό 9 μέτρων και την προοπτική επέκτασης. Ποια θα ήταν η επέκταση; Η επέκταση θα ήταν να δημιουργηθεί ένας νεόδμητος χώρος και να μπει ένα τηλεσκόπιο. Ο Κακογιάννης λοιπόν έδωσε άλλες 150.000 χιλιάδες, έφτασε σχεδόν 300-400 χιλιάδες ευρώ δωρεά, στο Σύλλογο. Και με τη βοήθεια με του τότε Δήμου Υπάτης και Καλλικρατικά μετά που μεταφέρθηκε στο Δήμο Λαμιέων, χτίστηκε ο νεόδμητος χώρος όπου σε πολύ σύγχρονες εγκαταστάσεις, πάνω ψηλά στην κορυφή, δημιουργήθηκε ένας θολός κατασκευασμένος στη Κρήτη. Μεταφέρθηκε από την Κρήτη ο θόλος στην Υπάτη με ειδικά φορτηγά και τοποθετήθηκε ένα από τα μεγαλύτερα κατοδιοπτρικά τηλεσκόπια στα Βαλκάνια. Αυτή τη στιγμή είναι το τρίτο μεγαλύτερο. Είναι ένα PlaneWave CDK Texas Instrument 17 ιντσών, το οποίο είναι ψηφιακό-κατοδιοπριτκο, δηλαδή κάνει διπλή δουλειά κι έχει ένα τεράστιο βάθος πεδίου. Και παράλληλα σε αυτό, πριν δυο χρόνια, τοποθετήθηκε, αγοράστηκε ένα ηλιακό LUNT τηλεσκόπιο ψυχωμένο, το οποίο συνέθεσε το πλανητικό γαλαξιακό τηλεσκόπιο με τη μελέτη του ήλιου. Οπότε ο θόλος πλέον του Κακογιαννείου Αστεροσχολείου Υπάτης είναι αυτοματοποιημένος και πλήρως εξοπλισμένος με δυο καταπληκτικά όργανα τα οποία είναι ερευνητικά όργανα, δεν είναι παρατηριασιακά, δεν είναι για ερασιτεχνική αστρονομία. Είναι για να το θαυμάζουν οι ερασιτέχνες και να το χρησιμοποιούν οι επαγγελματίες. Και είναι πόλος έλξης πλέον. Θα ‘δίνε κι άλλα ο αείμνηστος ο κυρ Σταύρος ο Κακογιάννης, αλλά πέθανε στα 103 του. Τον τιμούμε, έχουμε το όνομα του στο αστεροσκοπείο και αυτόν και την κυρία Ειρήνη, θα συνεχίσουμε να τον τιμούμε. Οι επισκέψεις στο Κακογιάννειο, προ Covid, είχαν φτάσει γύρω στις τριάντα πέντε-σαράντα χιλιάδες άτομα και τώρα έχουν αρχίσει με γοργό ρυθμό και γίνονται καθημερινά. Ο σκοπός του επιτεύχθηκε, η αστρονομία και η αστροφυσική εκλαϊκεύτηκαν, μπήκαν στις καρδίες των ανθρώπων που επισκέπτονται το Κακογιάννειο. Να λοιπόν τι τη θέλουμε την αστροφυσική και την αστρονομία, να γαληνεύεις τις ψυχές, να εκπαιδεύεις, να ενημερώνεις. Να δείχνεις στον άνθρωπο ότι δεν είναι τίποτα η έκλειψη ηλίου, ένα φυσικό φαινόμενο είναι. Να περιγράφεις, την πραγματικότητά και όχι το ψέμα, να δείξεις ότι δε πρέπει να ψάχνεις το μέλλον σε χαρτορίχτρες και μάγισσες και να ξεχωρίσεις την κακώς νοούμενη αστρολογία με την αστρονομία και την αστροφυσική... Αυτά όλα έχουν επιτευχθεί, δηλαδή έχει εκπαιδευτεί ο κόσμος και όσοι έρχονται στο Κακογιάννειο, με διαλέξεις, με ομιλίες, από συναδέλφους, αξιόλογους. Είναι εκατόν εφτά μέλη αυτή τη στιγμή εγγεγραμμένα, εκ των οποίων τα είκοσι πέντε είναι ενεργά κι από αυτά, τα πέντε ως δέκα μέλη είναι ικανά, λόγω ειδικότητας, να κάνουν τις διαλέξεις αυτές. Έχουν γίνει αστρο[00:30:00]κατασκηνώσεις, έχουν γίνει συνέδρια, συμπόσια... Το αμφιθέατρό μας το έχουν επισκεφτεί, και το πλανητάριο και τα τηλεσκόπια, πολλοί μεγάλοι επιστήμονες. Ο Σταμάτης ο Κριμιζής που είναι μέλος μας, ο Δημήτρης ο Νανόπουλος που είναι μέλος μας, ο Επίτιμος Πρόεδρος, ο εκλιπών, ο κύριος Σιμοπούλος, που είναι ο άνθρωπος που μας μετέφερε και μας έδινε ό,τι έτρεχε στο Ευγενίδειο, μετά την Υπάτη. Είναι αυτός που μας ονόμασε «το τρίτο πλανητάριο της Ελλάδας». «Μικρό αλλά πολλά υποσχόμενο» όπως είχε πει σε μια συνέντευξή του πριν από μερικά χρόνια, αρκετά θα έλεγα, όταν πρωτοξεκινήσαμε. Αυτό είναι ο αγώνας που γίνεται μέσω της αστροφυσικής. Η εκλαΐκευση, η γνώση του χώρου στον οποίο βρίσκεσαι ως άνθρωπος, για να καταλάβεις και τα όρια σου. Να σταματήσεις να είσαι εγωιστής, να αρχίσεις να σκέφτεσαι πιο πρακτικά πώς μπορείς να βοηθήσεις τον διάνο σου για μην καταστρέψουμε αυτό που θαυμάζουμε, γιατί όντως είναι θαυμαστό και μερικές κακές κινήσει μας μπορούν να το χαλάσουνε, έτσι; Ένας λάθος πόλεμος, μια λάθος αντιπαλότητα... Όλα αυτά προκύπτουν αν κοιτάς το πώς αντιδρούν τα άστρα μεταξύ τους στις βραδινές ώρες ή πώς ο ίδιος ο ήλιος σου εκπέμπει την θερμότητά του. Όλα είναι μέσω εκρήξεων, μέσω αλληλεπιδράσεων, είναι εντυπωσιακό. Ο Σταύρος ο Κακογιάννης άφησε στον τόπο του κάτι το οποίο είναι στο δικό μας χέρι τώρα να το μεγαλώσουμε. Το ‘χούμε μεγαλωσει, τουλάχιστον η δικιά μου φουρνιά αρκετά, αλλά πρέπει να βρούμε και συνεχιστές. Γι' αυτό και κάποια στιγμή εντάξαμε και την δευτεροβάθμια εκπαίδευση σε αυτό το κομμάτι, για να έχουμε συνελέγης καθηγητές για να κάνουν όσο μπορούν μαθήματα στα παιδάκια των γυμνασιακών και τάξεων του Δημοτικού, του Λυκείου, αλλά και κι εμείς το εντάξαμε πλέον στο Πανεπιστήμιο. Τα εργαστήρια του τμήματος Φυσικής γίνονται για την αστροφυσική στο Κακογιάννειο, ώστε η δομή πλέον να ανοίξει τα φτερά της, η εξωστρέφεια να μας βοηθήσει όχι μόνον στην εκλαΐκευση αλλά και στην ερευνητική διαδικασία και στην εκπαιδευτική διαδικασία. Δηλαδή, αυτό που λεμέ αστροφυσική και αστρονομία, είναι κάτι το οποίο ακουμπάει –για να απαντήσω τελικά στην ερώτηση– σε πολλά πράγματα της ανθρώπινης υπόστασης. Ακουμπάει στον πολιτισμό, ακουμπάει στην εκπαίδευση, ακουμπάει στην τεχνολογία, ακουμπάει στη γνώση της εσωτερικής μας υπόστασης... Είναι η αρχαιότερη επιστήμη των ανθρώπων. Γι’ αυτό το λόγο υπάρχουν αστρονόμοι από αρχαιοτάτων χρόνων, πολύ πριν και των Ελλήνων. Υπάρχουν Κινέζοι, υπάρχουν Ασσύριοι, Αιγύπτιοι... Και δε θα σταματήσει αυτό το πράγμα να μεγαλώνει γιατί είναι σίγουρο ότι κάποια στιγμή θα φύγουμε από αυτόν τον πλανήτη, δεδομένο. Και σύντομα, πολύ σύντομα.

Λοιπόν, οι δραστηριότητες του Κακογιαννείου ποιες είναι ακριβώς;

Αυτή τη στιγμή το Κακογιάννειο λειτουργεί σε καθημερινή βάση. Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή που είναι οι καθημερινές, είναι οι μέρες οι σχολικές ας πούμε. Επισκέπτονται σχολικές μονάδες όπου γίνονται στο αμφιθέατρο διαλέξεις, παρουσιάσεις και στο πλανητάριο ουρανογραφία και περιγραφή των ουράνιων συντεταγμένων για να καταλαβαίνουν τα παιδάκια τι έχουν πάνω από το κεφάλι τους και ενίοτε, όποτε είναι κάποιος από τους συνάδελφής που μπορεί να λειτουργήσει τα τηλεσκοπία, όποιος είναι τυχερός μπορεί να δει παρατηρησιακή, ερευνητική αστρονομία μέσω των τηλεσκοπίων, είτε πρωινές ώρες είτε το βραδύ. Τώρα, εννοείται ότι ανά τακτά χρονικά διαστήματα γίνονται αστροβραδιές, δηλαδή ανοίγει το τηλεσκόπιο για το κοινό και μπορεί να δει μέσω των προβολών που γίνονται –διότι είναι όλα αυτοματοποιημένα πλέον, δεν είναι τα συγκεκριμένα τηλεσκόπια, τηλεσκόπια που βάζουμε το μάτι μας, είναι όλα συνδεμένα μέσα σε υπολογιστές και ειδικές κάμερες που μεταφέρουν την εικόνα και στο αμφιθέατρο και στο πλανητάριο αλλά και στο σπίτι μας. Είναι... Μέσω του YouTube και μέσω live σύνδεσης, μπορείς να μπεις ότα[00:35:00]ν έχει αυτοπαρατήρηση, να δεις την εικόνα που βλέπει εκείνη την ώρα το Κακογιάννειο. Είναι μια δομή την οποία προσπαθούμε να την εξελίξουμε τώρα και να γίνει λίγο πιο προσιτή. Δεν είναι κι εύκολο διότι χρειάζεται και ανθρώπους να το κάνουν. Αυτός είναι ο αγώνας και η αγωνία μας αυτή την περίοδο, να βρούμε ανθρώπους τους οποίους πρέπει να τους πληρώσουμε να το κάνουν αυτό το πράγμα. Δηλαδή να βρούμε επαγγελματίας και να εντάξουμε αυτή τη δομή και μέσω του Δήμου Λαμιέων, που μας βοηθά είναι αλήθεια στα λειτουργικά μας έξοδα, και με την παραχώρηση εννοείται του κτιρίου, δεν το συζητάμε αυτό το πράγματά, για να μπορέσουμε να αυξήσουμε τις δυνατότης του internet επάνω, την επισκεψιμότητα, την αντίληψη των δομών που περιγράφουμε τώρα, περί κοινωνικοποίησης, περί πολιτισμικής ανάπτυξης, περί πολιτιστικής ανάπτυξης, έτσι, περί τουριστικής ανάπτυξης του τόπου, του χώρου. Δεν είναι μόνο εκπαίδευση που έχει να κερδίσει, έχει να κερδίσει όλη η κοινότητα. Έχουμε τα Σαββατοκύριακα λοιπόν παρουσιάσεις σε πάρα, πάρα πολλούς συλλόγους οι οποίοι έρχονται και επισκέπτονται το Κακογιάννειο συνεχώς. Δύο ή τρεις φορές τον χρόνο γίνονται σχολεία. Φέτος έγινε το πρώτο θερινό σχολείο ΔΙΑΣ με συμμετοχή μαθητών Λυκείων από τη Φθιώτιδα. Αυτό θα το μεγαλώσουμε –δαπάνη του Δήμου Λαμιέων–, θα το μεγαλώσουμε και σιγά, σιγά θα το κάνουμε με μαθητές Δημοτικού, μαθητές Γυμνάσιου και με μεγαλύτερους μαθητές, δια βίου μάθηση, μέσω του Πανεπιστήμιου. Θα δούμε πως θα το κάνουμε αυτό το πράγμα τώρα. Έχουμε συνέδρια. Σε λίγο θα γίνει το τρίτο Ελληνο-Αιγυπτιακό συνέδριο Αραβικής αστρονομίας, έρχονται άνθρωποι –οι οποίοι είναι φίλοι μας πλέον– από τη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας και κάνουμε διαλέξεις και συμπόσια. Έχουμε μεγάλη συνεργασία στην Υπάτη με το Βυζαντινό Μουσείο που είναι δίπλα. Η Υπάτη γενικότερα είναι ένας τόπος ευλογημένος και πολιτιστικά σε πολύ υψηλό επίπεδο, είναι πολύ ψηλά. Και ως Δουκάτο της Καταλονίας, έχει και... Στο αίμα της, κυλάει κι αυτό το πράγμα το επαναστατικό, πολιτιστικό, το Ευρωπαϊκό... Και προσπαθούμε όλο αυτό το πράγμα να το εντάξουμε στην καθημερινότητά του Κακογιαννείου. Θέλει βοήθεια πολύ, θέλει χρηματοδότηση, η χρηματοδότηση λείπει. Αυτή τη στιγμή τα χρήματα του Κακογιάννη προφανώς έχουνε τελειώσει. Η δομή στηρίζεται στις δωρεές των ανθρώπων που έρχονται πάνω και ελπίζουμε στις προσπάθειες που θα κάνει ο Δήμος Λαμιέων ή η Περιφέρεια Στέρεας να βοηθήσει το Κακογιάννειο, το Σύλλογο Ερασιτεχνών Αστρονόμων Φθιώτιδας, να μεγαλώσουμε αυτή τη δομή σε συνέργεια και με το Πανεπιστήμιο και με οποιονδήποτε άλλο φορέα θα μπορούσε να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση. Γίνονται πολλά πράγματα λοιπόν μέσα στο μηνά στο Κακογιάννειο και στη διάρκεια του έτους, για όλο το φάσμα των ανθρώπων. Φανταστείτε, μέχρι και ο Άγιος Βασίλης τα Χριστούγεννα, ανοίγουμε το θόλο, μπαίνει από μέσα και μοιράζει δώρα στα παιδάκια τα οποία έρχονται κατά εκατοντάδες ανήμερα τα Χριστούγεννα και μας επισκέπτονται για να πάρουν δωράκια.

Τώρα που είπατε για τα παιδιά, όταν έρχεται ένα σχολείο, τι βλέπετε στα παιδιά που έρχονται πρώτη φορά σε επαφή με όλα αυτά; Τι σας αρέσει; Τι σας ενθουσιάζει;

Βλέπουμε τα αστέρια στα ματιά τους, τα οποία μας τα στέλνουν μετά σε ζωγραφιές. Τα παιδιά είναι... Συνειδητοποιούν τι είναι αυτό τα πράγματα που περιγράφουμε ως σύμπαν. Εννοείται ότι το θαυμάζουνε, εννοείται ότι προσπαθούνε να το κατανοήσουνε, έχουνε πάρα πολλές απορίες. Κι επειδή η δομή έχει συνάδελφους άξιους που έχουν κάνει κι αρκετές δουλείες απάνω στην παιδαγωγική επάρκεια της γνώσης της αστρονομίας, παίζουνε, χαίρονται και δε θέλουν να φύγουνε. Έρχονται για μια ώρα και κάθονται τέσσερις, συνέπεια πάνε όλες οι δουλείες μας πίσω. Κάθε μέρα το ίδιο πράγμα. Δεν προλαβαίνουμε με τα παιδιά τα οποία χαίρονται το χώρο. Ο χώρος είναι πλήρης, έχει δυο προαύλια, τα οποία είναι πολύ προσεγμένα, και το μπροστινό προαύλιο που κοιτάζει την Οίτη και το πίσω προαύλιο ου κοιτάζει τον κάμπο του Σπερχειού. Έχει... Μάλιστα σε εκείνο το προαύλιο το πίσω, έχουμε σκοπό να φτιάξουμε ένα μικρό θερινό θέατρο με οχτώ αναβαθμούς για να γίνονται αντίστοιχες εκδηλώσεις κατά τους θερινούς μήνες. Προσπαθούμε να βρούμε χρηματοδοτικά πρωτοκόλλα τώρα για να μας βοηθήσουνε πάνω σε αυτό. Και κάπου εκεί θα στηθεί και μια προτομή για τον αείμνηστο [00:40:00]Κακογιάννη, αλλά και μία έκπληξη. Θα έρθει στην Υπάτη, μόλις ετοιμαστεί, ένα αντίγραφο του μηχανισμού των Αντικυθήρων στο Κακογιάννειο, το οποίο θα είναι σε μόνιμη έκθεση για να το δείτε, να το χαρείτε, αντίγραφο αυτού που είναι στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Διότι ο Ξενοφώντας ο Μουσάς ο οποίος είναι ο αρχηγός της αποστολής του μηχανισμού των Αντικυθήρων στην Ελλάδα, μετά τον εκλιπόντα τον Γιάννη τον Σειραδάκη, μας υποσχέθηκε. Το έχουμε στα σκαριά, εργάζεται για τέτοια αντίγραφα στο Μεξικό, τώρα στο Πανεπιστήμιο και θα έχουμε σιγουρά ένα αντίγραφο στην Υπάτη να το χαίρεται η Στερεά Ελλάδα κι όχι μόνο. Θα μπορείτε να δείτε τον πρώτο υπολογιστή κατασκευασμένο στην εποχή ίσως του Ιππάρχου, ίσως του... Κάπου εκεί. Εκεί, στα 100 μ.Χ. μπροστά σας, σε ειδικές προθήκες στο Κακογιάννειο Αστεροσκοπείο.

Ποιο πιστεύετε ότι είναι το μέλλον του αστεροσχολείου;

Πρώτα πρώτα πρέπει να εξασφαλίσουμε... Για να έχουμε μέλλον πρέπει να εξασφαλίσουμε τη βιωσιμότητά του. Αρά, πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος ώστε να μας δώσουνε πόρους για να στηρίξουμε ανθρώπους με μεράκι και γνώσεις για να το εξοπλίσουμε το αστεροσχολείο, να το συντηρήσουμε. Ο εξοπλισμός ήδη υπάρχει, είναι έτοιμο, λειτουργεί. Το μόνο που χρειάζεται τώρα είναι να στελεχωθεί από ανθρώπινο δυναμικό ικανό να το κάνει καλύτερο. Αν αυτό το επιτύχουμε, το Κακογιάννειο δεν έχει όριο. Θα σας πω άλλη μια κουβέντα του Σιμόπουλου. Όταν καθόμασταν ένα βραδύ και αγναντεύαμε τον Σπερχειό, μου λέει: «Κοίταξε να δεις, εγώ ήρθα από την Αμερική και το Ευγενίδειο δεν το ήξερε κανένας. Δεν υπήρχε σα δομή. Μετά από τριάντα χρόνια, σαράντα, το Ευγενίδειο αυτή τη στιγμή είναι κόσμημα και πόλος έλξης στην Αθήνα. Αυτό που έχετε εσείς εδώ -λέει- που έχετε φτιάξει, είναι ένα μικρό Ευγενίδειο». Άρα αυτό απαντάει για το μέλλον του Κακογιαννείου, είναι ένα μικρό Ευγενίδειο. Αν όντως το προσέξουμε, μαζί με το αντίστοιχο στο πλανητάριο Θεσσαλονίκης, όντως είναι τρία πλανητάρια τα οποία είναι σε καίρια σημεία, είναι σε ίσες αποστάσεις μεταξύ τους, τα οποία θα καλύψουν όλο τον Ελλαδικό χώρο. Συν τα πλανητάρια που ετοιμάζουμε τώρα και στην Κρήτη και την Πελοπόννησο –γιατί έχουμε και εκεί μέσω του Πανεπιστήμιου συνεργασίες– μπορούμε την Ελλάδα να την εντάξουμε –και αυτό είναι το δικό μου όνειρο ως ιδέα– σ΄ αυτό που περιγράφουμε ως αστροτουρισμό, ευρωπαϊκό αστροτουρισμό, γιατί το έχει η Ελλάδα, έχει τους επιστήμονες, έχει τους γνωστές και στην αστρογεωγραφία ενός τόπου, ο οποίος έχει ακόμα καθαρούς ουρανούς για μελέτη. Η μεσόγειος πάντα ήταν ο ομφαλός της γης. Η Λαμία είναι, και η Υπάτη, είναι διπλά στον ομφαλό της γης. Οι Δελφοί είναι πολύ κοντά μας. Μπορούμε όλες τις αμφικτιονίες να τις ξαναδημιουργήσουμε, και ως ιδέα και ως πραγματικότητα. Είναι πολύ εύκολο, αρκεί να το θέλουμε. Δεν είναι τίποτα, όραμα θέλει. Και θέλει να το καταλάβουνε και αυτοί που είναι υπεύθυνοι αυτή τη στιγμή. Εμείς είμαστε ερευνητές, είμαστε επιστήμονες, είμαστε καθηγητές. Εμείς θα μεταφέρουμε την ιδέα μας και θα την υλοποιήσουμε, αρκεί να μας δοθεί το δικαίωμα. Αυτό απαντάει στο μέλλον του Κακογιαννείου.

Τι θα συμβουλεύατε ένα παιδί που θέλει να ασχοληθεί με την αστρονομία ερασιτεχνικά ή και επαγγελματικά;

Κατ’ αρχάς πρέπει να ξεκινήσει ερασιτεχνικά. Πρέπει πρώτα να δει και να μάθει, να αφήσει τον εαυτό του ελεύθερο να απορεί, να μη φοβάται να κάνει λάθος. Εγώ έχω κάνει άπειρα λάθη κοιτώντας τα αστέρια, γιατί μόνο έτσι μαθαίνεις. Δεν είναι δαπανηρό επάγγελμα κι ούτε δαπανηρό άθλημα. Δε θέλει τίποτα, θέλει δυο ματιά να κοιτάνε τον ουρανό και πολύ όρεξη. Και μετά θέλει το δυσκολότερο απ’ όλα που είναι η μελέτη. Αυτή λοιπόν έχει επιμονή, υπομονή και προσμονή. «Ε-Υ-Π», που λέω εγώ στους φοιτητές. Δεν είναι κάτι εύκολο, θέλει χρόνια. Δηλαδή «Για να γίνεις κάλος αστροφυσικός πρέπει να ασπρίσεις». Αυτά είναι τα λογία του Κώστα του Αλυσανδράκη: «Άσπρισε πρώτα και μετά ξαναμιλάμε». Αυτό είναι η αλήθεια, παρ’ όλο αυτά στην [00:45:00]πορεία και όσο μαθαίνεις, τόσο θαυμάζεις και τόσο σε ρίχνει μέσα, σε τραβάει, σε έλκει. Είναι εντυπωσιακή η έλξη που προκαλεί η αστρονομία. Άρα ένα παιδί που δεν το βλέπει βιοποριστικά, μπορεί πολύ εύκολα να ανταποκριθεί σε αυτό το πράγμα που περιγράφουμε. Ο βιοπορισμός είναι ένα άλλο πράγμα. Αν ζούσαμε σε άλλη χωρά και δε λεγόταν Ελλάδα, και λεγόταν Ηνωμένες Πολιτείες, θα το είχαμε λήξει κι αυτό το πράγμα. Η πιο καλοπληρωμένη δουλειά αυτή της στιγμή στην Αμερική –μιλάμε για 150.000 δολάρια συμβόλαιο το χρόνο– είναι η δουλειά του αστροφυσικού. Διότι έχουν καταλάβει το μέλλον και πώς είναι. Εδώ στην Ελλάδα ακόμα απέχουμε. Άρα και βιοποριστικά, αν κάποιος πραγματικά το θέλει, απλά το μόνο που χρειάζεται είναι να αφήσει τον λίκνο του που είπαμε, να ταξιδέψει. Δεν είναι κακό για τον ίδιο, είναι κακό για τον τόπο. Παρ’ όλο αυτά κάποια στιγμή θα ξαναγυρίσει. Άρα εγώ δεν αποτρέπω κανέναν να ασχοληθεί με την αστροφυσική, απλά θέλει επιμονή, υπομονή και προσμονή. Αυτά.

Ποιο πιστεύετε είναι το μέλλον της αστροφυσικής; Δηλαδή τι θα δούμε στο μέλλον;

Εγώ νομίζω πολύ σύντομα θα φύγουμε από τη γη, πάρα πολύ σύντομα, θα ταξιδέψουμε. Θα έχουμε το δικαίωμα να ταξιδεύουμε όλοι μας, θα είναι εύκολο το ταξίδι. Επίσης δε θα κοστίζει. Δηλαδή το κόστος του αυτή τη στιγμή μπορεί να είναι υπέρογκο, σε δεκαπέντε-είκοσι χρονιά από τώρα θα είναι ένα απλό εισιτήριο να πας στη σελήνη μια βόλτα και να ‘ρθεις. Τεχνολογικά, ο ρυθμός ανάπτυξης αυτή τη στιγμή της υπολογιστική φυσικής, γενικότερα των υπολογιστικών επιστημών, είναι τεράστιος, ο ρυθμός με τον οποίο βρίσκουμε νέα πράγματα είναι απίστευτα μεγάλος, δεν έχει καμία σχέση με αυτό που συνέβαινε. Δηλαδή ο Αϊνστάιν για να βγάλει αυτά που έβγαλε έφαγε τριάντα χρονιά από τη ζωή του. Εμείς λύνουμε τις εξισώσεις του Αϊνστάιν σε κλάσματα του δευτερολέπτου, έχουμε τόσο τεράστια υπολογιστική δύναμη, ισχύ δηλαδή λόγω των μηχανήματων που διαθέτουμε. Αν υποτεθεί ότι η ανθρωπότητα αφεθεί στην ησυχία της και δεν έχουμε διαμάχες, πολέμους... Που και αυτά πάλι, ιστορικά ανήκουνε στη λογική της επανάληψης, γιατί ταλαντωτικές είναι οι κινήσεις που συμβαίνουν στο συμπάν, έτσι συμβαίνει και στη ανθρωπότητα. Κάτι ξεκινάει κάτι σβήνει, κάτι ξεκινάει, κάτι σβήνει... Νομίζω πολύ σύντομα θα κάνουμε ταξίδια μέσα στον πλανητικό χώρο. Θα ‘χουμε πολλές εξελίξεις στο να βρούμε άλλους πλανήτες σε αλλά ηλιακά συστήματα, όχι στο δικό μας, οι οποίοι να είναι ακριβώς ίδιοι με τη γη, άρα κατ' εικόνα και καθ' ομοίωση να μπορούμε να πάμε και να ζήσουμε εκεί πέρα, αν καταφέρουμε να φτάσουμε. Και γιατί όχι, ίσως και να βρεθεί και η δυνατότητα να επικοινωνήσουμε με άλλους πολιτισμούς σαν το δικό μας. Εγώ δε μπορώ να δεχτώ ότι κάποιος που ήταν γεωργός και έσπειρε, πηρέ μια χούφτα από σπόρο, πέταξε αυτή τη χούφτα με πενήντα χιλιάδες σπόρους και φύτρωσε μόνο ένας. Μιλάμε για ένα τρισεκατομμύριο γαλαξίες. Πιστεύω ότι αν ο Θεός –που πιστεύουμε εμείς εδώ οι Έλληνες– έκανε αυτή τη δουλειά, μάλλον πρέπει να έχει σπείρει πολύ περισσοτέρους σπόρους εκτός από τον δικό μας. Μιλάμε για τρισεκατομμύριά γαλαξίες, για τρισεκατομμύρια τρισεκατομμυρίων ήλιους μέσα σε αυτούς τους γαλαξίες και τρισεκατομμύρια, τρισεκατομμύρια των τρισεκατομμυρίων πλανήτες γύρω από αυτούς τους ήλιους. Είναι σχεδόν απίθανο να μην υπάρχουν εξελισσόμενοι πολιτισμοί σαν τον δικό μας αλλού. Απλά δε μπορούμε, λόγω των νομών της φυσικής που είναι απαραβίαστοι και δεν ανήκουν στη σφαίρα της φαντασίας, για αυτό έχουν φτιαχτεί, δεν αμφισβητείται κανένας και ούτε μπορείς τίποτα να δεχτείς αν δεν το αποδείξεις –αυτό το είπε ο Feynman και όλοι οι άνθρωποι, συμφωνούν οι επιστήμονες με αυτό–, δεν μπορούμε να ξέρουμε, δεν μπορούμε να πλησιάσουμε. Θα πρέπει να μας δοθεί το κλειδί, να ανοίξουν οι πόρτες των άλλων κόσμων. Πιστεύω όμως ότι ο ρυθμός εξέλιξης, είναι κοντά. Θα ‘χούμε τέτοιες εξελίξεις εντυπωσιακές και προς το συν και προς το πλήν της ανθρωπότητας, θα γίνει σιγουρά. Εσείς, η δικιά σου γενιά θα το ζήσει σιγουρά 100%. Και νομίζω σιγουρά τα παιδιά τα δικά σας μάλλον θα είναι εντολές διαφορετικά. Εγώ βλέπω ότι η νεολαία σήμερα, εσείς, βασικά είστε καλυτέρα από εμάς πνευματικά. Εμείς πνευματικά είχαμε έναν αγώνα να επιβιώσουμε, τίποτα άλλο. Να φύγουμε από τα χωριά μας, να φύγουμε από τον Προυσό που το φως [00:50:00]έσβηνε μόλις έδυε ο ήλιος στις 4:00 η ώρα. Αυτό σου μιλάω τώρα το ’70. Φαντάσου από τότε μέχρι τώρα που έχει φτάσει η ανθρωπότητα. Πιστεύω ότι οι ρυθμοί θα είναι πάρα πολύ γοργοί από εδώ και μπρος. Θα λύσουμε πολλά πράγματα στο επίπεδο της υγείας, θα γεννήσουμε και αλλά καινούργια και δυσκολότερα, αλλά αυτό λέγεται εξέλιξη. Έτσι.

Για να σας οδηγήσω στο κλείσιμο, με δυο κουβέντες, τι είναι το αστεροσχολείο, το Κακογιάννειο αστεροσχολείο;

Να διορθώσω εγώ λοιπόν, όχι αστεροσχολείο, αστεροσκοπείο. Είναι ένα σχολείο που έγινε αστεροσκοπείο. Έγινε ένας τόπος ανάπτυξης πολιτισμού, ένα κέντρο και ένα παράδειγμα προς μίμηση για όλα τα υπόλοιπα τμήματα έτσι υποδομών του δήμου Λαμιέων, της Λαμίας γενικότερα. Είναι ένας τόπος εκπαίδευσης, είναι ένας τόπος έρευνας, είναι ένας τόπος που μπορείς να το επισκεφτείς και να συνεχίσεις να ονειρεύεσαι, όπως όταν ήσουνα μικρό παιδί. Αυτό είναι το Κακογιάννειο αστεροσκοπείο.

Κύριε Σμάνη σας ευχαριστούμε πολύ για τη αφήγησή σας, ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα αφήγηση. Να είστε καλά.

Να ‘στε καλά. Κι εγώ ευχαριστώ κι ελπίζω κάθε επιτυχία σε αυτό που κάνετε γιατί αξίζει τον κόπο.

Σας ευχαριστούμε πολύ.

Να ‘σαι καλά.