[00:00:00]Καλημέρα! Θα μας πείτε το όνομά σας;

Καλημέρα σας! Ονομάζομαι Πολύδερας Χαράλαμπος του Γεωργίου.

Είναι Τετάρτη 3 Μαρτίου 2021, είμαι με τον Πολύδερα Χαράλαμπο, βρισκόμαστε στην Τρίπολη Αρκαδίας, εγώ ονομάζομαι Παναγιώτης Αποστολόπουλος, είμαι ερευνητής στο Istorima και ξεκινάμε. Πρώτα απ' όλα θα ήθελα να μας παρουσιάσετε τον εαυτό σας.

Εγώ κατάγομαι από τη Μυγδαλιά της Γορτυνίας. Γεννήθηκα το 1953 και φοίτησα στο Δημοτικό Σχολείο της Μυγδαλιάς και ήταν τετραθέσιο το σχολείο, ήμασταν αρκετά παιδιά. Τώρα πρέπει να ήμασταν γύρω στα εκατόν πενήντα. Τώρα βέβαια είναι κλειστό όπως όλα τα σχολεία. Τελειώνοντας το δημοτικό πήγαμε στο Γυμνάσιο Βαλτεσινίκου, το πλησιέστερο, δεν είχε το χωριό μας γυμνάσιο. Ξενιτευτήκαμε λοιπόν στα δώδεκα, βέβαια δεν ήταν και πολύ μακριά, η αδερφή μου ήταν τρίτη γυμνασίου εγώ ήμουν πρώτη. Όταν τελείωσε εκεί το σχολικό έτος, έπρεπε να αλλάξουμε σχολείο γιατί δεν υπήρχε λύκειο στο Γυμνάσιο Βαλτεσινίκου. Πήγαμε μια χρονιά λοιπόν στη Βυτίνα η οποία και αυτή σχετικά κοντά, αλλά δεν είχε απευθείας συγκοινωνία. Ούτε τότε βάζανε taxi όπως σήμερα, τότε ήταν δύσκολα τα πράγματα, μέναμε λοιπόν εκεί σ' ένα σπίτι και σε μία θεία μας, ας πούμε, στη Νυμφασία η οποία και πηγαίναμε με τα πόδια ένα διάστημα εκεί πέρα μετά. Όταν τελειώσαμε, είδαμε όμως ότι αυτό δεν ήταν, δεν συνέφερε γιατί δεν υπήρχε απευθείας συγκοινωνία και μετακομίσαμε, ήρθαμε στην Τρίπολη. Ήρθα στην Τρίπολη λοιπόν στην τρίτη γυμνασίου και γραφτήκαμε στο 2ο Γυμνάσιο Αρρένων. Τότε ήταν Αρρένων και Θηλέων. Η αδερφή μου πήγε στο Θηλέων. Μέναμε σ' ένα σπίτι του νονού μου εδώ πέρα, ήταν ο νονός μου εκεί, με μικρό ενοίκιο. Τελειώνοντας, ας πούμε, εκεί και το λύκειο, παρ' ότι θεωρούσα τον εαυτό μου έτσι καλό, γιατί είχα βγάλει για τα δεδομένα τότε δεκαεξίμισι απολυτήριο, ήτανε ικανό ενώ άλλοι συμμαθητές μου, ξέρω γω, με μικρότερο πέρασαν σε άλλες σχολές, είχαν όμως την οικονομική δυνατότητα. Όταν εγώ ρώτησα τον πατέρα μου: «Τι, που να στραφούμε;», να τον δοκιμάσω, να δω τις αντοχές. Μου λέει: «Εδώ δάσκαλος και πολύ, μακάρι!», λέει. Έδωσα στην Ακαδημία, πέρασα εδώ στην Ακαδημία Τρίπολης. Τον πρώτο χρόνο μάλιστα πήρα και υποτροφία! Στην πορεία, ναι... Αφού τελείωσα την Ακαδημία, είχαμε βέβαια τότε σας είπα έναν καθηγητή, ο διευθυντής είχαν κλείσει τότε η Μαράσλειος και η αυτή και είχε έρθει εδώ κάτω στην Τρίπολη και στη Λαμία, Μαράσλειος και Ράλλειος Ακαδημία των Αθηνών και είχε πολλούς φοιτητές. Υπήρχανε, είχε αρκετούς φοιτητές η Τρίπολη και είχε και εμπλουτιστεί και με το εκπαιδευτικό προσωπικό των Αθηνών, της Ραλλείου και της Μαρασλείου. Στην πορεία, αφού τελειώσαμε την Παιδαγωγική Ακαδημία, πήγαμε στο στρατό. Στο στρατό τότε η θητεία ήτανε μεγάλη! Κάναμε δυόμισι χρόνια περίπου στον στρατό, είχαμε λίγο πολύ έτσι «στρατιωτικοποιηθεί» να το πω; Στην πορεία, τελειώνοντας τον στρατό διορίζομαι με σύμβαση στην Κορινθία, γιατί εκεί ήταν και η αδερφή μου υπηρετούσε ως δασκάλα με κανονικό διορισμό νομίζω. Εγώ διορίστηκα σε δυο, τρεις θέσεις εκεί σαν αναπληρωτής, σε δυο τρία σχολεία δηλαδή, καλύπταμε ανάγκες της εκπαίδευσης που άλλοι πηγαίνανε αδειούχοι με λόγους υγείας, λόγους μετεκπαίδευσης και λοιπά. Έρχεται ο κανονικός διορισμός στα Μαγούλιανα, εδώ στην Αρκαδία, απ' όπου και καταγόμουνα. Εκεί έκατσα ένα χρόνο, το σχολείο ήταν μονοθέσιο με αρκετούς μαθητές τότε, γύρω στους είκοσι όλες οι τάξεις, όλα τα μαθήματα, καταλαβαίνετε μία δυσκολία αρκετά μεγάλη για το δάσκαλο και σε... Ψυχοφθόρο θα λέγαμε το αυτό, γιατί έτρεχες να προλάβεις. Από την άλλη όμως ήταν και... μπορώ να πω και άνετο το σχολείο γιατί ήσουνα «αφεντικό» δηλαδή κατά κάποιο τρόπο, δεν είχες προϊστάμενο απάνω από το αυτό, έκανες, σου έδινε την δυνατότητα αυτενέργειας και μεγάλης πολλές φορές προσφοράς, αν και τα παιδάκια... Είχε τα αρνητικά το... Δεν μπορούσες να επεκταθείς σε βάθος στην ύλη όμως είχε, μπορούσες, γινότανε μία διάδραση μεταξύ των μαθητών και τα παιδάκια τα μικρότερα παρακολουθούσανε και τα μεγαλύτερα ή και τα μεγαλύτερα προσφέρανε στα... Γινότανε, ήτανε ένα εργαστήρι θα λέγαμε. Βέβαια, υπηρέτησα σε πάρα πολλά σχολεία και σε πολλούς νομούς. Στην Αττική, πάλι σε μονοθέσιο και εκεί ένα προς το Λαύριο, στην Πλάκα Κερατέας. Μετά παντρεύομαι, εκείνη τη χρονιά που ήμουνα στην Αθήνα, κατέβηκα πάλι Τρίπολη, Αρκαδία εδώ, πήγα σε πολλά σχολεία, πάρα πολλά. Περδικονέρι, Γαλατά ένα χωριουδάκι πολύ μικρό, ήταν δύσκολα λίγο τα χρόνια γιατί δεν είχαμε, τότε πήρα και το αυτοκίνητο και μπορούσα και κυκλοφορούσαμε, γιατί αλλιώς έμενες στο χωριό περιορισμένα τα ενδιαφέροντα οπωσδήποτε εκεί πέρα, μόνο με το σχολείο. Στην πορεία, μετά από χρόνια η λειτουργία της Παιδαγωγικής εδώ άρχισε να... Έγιναν ανώτατες οι Παιδαγωγικές Σχολές, οι Ακαδημίες τότε, οι Παιδαγωγικές Ακαδημίες και μαθαίναμε ότι θα έκλεινε η Ακαδημία, μια Ακαδημία η οποία είχε προσφέρει στην Ελλάδα πάρα πολλά! Είχε βγάλει χιλιάδες δασκάλους και με υψηλό επίπεδο και ίσως από τις πρώτες Ακαδημίες, ας πούμε, του ελληνικού κράτους. Είχαν διδάξει εδώ μεγάλοι, ο Παπανούτσος και άλλοι καθηγητές. Ήτανε το μόνο Εκπαιδευτικό Ανώτατο Ίδρυμα, ανώτερο, ανώτατο, το οποίο έδινε και πολιτισμό στην πόλη και προσφορά και περισσότερο, έτσι, πολιτιστική και επιστημονική παρά οικονομική, ωστόσο ήταν και ο οικονομικός παράγων ένας... Προχωράμε λοιπόν τότε, είδαμε, ειδικά εμείς οι δάσκαλοι δεν μας άρεσε να φύγει αυτό το ίδρυμα, γιατί, στο οποίο είχαμε, «αυτό το δέντρο να κοπεί» δηλαδή από την περιοχή εδώ, γιατί «είχαμε κάτσει στον ίσκιο του», που λέμε. Αμέσως κινητοποιούνται ο κόσμος με μπροστάρηδες θα έλεγα κάποιους από εμάς και συστήνουμε τότε μία «Ένωση Πολιτών» με σκοπό εδώ την... να κρατήσουμε την Ακαδημία αλλά και να λειτουργήσει Πανεπιστήμιο. Γίνανε σκληρές μάχες τότε αγωνιστικές εδώ, καταλήψεις. Μάλιστα, ερχόταν και ένα έγγραφο από το Υπουργείο να φύγουνε τα βιβλία και τα υλικά της Ακαδημίας και να πάνε στην Πάτρα. Εμείς τότε μπλοκάραμε αυτό με την «Ένωση Πολιτών» η οποία κάναμε τότε συναγερμούς με τα αυτά, σταμάτησε αυτό. Δεν πήγε, δεν ξέρω τώρα που βρίσκονται αλλά μάλλον δεν έχουνε πάει ή έχουνε πάει με ένα έγγραφο του Υπουργείου πήγανε στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση τα βιβλία νομίζω ή στην Πρωτοβάθμια. Τώρα [00:10:00]είναι στα Γενικά Αρχεία του Κράτους. Τα όργανα πρέπει να είναι εδώ πέρα ή πήγανε; Γιατί είχε σύγχρονα όργανα γιατί τότε ήτανε μία μεταβατική περίοδος η οποία έλεγαν να την κάνουν την Ακαδημία, να την κάνουν τριετής από διετής που ήταν. Στην πορεία λοιπόν κάνουμε τον αγώνα, μπήκε όμως το αίτημα, δεν μπορούσαμε να βάλουμε μόνο να παραμείνει η Ακαδημία γιατί οι Ακαδημίες έπρεπε να ενταχθούνε σαν Πανεπιστημιακή Σχολή σε κάποιο Πανεπιστήμιο, οπότε το αίτημα από την παραμονή της Ακαδημίας μετατέθηκε σε δημιουργία Πανεπιστημίου στην Τρίπολη. Έγιναν εκεί μεγάλες κινητοποιήσεις απ' όλο τον κόσμο. Εμείς απλώς κρατούσαμε, η «Ένωση Πολιτών», το θέμα στην επιφάνεια και με τις καταλήψεις, με τις παρεμβάσεις μας, με τις οποιαδήποτε αυτές ήμασταν η «μίζα» θα λέγαμε του μηχανισμού προώθησης του αιτήματος για την ίδρυση Πανεπιστημίου. Μετά από χρόνια τελικά ψηφίστηκε αυτό, είχαν γίνει μελέτες, οι μελέτες ήσαντε όλες θετικές υπέρ της ιδρύσεως Πανεπιστημίου. Θυμάμαι μόνο μια παράγραφο από έναν μελετητή, Πασχαλόπουλο νομίζω της Παντείου, που είχε αναθέσει η Περιφέρεια Πελοποννήσου να γίνει ή και το Υπουργείο δεν θυμάμαι, είχε ανατεθεί να γίνει μελέτη της δημιουργίας, δηλαδή ποιες Σχολές, πού, πότε, πόσο και όλα αυτά. Θυμάμαι μία παράγραφο η οποία έλεγε ότι από τα ήδη περιφερειακά Πανεπιστήμια λειτουργούντα Θεσσαλίας, Ηπείρου και λοιπά, το εδώ, το υπό ίδρυση Πανεπιστήμιο εδώ της Πελοποννήσου έχει διπλάσιους φοιτητές ντόπιους. Αυτό σήμαινε ότι αναλογικά αν η Θεσσαλία δικαιούτο ένα Πανεπιστήμιο, εδώ με αυτή την παράγραφο δικαιούταν δύο! Καταλαβαίνετε ότι το αίτημα ήτανε κάτι παραπάνω από δίκαιο! Έτσι λοιπόν ιδρύθηκε το Πανεπιστήμιο με έδρα την Τρίπολη.

Είχατε μείνει στο σχόλιο που είχε γίνει ότι ο νομός Αρκαδίας και η Τρίπολη είχε διπλάσιους φοιτητές ντόπιους;

Ναι, από τα άλλα περιφερειακά πανεπιστήμια. Έτσι λοιπόν ήρθε το πλήρωμα του χρόνου να το πούμε, πριν τους αγώνες το δίκαιο αίτημα της Περιφέρειας εδώ Πελοποννήσου, δεν έγινε μόνο για την Τρίπολη αν θυμάμαι καλά ο Τάσος ο Σεχιώτης ο Δήμαρχος το «πελοποννησιοποίησε» θα έλεγα, έβαλε μέσα και τους Δήμους στο παιχνίδι της διεκδίκησης και τον Δήμο Καλαμάτας, Σπάρτης, Άργους και Κορίνθου. Οπότε το αίτημα έγινε πανπελοποννησιακό θα λέγαμε, εκτός της Περιφέρειας των Πατρών, το οποίο εντάξει πολλοί λέγαν ότι ήταν, ας πούμε, αντίπαλο, δεν το θέλανε αλλά τα πράγματα εδώ δηλαδή εξελίσσονταν υπέρ του. Δεν υπήρχε τώρα, η Περιφέρεια Πατρών κάλυπτε και την Στερεά Ελλάδα, τα νησιά του Ιονίου, δεν είχε δηλαδή να φοβάται τίποτα από την ίδρυση, που δεν μπορούσε τώρα η Λακωνία να εξυπηρετηθεί από την Πάτρα ή από το αυτό. Έτσι λοιπόν ήρθησαν ένα ένα τα εμπόδια και έφτασε. Άλλοι πάλι λέγανε τότε ήταν το αυτό κάθε πόλη, τότε με την αυτή λογική τους έλεγα: «Αν είναι δηλαδή υποτιμητικό, μάλλον υποβαθμισμένο το Πανεπιστήμιο της Τρίπολης ή της Πελοποννήσου, ξέρω γω, ή της Πάτρας έναντι των Αθηνών και των Αθηνών είναι έναντι του Λονδίνου, του Cambridge. Με αυτήν την έννοια λοιπόν θα πρέπει να τα καταργήσουμε όλα και να πάμε όλοι στο Harvard ή στο Cambridge ή στην Οξφόρδη». Υπήρχαν δηλαδή διάφορα αυτά... Μετά ένα άλλο αίτημα ήταν ότι εδώ απομονωμένοι, δεν θα υπάρχει... Ναι, αλλά σκοπός του Πανεπιστημίου δεν είναι μόνο η κοινωνικοποίηση η οποία και εδώ θα γίνεται, είναι η έρευνα και η προώθηση του αντικειμένου! Οι Σχολές Υγείας έχουνε αντικείμενο την υγεία του ανθρώπου, η Κτηνιατρική έχει την υγεία των ζώων. Τα ζώα δεν είναι στο Κολωνάκι, τα περισσότερα ζώα είναι στην ύπαιθρο. Η Δασική Σχολή αντικείμενο έχει το δάσος, τα δέντρα τα οποία είναι περισσότερα στην περιφέρεια εδώ είναι, και εδώ μπορούν να εκπαιδευθούν καλύτερα οι φοιτητές, να είναι συνδυασμός εμπειρίας και ζωής! Δεν είναι μόνο θεωρητική, είναι και η πρακτική. Η Γεωπονική πού καλύτερα θα βγάλει στελέχη; Όλα αυτά λοιπόν τα αρθρογραφούσα, αρθρογραφήσαμε και τότε θυμάμαι σε μία συνέλευση των ετών που είχαμε τελειώσει, γράψαμε ένα άρθρο, μαζέψαμε υπογραφές, καλά είχαν μαζευτεί και οι υπογραφές από το Πανεπιστημιακό Περίπτερο που είχαμε κάνει εδώ, χιλιάδες υπογραφές. Είχε βοηθήσει πολύ και η Ομοσπονδία της Παγκόσμιας Αρκαδικής Ομοσπονδίας, είχε γίνει τότε ένα συνέδριο και ήσαν πάρα πολύ μα πάρα πολύ, έτσι, απαιτητικοί μπορούσαμε να πούμε, είχαν φτάσει στο ότι έπρεπε να γίνει αυτό το Πανεπιστήμιο. Προσφέρθηκαν μάλιστα χίλιοι μετανάστες Αρκάδες καθηγητές να έρχονται να διδάσκουνε δωρεάν στο Πανεπιστήμιο! Αυτό ήταν ένα πανίσχυρο, ας το πούμε, όπλο υπέρ της διεκδίκησης και υπέρ της ίδρυσης. Έτσι λοιπόν φτάσαμε νομίζω γύρω στο πότε ιδρύθηκε το Προεδρικό Διάταγμα με την διοικούσα επιτροπή τότε τον... από την Καλαμάτα τον γιατρό τον... δεν το θυμάμαι τώρα το όνομά του. Εν πάση περιπτώσει ενός καθηγητού που είχε αναλάβει την διοικούσα επιτροπή, έγινε η Πρυτανεία στο σπίτι του Καρυωτάκη. Ήταν θα έλεγα ένας συμβολισμός του Καλαματιανού Πρύτανη τότε της πρώτης διοικούσας επιτροπής με την Αρκαδία σαν κάτι με την Πολυδούρη με τον Καρυωτάκη, αν νομίζω έχει κάποια… Έγιναν οι σχολές εδώ στην Τρίπολη οι οποίες και από τη μελέτη πρέπει να ήταν σωστές βέβαια, δηλαδή με ποια έννοια; Ότι ήσαντε πρωτοποριακές σχολές, πρωτοϊδρυθείσες! Η αυτή Επικοινωνίας και Τηλεπικοινωνιών νομίζω. 

Τηλεπικοινωνιών.

Η μία, η άλλη Οικονομικά και η τρίτη Πληροφορικής;

Ακριβώς!

Ναι, οι οποίες είχανε και διασύνδεση και με του εξωτερικού πολλές αυτές και καλές, καλή ποιότητα δηλαδή, το status ήτανε υψηλό, έβγαλαν και τους πρώτους μεταπτυχιακούς και νομίζω είναι από τις περιζήτητες θα έλεγα σχολές σε πανελλήνιο επίπεδο. Έγιναν πάλι οι σχολές ανάλογα με την ιστορικότητα της περιοχής. Και εδώ δεν ξέρω γιατί, επειδή είχε ιστορία στα Παιδαγωγικά η Τρίπολη, γιατί δεν έγινε ένα Παιδαγωγικό εδώ, το οποίο σας είπα είχε τις καλύτερες υποδομές, είχε την περιρρέουσα ατμόσφαιρα θα έλεγα της κοινωνίας. Γιατί εδώ οι φοιτητές τόσα χρόνια που διδάσκανε, που ερχόσαντε σε επαφή, το «δασκαλίκι» θα λέγαμε ήταν και «δασκαλομάνα» η περιοχή ήτανε περιρρέον, διάχυτο δηλαδή στην όλη κοινωνία και ξέρανε, ας πούμε, κατά κάποιον τρόπο τις απαιτήσεις των παιδιών, των γονέων, όλο αυτό ήτανε, θα προσέφερε νομίζω αρκετά! Δεν λέμε να μη γίνει αλλού. Ας γινότανε, το πολύ, πολύ εάν ήταν να περιοριστούν, θα προσέφερε και για λόγους ιστορίας νομίζω ότι θα... Όπως για λόγους ιστορίας έγινε το Αθλητι[00:20:00]κό στην Σπάρτη, η Θεατρική Σχολή στο Ναύπλιο λόγω της Επιδαύρου και λοιπά, στη Σπάρτη λόγω του αθλητικού πνεύματος. Και στην Κόρινθο έγινε μία νομίζω πολύ καλή σχολή, η Οικονομία της Εκπαίδευσης. Ένα πρωτοποριακό στις μεθόδους, στα οικονομικά, στο χρήμα, σε πολλά! Προσφέρουν δηλαδή και νομίζω είναι ένα από τα καλύτερα Πανεπιστήμια της χώρας μας. Έτσι έχει και νομίζω ότι πρέπει να εμπλουτιστεί αν θέλαμε να πούμε τι περιμένουμε και τι θα έπρεπε να γίνει όχι τόσο για το προσωπικό μας συμφέρον, δεν υπήρχε κανένα προσωπικό συμφέρον. Στενό προσωπικό συμφέρον θα ήτανε να μην υπάρχει τίποτα να λειτουργεί, γιατί; Θα μπορούσαμε κάλλιστα τα ιδιαίτερα που λέει ο λόγος, θα ήμασταν σε... Ενώ αντίθετα, αλλά πρέπει να είμαστε σύμφωνοι με του Κολοκοτρώνη μιας και φέτος ότι: «Πρέπει να ισιάσουμε το τόπο». «Σε σας», λέει, «μπαίνει» και αυτά ήταν τα κίνητρά μας κυρίως που έτσι παλέψαμε για να ιδρυθεί το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Τώρα, θα μπορούσε κάλλιστα όπως σας επεσήμανα έτσι και λίγο πριν να ιδρυθούν και κάποιες σχολές που το αντικείμενο τους είναι εδώ στην περιοχή. Παράδειγμα, μια Δασική Σχολή εφόσον υπήρχε και στη Βυτίνα Δασική Σχολή, να γίνει η Δασοκομική ή Δασοπονία, η Σχολή της Δασοπονικής. Να γίνει και μια Γεωργική αλλά και Ιατρική Σχολή εδώ. Είπαμε προηγουμένως για τους Αρκάδες οι οποίοι προσφέρανε πάρα πολύ στην ίδρυση, δώσανε μεγάλη ώθηση προς την ίδρυση του Πανεπιστημίου. Και εδώ είναι οι Αρκάδες οι οποίοι είχανε δημιουργήσει το... είχανε ιδρύσει το Νοσοκομείο το Παναρκαδικό το οποίο ήτανε όπως ξέρουμε το καλύτερο των Βαλκανίων! Θα μπορούσε λοιπόν να γίνει και μία Ιατρική Σχολή γιατί υπάρχει και η υποδομή, υπάρχει και η σχετικά μπορώ να πω η γνώση εδώ σ' ένα επίπεδο και υπάρχουνε και όλα τα... Πέρα από αυτό η αποκέντρωση, νομίζω, συμφέρει όλους!

Στο τέλος σάς αφήνει ένα παράπονο που δεν δημιουργήθηκε Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης εδώ στην Τρίπολη;

Εντάξει, οπωσδήποτε, αλλά να μην φανεί ότι είναι προσωπικό, έτσι, επειδή είμαι δάσκαλος. Σας είπα τους λόγους γιατί έπρεπε να γίνει. Τώρα δεν μπορώ να πω. Έπειτα, εφόσον αν δούμε δηλαδή και αυτή την παράμετρο πάλι που είχαμε πει, πιστεύω ότι πολλά παιδιά που φοιτούν στα Παιδαγωγικά της αυτής θα έχουν καταγωγή από εδώ την περιοχή, δηλαδή και τώρα δεν είναι ακόμα αργά νομίζω οι υπεύθυνοι να το δούνε και να το θεραπεύσουν αυτό το πράγμα ή να το...

Ποια χρονολογία ξεκινήσανε οι αγώνες για να μην μεταφερθεί η Παιδαγωγική Ακαδημία Δημοτικής Εκπαίδευσης από την Τρίπολη στην Πάτρα;

Οι αγώνες αυτοί πρέπει να είχανε γίνει... Η Ακαδημία καταργήθηκε το 2004;

Όχι, τέλη δεκαετίας του '80 η Παιδαγωγική Ακαδημία ως λειτουργία.

Ναι, λειτουργία τέλη του '80. Εντάξει, ταυτόχρονα με το που ανωτατοποιήθηκαν οι Ακαδημίες, λειτουργούσαν παράλληλα και τα Παιδαγωγικά Τμήματα και οι Ακαδημίες. Οπότε αυτομάτως όταν μοιραία, μοιραία θα ερχόταν, φαινόταν ότι αυτό το θέμα θα λήξει κάποτε αφού θα κλείσουνε οι Ακαδημίες, ταυτόχρονα και όταν λειτουργούσαν ακόμα οι Ακαδημίες, είχαμε «ψιλιαστεί» ας πούμε ότι θα τελειώσει με το που θα βγάλουνε τους πρώτους φοιτητές τα Παιδαγωγικά Τμήματα.

Είχατε συναντήσει και άλλους δασκάλους στον αγώνα σας να μη φύγει η Παιδαγωγική Ακαδημία;

Βεβαίως, πάρα πολλοί! Ο Μπέτσας ο Νικήτας ήτανε δάσκαλος και αυτός και όλοι οι δάσκαλοι, ας πούμε, άλλος λιγότερο, εντάξει μπορεί να ήμασταν κάποιοι πιο προωθημένοι αλλά το σύνολο πιστεύω... Ήταν και ο πατέρας σου ο Αποστολόπουλος ο Χρήστος, ο οποίος είναι και φίλος μου και ο οποίος ήμασταν μαζί και στον συνδικαλισμό του Συλλόγου των δασκάλων της Τρίπολης και αυτός πάλευε οπωσδήποτε! Όλοι παλεύαμε δηλαδή όλοι, άλλος λιγότερο, άλλος περισσότερο.

Πάντως σε προηγούμενα λεπτά μας είπατε πως όλη η κοινωνία της Τρίπολης, της Αρκαδίας και της Πελοποννήσου γενικότερα είχανε «αγκαλιάσει» αυτή την προσπάθεια να μην φύγει η Παιδαγωγική Ακαδημία.

Βέβαια, πάρα πολύ! Γίναν μεγάλες κινητοποιήσεις! Τότε θυμάμαι ήταν και δήμαρχος ο Κωσταντόπουλος ο Δημήτρης και αυτός, ο Λαμπρόπουλος ένας δημοτικός σύμβουλος ήταν αυτός, ήταν πάρα πολλοί, δεν μπορώ τώρα να τους θυμηθώ όλους αλλά είναι πάρα πολλοί! Υπάρχει και ο τύπος τότε, τα «Καθημερινά Νέα» του Καρύδη του Βασίλη είχε σχεδόν αναλάβει το...  

Την δημοσιογραφική κάλυψη.

Την δημοσιογραφική κάλυψη ακριβώς, ας πούμε, στις καταλήψεις που κάναμε, στις πορείες, στις διαμαρτυρίες, στις απεργίες. Είχαμε φτάσει και κάναμε και απεργία για αυτό το θέμα! Καταλάβατε; Δηλαδή ήταν σκληρός δηλαδή λίγο ο αγώνας! Και θα μου πείτε, κρίνοντάς το και από απόσταση τώρα χρονική, θα έπρεπε να είχε γίνει και νωρίτερα το Πανεπιστήμιο. Από την στιγμή που είχαν ανωτατοποιηθεί, γιατί καθυστέρησε νομίζω και μια δεκαετία ίσως και παραπάνω. Καταλάβατε γιατί; Όπως να το κάνουμε αλλιώς να γίνει ένα αυτό και αλλιώς με καθυστέρηση, γιατί όπως βλέπουμε τώρα η παιδεία και γενικότερα το πτυχίο έχει «πληθωρίσει» θα έλεγα. Έτσι δεν είναι; Όταν δηλαδή δόθηκε, ήτανε μετά και οι φοιτητές που βγαίνανε στην ανεργία περισσότερο, καταλάβατε τι θέλω να πω; Αλλά εν πάση περιπτώσει η γνώση είναι και αυτοσκοπός δηλαδή και μπαίνει παντού, δεν μπαίνει μόνο στο διορισμό θα λέγαμε ή στο αυτό, ξέρω γω; Νομίζω ότι...

Πάμε τώρα λίγο πίσω χρονικά. Θέλω να μου πείτε την ακριβή ημερομηνία γεννήσεώς σας.

Τον Αύγουστο του 1953.

Θυμόμαστε ημερομηνία;

29 Αυγούστου.

Και σε ποιο μέρος γεννηθήκατε;

Στο χωριό μου, στο σπίτι το πατρικό!

Έχετε ακούσει αν υπήρχαν οι διάφορες μαίες στο χωριό Μυγδαλιά;

Ναι, ναι, ναι, υπήρχε η μία η Μάρω η λεγόμενη τότε εκεί που μας ξεγέννησε όλους.

Θα ήθελα τώρα να μου παρουσιάσετε τους γονείς σας.

Ο πατέρας μου ήτανε μπακάλης στο χωριό, ήτανε όμως για την εποχή του σπουδαγμένος θα έλεγα. Είχε τελειώσει το σχολαρχείο. Το σχολαρχείο τότε δεν ξέρω πόσο ήτανε, τρεις τάξεις νομίζω μετά το δημοτικό αλλά θεωρείτο αρκετά δηλαδή, μεγάλο προσόν μόρφωσης, μεγάλη μόρφωση για την εποχή του. Η μητέρα μου χωριάτισσα εκεί, ήτανε οικιακά. Εντάξει, δεν ήταν κάτι το ιδιαίτερο ούτε... Αλλά ήμασταν και πέντε αδέρφια, οπωσδήποτε καταλαβαίνετε δύσκολες οι εποχές οικονομικά τότε, πάρα πολύ!

Ποιο ήταν το όνομα του πατέρα σας;  

Γεώργιος.

Και ποιες ήταν οι σχέσεις των γονιών με εσάς τα μικρά παιδιά που ήσασταν σε νεαρή ηλικία;

Κοιτάχτε να δείτε, τότε ήτανε μπορούμε να πούμε αυταρχικές όπως και το σχολείο. Το σχολείο τότε «το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο» θα λέγαμε. Αυτά ήταν οι αυθεντίες οι γονείς. Βέβαια, οπωσδήποτε εγώ ήμουνα και λίγο ατίθασος θα έλεγα αλλά εντάξει, μέσα στα πλαίσια της εποχής εκείνης που το παιδί δεν είχε τις ελευθερίες, τα δικαιώματα που έχει τώρα.

Σήμερα ποια είναι τα συναισθήματά σας[00:30:00] για τους γονείς σας;

Εντάξει, πολύ καλά! Η μητέρα μου ήτανε αγράμματη εντελώς βέβαια, είχε όμως τη σοφία της απλής γυναίκας, της απλής χωριάτισσας! Ο πατέρας μου εντάξει ήταν πιο εγγράμματος, πιο δραστήριος, πιο αυτό. Βέβαια το χωριό μας είχε να σου πω είχε... Πώς να το πούμε; Είχε μία τύχη, ατυχία; Είχε τη δημιουργία του Λάδωνα το εργοστάσιο, η όλη αυτή εκεί περιοχή. Θυμάμαι, εγώ γεννήθηκα το '53 όπως σας είπα και θυμάμαι τον απόηχο της κοιλάδας αυτής που είχαμε εκεί και μετέπειτα έγινε το φράγμα και έγινε το εργοστάσιο, η λίμνη αυτά καλυφθήκανε από νερό και αυτή δηλαδή η αλλαγή του γεωγραφικού τοπίου εκεί πέρα και της οικονομίας τότε της αυτής επηρέασε πάρα πολύ την όλη ιστορία και την όλη νοοτροπία, παράδοση. Βέβαια και άλλα χωριά, τι θέλω να πω με αυτό; Ότι χάθηκε ένας πόρος οικονομικός και άρχισαν μετά να μεταναστεύουν οι κάτοικοι. Πολλοί πήγαν στην Αθήνα, όχι εξωτερική μετανάστευση, δεν είχε το χωριό μας εξωτερική μετανάστευση, είχε όμως εσωτερική μετανάστευση. Πάρα πολλοί Αθήνα ,Πύργο, Κόρινθο, Τρίπολη, πάρα πολλοί ήρθαν στην Τρίπολη και έτσι δημιουργήθηκε... Ο μόνος δρόμος δηλαδή που ήμασταν... Να, πώς επηρέασε θέλω να πω... Ο μόνος δρόμος που μας έμενε ήταν τα γράμματα! Είχε μια παράδοση βέβαια στα γράμματα γιατί το χωριό μας είχε και έναν μεγάλο λογοτέχνη διεθνούς φήμης, τον Κώστα Μαρίνη. Αυτός είχε γράψει και υπάρχουν τα βιβλία του «Αντίλαλοι απ' το χωριό μας», «Τα ήθη και έθιμα της Πρωτοχρονιάς» και λοιπά με διάφορα, εκπομπές του αναμεταδίδονταν από το BBC, είχε μεγάλης εμβέλειας και υπήρχε και μία παράδοση. Μετά, όλοι οι δάσκαλοι στο χωριό μου δηλαδή θα έχει πάνω από πενήντα, εξήντα δασκάλους. Σας είπα έγινε αυτή η μεταστροφή γιατί ο ζωτικός χώρος εκεί πέρα απαλλοτριώθηκε, καλύφθηκε από τη λίμνη και δεν έμενε... Ή τέχνες ή γράμματα. Ίσως και αυτό μας έκανε να εκτιμήσουμε πολύ την Ακαδημία που ήταν εδώ, καταλάβατε; 

Κατάλαβα. Μιλήστε μας λίγο για την διατροφή σας σε νεαρή παιδική ηλικία.

Η διατροφή; Στα πρώτα δέκα, δώδεκα χρόνια εννοείται ήταν πολύ αγνή συγκριτικά με... Δεν ήταν βέβαια σε ποσότητα αλλά ποιότητα ήταν, γιατί υπήρχαν τα αυτά εκεί πέρα τα ντόπια προϊόντα όπως ήταν τα φρούτα γενικά, πολύ σταφύλι, κεράσι όλα αυτά και ήταν και το κοτόπουλο, το αυγό ήταν όλα χωριάτικα, η πατάτα τα πάντα! Ήσαντε πολύ, ήταν αρκετό άφθονο κυνήγι, εντωμεταξύ, πάρα πολύ! Πέρδικες, λαγοί υπήρχαν ας πούμε και ψάρια από τη λίμνη, να το καλό που είχε. Είχε βγάλει πολύ ψάρι έβγαλε, κυπρίνους τότε, πέστροφες διάφορα. Ήταν πολύ καλή η διατροφή! Η διατροφή ήτανε άριστη μπορώ να πω!

Σήμερα επισκεπτόσαστε συχνά το χωριό σας, τη Μυγδαλιά;

Ναι, εγώ παλιότερα πιο συχνά. Τώρα αραιώνουμε λίγο. Βέβαια, έχω, διατηρώ το πατρικό σπίτι εκεί και τον κήπο ακόμη παλεύω, έτσι, όχι συστηματικά γιατί είναι απόσταση. 

Τι συναισθήματα έχετε για το χωριό σας;

Πιστεύω, όπως έχουν όλοι οι άνθρωποι, τα καλύτερα δηλαδή, δεν μπορώ να πω ότι... Εντάξει οι κοινωνίες έχουν, λυπάμαι τώρα γιατί έχει ερημώσει κατά κάποιον τρόπο ενώ τότε σας είπα που ήμουν παιδί στο Δημοτικό υπήρχαν εκατόν πενήντα παιδιά, καταλαβαίνετε. Οι κάτοικοι τότε ήταν γύρω στους χίλιους και τώρα δεν είναι πενήντα, εξήντα, ξέρω γω, εβδομήντα, πόσοι θα είναι;

Ποια είναι η σχέση σας με τη φύση;

Με τη φύση, μου αρέσει πολύ η φύση! Πάρα πολύ! Έχω φυτέψει πολλά δέντρα τα οποία... Και εδώ υπάρχει και μία παρεξήγηση πολλές φορές. Καλύτερα να μην ξέρεις τίποτα παρά να ξέρεις τα μισά. Το δέντρο πολλοί είναι που πολλές φορές λένε να μην το... Είδατε τι έγινε που δεν κόβανε τα κλαδιά ή δεν τα κλαδεύανε στο Μάτι. Όταν το δέντρο είναι σε καλή θέση, σε τοποθεσία και ανάλογα τον τόπο και το είδος, είναι «θείο δώρο». Όταν όμως βλάπτει, είναι επικίνδυνο, πρέπει να κοπεί! Δεν υπάρχει η αρχή κάθε δέντρο δηλαδή είναι και... Εντάξει, ναι, σε γενικές αρχές αλλά σε ειδικές περιπτώσεις όμως δεν πρέπει να φειδόμαστε, γιατί η ζημιά γίνεται μεγαλύτερη. Δεν ξέρω αν με καταλαβαίνετε τι θέλω να πω. Και παράδειγμα τώρα στις διακοπές του ρεύματος που έγινε με τις χιονοπτώσεις, τις τελευταίες χιονοπτώσεις τώρα.

Θέλει μια διαρκή φροντίδα το δέντρο και ο κήπος, οτιδήποτε.

Βέβαια ναι, ναι, όλα!

Πάμε τώρα στην σχολική σας φοίτηση στο Δημοτικό στη Μυγδαλιά. Μιλήστε μας, πρώτα απ' όλα θα ήθελα να μου περιγράψετε το σχολικό κτήριο του Δημοτικού.

Το κτήριο είναι επειδή είναι σε πλαγιά το πάνω είναι σαν ημιυπόγειο, όχι ημιυπόγειο, ισόγειο θα λέγαμε, από την πλευρά της πλατείας και πάνω είναι πάλι ισόγειο δηλαδή έρχεται. Ένα διώροφο κτήριο, ας το πούμε, με τέσσερις αίθουσες. Σας είπα ότι ήταν τετραθέσιο και πολύ παλαιότερα υπήρχαν ακόμη περισσότερος κόσμος. Πριν την δημιουργία της λίμνης, της τεχνητής λίμνης εκεί πέρα, το χωριό μπορεί να είχε και τετρακόσιους μαθητές δηλαδή στο Δημοτικό. Εντάξει, εκεί έτυχε να έχω έναν μπάρμπα δάσκαλο, αδερφό της μητέρας μου, αυτό είχε τα θετικά του, είχε και τα αρνητικά του. Καταλαβαίνετε. Εντάξει, για να μην πουν ότι με αυτώνει, ξέρω εγώ, είχα συνεχή έλεγχο και πολλές φορές. Εντάξει, τότε ήταν αλλιώς η εκπαίδευση δηλαδή, δεν είχαμε χώρο να παίξουμε μπάλα. Την μπάλα την απαγόρευαν σχεδόν. Ούτε τους χώρους, ούτε τη νοοτροπία ενώ τώρα διδάσκεται, ας πούμε, και στο σχολείο. Θέλω να πω ήτανε άλλες... Βέβαια αυτές εγώ ήμουνα πολύ «ξύπνιος» μαθητής θα μπορούσα να πω. Δεν μπορώ να πω, δεν το λέω με αυτό, γιατί και αυτό με είχε κάνει το μαγαζί του πατέρα μου δηλαδή, γιατί δεχόμουνα τρομερές αυτές. Και λογαριασμούς έπρεπε να κάνω και μνήμη να εξασκώ, γιατί ερχότανε περισσότεροι και, ξέρω εγώ, όταν έμενα στο μαγαζί γιατί ο πατέρας μου ήτανε εκτός από το μαγαζί, ήταν και εργάτης ήταν και αμπελουργός, είχαμε το αμπέλι, είχε πολλές δραστηριότητες και κάπου κάπου βοηθάγαμε και εμείς σαν μικροί, ας πούμε. Είχαμε και ένα περιβόλι παρά στις όχθες της λίμνης εκεί αφήσει, με πηγές νερό που ερχόταν αυτό και αυτή η απόσταση ήταν τέσσερα πέντε χιλιόμετρα. Κάθε σχεδόν όταν ήτανε η παραγωγή, πηγαίναμε κάτω φορτωμένο ένα μουλάρι που μας είχανε δώσει αποζημίωση τότε από τους Γερμανούς γιατί μας είχαν φάει δυο τρεις αγελάδες οι Γερμανοί και μας το είχανε δώσει και το φορτώναμε όταν σχολάγαμε κάποιες ημέρες, τότε ήταν πρωί και απόγευμα το σχολείο προλάβαμε. Μετά όταν καμιά φορά δηλαδή το απόγευμα ή μέχρι το μεσημέρι πηγαίναμε κάτω στο περιβόλι φουσκί και φορτώναμε τα προϊόντα. Δηλαδή το περιβάλλον ήταν ευνοϊκό για την εκπαίδευση για μένα, ας πούμε, από πλευράς ερεθισμάτων. Εντάξει, κάποια είπαμε άλλα αυτά, τότε η Παιδαγωγική δεν ήτανε και η καλύτερη όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων. Δεν είναι δηλαδή, αλλά εντάξει, τελειώσαμε εκεί πέρα, φύγαμε μετά.

Τι άλλα παιδικά παιχνίδια παίζατε με την παρέα σας;

Παιχνίδια εκτός από το ποδόσφαιρο, που τότε παίζαμε με ένα πλαστικό μπουκάλι, μ' ένα κονσερβοκούτι, δεν είχ[00:40:00]αμε, παίζαμε την αμπάριζα, παίζαμε τα τρίγωνα με αμύγδαλα κυρίως εκεί, παίζαμε το κρυφτό, τα συνηθισμένα παιχνίδια που παίζανε όλα τα παιδιά.

Εκδρομές ή περιπάτους σε ποια μέρη συνήθως πηγαίνατε; 

Στο δημοτικό εννοείτε;

Στο δημοτικό.

Είχαμε κάτι εξωκλήσια, τον Άγιο Θόδωρα πηγαίναμε κυρίως την Πρωτομαγιά εκεί, πηγαίναμε στις Ράχες που λέγαμε μια τοποθεσία εκεί που έχει μεγάλη θέα. Παρ' ότι δεν θυμάμαι εάν πηγαίναμε, έχει και ένα αρχαίο ιερό, το ιερό της Γλανιτσιάς εκεί το χωριό μου, το οποίο έχει ναό ο οποίος δεν είναι ταυτοποιημένος σε ποιον θεό ανήκε. Πολλοί λένε ότι είναι της Ήρας, άλλοι του Πάνα και άλλοι της Αρτέμιδος. Εκεί γίναν ανασκαφές το '36, δούλευε και ο πατέρας μου εργάτης και μου τα έλεγε από δύο Γάλλους Αρχαιολόγους της Γαλλικής Ακαδημίας, βρεθήκανε δύο κεφαλές, μία μαρμάρινη και μία μπρούτζινη αγάλματος, οι οποίες υπάρχουν στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Είναι πολύ σπουδαίες, εκεί είναι ένας ωραίος πάλι τόπος και χρειάζεται, ας πούμε, περαιτέρω αξιοποίηση. 

Με τι ρούχα πηγαίνατε σχολείο στο δημοτικό;

Πολλές φορές και ξυπόλητοι! Εντάξει τα ρούχα τότε ήταν τα «ντρίλινα» τα λεγόμενα. Σιγά σιγά, δεν είχαμε την πληθώρα που έχουμε τώρα ούτε τα καλούδια τα σημερινά.

Πριν από λίγα λεπτά μας είπατε πως είχατε σχολείο στο δημοτικό και το πρωί και το απόγευμα. Θυμόσαστε εάν λαμβάνατε σχολικό συσσίτιο;

Ναι, ναι, μία περίοδο λειτουργούσε σχολικό συσσίτιο. Υπήρχε μαγείρισσα και τρώγαμε κυρίως, εντάξει, τότε είχε καλό φαγητό για την εποχή μας γιατί σας είπα, ήταν δύσκολες οι εποχές. Χρειαζόταν, μας το προσέφερε αυτό, ήταν το κίτρινο τυρί και το γάλα αυτά υπήρχαν και εντάξει, σιτιζότανε ο πολύς κόσμος, τα περισσότερα παιδιά.

Και με ποιον τρόπο θερμαινόντουσαν οι σχολικές αίθουσες;

Τότε κουβαλάγαμε τα ξύλα. Κάθε παιδί, ήταν οι ξυλόσομπες, δεν υπήρχε άλλος τρόπος θέρμανσης και έπρεπε κάθε παιδί να πάει ένα φόρτωμα ξύλα τότε και τα πηγαίναμε εκεί και τα κόβαμε εκεί, έβαζε ο δάσκαλος τα μεγαλύτερα παιδιά με το πριόνι. Τότε δεν υπήρχαν ακόμη στις αρχές και αλυσοπρίονα, μετά βγήκανε τα αλυσοπρίονα, κοβότανε μέχρι αυτό, μετά τώρα πετρελαιόσομπες και ένα διάστημα και δεν ξέρω τώρα αν υπάρχει καλοριφέρ νομίζω.

Και με ποιον τρόπο φωτιζόντουσαν οι αίθουσες;

Είχε το καλό, ας πούμε, της αυτής εδώ εμείς προλάβαμε το ηλεκτρικό γιατί επειδή έγινε το εργοστάσιο του Λάδωνα στην περιοχή μας και μας είχε αυτό, ηλεκτροδοτήθηκε από τα πρώτα χωριά της Ελλάδος, οπότε όταν πρωτοπήγαμε εμείς στο σχολείο, είχαμε το ηλεκτρικό.

Το ηλεκτρικό φως. Γινόντουσαν αθλητικοί σχολικοί αγώνες;

Ναι, ναι, ναι βεβαίως! Γινόντουσαν εκεί εντάξει και με δυσκολίες γινόντουσαν κυρίως τα γύρω χωριά, όχι σε μεγάλη εμβέλεια. Ένα, δύο, τρία το πολύ χωριά με τα σχολεία και γινόντουσαν και οι Γυμναστικές Επιδείξεις κάθε τέλος, οι οποίες γινόσαντε αγώνες ενδοσχολικοί με τα τσουβάλια τότε, μπαίναμε σ' ένα τσουβάλι και ποιος θα βγει πρώτος σε πενήντα, εκατό μέτρα, ξέρω 'γω. Μετά η αυγουλοδρομία, βάζαμε ένα κουτάλι στο στόμα και ένα αυγό πάνω και τρέχαμε ποιος να μην του πέσει και άλλες τέτοιες, το δρόμο, το πήδημα αυτά τα κλασικά τα αγωνίσματα αλλά δύσκολα, δεν υπήρχε υποδομή. Στο τσιμέντο σχεδόν κάτω στο ξερό χώμα, ούτε σκάμμα είχαμε.

Υπήρχε ανταγωνισμός ποιος θα κερδίσει τους αγώνες από τα παιδιά του ενός χωριού με τα παιδιά των άλλων χωριών;

Οπωσδήποτε, ήτανε θέμα τιμής! Οπωσδήποτε.

Μιλήστε μας για τον εκκλησιασμό μέσα στο σχολείο.

Ναι, ο εκκλησιασμός σχεδόν ήτανε υποχρεωτικός κάθε Κυριακή. Αυτό κατά κάποιον τρόπο το υποχρεωτικό δεν ξέρω, έπρεπε εντάξει σ' ένα βαθμό, αλλά για τα παιδιά η υποχρέωση το Σαββατοκύριακο και κουρασμένα και αυτά ήτανε λίγο έτσι κατά κάποιον τρόπο όχι τόσο που θα έπρεπε να είναι με τη θέλησή τους, με το αυτό. Τα Θρησκευτικά, πώς να το πούμε τότε; Ήτανε λίγο επιβαλλόμενα, δεν ήσαντε προαιρετικά έτσι να αυτώσει, και αυτό βέβαια όπως και σε όλα μωρέ τα μαθήματα και τα Μαθηματικά τότε δεν γινόντουσαν με διαφορετική γιατί... Επειδή όπως σας είπα νωρίτερα, εγώ είχα κάνει και κάποιες συνεργασίες με κάποιους πανεπιστημιακούς και ειδικά στην διδασκαλία των Μαθηματικών και βλέπαμε πόσο λάθος ήτανε το σύστημα με το συμβολισμό, τον αυστηρό συμβολισμό και γιατί αποτυγχάνουνε τα παιδιά κυρίως στα Μαθηματικά. Ενώ τα Μαθηματικά αν τα δώσεις με κατάλληλο τρόπο και βγαλμένα από τη ζωή, να λύνουνε προβλήματα της ζωής, κανένα μάθημα δεν είναι, το ίδιο και τα Θρησκευτικά. Θα μπορούσαν κάλλιστα να γίνουνε βιωματικά. Από την... Ήτανε κατά κάποιον τρόπο αυτό, εντάξει εγώ θυμάμαι μικρός πήγαινα και στο ψαλτήρι επειδή διάβαζα καλά, ο παπάς εκεί γείτονας και το σπίτι μου κεντρικό στην πλατεία περίπου, μ' έπαιρνε και διάβαζα. Ειδικά τα απογεύματα, εκεί ένιωθα ένα δέος διαφορετικό! Όπως και στα μοναστήρια. Το μοναστήρι της Κερνίτσας που είναι κοντά, εκεί πήγαινα με την μητέρα μου. Είχαμε στη Νυμφασία μια αδερφή του πατέρα μου έμενε εκεί παντρεμένη και πηγαίναμε με τη μητέρα μου πολλές φορές, κάθε τόσο το καλοκαίρι με τo μουλάρι, τους πηγαίναμε διάφορα αυτά και μας δίνανε αυτοί άλλα και περνάγαμε από το μοναστήρι της Κερνίτσας που ήταν στην διαδρομή, στην πορεία. Μέναμε εκεί, εκεί ένιωθα το μεγαλείο του Θείου! Ένα τέτοιο δηλαδή, κατά κάποιον τρόπο δηλαδή που σε ανεβάζει και ηθικά! Τώρα ο εκκλησιαστικός, ο καταναγκαστικός αυτό δεν ξέρω κατά πόσο... Αυτό ήταν γενικά.

Και θα ήθελα να μου μιλήσετε και για τις σχολικές παρελάσεις. Πώς εορτάζατε τις διάφορες εθνικές εορτές μέσα από το σχολείο σας;

Εντάξει στις εθνικές γινότανε τότε εθνική εορτή και η 28η αλλά περισσότερο η 25η. Η 28η γινότανε με παρελάσεις αλλά και με θεατρικά σκετσάκια, ποιήματα, ήταν δηλαδή ξεκίναγε πριν ένα μήνα περίπου, ανέθετε ο δάσκαλος στο κάθε παιδί το ποίημα και αναλάμβανε και κάποιο ρόλο θεατρικό στα σκετς τα οποία γινόσαντε με επισημότητα. Ερχόταν όλο το σχολείο, ήτανε πολύ ωραίο!

Πάμε τώρα στην σχολική σας φοίτηση στο εξατάξιο γυμνάσιο. Είπατε πριν από λίγα λεπτά ότι ξεκινήσατε ένα τμήμα στο Βαλτσεσινίκο και μετά αναγκαστήκατε λόγω απόστασης...

Ναι. Τον πρώτο χρόνο είπαμε Βαλτεσινίκο. Μετά Βυτίνα και τον τρίτο χρόνο στο 2ο Γυμνάσιο της Τρίπολης, γιατί είχε την καθημερινή επικοινωνία με λεωφορείο το χωριό με Τρίπολη. Εκεί είπαμε ότι είχα και τον κύριο Βαγγέλη Μαντζουράνη καθηγητή, ο οποίος μας έδωσε αρκετές γνώσεις και κυρίως την ανθρωπιά του, θα έλεγα. Όπως και άλλοι καθηγητές, ήταν ένα πολύ συγκροτημένο, ας το πούμε, γυμνάσιο και λύκειο για την εποχή. Τότε ήταν εξατάξιο γυμνάσιο, δεν υπήρχε λύκειο.

Και μένατε στην Τρίπολη;

Ναι, στην Τρίπολη μ' ενοίκιο, έτσι μικρό ενοίκιο, στον νονό μου, που ήταν επί της Μαινάλου εκεί ένα σπίτι. Ήτανε βέβαια τότε και λίγο, πώς να το πούμε; Φοράγαμε το καπέλο, ένα διάστημα, την κουκουβάγια, μετά το σήμα, υπήρχε μια πειθαρχία! Τώρα βέβαια, εντάξει, για τις εποχές δεν μπορούμε να τα [00:50:00]κρίνουμε και εύκολα, εκτός ορισμένα δηλαδή πράγματα τα οποία αποδεδειγμένα δεν ήταν... όπως η βία. Η βία δεν δικαιολογείτο! Για οποιοδήποτε, βία και για καλό, όπως είπαμε για τον εκκλησιασμό. Ο εκκλησιασμός πρέπει να είναι αυθόρμητος, πρέπει να δημιουργηθεί όπως και όλα, να συνδεθεί με την ζωή.

Τι εντυπώσεις σας έκανε η εικόνα της Τρίπολης όταν την πρωτοαντικρίσατε;

Ναι, ναι, εντάξει οπωσδήποτε από ένα χωριό μου έκανε μεγάλη εντύπωση! Έβλεπα τότε τις πινακίδες τις διαφημιστικές το βράδυ, στο Γαλαξία, στο Παλλάδιο πάνω από του Σταυρόπουλου το αυτό... Εντάξει, οι συνθήκες δεν ήταν και τόσο άριστες γιατί ήμασταν μακριά από το σπίτι μας. Έπρεπε να τελειώσουμε δύο η ώρα, δύο η ώρα να τελειώσουμε, συνήθως που τελείωνε το σχολείο, να πάμε στο σπίτι να μαγειρέψουμε και με την γκαζιέρα τότε. Να μαγειρέψουμε να γίνει το φαγητό τρεις, καταλαβαίνεις, και μετά πάλι να διαβάσεις. Εγώ εντωμεταξύ τα καλοκαίρια για να ανταπεξέλθει οικονομικά ο πατέρας μου, δουλεύαμε. Δουλεύαμε εδώ στην Τεγέα στα βύσσινα, στα κεράσια πολλές φορές πηγαίναμε και στην Βόχα, στην Βόχα της Κορινθίας εκεί σταφίδα η «ροζακιά» και ήταν δηλαδή σκληρές οι εποχές! Δύσκολες οι εποχές! Και για αυτό δεν υπήρχε δηλαδή... Οι γέφυρες πίσω ήταν κομμένες, δεν υπήρχε να... Και ο κάμπος ο εύφορος, γιατί τότε του πατέρα μου θυμάμαι μας πήρανε σαράντα στρέμματα, δεν υπήρχε περίπτωση πίσω να... Ήτανε μονόδρομος η ενασχόληση με τα γράμματα! 

Τι καιρικές συνθήκες επικρατούσανε στην Τρίπολη εκείνα τα χρόνια;

Ήταν περισσότερη βροχή και χιόνι. Ήτανε λίγο διαφορετικές απ' ότι σήμερα.

Στις μεγαλύτερες τάξεις του γυμνασίου ποιος ήταν ο τρόπος διασκέδασής σας;

Διασκέδαση, τότε πάλι σας είπα εκεί στη γειτονιά παίζαμε, στη γειτονιά παίζαμε με τα παιδιά μπάλα. Του Αϊ-Γιαννιού θυμάμαι με τις φωτιές που πηδάγαμε, ήτανε ένα έθιμο πολύ έτσι διαδεδομένο εδώ στην πόλη και εντάξει, πηγαίναμε και στον Παναρκαδικό τότε καμιά φορά στο γήπεδο. Αυτά ήταν κυρίως...

Στο γυμνάσιο συμμετείχατε σε σχολικούς αθλητικούς αγώνες;

Σχολικούς αθλητικούς αγώνες, όχι δεν ήμουνα στον αθλητισμό, ήμουνα όμως στο χορευτικό όμιλο. Εκεί συμμετείχαμε που το Γυμνάσιο έκανε πολλές φορές στην 25η Μαρτίου χορεύαμε στην πλατεία τότε με τις εθνικές στολές. Εκεί... Αθλητικούς αγώνες, γινόντουσαν αλλά δεν είχα πάρει μέρος, όχι, δεν θυμάμαι να είχα πάρει.

Και καθώς περνούσαν τα χρόνια μας είπατε πριν από λίγο πως επιλέξατε την Παιδαγωγική Ακαδημία της Τρίπολης για οικονομικούς κατά βάση λόγους. Πείτε μας, τι πρωτοσκεφτήκατε όταν γίνατε σπουδαστής στην Ακαδημία Τρίπολης; Ποια ήταν τα συναισθήματά σας;

Τα συναισθήματά μου ήταν σ' ένα βαθμό οπωσδήποτε καλά, θετικά, γιατί τότε ήτανε σχεδόν η εισαγωγή μεγάλο πράγμα δηλαδή! Ήταν το 90% της επιτυχίας από τη μία. Από την άλλη όμως, σας λέω πλην αυτού του καθηγητού που είχε το διδακτορικό του και ήξερε, έβλεπα και λίγο όχι τόσο επίπεδο στην αρχή. Όσο πέρναγε ο χρόνος, οπωσδήποτε εντάξει, είχανε έρθει, σας είπα, και της Αθήνας αυτοί οι καθηγητές εκεί πέρα και ανεβάσανε λίγο το επίπεδο. Δεν τα βρήκα δηλαδή τόσο όσο περίμενα, όσο φανταζόμουνα, καταλάβατε; Ωστόσο όμως σιγά σιγά με κέρδισε, όταν μπήκα μέσα στο χώρο αυτής της επιστήμης μου άρεσε πάρα πολύ και σας είπα, είδα δηλαδή γιατί ήταν και υποτιμημένο το επάγγελμα του δασκάλου. Με την ανωτατοποίηση που έγιναν τέσσερα χρόνια, άρχισε γιατί το θεωρούσαμε και δική μας κατάκτηση αυτό με τους αγώνες μας, άρχισε πια να παίρνει, και μάλιστα πολλές φορές ήτανε από τις υψηλότερες βάσεις που απαιτούσε η εισαγωγή, τα Παιδαγωγικά. Άρχισε να παίρνει κύρος, να παίρνει και κάποια οικονομική αυτή, αλλά κυρίως κύρος, και μετά ασχολήθηκα και με την έρευνα όπως σας είπα με κάποιους καθηγητές εκεί στο Πανεπιστήμιο και αυτό μου έδωσε και το εφαλτήριο να γίνω και σχολικός σύμβουλος! Υπηρέτησα στην Αμαλιάδα εκεί.

Η διαδικασία των σχολικών εξετάσεων σας άγχωνε;

Ναι, αλλά επειδή κατά κάποιον τρόπο «το είχα» όπως το λέμε σήμερα, τις έλεγχα δηλαδή, δεν με άγχωνε και πολύ, εκτός από ορισμένους καθηγητές οι οποίοι, πώς να το πούμε; Ήσαντε λίγο και αυτοί όπως είπαμε πιεστικοί έτσι και είχανε κάνει το μάθημά τους, κυρίως τα Μαθηματικά, έτσι πιο σκληρά, πιο αυστηρά.

Θυμόσαστε να μας πείτε κάποια ονόματα από τους καθηγητές που είχατε στην Παιδαγωγική Ακαδημία;

Στην Παιδαγωγική Ακαδημία ναι, βέβαια. Ο διευθυντής που ήτανε ο Κίτσος και μετά ένας συνδιευθυντής, θα έλεγα, «παλεύανε» εκεί ποιος θα πάρει την διεύθυνση, ο Κουρβέλος. Γιάννης Χαραλαμπόπουλος από την Καλαμάτα, ο Μιχάλης ο Σπανός, ο Κασιώλας, ήσαντε διάφοροι. Εκτός ετούτου ήσαν και διάφοροι καθηγητές από το Γυμνάσιο που κάνανε κάποια μαθήματα, μαθήματα στην Ακαδημία.

Περιγράψτε μας, πώς ήτανε το κτήριο της Ακαδημίας;

Το κτήριο είναι ένα διώροφο κτήριο, με σκαλάκια το ισόγειο, κάτω εκεί είχε τις αίθουσες κυρίως των προτύπων δημοτικών και πάνω ήσαντε οι αίθουσες, δύο αίθουσες και το αμφιθέατρο, γινόταν ενιαίο. Είχε στη μέση αυτό και άνοιγε. Το γραφείο των καθηγητών και του διευθυντή πάνω, αλλά επειδή ήσαντε πολλοί οι σπουδαστές, είχε νοικιαστεί και μια πολυκατοικία δεξιά, όπως βλέπουμε την Ακαδημία και εκεί ήσαντε τα τμήματα, ήτανε το κάθε τμήμα. Εκεί πρέπει να ήσαντε πέντε έξι τμήματα.

Και κάνατε και διάφορες δειγματικές διδασκαλίες;

Ναι, βέβαια, πρακτικές. Οι διδακτικές διδασκαλίες ήτανε στο πρόγραμμα. Στο πρώτο έτος νομίζω παρακολουθούσαμε τους δασκάλους πως κάνουνε το μάθημα και στο δεύτερο διδάσκαμε κάποια, σχεδόν όλα τα αντικείμενα, Μαθηματικά, Γλώσσα, όλα, Γυμναστική, Ζωγραφική.

Εδώ, σε σχολεία της περιοχής;

Κυρίως τα σχολεία των προτύπων της Ακαδημίας μέσα, αλλά και σε άλλα σχολεία βέβαια. Για μια εβδομάδα, ξέρω γω, πηγαίναμε έξω και είχαμε όλο το πρόγραμμα της τάξης.

Ως σπουδαστής ποιο ήταν το φαγητό σας;

Το φαγητό μας δίναν τότε κάποια κουπόνια. Ένα διάστημα λειτουργούσε εστιατόριο στα υπόγεια της Ακαδημίας, τα ημιυπόγεια. Το φαγητό κάλυπτε ένα γεύμα, το μεσημεριανό γεύμα. Στο σπίτι είχαμε κάτι, ας πούμε, τρώγαμε ή έξω ή στο σπίτι το βράδυ.

Η διασκέδασή σας μετά ως σπουδαστής στην Τρίπολη;

Εντάξει, ήταν τα πάρτι τότε την εποχή εκείνη, τι άλλο ήταν[01:00:00]ε; Το ποδόσφαιρο πάλι όπως σας είπα πέρα σ' αυτό, εντάξει, μπαίναμε και σε καμιά χορωδία, αυτά, εκδρομές αυτώναμε, εμείς πηγαίναμε και στο χωριό τις διακοπές δηλαδή οι οποίες εκεί στο χωριό ήταν το συνηθισμένο. Βοήθεια εκεί στο σπίτι, καμιά βόλτα, κάνα πανηγύρι στο χωριό, αυτά. Να σας πω ότι, επειδή με ρωτήσατε για τις πρακτικές ασκήσεις, είχα αποσπαστεί στο Παιδαγωγικό της Πάτρας και ήμουνα υπεύθυνος για τις πρακτικές ασκήσεις των σπουδαστών ένα διάστημα, όμως μετά περνάω και στη μετεκπαίδευση και προτίμησα τη μετεκπαίδευση από το αυτό. Εντωμεταξύ, στην Πάτρα δεν με βόλευε τότε γιατί η οικογένεια ήταν εδώ και ή θα έπρεπε ή να την πάρω εκεί, πράγμα που θα δυσκόλευε τα παιδιά γιατί είχαν αρχίσει τότε τα αυτά για τις πανελλήνιες, τις προετοιμασίες και εξαναγκάστηκα, ας πούμε, να πάω πάλι Αθήνα και να έρθω γιατί μετά εκεί ήταν θέμα χρόνου εμένα να συνεχίσω την πανεπιστημιακή καριέρα.

Τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργηθεί, έχει γίνει κάποιο reunion με τους σπουδαστές, φίλους σας στην Ακαδημία;

Έχουμε να συναντηθούμε εννοείτε;

Ναι.

Έχουμε να συναντηθούμε τώρα καμιά δεκαετία περίπου. Γινόταν τακτικά, τώρα δεν ξέρω ίσως αραιώσαμε και λίγο, μεγαλώσαμε και λίγο, ωστόσο όμως υπάρχει πάντα ένα δίκτυο θα έλεγα, κάποια τηλέφωνα που υπάρχουν μεταξύ μας και μπορεί κάποια στιγμή να...

Ποια χρονολογία μπήκατε στην Ακαδημία της Τρίπολης;

Στην Ακαδημία μπήκα το '71.

Και ήτανε διετής η φοίτηση;

Ναι, διετής.

Καθώς πετύχατε τα δύσκολα χρόνια για την Ελλάδα τα χρόνια της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών, είχατε καταλάβει αν υπήρχε κάποια μορφή επιβολής της Χούντας και έλεγχος στην Ακαδημία;

Εντάξει, οπωσδήποτε. Όπως παντού, υπήρχε και εκεί.

Είχατε μήπως δει κάποια κάδρα με τον φοίνικα, τον θυρεό της Χούντας;

Πιστεύω ναι, ότι θα υπήρχανε, δεν είχα δώσει και μεγάλη σημασία. 

Γενικότερα, ποια είναι τα συναισθήματα και οι σκέψεις που κάνετε για το επάγγελμα του δασκάλου, το επάγγελμα το οποίο ακολουθήσατε στην πορεία της ζωής σας;

Είπαμε, είναι ένα βασικό, βασικότατο επάγγελμα στην διαμόρφωση της κοινωνίας και στην πρόοδο. Είναι το Α και το Ω θα έλεγα της ανθρώπινης ζωής! Αλλά πρέπει να προσεχθεί απ' όλους, όχι τόσο οικονομικά όσο να περιχαρακωθεί και να... από φωτισμένους δασκάλους και ηγέτες να δοθούν τα κατάλληλα προγράμματα, οι κατάλληλες μεθόδους και όπως άλλωστε έχει λεχθεί αυτό, οι μεγάλοι δάσκαλοι της ανθρωπότητας, ο Χριστός μας, ο Πεσταλότσι, ο Μοντεσκιέ και άλλοι πάρα πολλοί δηλαδή, ειδικά ο Πεσταλότσι ο οποίος είπε ότι «η αγωγή πρέπει να γίνεται από τη ζωή, με τη ζωή και για τη ζωή». Όταν αυτά επικρατήσουν, νομίζω λύνονται αν όχι όλα, τα περισσότερα προβλήματα της ανθρωπότητας, του ανθρώπου.

Και τι δύναμη αντλείτε όταν έρχεστε σε μία καθημερινή συνδιαλλαγή με τα παιδιά; Με τα μικρά νεαρά παιδιά που έχετε ως μαθητές;

Η δύναμη είναι ότι βλέπεις στα πρόσωπά τους, βλέπεις την αθωότητα καταρχήν! Βλέπεις την προοπτική. Βλέπεις την αλήθεια, βλέπεις τα πάντα!

Και σας δίνουν μία ανανεωτική δύναμη μέσα σας;

Οπωσδήποτε, όχι μόνο ανανεωτική, υπερδύναμη! Και ανανεωτική, ξεχνάς τα πάντα! Δεν βλέπεις τίποτα άλλο και ζεις σε έναν, θα λέγαμε, κόσμο αγγελικό. Αυτό είναι. 

Ποιες είναι όμως οι δυσκολίες του επαγγέλματος του δασκάλου;

Οι δυσκολίες είναι γιατί έχει να κάνει με τον εξής, ας πούμε. Οι δυσκολίες, τα παιδιά αυτά αν ήταν μόνα τους, δεν θα είχαν πρόβλημα. Επηρεάζονται όμως από τους γονείς. Πρέπει πρώτα να εκπαιδεύσεις τους γονείς δηλαδή, για να μην έχεις προβλήματα μετά, καταλάβατε; Και πολλά προβλήματα τα δημιουργούν οι γονείς. Οι γονείς, ποια; Η κοινωνία η οποία είναι θέλει παράδειγμα τη βαθμοθηρία. Η πιο δύσκολη περίπτωση έτσι στιγμές ήταν όταν έπρεπε να βαθμολογήσω. Τι να βαθμολογήσεις; Και ποιος είμαι εγώ που θα βαθμολογήσω δηλαδή; Δεν ξέρω αν καταλαβαίνετε; Όμως η μαμά, ο μπαμπάς και η κατάσταση έπρεπε να βαθμολογήσεις δηλαδή και το σύστημα, δεν μπορούσες να... Αυτό ήτανε από τα προβλήματα τα οποία λέω συναντάς. Ο εγωισμός καταρχήν που αντανακλάται και στα παιδιά. Τα παιδιά δεν το... Θυμάμαι μία περίπτωση, θα σας πω. Έπρεπε τότε ειδικά για να μπουν οι σημαίες, ποιος θα πάρει τη σημαία. Έπρεπε να τα, ήτανε ο κανονισμός να πάρει το 10. Οι πρώτοι στην βαθμολογία. Μετά άλλαζε βέβαια αυτός ο κανονισμός, αλλά κυρίως πάντα έπρεπε να είναι ο πρώτος, ο καλύτερος στην βαθμολογία. Θυμάμαι μία γιαγιά ερχόταν εκεί και επειδή στο πρώτο τρίμηνο είχε κάπου στα Μαθηματικά 9 αντί για... Εγώ εντωμεταξύ για να είμαι πιο δίκαιος όσο μπορούσα δηλαδή, την εσήκωνα τακτικά αυτή την, έβλεπα ότι ήθελε το 10 αλλά λέω «τώρα άμα βάλω 10 σε αυτήν, πρέπει και στο 8 να το κάνω 9 και το 10 τι να το κάνω;», λέω. Εν πάση περιπτώσει, της έβαλα 9 γιατί την έβλεπα ότι δεν τράβαγε αφού την εξέταζα τακτικότερα. Η γιαγιά δεν... Τελικά είχα βγει στη σύνταξη και τη συναντάω μαζί, γιαγιά και αυτήν. Η κόρη έρχεται και με χαιρετάει εγκάρδια και αυτά. Η μαμά θυμότανε, αλλά επειδή η κόρη αυτό, της λέει: «Μαμά, ο κύριος Πολύδερας, ο δάσκαλός μας!», «Α, ποιος;», έκανε στην αρχή, «Ναι», «Α», λέει μετά αφού είδε ότι η κόρη δεν, το είχε ξεχάσει ή δεν την ενδιέφερε, δεν την πείραζε, δεν την αύτωνε, έκανε και η γιαγιά... Αυτά δηλαδή τα προβλήματα όταν τα φορτώνουμε τα παιδιά, αυτά πρέπει να φεύγουν, να μην υπάρχουν για να μην υπάρχει πρόβλημα και στην αυτή.

Σήμερα όταν σας χαιρετούνε παλαιοί σας μαθητές στο δρόμο, σας χαροποιεί;

Ιδιαίτερα, με χαροποιεί πολύ! Όπως και εγώ θυμάμαι τους δασκάλους μου ή τους καθηγητές μου με μεγάλη, έτσι, αγάπη έτσι και αυτό και πιστεύω ότι είναι αρκετοί αυτοί που... Γιατί δεν σας κρύβω ότι εγώ ξέφευγα λίγα από τα αυτά, από τα καθιερωμένα, θα έλεγα. Τι εννοώ; Όπως σας είπα, δεν πίεζα για κάτι το οποίο, προσπαθούσα να το κάνω ενσυνείδητο πειθαρχημένο το μάθημα, να καταλάβει γιατί πρέπει να κάνει αυτό ή να αποφεύγει εκείνο. Πράγμα το οποίο όχι με το ζόρι, χωρίς να... Καταλαβαίνει το παιδί άμα του εξηγήσεις και είναι πιο πειθαρχικό και το εκτιμάει αυτό πάρα πολύ.

Και τώρα θα ήθελα να μου μιλήσετε και για τους συνδικαλιστικούς φορείς των εκπαιδευτικών.

Στο συνδικαλισμό. Εντάξει ο συνδικαλισμός των Συνδικάτων Εκπαιδευτικών αποτελείται από τους τοπικούς Συλλόγους κάθε επαρχίας, ήταν τότε θυμάμαι. Οι Σύλλογοι συγκροτο[01:10:00]ύν την Ομοσπονδία, την Δ.Ο.Ε. Οπωσδήποτε, σας είπα, είναι ένας χώρος που δηλαδή πρέπει στη βάση του, στη φιλοσοφία του, οι αγώνες να γίνονται όχι τόσο κατά της εκπαίδευσης αλλά υπέρ της εκπαίδευσης. Καταλαβαίνετε τι εννοώ. Όχι απεργούμε για να αυτώσουμε το μαθητή, να μην τον διδάξουμε, να μην του βγάλουμε την ύλη, αλλά για καλυτέρευση των πόρων. Βέβαια και αυτό μέσα είναι και η καλυτέρευση του εκπαιδευτικού έχει αντίκτυπο στην καλυτέρευση της εκπαίδευσης. Αυτό.

Είναι όλα κρίκοι μιας αλυσίδας.

Βέβαια! Οπωσδήποτε, και δεν μπορεί να... Και πολλές φορές άλλοτε παίρνει βαρύτερη αυτή το ένα, άλλη το άλλο αλλά πρέπει να εναρμονίζονται και να ισορροπούν και να προωθούν.

Και γίνονται κάποιες εκλογές, ψηφίζονται κάποια μέλη;

Ναι, ναι, ναι, ανάλογα την δύναμη νομίζω είναι πενταμελές το Συμβούλιο, ανάλογα τη δύναμη των μελών, τον αριθμό των μελών οι οποίοι αυτοί απαρτίζουν το Προεδρείο, το Διοικητικό Συμβούλιο. 

Τα πολιτικά κόμματα έχουν τις δικές τους παρατάξεις;

Έτσι συνήθως ακούγεται και λέγεται, τώρα κατά πόσο όμως... αυτό είναι ο «κηδεμονευόμενος συνδικαλισμός». Βέβαια, είπαμε ότι πρέπει αυτά να μην είναι κομματικοποιημένα. Άλλο πολιτικοποιημένο το κάθε τι και όχι κομματικοποιημένο! Το κόμμα είναι για το κόμμα, ο συνδικαλισμός ή η εκπαίδευση είναι της Πολιτείας, πρέπει να είναι όλων τουλάχιστον.

Όλα αυτά τα χρόνια είχατε καλές σχέσεις με τους συναδέλφους σας, δασκάλους;

Βεβαίως είχα και καλές, υπήρξαν και συγκρουσιακές οπωσδήποτε, αλλά εντάξει, πώς λέει; «Καθήκον» ας πούμε «των ανθρώπων, ειδικά των ταγών της εκπαίδευσης είναι να επιλύουν τα διάφορα προβλήματα και να προχωρούν και όταν αυτά επιλυθούν, άλλα», νομίζω το λέει ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου στην Πολιτική του Υποθήκη, «όταν αυτά επιλυθούν άλλα παρουσιάζονται και ξανά λύνονται». Πολλές φορές υπήρχανε προβλήματα συγκρουσιακά ή αυτά, τα λύναμε όμως και...

Συνοψίζοντας, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την αφήγησή σας! Μου δώσατε σημαντικές πληροφορίες γύρω από τα δασκαλικά σας βιώματα και τον αγώνα που κάνατε να παραμείνει η Παιδαγωγική Ακαδημία εδώ στην Τρίπολη. Θέλετε να προσθέσετε κάτι άλλο στην αφήγησή σας;

Όχι, δεν νομίζω ότι... Εγώ ευχαριστώ γιατί μου δώσατε την ευκαιρία αυτά να κοινοποιήσω μαζί σας, με το φορέα σας, αυτές τις σκέψεις, αυτές τις απόψεις και εύχομαι ό,τι καλύτερο για όλους!

Σας ευχαριστώ πάρα πολύ!

Και εγώ!