[00:00:00]Καλησπέρα. Μπορείτε να μου πείτε πώς ονομάζεστε;

Βεβαίως. Είμαι ο Νίκος Μποφίλιος.

Είναι Τετάρτη, 11 Μαΐου. Είμαι με τον Νίκο Μποφίλιο. Βρισκόμαστε στον Άλιμο της Αθήνας. Εγώ είμαι ο Κολοβός Δημήτρης. Είμαι ερευνητής στο Istorima και ξεκινάμε. Νίκο, μπορείς να μας πεις λίγα λόγια για τον εαυτό σου;

Βεβαίως. Γιατί όχι; Εγώ, λοιπόν, είμαι ο Νίκος. Είμαι επαγγελματίας θετικός εκπαιδευτής σκύλων. Τα τελευταία χρόνια ζω εδώ στον Άλιμο. Και αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε και στο εκπαιδευτήριό μου, πάλι εδώ στον Άλιμο. Αυτά νομίζω είναι τα λίγα ενδιαφέρονται για μένα. Δεν ξέρω…

Θέλω να σε ρωτήσω πώς ξεκίνησε η επαφή σου με τα ζώα.

Πώς ξεκίνησε η επαφή με τα ζώα; Λοιπόν, να πω σ’ αυτό το σημείο ότι έχω δύο σκύλους, δύο ημιαιμάκια. Ο ένας είναι ο Άρης. Είναι ο πρώτος μου σκύλος, ο πρώτος μου σκύλος, που υιοθέτησα μαζί με τη γυναίκα μου. Και ο δεύτερος μας σκύλος είναι ο Φέλιξ, ο λίγο μεγαλύτερος και πιο ογκώδης και τα λοιπά, όπου εκείνος είναι ο λόγος που, πραγματικά, μας άλλαξε όλη μας η ζωή και ο λόγος που έγινα κι εγώ, φυσικά, εκπαιδευτής σκύλων. Όταν, λοιπόν, υιοθετήσαμε τον Φέλιξ, έχοντας ήδη τον Άρη, τον μικρό μας, περίπου 6 μήνες, πιστεύαμε κι εμείς, όπως πολλοί άνθρωποι που έχουν ήδη ένα σκύλο και τους πάει πάρα πολύ καλά, δεν έχουν προβλήματα με το σκύλο τους και τα λοιπά… έτσι, πιστεύαμε κι εμείς και λέγαμε το κλασικό: «Έλα μωρέ. Και τι έγινε; Ένας δεύτερος σκύλος τι είναι; Σαν να έχεις ένα είναι», ας πούμε, όπου υιοθετούμε τον Φέλιξ από τη Φιλοζωική της Ηλιούπολης τότε. Τον παίρνουμε στο σπίτι, αφού κάνουμε μερικές συνεντεύξεις με τα παιδιά εκεί, με τη Φιλοζωική και έχοντας πάει και 4-5 φορές με τον Άρη, για να γνωριστούνε. Ξεκινάνε τα πηγαίνουνε καλά και μας τον φέρνουν στο σπίτι. Σαν ιστορικό δεν γνωρίζαμε κάτι. Γνωρίζαμε μόνο, και έχει σημασία αυτό που λέω, γνωρίζαμε ότι, απλά, έχει φύγει από 4-5 διαφορετικά σπίτια. Εν πάση περιπτώσει, μπαίνει ο Φέλιξ στο σπίτι. Ήτανε πολύ φοβικός τις πρώτες μέρες και τα λοιπά, αλλά άρχισε και συνερχότανε. Και μετά από καμιά βδομαδούλα, που συνήλθε και έβγαλε τον πραγματικό του εαυτό ας πούμε, αν μου επιτρέπεται να το πω αυτό, ξεκίνησε να μας εμφανίζει ένα πρόβλημα, το οποίο το ονομάζουμε «άγχος αποχωρισμού». Έχοντας, λοιπόν, αυτό το άγχος αποχωρισμού… το άγχος αποχωρισμού είναι, στην ουσία, όταν φεύγει ο κηδεμόνας από το σπίτι, ο σκύλος φοβάται πως μένει μόνος του, ότι τον εγκαταλείπουνε. Συχνά, έχουνε και θέματα με το άγχος εγκατάλειψης και τα λοιπά. Όλο αυτό, λοιπόν, το κομμάτι βγήκε στο σκύλο σε τουαλέτες, καταστροφές, ζημιές, να μασάει πράγματα, να καταστρέφει πράγματα και ούτω καθεξής, το οποίο είναι κάτι πολύ φυσιολογικό, όταν ένας σκύλος σε πολύ μικρή ηλικία, ας πούμε 2-3, 5-6 μηνών, που είναι πολύ τρυφερή αυτή ηλικία, όταν έχει αλλάξει τόσα πολλά σπίτια, να του βγουν αυτά τα συνδρομάκια εγκατάλειψης ουσιαστικά. Και να βγουν αυτές οι συμπεριφορές στην επιφάνεια. Οπότε, ξεκίνησα να ψάχνω κι εγώ πώς μπορώ να λύσω αυτό το πρόβλημα ας πούμε, που αντιμετωπίζω, που αντιμετωπίζουμε στο σπίτι. 3 μήνες αργότερα, πολλά βιντεάκια στο YouTube αργότερα και πολλές αποτυχημένες προσπάθειες, με crate, με δεσίματα, ξέρω γω, στο καλοριφέρ, για να μην τα κάνει όλα χάλια να μην τρώει πράγματα και να μη καταστρέφει το χώρο και αφού έχουμε δοκιμάσει και πάρκο σκύλων, που ο Φέλιξ μπορούσε κι έβγαινε, ας πούμε, από κάτω και τα λοιπά, 0 εις το πηλίκο το αποτέλεσμα. Δεν δούλεψε ό,τι κι αν δοκίμασα. Κι αυτό, παιδιά, γιατί το άγχος αποχωρισμού είναι κάτι πολύ σύνθετο και δεν δουλεύεται, απλά, αφήνοντας, ξέρω γω, κάτι ν’ απασχολείται ο σκύλος σου, ξέρεις, την ώρα που φεύγεις ή δένοντας το, κουκουλώνοντας το πρόβλημα ουσιαστικά. Κι έτσι, ξεκίνησα να ψάχνω μία πιο, ας το πούμε, επαγγελματική λύση. Τότε, ακόμα δούλευα ως ηλεκτρονικός μηχανικός. Αυτό έχω σπουδάσει. Πριν βγάλω την πρώτη ακαδημία εκπαίδευσης σκύλων. Οπότε, ψάχνοντας το τι μπορώ να κάνω, πώς μπορώ να εκπαιδεύσω τον Φέλιξ, μίλησα με διάφορους επαγγελματίες εκπαιδευτές τότε, οι οποίοι μου λέγανε: «Βαλ’ το σκύλο στο crate και κοπάνα του τηγάνια στο crate και τέτοια πράγματα να σταματήσει να φοβάται το crate και να μένει μόνος του». Άλλοι μου λέγανε να δώσω ηρεμιστικά στο σκύλο, τύπου Xanax, Ladose και τέτοια. Όλες αυτές οι προσεγγίσεις, τέλος πάντων… να τον δένω στο καλοριφέρ, που ήδη το έκανα αυτό και πραγματικά, τώρα που είμαι θετικός εκπαιδευτής, μισώ τον άνθρωπο που έκανε αυτά τα πράγματα, αλλά όταν δεν γνωρίζεις, πραγματικά, κάνεις ό,τι σου κατεβάζει το κεφάλι, μπας και φύγει το πρόβλημα απ’ τα χέρια σου. Τέλος πάντων, δεν μ’ αρέσαν αυτοί οι τρόποι. Δεν τους κράτησα ούτε καν για πολύ. Πολλούς απ’ αυτούς δεν τους έκανα, όπως τα χτυπήματα στο crate και τα λοιπά. Και αποφάσισα να δω τι άλλο γίνεται στην εκπαίδευση σκύλων. Η σχολή, που μόλις προείπαμε, είναι η παραδοσιακή σχολή της εκπαίδευσης σκύλων και συμπτωματικά, μέσα στα τηλέφωνα που έπαιρνα, βρήκα και τον δάσκαλό μου, τον πρώτο μου δάσκαλο, τον Γιάννη τον Αραχωβίτη, ο οποίος, εν τέλει, με εκπαίδευσε να είμαι και ο εκπαιδευτής που είμαι σήμερα. Γνώρισα, λοιπόν, από εκείνον τη θετική εκπαίδευση. Όταν λέμε θετική εκπαίδευση και θετική προσέγγιση ή αλλιώς science based training, μιλάμε για την εκπαίδευση που γίνεται χωρίς βία στον εκπαιδευόμενο, που είναι πάρα, πάρα πολύ σημαντικό, πράγμα που λείπει στην παραδοσιακή, ας πούμε, σχολή της εκπαίδευσης, να το πω έτσι. Οπότε, πρακτικά, μίλησα με τον Γιάννη. Μου εξήγησε τι περνάει ο σκύλος μου, ότι, κάθε φορά που φεύγω, είναι σαν τον εγκαταλείπω. Αισθάνομαι ότι είναι σαν να τον εγκαταλείπω. Με έπιασε πάρα πολύ στην ψυχολογία μου, ότι τον λάτρευα το μικρό, εννοείται. Και τους δύο δηλαδή και πραγματικά, μόλις συνειδητοποίησα το τι γινότανε και έβαλα και μία κάμερα, να γράφει στο σπίτι την ώρα που έφευγα και έβλεπα τι γινότανε και το στρες που πέρναγε ο σκύλος, αυτή την ψυχολογική πίεση και από όλη αυτή την κορτιζόλη που ανεβαίνει, που, αν μου επιτρέπετε, αφόδευε και έκανε ούρα από το φόβο του και την υψηλή κορτιζόλη και το στρες και την ένταση, το λαχάνιασμα… όλο αυτό το πράγμα, αποφάσισα ότι όχι, απλά, πρέπει να το λύσω. Πρέπει να μην το περνάει κανένας σκύλος αυτό. Οπότε, στην ουσία, μίλησα με τον Γιάννη. Ήτανε να ξεκινήσουμε κάποιου είδους εκπαίδευση ή κάτι τέτοιο. Τέλος πάντων, συνέβη και η συγκυρία, εκείνο το μήνα, να με απολύσουν απ’ τη δουλειά, γιατί έκλεινε η εταιρεία, εκεί που δούλευα τέλος πάντων. Οπότε, αποφάσισα να το ξεκινήσω, για να μάθω περισσότερα πράγματα στην ουσία, να μπορέσω να εκπαιδεύσω μόνος μου το σκύλο μου, να μάθω περισσότερα πράγματα γι’ αυτό το πανέμορφο κομμάτι που ονομάζεται «εκπαίδευση σκύλων» και με κατεύθυνε πάρα πολύ καλά ο Γιάννης, βγάζοντας την Ακαδημία του. Εκεί, στην ακαδημία μέσα, γνώρισα και παλιούς μου συναδέλφους και παλιούς μου συνεργάτες αλλά και σημερινούς, τον Στράτο, τη Σοφία, τη Στέλλα, την Αμαλία και τα λοιπά… συγνώμη, την Ασπασία, όχι την Αμαλία. Και μέσα σ’ αυτό το ταξίδι, που διήρκεσε περίπου 1 χρόνο, ανακάλυψα, τελικά, ότι, μάλλον, στη ζωή μου δεν θα ήθελα να ολοκληρώσω την επαγγελματική μου καριέρα ως ηλεκτρονικός μηχανικός, αλλά μάλλον ως εκπαιδευτής σκύλων. Οπότε, ξεκίνησα να δουλεύω ως side job, ας το πούμε έτσι στα ελληνικά και καθώς μεγάλωνε αυτό ας πούμε και εδώ στην Ελλάδα, παρόλο που λέμε ότι είμαστε αρκετά πίσω σε θέματα φιλοσοφίας περί των σκύλων και τα λοιπά… κι όμως. Ο Έλληνας έχει μία ωραία ενσυναίσθηση. Κάποιοι άνθρωποι έχουνε μία ωραία ενσυναίσθηση του τι γίνεται με την ψυχολογία του ζώου τους, του σκύλου τους, γιατί για σκύλους μιλάμε αυτή τη στιγμή. Και έτσι, μπόρεσα να φτιάξω πλέον και την ομάδα που έχουμε, μέχρι σήμερα, με τα παιδιά, την “Pawsitive Dog Training Academy” και να είμαστε 4-5 χρόνια, αργότερα ,στο σήμερα, δουλεύοντας, πλέον, full-time job εκπαιδευτές σκύλων και να βοηθάμε τους σκύλους και τους κηδεμόνες τους. Έτσι. Αυτή ήτανε η όλη διαδικασία ουσιαστικά. [00:10:00]Και όλο αυτό, στην ουσία, ξεκίνησε από τον Φελιξάκο, ο οποίος, στην ουσία, εκείνος με έκανε εκπαιδευτή. Και πάνω σε αυτόν έβγαλα και όλες τις εκπαιδεύσεις που έχω κάνει.

Μπορείς να μας τοποθετείς λίγο χρονικά; Σε τι ηλικία και πότε έγινε αυτή η μετάβαση σου από ηλεκτρονικός μηχανικός σε-

Βεβαίως. Αυτή τη στιγμή, τον Αύγουστο, κλείνω τα 32 μου χρόνια. Πριν από, σχεδόν, μία πενταετία, δηλαδή στα 27 μου, κάπου εκεί, αν δεν απατώμαι, αν δεν με απατά η μνήμη μου… εκεί, γύρω στα 27 μου, τέλη των 27 χρόνων μου, υιοθετήσαμε τον Φέλιξ. Εκεί ξεκίνησε. Αν θυμάμαι καλά, ήταν Ιούνιος. Οπότε, Ιούνιο-Ιούλιο-Αύγουστο ήτανε η δυσκολία με τον Φέλιξ. Τα τμήματα της ακαδημίας του Γιάννη Αραχωβίτη ξεκινούσανε τέλη Σεπτέμβρη, αν δεν απατώμαι. Τον Αύγουστο, 31 Αυγούστου, είχα απολυθεί από τη δουλειά, ως ηλεκτρονικός μηχανικός που ήμουνα και μετά... είχα μιλήσει ήδη με τον Γιάννη, από τον Ιούλιο ας πούμε και εκεί ήτανε που πήρα και την απόφαση να γίνω εκπαιδευτής. Όχι να γίνω εκπαιδευτής. Να γνωρίσω αυτόν τον κόσμο λίγο καλύτερα. Την απόφαση να γίνω εκπαιδευτής την πήρα 6 μήνες αργότερα. Πώς να το πω; Ήμουνα στην ακαδημία του Γιάννη, ήδη, κανένα εξάμηνο. Συνολικά, η εκπαίδευση είναι περίπου 1 χρόνος. Και 6 μήνες αργότερα, μου ήρθε και η ιδέα της ομάδας. Πριν τελειώσω την Ακαδημία δηλαδή. Και κάπως έτσι… κι όχι μόνο εμένα. Και τους συνεργάτες μου εννοείται… μας ήρθε η ιδέα, το να φτιάξουμε αυτή την ομάδα και να προσφέρουμε τις υπηρεσίες μας στον κόσμο. Της θετικής εκπαίδευσης όμως. Αυτό.

Όταν ήσουνα παιδί, είχες κάποιο ζωάκι από μικρός;

Πολύ αστείο το story αυτό, γιατί δεν είχα ποτέ κανένα ζωάκι στο σπίτι, πέρα, νομίζω, από ένα καναρινάκι καημένο κι ένα χρυσοψαράκι… κάτι τέτοιο. Οπότε, όχι. Δεν είχα ποτέ σκύλο στο σπίτι. Πάντα ήθελα, εννοείται. Πάντα λάτρευα τα ζώα και γενικότερα τα ζώα, τη φύση και τα λοιπά. Ήμουνα από μικρός. Ήμουνα πρόσκοπος. Είχα, δηλαδή, πάρα πολύ μεγάλη επαφή με τη φύση. Όχι, όμως, όση επαφή θα ήθελα με τα ζώα. Οπότε, μου βγήκε και λίγο υπεραναπληρωματικά λίγο, να το πω έτσι, υιοθετώντας τον Άρη. Λίγη υπεραναπλήρωση παραπάνω μου βγήκε όταν υιοθέτησα τον Φέλιξ, υιοθετήσαμε με τη γυναίκα μου, την Αθηνά. Και κάπως έτσι ήρθαμε στο σήμερα.

Όταν υιοθέτησες τον Άρη, τι ήταν αυτό που σε ώθησε να πάρεις την απόφαση ότι «Τώρα, ναι. Θα πάρω… θα υιοθετήσω ένα σκύλο».

Λοιπόν. Θα σου πω. Ήταν «εν βρασμώ ψυχής», που λένε. Αστειευόμενος πάντα. Όταν υιοθετήσαμε τον Άρη, είχε μόλις «φύγει» ο πατέρας μου. Είχαμε περάσει ένα πολύ, πολύ δύσκολο χρόνο, γιατί ήταν δύσκολο για όλους μας, μέχρι να τελειώσει η ιστορία και να «φύγει» ο άνθρωπος. Πολύ, πολύ δύσκολη κατάσταση. Όποτε, ήμασταν όλοι, μόλις τελείωσε όλο αυτό… ήμασταν όλοι πάρα, πάρα πολύ ψυχικά κουρασμένοι. Θα έλεγα πολύ πένθος και ίσως να αγγίζαμε λίγο και κάποια όρια κατάθλιψης ή κάτι τέτοιο. Η μητέρα μου, λοιπόν, η οποία κι εκείνη το πέρασε πάρα πολύ δύσκολα όλο αυτό… ψάχναμε να βρούμε με την Αθηνά, τη γυναίκα μου, η οποία είναι ψυχολόγος, ψάχναμε να βρούμε τρόπους, ας πούμε, να την κάνουμε να νιώσει και λίγο καλύτερα. Δεν είναι δόκιμο αυτό, αλλά, σίγουρα, ένας σκύλος φέρνει πάρα πολύ μεγάλη χαρά, ειδικά ένα κουτάβι. Φέρνει πάρα πολύ μεγάλη χαρά στο σπίτι και στην οικογένεια. Τότε, λοιπόν, ακόμα δεν συζούσα με τη γυναίκα. Ζούσα με τη μητέρα μου και ότι είχαμε πρωτογνωριστεί με την Αθηνά, στα ξεκινήματα. Όλο αυτό, λοιπόν… η Αθηνά, τότε, δούλευε, στον ΔΟΜ. Αυτό μπορεί και να κοπεί, αν θέλεις. Η Αθηνά, τότε, δούλευε στον ΔΟΜ. Στο camp, λοιπόν, εκεί, της Μαλακάσας, που ήτανε, υπήρχε ο Άρης ως 20 ημερών κουτάβι και η αδερφούλα του. Η αδερφούλα του υιοθετήθηκε από έναν κοινό μας φίλο κι ένας άλλος κοινός μας φίλος, ο Sam - shout out to Sam εννοείται - μας έφερε τον Άρη ουσιαστικά. Κι έτσι, ήρθε ένα απόγευμα η Αθηνά από τη δουλειά να πάρει, έχοντας στη θέση του συνοδηγού ένα μαξιλαράκι μ’ ένα χνουδωτό πραγματάκι επάνω, 20 ημερών και ούτε, όσο η χούφτα μας. Τόσος ήτανε. Έχω βιντεάκια τα οποία ήταν από την πρώτη μέρα στο σπίτι, που ο Άρης ήταν δίπλα στην παντόφλα μου. Η παντόφλα μου είναι νούμερο 45 νούμερο. 45 εκατοστά. Ο Άρης ήταν τα 2/3 της παντόφλας και τύπου αγρίευε. Έπαιζε, ας πούμε, με την παντόφλα και μετά έφευγε και χωνόταν κάτω απ’ τα έπιπλα και χανότανε και τον ψάχναμε. «Βρε Άρη, έλα! Βρε Άρη, έλα!» και τα λοιπά. Οπότε, έτσι, στην ουσία, ξεκίνησε η όλη διαδρομή προς την, να το πω, φιλοζωία ας πούμε -αν και πολύ παρεξηγημένη έννοια. Νομίζω θα μιλήσουμε αργότερα γι’ αυτό- και την επαφή μου, ας πούμε, πλέον, μ’ έναν σκύλο στο σπίτι, που κι εγώ, ως τελείως άπειρος κηδεμόνας… ξαναλέω και πάλι, όχι εκπαιδευτής δεν ήμουνα. Τύπου δεν είχα ποτέ ξανά σκύλο. Δεν είχα πάει ποτέ σε ένα καταφύγιο σκύλων, να δω πώς ζουν τα καημένα εκεί μέσα ή τι σημαίνει ένας σκύλος, να βγάλω ένα σκύλο μία βόλτα ξέρω 'γω. Όλα τα έμαθα -τα αρχικά πράγματα, έτσι- με τα άπειρα λάθη που έκανα ως κηδεμόνας, ως νέος κηδεμόνας, πρακτικά και μέσω ίντερνετ. Απλά, ήμουνα πάρα, πάρα πολύ τυχερός, όπως πολλοί άνθρωποι εκεί έξω, που ο πρώτος μου σκύλος ήταν αυτό που λέμε «αρνάκι». Ήτανε σκύλος ταβέρνας, όπως λέω εγώ. Είναι αυτοί οι σκύλοι… ξες. Που πας στην ταβέρνα και είναι fluffy, κάτω χυμένοι και είναι εξοικειωμένοι με τα πάντα και δεν τους νοιάζει τίποτα. Αυτό. Επειδή έτσι είχε βγει ο Αρούλης μου σαν κουτάβι, ας πούμε, δεν έκανε τίποτα, λέω: «Εντάξει. Πόσο δύσκολο μπορεί να είναι να πάρεις κι ένα δεύτερο;». Ήτανε! Αυτό.

Όταν πρωτοπήρες τον Άρη και μετά, όταν πήρες τον Φέλιξ και άρχισες να αποκτάς και μία εκπαίδευση και τα λοιπά, πώς ένιωθες απέναντί τους;

Πολύ κλάμα. Πολύ κλάμα για τα λάθη που είχα κάνει. Δεν έφτασα, βέβαια, σε λάθη τύπου να βάλω πνίχτη… να κάνω τέτοια πράγματα, αλλά μη γνωρίζοντας και ακούγοντας συγκεκριμένες φιλοσοφίες, που θα αναλύσω σε λίγο, έκανα πάρα πολλά λάθη στο κομμάτι των τιμωριών. Τιμωρούσα πάρα πολύ τους σκύλους για πράγματα τα οποία δεν ευθυνόντουσαν εκείνοι. Μπορεί να μην το έκανα έντονα, αλλά και πάλι ήταν αυτό που λέμε discomfort. Ο σκύλος δεν πέρναγε καλά. Και πρωτίστως, όλοι οι κηδεμόνες και οι παλιοί και όσοι γνωρίζουν και όσοι δεν γνωρίζουν θα πρέπει να έχουν έναν και μόνο έναν κανόνα στο κεφάλι τους, ότι την υιοθεσία… όταν υιοθετώ ένα σκύλο, το κάνω για να περνάει ο σκύλος καλά. Του δίνω μία νέα ζωή. Του δίνω ένα νέο σπίτι. Ο σκοπός που υιοθετώ ένα σκύλο, είτε αγοράζω είτε υιοθετώ εν πάση περιπτώσει, είναι, ακριβώς, το να του παρέχω αυτά που δεν θα μπορέσει να του παρέχει κάποιος, είτε συναισθηματικά -αγάπη, ασφάλεια, εμπιστοσύνη και τα λοιπά- είτε υλικά, φαγητό, νερό, στέγη, ασφάλεια στο σπίτι, βόλτες, εκτόνωση. Όλα αυτά. Ιατρική περίθαλψη, έτσι; Όλα αυτά δεν θα μπορούσε να του τα προσφέρει το κλουβί της φιλοζωικής, ας πούμε, γιατί εκεί πέρα οι άνθρωποι κάνουν φοβερό έργο, αλλά είναι ελάχιστοι σε σχέση με τα 2.500.000 καταγεγραμμένα αδέσποτα πριν από 5 χρόνια, όταν έγινε η έρευνα αυτή, που υπάρχουν αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα. Είναι ελάχιστοι οι εθελοντές. Οπότε… με συγχωρείς. Ποια ήταν η ερώτηση; Η αρχική;

Πώς ένιωσες-

Πώς ένιωσα με τον Άρη. Οπότε, έχοντας… μαθαίνοντας, πλέον, ως εκπαιδευτής, τι θα έπρεπε να κάνω, υπήρξανε κάποιοι αρχικοί μήνες, που τους ζήταγα συνεχώς συγνώμη. Φυσικά, με τις τιμωρητικές μεθόδους, που, ενδεχομένως, να έκανα στην αρχή, οι σχέσεις μου δεν ήταν με τους σκύλους μου 100% οι καλύτερες που θα μπορούσαν να είναι. Προφανώς, δεν είχαν επιθετικότητες, επιθετικές συμπεριφορές προς εμένα ή οτιδήποτε. Δεν είχαμε φτάσει σε αυτό το σημείο. Κι αυτό γιατί ήμουνα πολύ λιγότερο τιμωρητικός ας πούμε και τα λοιπά,[00:20:00] αλλά τις φωνές, τα «Μη», τα «Όχι» και ξέρω γω ένα «πατ-πατ» στον ποπό, τύπου «φύγε από κει» και τα λοιπά… όλα αυτά, παρόλο που ακούγονται αστεία και λέμε: «Έλα μωρέ. Και στο παιδί μας μπορεί να του φωνάξεις ή οτιδήποτε…». Σύμφωνοι, αλλά όχι. Όταν ζητάμε το βέλτιστο δυνατό της επικοινωνίας μας μ’ ένα ζώο, γιατί μην ξεχνάμε ότι είναι ζώο και έχει ένστικτα και όχι σκέψη και δεν μιλάει Ελληνικά, το βέλτιστο δυνατό, η μέγιστη δυνατή επικοινωνία γίνεται μέσω της θετικής εκπαίδευσης, δηλαδή όχι μέσω της φωνής, του ξύλου, του crate, της τιμωρίας, του πνίχτη, της διόρθωσης, του κολάρου και όλα αυτά, αλλά μέσω της επιβράβευσης, καταλαβαίνοντας το τι είναι αυτό το πλασματάκι που ‘χω μπροστά μου, βοηθώντας το να ανταπεξέλθει στις όποιες δυσκολίες μπορεί να έχει, είτε είναι κουτάβι είτε είναι υπερήλικος σκύλος, γιατί μην ξεχνάμε ότι, όταν λέμε σκύλος, έχουμε τις ηλικίες από κουτάβια μέχρι να γίνουν 12-14 μηνών, έχουμε την περίοδο της έντονης ενηλικίωσης, που είναι από 12-14 μηνών μέχρι 24-25 και από και πέρα είναι ενήλικοι πλήρως. Ενήλικοι σκύλοι, οι οποίοι, ανάλογα με την φυλή και τα λοιπά, 10 χρονών -12; 15- πλέον βρίσκονται στο γήρας τους, ας πούμε, που όλες αυτές οι ηλικίες, να το πω έτσι, έχουνε και τα αντίστοιχα προβλήματα που βγάζουν, όπως και στον άνθρωπο, έτσι; Οπότε, στην ουσία, ο εκπαιδευτής καλείται να δώσει τα φώτα του, να το πω έτσι χαριτολογώντας, στην αντίστοιχη ηλικία το πώς θα έχεις τη βέλτιστη δυνατή σχέση με το σκύλο σου. Αυτό είναι ουσιαστικά. Κρίνοντας παράγοντες, όπως η ψυχολογία του ζώου, η ασφάλεια του, η εμπιστοσύνη προς τον κηδεμόνα, η εκπαίδευση του… όταν λέμε εκπαίδευση, μιλάμε για απλά συνθήματα, για να μπορεί να καταλαβαίνει τι του λες του σκύλου. Δεν μιλάμε για υπακοή, για πράγματα του τύπου «Άμα δεν το κάνεις, θα σε πνίξω, θα σε κάνω, θα σε ράνω», έτσι; «Θα σε φωνάξω» ή ξέρω γω τι. Δεν απαιτούμε, γιατί, άλλωστε, ξέρουμε ότι ο σκύλος είναι ένα μωρό παιδί μέχρι το τέλος της ζωής του. Οπότε, είναι σαν ν’ απαιτείς από ένα τρίχρονο παιδάκι να σου ρίξει sudoku. Υπάρχει ποτέ πιθανότητα; Όχι. Μπορεί, όμως, να σου κάνει πέντε απλά, βασικά πραγματάκια; Ναι! Αυτό θέλεις ουσιαστικά. Μιλάμε, πάντα, για τον οικόσιτο σκύλο, έτσι; Δηλαδή για το σκύλο… το pet που λέμε, τον κατοικίδιο σκύλο ουσιαστικά, όπου, all in all, έχεις δέκα πράγματα να δουλέψεις, ουσιαστικά, ως κηδεμόνας στο σκύλο σου. Οπότε, αισθάνομαι και αισθανόμουν τύψεις, για να ολοκληρώσω την απάντηση, όπως κάθε κηδεμόνας που με παίρνει τηλέφωνο, έχοντας δει τα βιντεάκια μας στο YouTube, έχοντας δει το TIK-TOK, έχοντας δει περιστατικά που ανεβάζουμε στο προφίλ μας στο Facebook και τα λοιπά, όλοι όσοι με παίρνουνε, συνήθως, μου λένε: «Αισθάνομαι πάρα πολύ άσχημα. Έβγαλα τον πνίχτη. Έβγαλα το crate. Έβγαλα το κολάρο. Αισθάνομαι πάρα πολύ άσχημα γι’ αυτό που έκανα στο σκύλο μου» και τα λοιπά. «Πώς μπορούμε να το κάνουμε καλύτερο; Να βελτιστοποιήσουμε τη σχέση μας; Να είμαστε πιο όμορφα; Να περνάει καλά ο σκύλος μου;», γιατί αυτό είναι το ζητούμενο εξ αρχής, δηλαδή είναι θέμα στόχου, στοχοθεσίας, να το πω, έτσι, απλά και μαθηματικά. Οπότε, όπως νιώθουν αυτοί οι κηδεμόνες, έτσι νιώθω κι εγώ και αυτός είναι ένας από τους μεγάλους παράγοντες που δεν κρίνουμε κανέναν. Και είναι πολύ σημαντικό, γενικά, ο κόσμος να το γνωρίζει αυτό, ότι ένας εκπαιδευτής, ό,τι εκπαιδευτής και να ‘ναι , μπορεί να εκπαιδευτής δελφινιών, μπορεί να εκπαιδευτής στο παιδί σου, μπορεί να είναι εκπαιδευτής σκύλου, εκπαιδευτής δεν ξέρω και γω τι… εκπαιδευτής κότας… κάθε εκπαιδευτής η δουλειά του δεν είναι να κρίνει, αλλά είναι να βοηθάει και να κάνει τον εκπαιδευόμενο καλύτερο μέρα με τη μέρα. Αυτό είναι η δουλειά μας. Δεν θα με πάρει ένας άνθρωπος τηλέφωνο και θα μου πει: «Έβαλα πνίχτη στο σκύλο μου» και εγώ θα του κουνήσω το δάχτυλο και θα του πω «Τι έκανες εκεί!», γιατί δεν το κάνω αυτό στην εκπαίδευση μου. Δεν το κάνω αυτό στους σκύλους μου. Δεν το κάνω αυτό στους εκπαιδευόμενους μου. Δεν το κάνω στο δικό σου σκύλο, στο σκύλο του Χ και του Ψ. Δεν θα το κάνω και στον άνθρωπο, γιατί, εν τέλει, η θετική εκπαίδευση είναι μία φιλοσοφία ζωής. Πρακτικά, όλο αυτό περιλαμβάνει το πώς βλέπεις τον κόσμο εν τέλει και έχει πολύ μεγάλο… πολύ, πολύ μεγάλη σημασία αυτό, διότι καλούμαστε να μπούμε σε σπίτια με παιδιά, όπου έρχεσαι στο δίλημμα… όχι δίλημμα, γιατί για μας δεν είναι δίλημμα. Για μας είναι μονόδρομος, αλλά θα έπρεπε κάθε εκπαιδευτής, οποιασδήποτε σχολής, ακαδημίας, ρεύματος και ξέρω γω τι να σκεφτεί, βαθιά μέσα του, το τι αφήνει πίσω του σαν στίγμα, γιατί είναι πολύ σημαντικό, όταν μπαίνεις σ’ ένα σπίτι που υπάρχουνε δύο εννιάχρονα παιδιά, πεντάχρονα παιδιά, οχτάχρονα δωδεκάχρονα, εικοσάχρονοι και πάει λέγοντας, τι θα αφήσεις πίσω σου, όταν αφήσεις αυτή την οικογένεια. Θα μάθεις στα παιδιά αυτά, ουσιαστικά, να σέβονται το σκύλο, να τον θεωρούν κομμάτι της οικογένειας και να του συμπεριφέρονται όπως πρέπει ή θα τους μάθεις να τον πνίγουν και να τον χτυπάνε και να απαιτούν να τους υπακούσει; Είναι πολύ σημαντικό. Να κάνω σε αυτό το σημείο και μία παρένθεση, γιατί αυτό το λέω παντού, κυριολεκτικά παντού. Το αναφέρουμε πάρα πολύ και συχνά και στα live. Το αναφέρουμε πάρα πολύ συχνά όπου μας δοθεί η ευκαιρία. Υπάρχει μία φήμη… -πώς να το θέσω;- μία επιστημονική θεωρία η οποία είχε καταρριφθεί από διάφορους επιστήμονες της εποχής του ’70, του ’60 και τα λοιπά, όπου μιλάει για την κυριαρχία στους σκύλους, το dominance. Μιλάει για ότι ο Alpha Male, αν έχεις ακούσει… φαντάζομαι ότι όλα αυτά είναι πασίγνωστα και μέσα από ταινίες και μέσα από το Google search που μπορεί να κάνει κάποιος και τα λοιπά. Όλο αυτό το πράγμα βασίζεται σε κάποιες θεωρίες του David Mech και διαφόρων άλλων επιστημόνων, όπου οι άνθρωποι μελετήσανε κάποιες αγέλες λύκων και όχι σκύλων, γιατί ο λύκος και ο σκύλος δεν έχουνε συσχέτιση. Είχαν, απλά, κάποτε ένα κοινό πρόγονο. Δεν έχουνε σαν δομή αγέλης, δομή οικογένειας, να το πω έτσι, γιατί η αγέλη, στην ουσία, είναι μια οικογένεια. Έχουνε διαφορετικές δομές. Ο σκύλος έχει πολύ κοντινή δομή με την οικογένειά του ανθρώπου. Είναι ο μπαμπάς, μαμά, παιδιά, εγγόνια ας πούμε. Και αυτό που λέγανε ο alpha male και η alpha female ήταν, στην ουσία, ο μπαμπάς και η μαμά, οι οποίοι τρώγανε, ας πούμε, πρώτοι, για να μπορέσουν να προστατέψουν τα παιδιά, όταν τρώγαν τα παιδιά, παραδείγματος χάρη. Οπότε, όλη αυτή η θεωρία με το ότι πρέπει να είσαι ο alpha στην οικογένεια και ο σκύλος να υπακούει εσένα… και πρόσεξε και τι εκφράσεις χρησιμοποιώ! Το ρήμα «υπακούει», ας πούμε, σε προδιαθέτει απευθείας για τσαμπουκά. Λες: «Πρέπει να με υπακούσει». Αν έρθω δηλαδή και σου πω: «Ήρθε ο τάδε και θέλει να σου πάρει την κυριαρχία», τι σκέφτεσαι εσύ με τη μία; Κατάλαβες; Σου βγάζει τέτοιου είδους ένστικτα. Και έχει πολύ μεγάλη σημασία το λεξιλόγιο εδώ πέρα. Γιατί; Όχι γιατί είμαστε τύπου word Nazis ή τέτοιο, αλλά το τι προδιαθέτει μία πρόταση στο κεφάλι σου να κάνεις έχει να κάνει τελικά και με το τι actually κάνεις. Έτσι; Σκέψου ότι οδηγείς μία συμπεριφορά πολλές φορές. Το λέει και ο συμπεριφορισμός. Δεν το λέω εγώ. Οπότε, η ροή της σκέψης και η δομή των λέξεων θα πρέπει να μην είναι τύπου υπακοή και θα πρέπει να υπακούσει ο σκύλος και θα πρέπει... όχι! Γιατί αυτός που υπακούει είναι κάτω από σένα. Ο σκύλος δεν είναι κάτω από σένα. Είναι ακόμα ένα πλάσμα. Είναι ακόμα ένα έμβιο ον. Δεν μπορεί να είναι κάτω από σένα. Είναι δίπλα σου παραδείγματος χάρη. Όταν λες ότι θα σου πάρει την κυριαρχία ο σκύλος, δεν θέλει ο σκύλος να σου πάρει κάποια κυριαρχία. Αυτά έχουν καταρριφθεί απ’ την επιστήμη, αυτές οι θεωρίες. Από τους ίδιους ανθρώπους, εν τω μεταξύ, έχουν καταρριφθεί αυτά. Απλά, όλη αυτή η περί κυριαρχίας alpha male, alpha female, το dominance theory με τους σκύλους, τους λύκους και τα λοιπά… όλα αυτά, που παρόλο που έχουν καταρριφτεί ας πούμε, μέχρι και το 2022, χρησιμοποιούνται από διάφορους εκπαιδευτές, που δεν θέλω να κατονομάσω, να δώσω επίθετα, αλλά… όχι ονόματα και επίθετα. Εννοώ να μην κρίνω, γιατί δεν μ’ αρέσει. Να πω, όμως, ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος να χρησιμοποιούνε αυτές τις τεχνικές, τις σκληρές τεχνικές. Σκέψου τον σκύλο σαν ένα παιδί, ωραία; Α[00:30:00]ν στο παιδί σου έβαζες πνίχτη, κάτι λέει αυτό για σένα. Όχι για το παιδί σου. Αν το παιδί σου δεν μάθαινε γρήγορα την προπαίδεια ή ήταν υπερκινητικό και εσύ του ‘δινες μία σφαλιάρα ή το έβαζες τιμωρία στο δωμάτιο του, αυτό λέει κάτι για σένα. Όχι για το παιδί. Εντάξει; Αυτά τα πράγματα ήτανε και στα παιδιά και στους σκύλους και πάει λέγοντας… αυτά τα πράγματα ήτανε δόκιμα, ας πούμε, τα παλιά χρόνια. Όχι τώρα, εντάξει; Πριν από 50 χρόνια, αν ο δάσκαλος χτύπαγε το παιδί, του ‘ριχνε μία σφαλιάρα και το παιδί έπεφτε κάτω, θα λέγανε «μπράβο» στον δάσκαλο. Στο σήμερα, θα τον κλείσουνε φυλακή, εντάξει; Γιατί; Υπάρχει μία ολόκληρη ψυχολογία από πίσω, ένα ολόκληρο τεράστιο κομμάτι ψυχολογίας, που είναι ψυχολογία για παιδιά ή ο συμπεριφορισμός που αναφερόμαστε, το πώς μαθαίνουμε μία συμπεριφορά και τα λοιπά. Και αυτοί οι τρόποι, οι τιμωρητικοί τρόποι απέναντι σε οποιοδήποτε έμβιο ον, πλέον, θεωρούνται κακοποίηση. Αν μου χτυπήσει το παιδί μου ο δάσκαλος στο σχολείο, δεν θα πάω να μπω στο δάσκαλο «Κάτι έκανε το παιδί». Αυτό είναι victim blaming. Όπως δεν ανεχόμαστε τη βία, πλέον, πουθενά, δηλαδή, αν ένας άντρας χτυπήσει μία γυναίκα, που είχαμε τώρα με τις γυναικοκτονίες και όλα αυτά ας πούμε, αυτά τα πράγματα η κοινωνία, πλέον, πρέπει να σταματήσει να τα ανέχεται ενεργά. Το ίδιο πράγμα θα πρέπει να γίνει και στη φιλοζωία. Όταν είμαστε φιλόζωοι, όπως είμαστε φιλάνθρωποι και λέμε ότι «Όχι. Δεν θα χτυπήσει τη γυναίκα. Όχι δεν θα χτυπήσεις το παιδί. Όχι δεν θα χτυπήσει στον άντρα», θα πρέπει να πούμε και «Όχι. Δεν θα πνίξεις το σκύλο. Όχι. Δεν θα χτυπήσεις το σκύλο. Όχι. δεν θα βάλεις τιμωρία το σκύλο», έτσι; Όλα αυτά μας κάνουνε, στο τέλος της ημέρας, να ζούμε καλύτερα και με τους γύρω μας, έτσι; Γιατί τη φιλοσοφία που έχει -και αυτό έχει γίνει και από αμερικανικές έρευνες και μελέτες- ότι ένα παιδί, ένας άνθρωπος ο οποίος, συνήθως, κακοποιεί, ας πούμε, γυναίκες ή παιδιά -και αναφέρομαι στο ανδρικό φύλο περισσότερο γιατί, δυστυχώς, υπάρχουν πολλοί κακοποιητές εκεί έξω- είναι πολύ πιθανό, έχει συσχετιστεί, δηλαδή, με κακοποίηση ζώων στο παρελθόν του, δηλαδή, συνήθως, ξεκινάνε με τα ζώα -με γάτες, με σκύλους, με οτιδήποτε- και καταλήγουν να κακοποιούνε και ανθρώπους. Έχω μπει σε πάρα πολλές οικογένειες, οι οποίες έχουν… όπου το παιδί υπέστη κακοποίηση και το είπε το ίδιο το παιδί, γιατί μπαίνω και λέω, ας πούμε, παραδείγματος χάρη «Μην ρίχνουμε σφαλιάρα στο σκύλο» και λέει το παιδί… πετάγεται και λέει… πώς το είχε πει ακριβώς; Κάτσε να θυμηθώ. «Σαν και αυτό που είχε γίνει τότε στο τάδε νησί -δεν θυμάμαι τώρα τι μου ‘χει πει, πάνε τώρα και 2-3 χρόνια από τότε- σαν κι αυτό που είχε γίνει στο τάδε νησί, μαμά, που μου έριξες εσύ τη σφαλιάρα», το οποίο ξέρεις… είναι true story. Έγινε μπροστά μου αυτό. Το παιδί αισθάνθηκε ασφάλεια και μίλησε και είπε στη μητέρα του ότι «Να! Όπως δεν κάνουμε αυτό το πράγμα στο σκύλο, θυμάσαι που μου το ‘κανες αυτό το πράγμα σε μένα τότε; Ήτανε λάθος. Το λέει και ο εκπαιδευτής», το οποίο είναι αστείο… κωμικό. Όχι αστείο. Δεν είναι αστείο καθόλου. Είναι κωμικό από τη μία, αλλά, από την άλλη πλευρά, είναι πάρα πολύ βαθύ, αν κάτσουμε, τελικά, να το σκεφτούμε τι αφήνουμε πίσω μας, έτσι; Και στο πώς μεγαλώνει, τελικά, αυτή η κοινωνία εκεί έξω. Αυτό.

Για να γυρίσω λίγο στον Άρη και στο Φέλιξ πάλι, όταν υιοθέτησες και τους δύο -αν θες, δες το και συγκριτικά, όταν τον έναν και όταν τον άλλον- είπες ότι «Τώρα έχω, πλέον, έναν σύντροφο; Έχω ένα παιδί;»;

Τι ωραία ερώτηση! Πολύ ωραία ερώτηση! Όντως.

Ένα φίλο;

Ένα σκύλο. Πολύ ωραία ερώτηση. Την εποχή που τους υιοθέτησα… είχαν ένα εξάμηνο διαφορά υιοθεσίας. Όταν υιοθέτησα τον Άρη, ήταν μία διέξοδος για μας. Ήταν μία διέξοδος για τη μητέρα μου, να έχει να ασχολείται με κάτι και να αφήσει, λίγο, το πένθος πίσω. Ήταν μία διέξοδος για μένα, να αφήσω λίγο το πένθος πίσω και να ασχοληθώ ενεργά με κάτι, γιατί αυτό που χαρακτηρίζει ένα σκύλο είναι η αμέτρητη αγάπη που σου δίνει με ένα άγγιγμα, με ένα γλείψιμο, ας πούμε, κυριολεκτικά. Και θα σου πω και μία ιστορία μετά με μία κοπέλα, που την πρόλαβα λίγο πριν πέσει από μία γέφυρα. Θα στα πω μετά. Θα στην πω μετά αυτή την ιστορία. Οπότε, ο σκύλος σου παρέχει κάτι, να στο πω έτσι πολύ απλά, σου παρέχει αμέτρητη αγάπη, η οποία είναι άδολη. Δεν σου… πώς να το πω; Πώς να το θέσω; Δεν ζητάει πίσω από σένα πράγματα. Δεν είναι ότι «Θα σε γλύψω. Θα σ’ αφήσω να με χαϊδέψεις και μετά θα περιμένω να κάνεις κάτι». Το κάνει γιατί είσαι εσύ. Κατάλαβες; Αυτό το πράγμα είναι τόσο γλυκό και άδολο και όμορφο που πραγματικά είναι απ’ τα πιο όμορφα συναισθήματα στη ζωή. Οπότε, υιοθετώντας τον Άρη, δεν ήξερα τι έκανα. Το έκανα καθαρά από πλευράς να ξεπεράσουμε το πένθος και όλα αυτά. Ήταν πιο logistic move να το πω. Περνώντας, όμως, ένα εξάμηνο με τον Άρη, γελώντας με την κάθε χαζομάρα που έκανε, με το κάθε τέτοιο , μας άλλαξε όλη τη μας ζωή πρακτικά. Έμπαινες στο σπίτι και έβλεπες φως. Έβλεπες χαρά. Έχοντας γίνει αυτό και αποφασίζοντας να πάρουμε τον Φέλιξ… πρέπει να έγινε λίγο πιο συνειδητή η απόφαση, ότι okay…. τώρα, είμαστε σε φάση ότι δεν μας φτάνει να ζουλάμε έναν σκύλο. Θέλουμε δεύτερο και τον θέλουμε πιο τριχωτό και πιο μαλλιαρό από τον Άρη. Οπότε, ναι. Συγκριτικά, κάπως έτσι συναισθηματικά πήγε η κατάσταση.

Εν τέλει, όμως, γιατί ανέφερες τους σκύλους ως μέλος της οικογένειας-

Σωστά.

Να σε ρωτήσω: τι είναι εν τέλει; Είναι αδέλφια; Είναι φίλοι; Είναι γιοι; Τι είναι;

Τι είναι; Λοιπόν… είναι… μου ζητάς να σου δώσω τον ορισμό του σκύλου, που εδώ και 10.000 χρόνια υπάρχει δίπλα μας. Τι είναι; Είναι όλα αυτά και τίποτα απ’ αυτά. Είναι… τι φιλοσοφικό είπα τώρα; Είναι ένας σύντροφος, ένας σύντροφος ο οποίος είναι δίπλα σου χωρίς να ζητάει. Είναι δίπλα σου, για να σου συμπαρασταθεί εκεί που κανείς άλλος δεν θα μπορούσε να το κάνει τόσο στοχευμένα. Στις πιο δύσκολες ώρες, τις πιο δύσκολες ώρες της ζωής σου θα μπορούσε να μην είναι εκεί το παιδί σου, η γυναίκα σου, ο άντρας σου, ο αδερφός, ο φίλος. Εκεί που ντρέπεσαι να πεις αυτά που έχεις στην ψυχή σου μέσα, αν υπάρχει εκεί ένας σκύλος, πίστεψέ με, θα τα βγάλεις κλαίγοντας. Ο σκύλος είναι emotional support. Είναι φίλος με την έννοια του ότι βρίσκεται εκεί -και χαζοχαρούμενα εκεί κιόλας- κάθε φορά που τον χρειάζεσαι. Είναι ο μόνος που ό,τι και να του έχεις κάνει, ό,τι και να του έχεις κάνει, να τον έχεις χτυπήσει, οτιδήποτε… θα ‘ρθει, μετά από λίγη ώρα και θα σου γλείψει το χέρι, το χέρι που τον χτύπησε. Έχω τύχει σε περιστατικό να κόβουνε… είχανε δέσει ένα σκύλο σ’ ένα δέντρο τύπου μήνες και πάμε για διάσωση. Κόβω το λουρί, το οποίο έχει γίνει ένα με το δέρμα… και μαζί με τον κακοποιητή του σκύλου, έτσι; Και ο κακοποιητής του σκύλου, γιατί προς όλους τους υπόλοιπους ήταν επιθετικός ο σκύλος και κόβουνε το σχοινί, το οποίο έχει γίνει ένα με το δέρμα, έτσι; Και ο σκύλος του έγλυφε τα χέρια. Του έγλυφε τα χέρια. Σ’ αυτόν που τον είχε εκεί πέρα 3 μήνες μέσα στον ήλιο χωρίς νερό και φαγητό. Και σ’ αυτόν τον άνθρωπο ο σκύλος του έγλυφε τα χέρια. Α[00:40:00]υτός είναι ο σκύλος. Ο σκύλος είναι ο κατοικίδιος σκύλος, ο φίλος μας, το μέλος της οικογένειας. Ο σκύλος είναι ο διασώστης, αυτός που θα μπει στη θάλασσα και θα σε βγάλει όσο πνίγεσαι, αυτός που θα σε βρει στα συντρίμμια, αυτός που θα σε προστατεύσει, αυτός που… all in all είναι εκεί για σένα, χωρίς να απαιτεί να είσαι εσύ εκεί για αυτόν. Αυτός είναι ο σκύλος ουσιαστικά.

Είπες νωρίτερα ότι έχεις μία ιστορία την οποία θα μας πεις αργότερα.

Ναι, ναι, ναι. Λοιπόν, έχω μία πάρα πολύ ωραία ιστορία. Ωραία ιστορία… να ‘ναι καλά η γυναίκα εκεί που είναι. Μια χαρά είναι η γυναίκα απ’ όσο γνωρίζω πλέον. Θα καταλάβετε γιατί το λέω αυτό. Έχω, λοιπόν, μία ιστορία, όπου γυρνώντας, ως παιδί κι εγώ… όταν λέω παιδί ήμουνα 26-27. Έμενα εδώ, στον Άλιμο πλέον και στο σπίτι μου απέναντι υπάρχει ένα γεφυράκι. Και έχοντας γυρίσει μετά από μοχίτα -αν δεν χρειάζεται κόψτε το- τύπου 02:00-03:00, πρέπει να βγάλω τους σκύλους βόλτα. Έτσι δεν είναι; Πρέπει να βγουν να κάνουν τουαλέτα γιατί από μένα περιμένουν προφανέστατα. Έχουν μάθει να μην κάνουν στο σπίτι όποτε… βγαίνω, λοιπόν, 2:30 το πρωί; Κάτι τέτοιο. Και κάνω τον κύκλο του τετραγώνου με τους σκύλους. Κάνουν την τουαλέτα τους, πάμε και μία πιο μακρινή βολτούλα. Στο γύρνα, λοιπόν, πετυχαίνω στη γέφυρα του σπιτιού μου -από κάτω ήτανε ποτάμι, ποταμάκι ξερό ας πούμε- ήτανε μία γυναίκα στη μέση της γέφυρας απ’ την έξω πλευρά της γέφυρας, στο χείλος ας πούμε. Από την έξω, όμως, πλευρά, όπου είχε ένα πολύ μικρό γείσο, τύπου μισό πέλμα και κρατιότανε απ’ τα χέρια πίσω. Βασικά, με το ένα χέρι πίσω. Ήτανε όρθια. Έκλαιγε. Ήτανε πλάτη σε εμένα. Ήταν στη μέση της γέφυρας και κοίταγε το κινητό της και έκλαιγε. Αυτό, λοιπόν, το σκηνικό να το βλέπεις 02:30 το πρωί και λίγο κουδουνισμένος λες: «Παναγία μου! Τι γίνεται εδώ;». Προσεγγίζω… ξαναλέω. Έχω τους σκύλους μαζί. Προσεγγίζω, λοιπόν, φωνάζω στην κοπέλα: «Γεια σου. Είμαι ο τάδε. Τι κάνεις; Πώς μπορώ να σε βοηθήσω; Μπορώ να σε βοηθήσω κάπως;». Και όσο μίλαγα προσέγγιζα. Δένω τους σκύλους στην κουπαστή της γέφυρας, γιατί πρόκειται για μεταλλική γέφυρα και την προσεγγίζω. Της πιάνω την κουβέντα. Την πιάνω. Τη φέρνω μέσα και της λέω ότι «Ξέρεις κάτι; Πάμε μαζί μέχρι το απέναντι πάρκο να κάνουμε ένα τσιγάρο». Τότε, όντας καπνιστής. Πηγαίνουμε, λοιπόν, στο απέναντι πάρκο, για να κάνω ένα τσιγάρο. Έχω τους σκύλους μαζί, όπου της λέω ρε παιδί μου ότι «Η γυναίκα μου είναι ψυχολόγος. Να την καλέσω να έρθει». «Όχι. Όχι. Δεν υπάρχει λόγος» και τα λοιπά και τα λοιπά. Η κοπέλα ήταν πολύ… έκλαιγε συνεχώς, έτσι; Ήταν εμφανές αυτό που πήγαινε να κάνει. Δεν ξέρω αν θα το έκανε ή και όχι. Δεν μπορώ να το γνωρίζω αυτό, αλλά εν πάση περιπτώσει όπως ήταν τα πράγματα ήρθαν καλώς. Οπότε, καθόμαστε απέναντι στο πάρκο, στις 03:00 το πρωί και της πιάνω την κουβέντα, όπου ήταν πάρα πολύ κλειστή η κοπέλα και λογικό είναι, γιατί δεν με ήξερε. Ήμουν ένας άγνωστος με δύο σκύλους και παντόφλες στο πάρκο δίπλα της. Προφανώς και ήτανε… γίνεται, λοιπόν, αυτό. Προσπαθώ να την κάνω να μου πει… όχι τι συμβαίνει… τύπου που μένει, για να την πάω ας πούμε και δεν απαντούσε. Ήτανε σε φάση «Εντάξει. Άσε με, ρε παιδί μου» και τα λοιπά. «Θα κάνω το τσιγάρο και θα φύγω. Δεν έχω όρεξη να πω τίποτα» και τα λοιπά. Εντάξει; Εντάξει. Και της λέω, γιατί κάπως έτσι πρέπει να γεννήθηκαν και τα therapy dogs. Με αυτή την ιδέα γεννήθηκε το κομμάτι των therapy dogs. Και γυρνάω λοιπόν και της λέω της κοπέλας: «Καλή μου, να σου πω κάτι; Εγώ πάω στο απέναντι παγκάκι. Εσύ άραξε εδώ πέρα με τον Φέλιξ». Ο Φέλιξ είναι πάρα πολύ αγκαλίτσας και πολύ έτσι… σου δείχνει πάρα πολλή αγάπη και αυτά. «Άραξε εδώ με τον Φέλιξ και να σου πω και κάτι; Για μένα, πες τα στον Φέλιξ. Δεν χρειάζεται να ακούω εγώ. Πες τα να νιώσεις καλύτερα, για να μην χρειαστεί να φτάσεις στα άκρα», γιατί συνήθως αυτές οι συμπεριφορές είναι άκρα. Είναι ότι σκάω και δεν έχω τι άλλο να κάνω. Μαυρίζουν όλα και τα βλέπω όλα μαύρα γύρω μου. Οπότε, καταλαβαίνεις ότι δεν καταλήγει καλά αυτό. Οπότε, let some steam off και πες τα στον Φέλιξ μέσα, ΟΚ;». Μέσα σε 2 λεπτά… ούτε. Δηλαδή, πόσο μου παίρνει να στρίψω ένα τσιγάρο; Είδα την τύπισσα να κλαίει πάνω απ’ το κεφάλι του Φέλιξ… τον Φέλιξ τον πήρα μούσκεμα. Να κλαίει πάνω από τον Φέλιξ, να του λέει όλη την ιστορία της ζωής της… τύπου κάτσαμε αλλά 45 λεπτά, γιατί η κοπέλα έκλαιγε, λέγοντας την ιστορία της ζωής της. Τελειώνει αυτό. Την πάω σπίτι της και όλα καλά. Και αυτό το γεγονός, ας πούμε, δείχνει το μέγεθος του σκύλου. Το πόσο μεγαλειώδης είναι αυτό το πλάσμα, που είναι ικανό με ένα άγγιγμα, με ένα βλέμμα, μ’ ένα γλείψιμο να σου ανοίξει πράγματα, τα οποία σε κάνουν να θέλεις να πέσεις από μία γέφυρα ας πούμε.

Εσύ το έχεις κάνει αυτό με τον Φέλιξ και με τον Άρη; Να-

Πάρα πολλές φορές. Πάρα πολλές φορές. Είναι πολύ γνωστό, γιατί, ξέρεις, ο σκύλος είναι ο καλύτερος ακροατής. Δεν μιλάει πίσω. Οπότε, σε αφήνει να του τα πεις και όσο αισθάνεσαι discomfort εσύ και όσο αισθάνονται, ξέρεις, να βαραίνει το κλίμα, τόσο του ανοίγεσαι και τόσο εκείνος, επειδή εσύ αισθάνεσαι discomfort, γίνεται και πιο affectionate μαζί σου. Τι μ’ έχει πιάσει και μιλάω όλο αγγλικά; Γίνεται όλο και πιο συναισθηματικός μαζί σου και τρίβεται παραπάνω, σε ζουλάει, τον αγκαλιάζεις, τον κάνεις, τον ράνεις. Υπάρχουνε και ειδική κατηγορία σκύλων, ειδική κατηγορία εκπαίδευσης σκύλων, μάλλον, η οποία…. είναι τα γνωστά therapy dogs, τα animal assistant therapy dogs, δηλαδή σκύλοι οι οποίοι μπαίνουν μέσα στις συνεδρίες παιδιών με αυτισμό ή οτιδήποτε, όπου κάνουμε διάφορες ασκήσεις με τον εκπαιδευμένο σκύλο, γιατί απαιτεί ειδική εκπαίδευση αυτό. Κάνει ο εκπαιδευτής μαζί με τον θεραπευτή του παιδιού και το παιδί και τον σκύλο κάποιες ασκήσεις για το οτιδήποτε μπορεί να αντιμετωπίζει το παιδί: από το να πει κάποια ψυχολογικά προβλήματα που… ψυχολογικά προβλήματα… πώς το είπα έτσι; Απ’ το να πει οτιδήποτε μπορεί να έχει στο κεφαλάκι του το παιδί και δεν μπορεί να το εκφράσει με κοινά μέσα. Ξέρω γω ζωγραφική ή οτιδήποτε. Να το πει στον σκύλο μέχρι το να μάθει σ’ ένα παιδί με αυτισμό το πώς να ντύνεται. Δηλαδή, ντύνεις τον σκύλο, εντός πολλών εισαγωγικών… να του βάζεις, δηλαδή, καλτσούλες, κασκολάκι, αδιάβροχο, σκούφο και τα λοιπά και τα λοιπά, κάνοντας το αντιπαραβολή στο παιδί. «Κοίτα ότι ο Φέλιξ έβαλε τις κάλτσες του. Εσύ γιατί δεν τις φοράς ακόμα; Πάμε να βάλουμε τις κάλτσες μας». Και βάζει τις κάλτσες του το παιδί, όπως είδε να τις βάζει ο Φέλιξ π.χ. Να του μπουστάρεις την αυτοπεποίθηση του παιδιού. «Κοίτα! Βγάζεις έναν ολόκληρο, μεγάλο σκύλο βόλτα». Το παιδί μπορεί να είναι 5, 9, 10 χρόνων. Να βγάλει ένα σκύλο, εντός πολλών εισαγωγικών, βόλτα…. Πάντα, έχουμε δύο λουριά για ασφάλεια, ένα που κρατάει ο χειριστής, μακρύ και ένα πιο κοντό, που κρατάει το παιδί και πηγαίνει ας πούμε… «Κοίτα! Έβγαλες ένα σκύλαρο τεράστιο. Μπράβο. Το κατάφερες! Αφού έκανες αυτό, μπορείς να κάνεις εκείνο», ό,τι και να 'ναι το εκείνο. Ο σκύλος μπορεί να έχει τέτοιου είδους… δεν θέλω να το πω χρησιμότητα. Είναι πολύ πεζό. Αλλά καταλαβαίνεις τι εννοώ. Οπότε, ξες. Ναι. Είναι αυτό το πανέμορφο πράγμα.

Εσύ έχεις εκπαιδεύσει therapy dogs;

Therapy dogs δεν έχω εκπαιδεύσει. Έχω κάνει… το μόνο πολύ κοντινό. Εγώ, αρχικά, να το πω ότι εξειδικεύομαι στους οικόσιτους κατοικίδιους σκύλους, δηλαδή όλο το training που ‘χω κάνει και τα σεμινάρια που κάνω από την ώρα που βγήκα απ’ τη σχολή και τα trainings που κάνω από την ώρα που βγήκα απ’ τη σχολή και τα λοιπά αφορούν τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ένας κηδεμόνας στο σπίτι του. Εννοείται και στη βόλτα έξω και τα λοιπά, έτσι; Εννοώ ότι εξειδικεύομαι στον οικόσιτο, κατοικίδιο σκύλο. Όχι στο σκύλο που πάει για κυνήγι ούτε στο σκύλο που κάνει σωματοφυλακή ούτε στο σκύλο που κάνει ανίχνευση ναρκωτικών ουσιών ή όπλων ή οτιδήποτε. Αυτά είναι έξτρα εξειδικεύσεις, όπου εγώ δεν τις έχω κάνει ακόμα. Να έχουμε να κάνουμε και πράγματα, ρε παιδί μου, στη ζωή μας αργότερα. Να μην τα κάνουμε όλα από τώρα. Είναι πολύ όμορφα πράγματα. Πολύ ωραία ασχολία, όπως τα λέμε εμείς, αλλά είναι κάτι διαφορετικό, όπως και τα animal assisted [00:50:00]therapy dogs αντίστοιχα για τους therapy σκύλους. Eγώ, λοιπόν, δεν έχω εκπαιδεύσει therapy σκύλους ή therapy dogs. Έχω εκπαιδεύσει, όμως, έναν σκύλο στο ίδρυμα «Λίλιαν Βουδούρη» στα Λιόσια, εδώ πέρα σε μας, ο οποίος τον υιοθέτησε το ίδρυμα… να πούμε για το ίδρυμα, όμως, δυο λόγια, που είναι πολύ σημαντικό, γιατί είναι πολύ ωραία πρωτοβουλία αυτή που κάνουν οι άνθρωποι, ότι είναι, ας πούμε, 4-5 σπίτια που διαμένουν άνθρωποι που βρίσκονται στο αυτιστικό φάσμα, είτε υψηλής είτε χαμηλής λειτουργικότητας. Δεν έχει σημασία. Λοιπόν. Και κάποιοι από αυτούς, τους διαμένοντες στο ίδρυμα, στο σχολείο αυτό, βρήκαν ένα σκύλο, ο οποίος είχε κουρνιάσει… ήταν κουτάβι. Τότε, όταν τον ανέλαβα εγώ, ήταν 4 μηνών; 6; Κάτι τέτοιο. Είχε κουρνιάσει, λοιπόν, κάπου εκεί γιατί είχε χιόνια. Οπότε, είχε κουρνιάσει κάπου εκεί, κάτω από μία πόρτα, κάτι τέτοιο. Ο σκύλος αυτός ήταν ήδη πάρα πολύ φιλικός. Οι άνθρωποι και οι ψυχολόγοι, δε, του ιδρύματος φρόντισαν πάρα πολύ το σκύλο αυτόν. Τον πήγανε κτηνίατρο. Του δώσανε να φάει. Ξέρεις. Τον κρατήσανε μέσα και τα λοιπά. Μία χαρά. Όλα καλά κι όλα ωραία, αλλά αυτός ο σκύλος, κάποια στιγμή, επειδή έχει να κάνει με παιδιά και δη με παιδιά με αυτισμό, έπρεπε να εκπαιδευτεί. Και όταν λέω ότι έπρεπε να εκπαιδευτεί, εννοώ ότι έπρεπε να μάθει κάποια βασικά συνθήματα να μπορεί να συνεννοείται ο ψυχολόγος, οι χειριστής, δηλαδή, του σκύλου, οι χειριστές, για να μπορούν να αποτρέψουν οτιδήποτε θα μπορούσε να συμβεί προς τα παιδιά και δεν μιλάω για επιθετικότητα. Ας πούμε, ρε παιδί μου, πες ότι μπαίνει το παιδί μέσα. Έχει, ας πούμε, χαμηλή λειτουργικότητα, δυσκινησία και τα λοιπά και ο σκύλος πηδάει επάνω του, για να τον αγκαλιάσει, να κάνει το greeting που λέμε, τη χαιρετούρα. Αυτό, ας πούμε, είναι ένα κομμάτι της εκπαίδευσης. Δεν μπορεί σκύλος να πηδάει πάνω στα παιδιά. Ή, όταν τα παιδιά τρώνε σουβλάκια, δεν μπορεί να πηγαίνει ο σκύλος και να τους τρώει το φαγητό μέσα από το χέρι παραδείγματος χάρη ή πρέπει ο σκύλος να βγαίνει βόλτες. Πρέπει να έχει ειδικό χώρο διαμονής. Είναι μία ολόκληρη διαδικασία που ντύσαμε, που ήτανε καθαρή εκπαίδευση, δηλαδή κυρίως συμπεριφορών και κάποιων πολύ βασικών, αναγκαίων εντολών, συνθημάτων ακόμα καλύτερα, τα οποία όλα αυτά γίνανε μέσω παιχνιδιού, χαράς, φαγητού ως επιβράβευση, χάδι ως επιβράβευση, παιχνίδι ως επιβράβευση και φυσικά το μεγάλο στοίχημα ήταν ο Τρεξάκος, ο σκύλος αυτός, να λατρέψει τα παιδιά, το οποίο νομίζω ότι το καταφέραμε στο 100% θα έλεγα. Περνάνε και ζούνε μια πολύ ωραία ζωή εκεί πέρα και ο σκύλος και τα παιδιά και αυτός είναι ο τελικός στόχος, έτσι; Δηλαδή, δεν θέλαμε ένα σκύλο ο οποίος θα μας έφερνε σαλάμι απ’ το σουπερμάρκετ, έτσι; Θέλαμε ένα σκύλο ο οποίος να μπορούσε να συμβιώσει άνετα με τα παιδιά, χωρίς ίχνος φοβιών ως προς τα παιδιά και τα λοιπά, τηρώντας, από τη μία, τις καθημερινές ανάγκες του σκύλου, το οποίο στους χειριστές έγκειται αυτό και από την άλλη πλευρά, ως προς τα παιδιά, οτιδήποτε θα μπορούσε να τους φανεί χρήσιμος ο σκύλος, στις βόλτες, στο παιχνίδι, στο cuddling, στα πάντα. Και ο Τρεξ, απ’ ό,τι φάνηκε, ήταν ένας τέτοιος σκύλος.

Με αφορμή τον Άρη πάλι… τον Φέλιξ μάλλον, όταν είδες αυτές τις φοβίες τις οποίες είχε, σωστά; Ή ο Άρης; Μπερδεύτηκα. Συγγνώμη.

Τις φοβίες εννοώντας το άγχος αποχωρισμού;

Το άγχος αποχωρισμού. Ναι. Ναι.

Okay. Ναι.

Εσύ πώς το αντιμετώπισες;

Πολύ κλάμα. Φίλοι κηδεμόνες, σας καταλαβαίνω απόλυτα. Υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι εκεί έξω που αντιμετωπίζουν το κομμάτι του άγχους αποχωρισμού. Στην αρχή, η πρώτη μου προσέγγιση ήτανε ότι… το κλασικό, ότι εντάξει μωρέ. Δεν είναι και τίποτα. 1-2 εβδομάδες είναι μέχρι να έρθει στα ίσια του ο σκύλος, να μάθει το χώρο, να εμπιστευτεί το χώρο, να εμπιστευτεί εμάς και τα λοιπά και τα λοιπά. Not. Δεν ήταν έτσι. Spoiler alert! Αφού περνάνε, λοιπόν, 2-3 εβδομάδες και βλέπω ότι το πράγμα γιγαντώνεται αντί να φθίνει, λέω: «Εντάξει. Να γκουγκλάρουμε, να δούμε τι μπορεί να είναι». Ξαναλέω και πάλι ότι τότε δεν είχα ιδέα ότι ο εκπαιδευτής σκύλων είναι επάγγελμα, έτσι; Ότι actually υπήρχαν εκπαιδευτές σκύλων που έρχονται στο σπίτι σου ή πας στο εκπαιδευτήριο τους και δουλεύετε διάφορες συμπεριφορές και πράγματα που θέλετε να φτιάξετε σε σχέση με τη συμβίωση σας με το σκύλο. Οπότε, δεν ήξερα ότι υπάρχει αυτό. Λοιπόν, ωραία και καλά μπαίνω στο Google, γνωστό σε όλους και γκουγκλάρω να δω τα συμπτώματα τι είναι και όλοι λέγανε: «Άγχος αποχωρισμού, πανικός αποχωρισμού και πάει λέγοντας. Λέω: «Ωραία. Τι λύσεις προτείνουνε;». Να δω. Και βλέπω. Ο ένας έλεγε crate. Ο άλλος έλεγε: «Να τον δένεις στο καλοριφέρ». Ο τρίτος έλεγε: «Να τον βάλεις στο crate και να κοπάνας τηγανιά στο crate». Τα είπαμε και πριν αυτά. Ο τέταρτος έλεγε: «22 ώρες στο crate και να λείπεις 22 ώρες και κάποια στιγμή θα το συνηθίσει». Ο άλλος έλεγε… τα δικά τους λέγαν όλοι τέλος πάντων. «Εάν γύρναγες στο σπίτι και έβλεπες ούρα ή είχε αφοδεύσει ο σκύλος, να του πεις αυστηρά “μη” -ξέρω γω- για να τον τρομάξεις». Ο άλλος έλεγε, ξέρω γω, «Αν κάνει τέτοια πράγματα, να τον πετάς μες στο crate, να κλείνεις την πόρτα πίσω σου και να τον αφήνεις εκεί μέσα 1 ολόκληρη μέρα». Τέτοιες ιστορίες γράφανε στο ίντερνετ και όχι μόνο. Εντάξει. Υπήρχαν και άλλοι που γράφουνε, βέβαια, του τύπου… ας πούμε, «Άφηνε πίσω σου ένα κονγκάκι με λιχουδιές». Το κονγκάκι είναι ένα παιχνίδι που γεμίζει με φαγητό. Άλλοι λέγανε: «Άσ' του δυο μπισκότα». Άλλοι λέγανε: «Μην τον επιβραβεύεις όταν φεύγεις». Άλλοι λέγανε: «Επιβράβευέ τον, όταν φεύγεις». Γενικότερα, η φάση στον σκύλο είναι ότι ό,τι κι αν ψάξεις θα βρεις 70 διαφορετικές γνώμες. Στην Ελλάδα μιλάω πάντα, έτσι; Γιατί στο εξωτερικό δεν ισχύει αυτό. Οπότε, πρακτικά, έκανα τα πάντα και δεν έκανα τίποτα. Μόνο με την επαγγελματική καθοδήγηση μπόρεσα… και τη σχολή που έβγαλα, γιατί μαθαίνεις εφ’ όλης της ύλης στην ακαδημία. Όχι μόνο για το άγχος αποχωρισμού, αλλά για τα πάντα που μπορούν να αφορούν έναν οικόσιτο σκύλο. Εκεί έμαθα το πώς θα μπορούσα να το αποσυσχετίσει αυτό το πράγμα με τη φυγή και να το δουλέψουμε, εν τέλει, το άγχος αποχωρισμού. Έτσι ξεκίνησε και τελείωσε μήνες αργότερα. Σκέψου ότι μου πήρε 4-5 μήνες η δουλειά για τον Φέλιξ.

Πριν, ανέφερες των ζώων. Έχεις ασχοληθεί και με το να διασώζεις ζώα σε δύσκολες καταστάσεις;

Όχι ακριβώς, αν και έχει συμβεί στο δρόμο μου να πετύχω και να χρειαστεί να κάνω κάποιου είδους μικρές διασώσεις. Δεν θα έλεγα ότι ασχολούμαι με τη διάσωση των ζώων. Σε καμία περίπτωση. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι το κάνουν εθελοντικά και το κάνουν καθημερινά. Οπότε, όχι. Καμία σχέση. Δεν ασχολούμαι με τη διάσωση. Όχι ότι δεν θέλω να ασχοληθώ. Αν βρεθεί ένα ζωάκι τραυματισμένο ή ένα ζωάκι που χρειάζεται να διασωθεί, υπό οποιαδήποτε συνθήκη και το δω μπροστά μου, εννοείται ότι θα μπω, έτσι; Δεν το συζητάω. Απλά, δεν ασχολούμαι ενεργά.

Θέλω, τώρα, να σε πάω λίγο στην ακαδημία που είπες.

Μάλιστα.

Πες μου λίγο, αν θυμάσαι, έτσι μία καθημερινή μέρα στην ακαδημία. Τι περιείχε;

Στη σχολή εκπαίδευσης λοιπόν… εντάξει! Shout out στον Γιάννη Αραχωβίτη, τον δάσκαλό μας. Τρομερός άνθρωπος. Τολμώ να πω πολύ κοντά στον φιλόσοφο. Πολύ κοντά. Τρομερός ρήτορας και θα πω γιατί αυτά. Έχει βγει παγκόσμιος στη ρητορική και τα λοιπά. Φοβερός άνθρωπος. Τρομερές γνώσεις στο κομμάτι του σκύλου. Φοβερή εμπειρία. Τρομακτικά μεγάλο εύρος εμπειρίας ο άνθρωπος αυτός. Φοβερός δάσκαλος και πολύ φίλος πλέον. Και μάλλον και συνεργάτης, όπως θα καταλήξουμε μάλλον. Με προσέγγισε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, με τη λιγότερη δυνατή κριτική. Πολύ σημαντικό αυτό, γιατί πολλοί νομίζουν ότι θα πάνε στον εκπαιδευτή και ο εκπαιδευτής θα τους κρίνει και θα τους πει: «Αυτό κι εκείνο. Και έκανες. Και έκανες βλακεία και έκανες εκείνο». Όχι. Το κάνουμε πολλοί εκπαιδευτές αυτό, αλλά είναι τεράστιο λάθος για μένα. Βρισκόμενος, λοιπόν, στη σχολή του Γιάννη, δεν ήξερα τι θα αντιμετωπίσω. Έχοντας περάσει από διάφο[01:00:00]ρες σχολές -και πανεπιστήμιο και διάφορα πράγματα- λέω: «Εντάξει. Πάμε να δούμε τι θα παίξει». Στη σχολή του Γιάννη λοιπόν -και σε κάθε θεωρητικά ακαδημία θετικών εκπαιδευτών- δεν χρειάζεσαι τόσο πολύ το χαρτί και το στυλό. Χρειάζεσαι ένα pouch με λιχουδιές. Νομίζω ότι αυτό είναι το πιο περίεργο της υπόθεσης, δηλαδή, πρώτα απ’ όλα, κοιτάγαμε να πάρουμε όσο πιο πολλές λιχουδιές μπορούμε και έπειτα να πάρω και κανένα χαρτί και στυλό, για να σημειώσω το θεωρητικό κομμάτι, γιατί, συνήθως, η ιστορία ήταν ως εξής: γινόταν κάθε δεύτερο Σαββατοκύριακο, αν δεν απατώμαι και πηγαίναμε Σάββατο και Κυριακή όλη μέρα, χοντρικά. Τώρα, δεν θυμάμαι τα ωράρια. Δεν ήταν ακριβώς όλη μέρα, αλλά ήταν σίγουρα 8-9 ώρες, εκεί, όπου τις 2-3 ώρες κάναμε ένα θεωρητικό κομμάτι και τις υπόλοιπες 4-5 ώρες, όσες απομένανε, κάναμε το πρακτικό κομμάτι. Ήμασταν τυχεροί, γιατί εκεί είχε και ξενοδοχείο σκύλων, που τώρα το έχουνε το “Pet Society”. Το έχει, τώρα, η Ματίνα, ο Νικόλας και τα παιδιά εκεί πέρα, που είναι φοβερά παιδιά. Είναι και εκπαιδευτές από την ίδια ακαδημία, αλλά ασχολούνται περισσότερο με το κομμάτι της φύλαξης των σκύλων. Οπότε, είχαμε, στην ουσία, για πρακτική, να το πω έτσι, τους σκύλους που ήτανε στο ξενοδοχείο σκύλων. Οπότε, κάναμε ένα θεωρητικό κομμάτι. Πηγαίναμε 2 ώρες στα κλουβιά. Κάναμε στους σκύλους… τι μπορείς να φανταστείς; Από το «Έλα. Κάτσε. Ξάπλωσε. Μείνε. Άσ' το. Φτύσ' το. Κάνε. Ράνε», μέχρι… εγώ έπαιζα ποδοσφαιράκι μ’ ένα σκύλο. Με τη μπάλα. Μου την έριχνε πίσω με κουτουλιές. Και… ξέρεις. Μαθαίναμε, στην ουσία, σε πληθώρα σκύλων και ιδιοσυγκρασιών σκύλων το πώς να τον δουλέψουμε τον συγκεκριμένο σκύλο. Γιατί, ξέρεις, στην αρχή είναι πολύ δύσκολο να καταλάβεις πώς μπορείς να κάνεις ένα σκύλο να κάτσει, να ξαπλώσει, να φτύσει, να αφήσει κάτι ή οτιδήποτε χωρίς καν να τον αγγίξεις. Αυτό είναι ένα από τα μυστικά της θετικής εκπαίδευσης. Όλα γίνονται με λιχουδιά, χάδι και παιχνίδι, με τεχνικές συγκεκριμένες, χωρίς να αγγίξεις το σκύλο, χωρίς να κάνει τίποτα, γιατί ο σκύλος πρέπει να μάθει να εκτελεί, ας πούμε, τα συνθήματα επειδή θέλει. Όχι επειδή αναγκάζεται να το κάνει. Επειδή του ‘βαλα ένα κολάρο, ένα πνίχτη, τον κάθισα κάτω ή οτιδήποτε. Αυτό δεν είναι εκπαίδευση. Εκπαίδευση είναι να θες να το κάνεις, να σε κάνω να το θες να το κάνεις. Οπότε, περάσαμε άπειρες ώρες στα κλουβιά μέσα. Όταν λέω κλουβιά, εννοώ τα δωμάτια των σκύλων, έτσι; Δεν είναι κλουβιά. Αλίμονο. Περάσαμε άπειρες ώρες εκεί. Πολλές ώρες θεωρίας, γιατί η θεωρία σ’ έναν εκπαιδευτή σκύλων-συμπεριφοριστή είναι τεράστιο όπλο, γιατί έχεις να κάνεις πάρα πολύ με το πώς αλλάζεις μία συμπεριφορά. Αυτό έχει να κάνει με τον Skinner, για τους μυημένους και το operant conditioning και το πώς συσχετίζει ένας σκύλος και το πώς αποσυσχετίζει, πράγματα τα οποία είναι Pavlov και classical conditioning και μέχρι το κομμάτι της ψυχολογίας: ήπιες τεχνικές, προβλήματα ψυχολογίας και συμπεριφοράς που αντιμετωπίζουμε. Όχι και τόσο κοινά στο κοινό αυτί, που λέμε, όπως το OCD, Obsessive Compulsive Disorder, ιδεοψυχαναγκαστικές διαταραχές στους σκύλους ή το άγχος αποχωρισμού ή εμμονικές συμπεριφορές, κατάθλιψη, αυτισμός… τέτοια πράγματα, τα οποία είναι πράγματα τα οποία οι σκύλοι έχουν, ανακαλύπτουμε ότι έχουν, βασικά, γιατί είμαστε πολύ νωρίς ακόμα. Γι’ αυτό και είναι πολύ βασικό ένας εκπαιδευτής σκύλου να εκπαιδεύεται συνέχεια. Εμείς δίνουμε, σαν ομάδα, πάνω από… να μην αναφέρω πόσα και φανεί ότι ξέρω γω τι… ότι το λέω έτσι για να το πω. Δίνουμε πάρα πολλά χρήματα κάθε χρόνο, κυριολεκτικά πολλά χρήματα όμως, αδιανόητα πολλά χρήματα, για τη συνεχόμενη μετεκπαίδευση μας. Συνεχώς. Όλη την ομάδα την τρέχω στα σεμινάρια συνέχεια. Σε ό,τι μπορείς να φανταστείς. Από σεμινάρια για αυτισμούς, OCD κι όλα αυτά που λέμε τόση ώρα, μέχρι σεμινάρια που κάνουνε συμπεριφοριστές ή συγκεκριμένα για επιθετικές συμπεριφορές ή για το άγχος αποχωρισμού ή για διάφορα πράγματα. Κάνουμε συνεχώς μετεκπαιδεύσεις και είναι πολύ, πολύ, πολύ σημαντικό γιατί τώρα, στην ουσία, από το 2000 και έπειτα, ξεκίνησαν οι ερευνητές να μελετάνε το κομμάτι του σκύλου πολύ πιο βαθιά. Οπότε, ανακαλύπτουμε πράγματα, τα οποία μπορεί να το έχει το παιδί μου και να μην το ξέρω, ας πούμε, από τη μία πλευρά και από την άλλη… okay. Στο παιδί μου το λύνω. Στον σκύλο; Οπότε, είμαστε σε καινούργιο territory, να το πούμε έτσι στα Ελληνικά, το οποίο είναι ανεξερεύνητο ακόμα. Και είναι πολύ όμορφο αυτό, που αρχίζουμε και βλέπουμε… γιατί όλο αυτό, το ότι μπαίνει ο κόσμος -και όταν λέω «κόσμος» εννοώ σε παγκόσμια κλίμακα ο κόσμος- αναρωτιέται τι συμβαίνει στο σκύλο του και δεν είναι απλά «Έλα μωρέ. Σκυλί είναι». Αναρωτιέται τι συμβαίνει και θέλει να το λύσει, να του χαρίσει μία καλύτερη ποιότητα ζωής και τα λοιπά και τα λοιπά. Αυτό μας κάνει και εμάς να είμαστε πιο aggressive με τη γνώση, δηλαδή την κυνηγάμε. Κι έτσι πρέπει να είναι, γιατί δεν νοείται επιστημονική μεθοδολογία χωρίς update στη γνώση. Δεν το συζητάμε αυτό το πράγμα. Οπότε, ξέρεις. Είναι όλο αυτό το πράγμα ένα πολύ όμορφο και τεράστιο κομμάτι. Αυτό. Δεν θυμάμαι καν την ερώτηση, έτσι; Να ξέρεις.

Για την Ακαδημία ξεκινήσαμε. Τώρα, θα σε πάω πιο ειδικά. Το δυσκολότερο κομμάτι της δικής σου εκπαίδευσης στην ακαδημία ποιο ήτανε;

Το δυσκολότερο κομμάτι; Η επικοινωνία με τον κηδεμόνα θα έλεγα. Ο άνθρωπος, γενικότερα, ενώ θα έπρεπε να είναι, δεν είναι από τα πιο ευπροσάρμοστα όντα. Και το λέω αυτό γιατί; Όταν πας σε έναν άνθρωπο και του λες ότι «Για να αλλάξει ο σκύλος σου και να κάνει τις συμπεριφορές που εσύ επιθυμείς, βάσει της στοχοθεσίας που θέτουμε στην πρώτη συνεδρία, στο πρώτο ραντεβού, θα πρέπει εσύ να προσαρμόσεις κάποια πράγματα στη ζωή σου, ωραία; Δεν μπορείς να το κάνεις bypass από το πράγμα. Αν θες να αλλάξει ο σκύλος σου, πρέπει να αλλάξεις και εσύ, γιατί ο σκύλος είναι καθρεφτάκι, ωραία; Σε βλέπει και αντιδρά». Στο τρίγωνο του συμπεριφορισμού λέμε, ας πούμε, ότι συνέπεια της σκέψης και του συναισθήματος έχουμε τη συμπεριφορά. Ο σκύλος, όμως, δεν έχει τη σκέψη. Άρα, λειτουργεί καθαρά με το συναίσθημα, το οποίο ό,τι νιώθει το εκφράζει σε συμπεριφορά. Αυτό, λοιπόν, είναι το πιο αληθινό πράγμα στη ζωή. Είναι ένα παιδί το οποίο αντιδρά όχι κατά το δοκούν, όχι όπως σκέφτεται, αλλά όπως αισθάνεται. Πηγαία. Αληθινά. Δηλαδή, αν φοβηθώ, φοβήθηκα. Δεν θα στο κρύψω. Αν υπερενθουσιαστώ, υπερενθουσιάστηκα. Θα κατουρηθώ απ’ τη χαρά μου. Δεν θα στο κρύψω αυτό το πράγμα, δηλαδή όλο το συναίσθημα καταλήγει σε κάποια συμπεριφορά θεμιτή ή αθέμιτη, αλλά αυτό έχει να κάνει με εμάς. Όχι με τον σκύλο. Όταν, λοιπόν, εξηγείς στον άνθρωπο ότι, ας πούμε, «Πρέπει να κάνεις το συγκεκριμένο ασκησιολόγιο, τις συγκεκριμένες επαναλήψεις, τύπου γυμναστηριακό πρόγραμμα, ρε παιδί μου. 5 σετάκια των 15, ωραία; Πρέπει να κάνεις, λοιπόν, αυτά τα σετάκια μέσα στη μέρα σου καθημερινά και να ‘χουμε και μία καταγραφή καθημερινή, είτε είναι βίντεο, είτε είναι χειρόγραφα, είτε οτιδήποτε, για να έχουμε και ένα metrics, να ξέρουμε πώς αντιδρά ο σκύλος με τη συγκεκριμένη άσκηση στην πάροδο του χρόνου, να δούμε αν, όντως, μειώνεται συμπεριφορά ή αυξάνεται ή μένει η ίδια. Οπότε, okay. Να αλλάξουμε ασκησιολόγιο, ρε παιδί μου. Ξέρεις. Να το δούμε αλλιώς. Μήπως δεν πιάσαμε κάτι στη διάγνωση». Κάνουμε 1-1,5 ώρα διάγνωση σε έναν σκύλο, ο οποίος δεν μιλάει Ελληνικά, έτσι; Ό,τι μπορεί να καταλάβει και να απαντήσει ο κηδεμόνας. Είμαστε πολύ υπομονετικοί εννοείται, αλλά όλο αυτό, ρε παιδί μου, έχει και ένα ποσοστό λάθους. Μικρό μεν, αλλά έχει. Οπότε, όταν δίνουμε ένα ασκησιολόγιο και λέω στον κηδεμόνα: «Πρέπει να ακολουθήσεις αυτό, γιατί ο σκύλος έχει σοβαρό πρόβλημα με τη συγκεκριμένη συμπεριφορά. Είναι, ας πούμε, επιθετικός ή κάνει διαφύλαξη ή κάνει το οτιδήποτε». Αυτό το πράγμα δεν μπορούμε να το κάνουμε bypass κάπως. Οπότε, πρέπ[01:10:00]ει να περαστεί στον κηδεμόνα ότι «Θα πρέπει να το κάνεις. Θα πρέπει να αλλάξεις τρόπο ζωής. Θα πρέπει να ξυπνήσεις μισή ώρα νωρίτερα ή θα πρέπει, μόλις γυρίσεις κουρασμένος, να κάνεις αυτό. Δεν έχει «Είμαι πολύ κουρασμένος και δεν το κάνω». Δεν έχει: «Έλα μωρέ. Σήμερα βγήκαμε για ποτάρες. Άστο. Θα το κάνω αύριο». Όχι! Γιατί δεν δουλεύει έτσι. Θέλει καθημερινότητα, για να δεις πώς αντιδρά ο σκύλος στη νέα πραγματικότητα και αν όντως τροποποιείται η συμπεριφορά ή όχι. Αυτό είναι ο συμπεριφορισμός, έτσι; Οπότε, το πιο δύσκολο κομμάτι, νομίζω, ενός εκπαιδευτή είναι η επικοινωνία, με τον κηδεμόνα πάντα, γιατί ο σκύλος, όπως σου είπα, είναι απλοϊκός. Δεν είναι απλός, δηλαδή δεν είναι εύκολο. Είναι, όμως, απλοϊκό. Δεν χρειάζεται πολλή σκέψη. Ξέρω τι να κάνω στο σκύλο σε κάθε συνθήκη, ωραία; Το έχω διδαχτεί. Το έχω δουλέψει τόσα χρόνια. Έχω μία Χ-Ψ εμπειρία. Δεν μιλάω μόνο για μένα. Μιλάω και για την ομάδα. Μιλάω για τους εκπαιδευτές, τους θετικούς και τα λοιπά. Υπάρχει, λοιπόν, το τι κάνω σε κάθε περίσταση και πώς θα το εφαρμόσω. Το θέμα είναι… εσύ μπορείς να το εφαρμόσεις; Και επίσης, η δουλειά του εκπαιδευτή είναι, όταν πει ο κηδεμόνας: «Ξέρεις κάτι ρε Νίκο; Δεν μπορώ να το βγάλω αυτό το πρόγραμμα. Δεν βγαίνει», δεν πρέπει εγώ να επιμείνω. Πρέπει να το κάνω να δουλέψει. Αν μπορεί να δουλέψει, ε; Γιατί υπάρχουν και περιπτώσεις που λέω: «Παιδιά, δεν μπορεί να δουλέψει. Αυτό είναι το minimum. Αν δεν μπορείτε να το κάνετε, δεν θα δούμε αλλαγή στη συμπεριφορά». Έτσι δουλεύει. Όπως ένα πρόβλημα… δεν ξυπνάει μία μέρα ο σκύλος και το εμφανίζει. Συνήθως, τα προβλήματα που ξυπνάει ο σκύλος και εμφανίζει κάποιο πρόβλημα είναι θέματα υγείας. Δεν είναι θέματα συμπεριφοριστικά. Η συμπεριφορά παίρνει χρόνο για να διαμορφωθεί, είτε απ’ την καλή πλευρά είτε απ’ την κακή, έτσι; Οπότε, ξέρεις. Όσο χρόνο σου πήρε για να φτάσει ο σκύλος εδώ, συνήθως, όχι άλλο τόσο θα σου πάρει, αλλά θα πάρει, σίγουρα, ένα μεγάλο χρονικό διάστημα για να το αλλάξεις αυτό το πράγμα. Οπότε, το πιο δύσκολο πράγμα και αυτό που επέμεινε πάρα πολύ ο Γιάννης ο Αραχωβίτης ήτανε η επικοινωνία με τον πελάτη, με τον κηδεμόνα, με τον άνθρωπο. Αυτό είναι το πιο δύσκολο κομμάτι.

Έχεις να μας πεις καθόλου περιστατικά, χωρίς ονόματα φυσικά, με δύσκολους κηδεμόνες;

Περιστατικά με δύσκολους κηδεμόνες… έχω πάρα πολλά περιστατικά. Δύσκολα περιστατικά, τα οποία, ας πούμε… δεν θα αναφέρω ονόματα. Εννοείται. Για ευνόητους λόγους. Ας πούμε, ήταν ένας σκύλος… να τον πούμε Άρη. Ήταν, λοιπόν, ένας σκύλος ο οποίος έκανε τρομερά επιθετικές συμπεριφορές στον κηδεμόνα και δη στο παιδί. Το παιδί, τότε, ήτανε 8-9 χρονών. Η μικρή, η κοριτσάρα τους. Λοιπόν, οπότε με καλούνε, γιατί ο σκύλος έβγαζε επιθετικές συμπεριφορές. Ήταν ένας σκύλος μεσαίου μεγέθους, τύπου 24-25 κιλά. Μπαίνω μέσα, αφού έχουμε εξηγηθεί απ’ το τηλέφωνο ότι δουλεύουμε με το συγκεκριμένο τρόπο, συμπεριφορισμός, αγάπη, όχι τιμωρία και τα συναφή. Μπαίνω στο σπίτι και βλέπω τον σκύλο με πνίχτη με καρφιά και ρεύμα, κολάρο ρεύματος. Long story short, ο σκύλος, μόλις τα έβγαλε αυτά τα πράγματα και κάναμε, κυριολεκτικά, 3 μαθήματα, εστιάσαμε, στην ουσία, σε 3 πράγματα: εστιάσαμε στο να βγουν αυτά τα πράγματα από το σκύλο, να ξεκινήσει ο σκύλος να νιώθει ασφάλεια και όχι ανασφάλεια, εστιάσαμε στο κομμάτι της διαχείρισης των κηδεμόνων προς το σκύλο, δηλαδή πράγματα τα οποία εκείνοι λέγανε ότι «Ο σκύλος μου θέλουμε να κάνει και δεν μπορεί ο σκύλος μου να ανεβαίνει στον καναπέ. Πρέπει να τον κατεβάσω γρήγορα κάτω», που, όταν τον κατέβασαν ήταν με καρφιά, οπότε κάρφωναν καρφιά στο λαιμό, τραβώντας τον, για να κατεβεί από τον καναπέ. Οπότε, φαντάσου. Οπότε, εστιαζόμενοι στη διαχείριση των ανθρώπων προς τον σκύλο και στην πρόβλεψη, δηλαδή στο κομμάτι του να διαβάζω το σκύλο μου… υπάρχει μία γλώσσα σώματος των σκύλων, όπου ονομάζεται «Σήματα Ηρεμίας και Προ-επιθετικά Σήματα». Τα σήματα ηρεμίας είναι τα πολύ χαλαρά σηματάκια, τα οποία σου δίνει ο σκύλος, για να σου πει: «Ηρέμησε. Με αγχώνεις. Πάμε στο “fight or flight”. Δεν θέλω να επεκταθώ πολύ σ’ αυτά. Και πηγαίνουμε στα προ-επιθετικά σήματα, δηλαδή όσο κλιμακώνεις… ξέρεις. «Με ενοχλείς. Με ενοχλείς. Με ενοχλείς. Ξέρεις κάτι, Δημήτρη; Αυτό που κάνεις με ενοχλεί». Αυτά είναι σήματα ηρεμίας. Πιέζεις παραπάνω εσύ. Καταλήγω εγώ να μπαίνω σε “fight or flight” mode, δηλαδή να προσπαθώ να φύγω, αλλά δεν μπορώ, γιατί είμαι στο λουρί, γιατί έχω καρφιά στο λαιμό, γιατί, γιατί, γιατί. Άρα, ο μόνος δρόμος που μένει είναι να κάνω fight. Πριν κάνω fight, όμως, κάνω προ-επιθετικά σήματα. «Φύγε. Φύγε». Σε σπρώχνω. Σε κάνω. Σε ράνω. Μέχρι που καταλήγω στο δάγκωμα. Όλη αυτή η γλώσσα ονομάζεται «Γλώσσα Σώματος». Είναι η σκάλα της επιθετικότητας, πώς πάμε από το 0 στο 100 δηλαδή. Και όταν μαθαίνει ένας άνθρωπος να διαβάζει και να σέβεται τη γλώσσα αυτή, αυτός ο άνθρωπος δεν θα δαγκωθεί ποτέ από τον σκύλο του, εντάξει; Οπότε, όταν εστιάσεις στο «Τι είναι το πλασματάκι που βλέπω μπροστά μου; Πώς μου δείχνει ότι κάτι τον ενοχλεί;» και γνωρίζοντας ότι αυτό, όταν κλιμακωθεί, θα με δαγκώσει, αφαιρώντας -νούμερο 2- τα πράγματα τα οποία του προκαλούν πόνο στην καθημερινότητά του -έτσι;- μειώθηκε πάρα πολύ ο εκνευρισμός, η κορτιζόλη, ο πόνος και τα λοιπά και, τρίτον, η διαχείριση του μπαμπά, της μαμάς και του παιδιού, προς το σκύλο, μαλάκωσε. Τους βάλαμε σ’ ένα αυλάκι, ότι «Παιδιά, έτσι σκεφτόμαστε και όχι αλλιώς». Είναι αντίστοιχης φιλοσοφίας η κατάσταση με το ότι πρέπει να επιβληθούν στο σκύλο. Έχοντας, λοιπόν, αυτούς τους τρείς παράγοντες, ο σκύλος σταμάτησε όχι να επιτίθεται… τώρα, κοιμάται στο ίδιο κρεβάτι με το παιδί. Αυτός ο σκύλος. Και αυτός ο σκύλος, πριν πάω εγώ, πήγαινε για ευθανασία. Αυτό που μου ‘παν στο τηλέφωνο είναι ότι «Νίκο, είσαι η τελευταία μας ελπίδα. Αν δεν το φτιάξεις εσύ ή έχουμε δάγκωμα, κατά την εκπαίδευση, ο σκύλος έχει πάει κατευθείαν για ευθανασία». Αυτό μου είπανε. No pressure! Καμία πίεση, Νίκο! Πήγαινε κάνε τη δουλειά σου. Ξέρεις. Αυτό. Μία ζωή ενός σκύλου εξαρτάται μόνο. Τίποτα άλλο. Εντάξει.

Στο κομμάτι αυτό της επιθετικότητας του ζώου στη δουλειά σου, γιατί μου ανέφερες νωρίτερα και στην προσυνέντευξη ότι υπάρχει επικινδυνότητα στη δουλειά-

Ναι, υπάρχει.

Πες μας, λίγο, τις συνθήκες που δουλεύεις;

Λοιπόν, το πρώτο πράγμα που πρέπει να ξέρει ένας εκπαιδευτής είναι πάρα, πάρα πολύ καλά τη γλώσσα σώματος ενός σκύλου. Αυτό που έλεγα και πριν δηλαδή. Δεν πρέπει να τα λέμε μόνο για τους κηδεμόνες, αλλά και για τους εκπαιδευτές αυτά. Με σκοπό να μπορεί να διαβάσει τον σκύλο πριν κάνει το δάγκωμα. Έχεις περίπου… να μην πω κλάσματα ενός δευτερολέπτου. Να πω έχεις 1-2 δευτερόλεπτα μέχρι να πιστολιάσει. Αυτό, επειδή μου ‘χουν συμβεί -έχω διάφορες ουλές και τέτοια -μου ‘χουν συμβεί κάποια περιστατικά, τα οποία ήταν… ευτυχώς, ήταν σχεδόν αναίμακτα και γίνανε όλα, ευτυχώς… δηλαδή, δεν μπορούσα να το ελέγξω. Δεν μπορούσα να το προβλέψω. Όχι να το ελέγξω μάλλον, γιατί ήταν διαφυλάξεις σε πράγματα τα οποία δεν γνωρίζαμε ότι κάνει διαφύλαξη. Ένα δάγκωμα που έχω φάει ας πούμε… είχε πέσει λίγο κοτοπουλάκι, γιατί εκπαιδεύουμε με τροφή. Ένας σκύλος που δεν ήξερα ότι κάνει διαφύλαξη. Δεν το ήξερε ούτε ο κηδεμόνας. Διαφύλαξη σε φαγητό. Είχε πέσει στη χλόη μέσα ένα κοτοπουλάκι. Το πατάω με τη μπότα. Δεν το ‘χα δει. Εννοείται. Απλώνω το χέρι μου να πιάσω το λουρί και την ώρα εκείνη πηδάει ο σκύλος και πάει για λαιμό και βάζω το χέρι μου μπροστά και δαγκώνει το χέρι. Και κάνω ένα βήμα πίσω και όπως τινάζεται η μπότα του δεξιού ποδιού φεύγει και το κοτόπουλο μπροστά. Κι εκεί καταλάβαμε τι έγινε, το οποίο δεν μπορείς να προβλέψεις. Αυτό είναι ένα ατύχημα, το οποίο… ατυχήματα στη δουλειά μας έχουμε πάρα πολλά. Ξέρω ανθρώπους που ‘χουνε χάσει δάχτυλα. Γι’ αυτό, και θέλει ο εκπαιδευτής… είναι αυτό που λέγαμε στον «Ερυθρό Σταυρό». Ήμουνα κάποια φάση διασώστης στον ελληνικό «Ερυθρό Σταυρό» και είναι αυτό που λέγαμε: «Ασφάλεια! Ασφάλεια! Ασφάλεια!». Γι’ αυτό και τα σεμινάρια που κάνω κι εγώ στην ομάδα μου… όχι στην ομάδα μου… με την ομάδα μου, αφορούνε όχι μόνο τα συμπεριφοριστικά και τα κτηνιατρικά και τα πάντα, αλλά και για την ασφάλειά μας. Πρώτες βοήθειες σε ανθρώπους και πρώτες βοήθειες σε σκύλους και γάτες αντίστοιχα. Είναι πολύ, πολύ σημαντικό το κομμάτι της ασφάλειας να το γνωρίζει ένας εκπαιδευτής και να κουβαλάει, πάντα, μαζί του φαρμακείο. Ας πούμε, εμένα είναι στο καθημερινό μου τσαντάκι -για να καταλάβεις- το οποίο μπορεί, κυριολεκτικά, να σε σώσει, αν ξέρεις να το χρησιμοποιείς. Οπότε, χρειάζεται. Είναι υψηλής επικινδυνότητας ως επάγγελμα. Η πολλή σιγουριά σκοτώνει, επίσης. Έχω να πω κι αυτό. Πολύ καλή γνώση πρώτων βοηθειών. Κυρίως για εσ[01:20:00]ένα, αλλά και για άλλους, αλλά και για ζώα. Μπορεί να γίνει δάγκωμα σκύλος με σκύλο, δάγκωμα σκύλος σε άνθρωπο. Δεν ξέρεις τι θα γίνει. Και επειδή έχουν συμβεί διάφορα τέτοια, τόσα χρόνια, η αλήθεια είναι ότι, πλέον, έχω μάθει -και μέσω της εμπειρίας μου- να φυλάγομαι πολύ καλύτερα και να φυλάω και τους άλλους πολύ καλύτερα. Εννοείται.

Έχει χρειαστεί ποτέ να κάνεις πρώτες βοήθειες σε ζώο;

Σε ζώο δεν μου έχει τύχει. Μου έχει τύχει σε ανθρώπους όμως. Πολλές φορές.

Πες μας λίγο γι’ αυτό το κομμάτι, γιατί μιλάμε για του εκπαιδευτή των σκύλων, αλλά, αφού έχεις κάνει και για διάσωση, πες μας λίγα λόγια και γι’ αυτό.

Ναι. Κοίταξε. Το κομμάτι της διασωστικής… η διασωστική είναι μία πολύ ωραία επιστήμη γενικότερα. Να γκουγκλάρει οποιοσδήποτε τον «Ερυθρό Σταυρό». Κάνουνε σεμινάρια, πραγματικά, με πολύ λίγα χρήματα. Το να μάθεις πώς σώζεις μία ζωή με το τίποτα επάνω σου, μην έχοντας ούτε χαζαπλάστ, ας πούμε, είναι ένα πάρα πολύ βασικό skill, το οποίο το δίνουνε στα σχολεία τους οι Δανοί, οι Σουηδοί, οι Ολλανδοί και τα λοιπά δωρεάν στα παιδιά και έχουνε πάρα πολλά περιστατικά παιδιών που έχουνε σώσει ενήλικες, απλά επειδή γνωρίζανε καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση ας πούμε, ωραία; Δεν σου λέω να πας να βγάλεις τη σχολή του «Ερυθρού Σταυρού», που είναι 1,5 χρόνος εκπαίδευση και άλλοι 6 μήνες πρακτικής στα Επείγοντα. Τύπου με ένα διήμερο σεμινάριο, ας πούμε, που μαθαίνεις πολύ απλά πράγματα, μπορείς κυριολεκτικά… είναι πάρα πολύ αναγκαίο για μένα ας πούμε. Εγώ την κάνω την εκπαίδευση αυτή κάθε χρόνο. Την περνάω για να τη θυμάμαι ξανά κάθε χρόνο και πρέπει. Πρέπει. Είναι πολύ βασικό. Ένα σκηνικό που μου έχει τύχει ας πούμε. Ήταν σε εμένα τον ίδιο. Το σκηνικό που ανέφερα πριν. Του τύπου να πηδήξει ο σκύλος να δαγκώσει και είχανε ματώσει και τα δύο μου τα χέρια, αλλά, με τις γνώσεις από τον «Ερυθρό Σταυρό», κατάφερα και να δεθώ, να αποστειρωθώ σωστά, να δεθώ και να πάω στο νοσοκομείο κύριος, να κάνω τον αντιτετανικό μου. Όταν πήγα στο νοσοκομείο, μου είπε ο γιατρός: «Τι ήρθες εδώ; Αφού τα έχεις κάνει τέλεια». Έχω περάσει και σχολείο στον «Ερυθρό». Προφανώς. Αντίστοιχο σκηνικό σε ομαδικό μάθημα. Έφυγε σκύλος, όχι του μαθήματος, σκύλος ενός ανθρώπου που έχει αφήσει το σκύλο του λυμένο μέσα στο πάρκο, το οποίο απαγορεύεται απ’ το νόμο και καλά κάνει και απαγορεύεται από το νόμο. Μες στο πάρκο, λοιπόν, άφησε το σκύλο του ελεύθερο και εμείς ήμασταν 6-7 κηδεμόνες, 6-7 σκύλοι και κάναμε το μάθημά μας. Και ξαφνικά, ακούω κλάματα από πίσω μου και φωνές και τι είχε γίνει; Είχε πάει ο λυμένος σκύλος πάνω στον σκύλο του κηδεμόνα ας πούμε. Ο σκύλος του κηδεμόνα δεν είχε αντιδράσει καθόλου, αλλά ο κηδεμόνας τρόμαξε, η κοπέλα αυτή τρόμαξε. Τράβηξε τον σκύλο της. Αγχώθηκε πολύ περισσότερο ο λυμένος σκύλος και δάγκωσε την κηδεμόνα στο πόδι και στο χέρι, δηλαδή έκανε τακ-τακ. Ξέρεις. Διπλό δάγκωμα. Εκεί χρειάστηκε ας πούμε. Χρειάστηκαν πρώτες βοήθειες. Δεν είναι ότι της έσωσα τη ζωή, αλλά πρώτες βοήθειες είναι… ξέρεις. Είναι τη στιγμή του ατυχήματος ό,τι καλύτερο μπορείς να δώσεις στον παθούντα, έτσι; Στον ασθενή εκείνη τη στιγμή. Όταν αιμορραγεί ο άλλος και έχει και το κλάμα του και το τέτοιο, αν μπορείς να ανακουφίσεις τον πόνο, έστω και λίγο, είναι κάτι. Κατάλαβες; Λίγο έστω, να μην πονέσει αργότερα, γιατί, αν τον αποστειρώσεις καλά εκείνη την ώρα στο πεδίο επάνω, δεν θα χρειαστεί να περάσει δεύτερη αποστείρωση στο νοσοκομείο, που είναι πιο σκληρή ή το οτιδήποτε. Προσπαθείς να βοηθήσεις. Η όλη αίσθηση ενός εθελοντή, να το πω έτσι πολύ απλά, αν είναι στον «Ερυθρό Σταυρό» ή σε διάφορες άλλες αλλά οργανώσεις αντίστοιχες, η αίσθηση είναι να μπορέσεις να βοηθήσεις. Πώς θα βοηθήσεις στα μαθαίνουνε εκεί. Αν έχεις 1-2 πραγματάκια μαζί σου, μπορείς και να βοηθήσεις πολύ καλά. Μου ‘χει τύχει να μαζέψω ποδηλάτη από το δρόμο. Μου ‘χει τύχει να μπω σε σπίτι με φωτιά, να βγάλω σκύλο έξω, που ήταν και εκπαιδεύτριας, συναδέλφων μου αυτό. Ο σκύλος. Στο σπίτι που είχε πιάσει φωτιά. Σκέψου ότι δεν έμπαινε Πυροσβεστική μέσα. Για να καταλάβεις. Περιμέναν, πρώτα, να σβήσει η φωτιά, για να μπούνε και εγώ μπήκα από τον καπνό και έβγαλα το σκύλο. Ήταν στο δεύτερο όροφο και είχε αρπάξει φωτιά ο πρώτος, που όλος ο καπνός έφτανε στο δεύτερο όροφο ουσιαστικά. Και μπήκα με έρπειν δύο ορόφους. Άνοιξα την πόρτα και έβγαλα το σκύλο. Τον κατέβασα δύο ορόφους, γιατί ο σκύλος θα πνιγότανε, γιατί ήταν κλειστό το σπίτι και θα είχε πεθάνει από ασφυξία ο σκύλος παραδείγματος χάρη. Πολλά τέτοια έχουν χρειαστεί. Δυστυχώς. Δυστυχώς. Αλλά, ευτυχώς, μακάρι να ήταν περισσότεροι αυτοί που ξέρουν να διαχειρίζονται αυτές τις καταστάσεις. Δεν λέω για τη φωτιά, που ήταν λίγο πιο aggressive, αλλά μακάρι να ξέρανε περισσότεροι, ας πούμε, καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση ή δυο πραγματάκια για δυο ουλές. Κάτι. Να μπορούσαν να βοηθήσουν τον συνάνθρωπό τους. Ξέρεις φιλοσοφία και φιλανθρωπία πάνε μαζί. Είναι αλληλένδετα. Δεν μπορείς να αγαπάς τον άνθρωπο και να μισείς το σκύλο ή τη γάτα ή οτιδήποτε. Ούτε να αγαπάς τη γάτα και το σκύλο και να μισείς τον άνθρωπο. Δεν γίνεται. Ή έχεις αγάπη να δώσεις ή δεν έχεις. Αυτό είναι. Τα υπόλοιπα είναι λίγο…

Μπορεί να αγαπάς και τους ανθρώπους και τα ζώα πολύ. Όμως, όλη μέρα έχεις να κάνεις με τα ζώα, σωστά;

Σωστά.

Σε κουράζει κάποια στιγμή αυτό το πράγμα;

Κοίταξε. Πολύ ωραία ερώτηση. Αν με κουράζει… πολλές φορές, δεν είναι η κούραση αυτή που λες… καλά το ότι γυρνάω κουρασμένος στο σπίτι κάθε μέρα… προφανώς, έτσι; Αυτή είναι η σωματική κούραση, που okay. Υφίσταται, ρε παιδί μου. Όταν έχουμε πάρα πολύ δουλειά, υπάρχουν περίοδοι, ας πούμε, που έχουμε πάρα πολλή δουλειά και μπορεί να κάνουμε και 5 και 6 και 7 και 10 και 12 περιστατικά τη μέρα μας, ενώ ένας δόκιμος μέσος όρος είναι περίπου 3 με 4 περιστατικά, άντε 5, μέσα στην ημέρα σου. Είναι ένας καλός μέσος όρος στις 5-6 μέρες της εβδομάδας που δουλεύουμε, που εγώ δουλεύω 7. 7/7 ας πούμε. Γιατί έχω και την επιχείρηση με τα παιδιά και τα λοιπά. Οπότε, αναγκαστικά… αλλά, όπως και να χει, η σωματική κούραση φεύγει πολύ εύκολα, γνωρίζοντας τι έκανες μες στην ημέρα σου, δηλαδή εγώ ανακαλώ ότι, σήμερα ας πούμε, πήγα το πρωί σε δύο κουτάβια και έκανα τη ζωή τους καλύτερη. Μετά, πήγα σε έναν επιθετικό σκύλο και τον έμαθα πώς να μη γαβγίζει σε άλλους σκύλους. Βοήθησα τον κηδεμόνα. Βοήθησα το παιδί. Και όταν έχεις όλα αυτά… έκανα, ξέρω γω, ένα εθελοντικό στο τάδε καταφύγιο. Έκανα το ένα, έκανα το άλλο. Όταν έχεις αυτά, γυρνάς κουρασμένος. Ναι. Προφανώς. Αλλά okay… ποια δουλειά στον κόσμο κάνεις και δεν γυρνάς κουρασμένος στο σπίτι σου; Το θέμα είναι… okay. Κουράστηκες. Απέδωσε αυτό το πράγμα που έκανες; Πέρασες όμορφα; Όχι καλά! Πέρασες όμορφα; Γούσταρες αυτό που έκανες στην καθημερινότητά σου; Σου αρέσει αυτό το πράγμα; Μπορείς να ζήσεις έτσι τα υπόλοιπα 40 χρόνια; Πολύ σημαντικό. Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι εγκλωβισμένοι σε δουλειές που δεν βλέπουν τον εαυτό τους σε 6 μήνες μέσα. Όχι τα επόμενα 40 χρόνια. Και δυστυχώς ή ευτυχώς, η κοινωνία μας είναι δομημένη με τέτοιο τρόπο που πρέπει να δουλέψεις 40 χρόνια συνεχόμενα, για να πάρεις, τέλος πάντων, ό,τι πάρεις. Έτσι; Λοιπόν, οπότε ναι. Υπάρχει κούραση. Και υπάρχει και πολλή ψυχολογική κούραση. Ειδικά, όταν βλέπω κακοποιήσεις και τέτοια… ξέρεις. Κάποια στιγμή, σε ρουφάει λίγο αυτό. Γι’ αυτό, τα κάνουμε όλα με μέτρο. «Μέτρον άριστον». Είναι πολύ καλή συμβουλή στους εκπαιδευτές και γενικά στο ελεύθερο επάγγελμα. Πολύ καλή συμβουλή το μέτρο. Να βάζουμε μέτρο. Οπότε, εντάξει. Κάνεις καλές διακοπές, δηλαδή ένας φίλος λέει: “If you train hard, train hard. If you relax, relax hard”. Ωραία. Αυτό πρέπει να γίνεται και στον εκπαιδευτή ο οποίος δουλεύει πολύ και προσφέρει και τα λοιπά. Πρέπει να ριλαξάρει, να χαλαρώνει πολύ. Τις ώρες που πρέπει, έτσι; Προφανώς. Για να είναι και αποδοτικός σ’ αυτές τις ώρες. Οπότε, long story short, ναι. Είναι ένα κουραστικό επάγγελμα, αν το θεωρείς επάγγελμα. Εγώ το θεωρώ λειτούργημα, προσωπικά. Είναι κάτι το οποίο προσφέρεις μόνο χαρά και αγάπη και πολλή κούραση και πολύ προσωπικό χρόνο, αλλά θέλει μέτρο. Και αν βάλεις μέτρο, τότε και περνάς καλά -περνάς δύσκολα, αλλά περνάς καλά- και τ[01:30:00]α προς το ζην βγαίνουνε και προσφέρεις εκεί που θες να προσφέρεις και αυτό. Είναι…

Θα επιμείνω λίγο σε αυτή την κουβέντα. Θα σε ρωτήσω λίγο διαφορετικά.

Okay.

Κάποιες φορές, γυρνάς από τη δουλειά σου, που έχεις να κάνεις με πολλούς ανθρώπους και λες: «Θέλω να κλειστώ στο δωμάτιό μου. Να μην δω άνθρωπο».

Ω, ναι.

Συμβαίνει αυτό με το σκύλο; Δηλαδή, να έχεις όλη μέρα να κάνεις με σκύλους και να γυρίσεις στο σπίτι και να πεις: «Δεν θέλω να δω άλλο σκυλί για τα επόμενα… για την επόμενη μία ώρα;

Ναι. Ναι. Ναι. Συμβαίνει πολλές φορές αυτό. Όχι actually «Δεν θέλω να δω σκυλί για την επόμενη 1 ώρα», αλλά πιο πολύ θα το έλεγα σαν συναίσθημα, ότι τύπου «Θέλω να απεμπλακώ μία ώρα από το κινητό μου, τα mail, τα μηνύματα των κηδεμόνων, τα πάντα», ωραία; Γιατί μπορεί, αν κάνεις, ας πούμε, πέντε εκπαιδεύσεις την ημέρα, αυτό είναι 5 ώρες δουλειάς. Όμως, έχεις τα πήγαινε-έλα, που, αμέσως, οι 5 ώρες έχουν γίνει 8 στην καλύτερη, μη σου πω και 10. Έχεις ό,τι αφορά το εταιρικό κομμάτι, το λογιστικό κομμάτι, το μαρκετίστικο κομμάτι. Όλα αυτά. Τα βιντεάκια, το YouTube… όλοι όσοι μου λένε: «Σε έχω δει στο YouTube» και τα λοιπά, από δω από κει και με ρωτάνε, συνήθως, ξέρω γω, «Πόσα μαθήματα κάνεις την ημέρα;» και τους λέω ξέρω γω: «5, 6, 7». «Εντάξει», μου λένε. «Καλά είναι να δουλεύεις 6-7 ωρίτσες». «Καλά είναι! Ναι! Άμα δούλευα 6-7 ωρίτσες, καλά θα ήτανε. Συμφωνώ μαζί σου». Αλλά όλο αυτό το κομμάτι… σκεφτείτε μία επιχείρηση που πρέπει να τρέξει με ό,τι αφορά την επιχείρηση: το λογιστικό, το οικονομικό, το μάρκετινγκ, την actual εκπαίδευση, την εκπαίδευση των παιδιών που είναι στην εταιρεία, το να μπορείς να προσφέρεις, το να μπορείς να κάνεις, δωρεάν, εθελοντικά μαθήματα σε ανθρώπους δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα. Θα πρέπει να μπορείς να στηρίζει οικονομικά στα πόδια σου για να μπορείς να το κάνεις αυτό. Να μπορείς να προσφέρεις σε φιλοζωικές, που και αυτό είναι δωρεάν, δηλαδή δεν παίρνουμε κάποια χρήματα. Να μπορείς να πληρώσεις τις βενζίνες σου. Να μπορείς να κάνεις… όλα αυτά, πίστεψέ με, δεν είναι 6-7 ώρες δουλειάς ή 5 ώρες δουλειάς. Είναι 12 και 14 ώρες δουλειάς. Και το χειρότερο από αυτά είναι ότι η απεμπλοκή από αυτά δεν τελειώνει… όλο αυτό, δηλαδή η σκέψη γύρω από όλο αυτό το πράγμα, στις 14 ώρες συνήθως. Τελειώνει στις 16 ώρες, στις 17 ώρες. Και πρέπει να κοιμηθείς και να φας και να πλυθείς και να κάνεις... ξέρεις. Οπότε, ναι. Υπάρχουνε φορές που θα ευγνωμονούσα τον Θεό, αν είχε 28 ώρες η ημέρα, για να μπορώ, έστω 3-4 ωρίτσες, να απεμπλακώ, ας πούμε, από αυτό και να μπορέσω, με γεμάτη μπαταρία, την άλλη μέρα να πω: «Πάμε»! Κατάλαβες;

Και εκτός από τα σκυλιά στη δουλειά, μετά, έχεις και τους σκύλους στο σπίτι, έτσι;

Βέβαια! Έχω και τα δυο μουσούδια μου στο σπίτι, τον Άρη και τον Φέλιξ που αναφέραμε τόσην ώρα, που εννοείται ότι και αυτά θέλουνε τη βόλτα τους. Έχω και τη γυναίκα μου, που βοηθάει πάρα, πάρα, πάρα πολύ στο κομμάτι των σκύλων εννοείται και μοιραζόμαστε τις βόλτες και τις ευθύνες και όλα αυτά. Εντάξει. Δεν είναι τόσο τραγικό το… πώς να το πω; Τόσο τραγικός ο χρόνος που χρειάζεται, γιατί πλέον, εντάξει, είναι και εκπαιδευμένος. Δεν έχουμε ζητήματα γενικότερα. Οπότε, είναι απλά μία βόλτα καλή, ξέρω γω, για να ξεμουδιάσουνε με και να τρέξουμε στο γηπεδάκι που θα πάμε και τα συναφή, στο χώρο, την αλάνα που τα πάμε. Οπότε, είναι αυτό. Τώρα, θα μου πεις: «Πού βρίσκεις το κουράγιο;». Εντάξει. Συνήθως, το κάνω μετά την προπόνηση, που είμαι ήδη αναμμένος. Ξέρεις. Οπότε, πάει κάπως έτσι. Αυτό. Αναγκαστικά. Τι να κάνουμε; Έχουν κι αυτά ψυχούλα. Δεν πρέπει να βγούνε; Αν εξαρτάται το πότε θα κατουρήσεις από κάποιον άνθρωπο, αυτό που δεν θέλει, σίγουρα, είναι αυτός να σε ξεχάσει.

Νωρίτερα, ανέφερες ότι κάνεις και κάποια ιντερνετικά μαθήματα…

Σωστά.

Πώς είναι; Έχεις επαφή με τον σκύλο κατά τα ιντερνετικά μαθήματα ή είναι μόνο με τους κηδεμόνες;

Είναι με τους κηδεμόνες. Και με τον σκύλο. Μπορεί να βρίσκεται στο χώρο, δηλαδή, ο σκύλος που εκπαιδεύουμε, αλλά οι συνεδρίες, μέσω ίντερνετ, έχουνε πιο πολύ συμβουλευτικό χαρακτήρα, δηλαδή τεχνικές ήπιες, που μπορεί να δουλέψει ο κηδεμόνας από μόνος τους σ’ έναν σκύλο. Τον σκύλο του, προφανώς, που αντιμετωπίζει το εκάστοτε πρόβλημα. Έχουμε φτιάξει την υπηρεσία αυτή με τέτοιο τρόπο, που έχουμε κάποια βιντεάκια με τα συνθήματα και τα λοιπά, υπεραναλυτικά, όπου, στην ουσία, αυτό που γίνεται είναι ότι βλέπεις τα βιντεάκια, δουλεύεις, παίρνεις προγραμματάκια από εμένα ή απ’ τον εκάστοτε εκπαιδευτή που δουλεύει, που συνεργάζεται με τον κηδεμόνα και δεν απαιτείται φυσική παρουσία του σκύλου, αλλά αυτό που απαιτείται είναι, σίγουρα, μπόλικα βιντεάκια μέσα στην εβδομάδα, για να βλέπουμε ότι, όντως, τα πας καλά, να μπορούμε να διορθώσουμε, στην ουσία, κάποια λάθος κίνηση ή κάποια λάθος στάση σώματος ή οτιδήποτε και αυτό δεν αναφέρεται, κατά κύριο λόγο, μόνο στην εκπαίδευση του τύπου εντολές «Έλα. Κάτσε. Μείνε» και τα λοιπά. Αυτά είναι τα εύκολα, δηλαδή αυτά τα κάνει σχεδόν ο καθένας. Άμα γκουγκλάρεις, άμα γιουτιουμπάρεις, να το πω έτσι, τα βρίσκεις αυτά. Και με θετική εκπαίδευση και με τα πάντα, έτσι; Δεν έχεις πρόβλημα. Αυτό που διαφοροποιεί, στην ουσία, την εκπαίδευση, τη δική μας εκπαίδευση, είναι ότι δουλεύουμε πολύ προβλήματα ψυχολογίας. Αυτό είναι το… τα οποία, έτσι κι αλλιώς, και στο σπίτι να τα κάναμε, να το πω έτσι πολύ απλά, επειδή έχουν να κάνουν με τον κηδεμόνα και πώς συμπεριφέρεται ο κηδεμόνας και αλλαγή στη ρουτίνα του σκύλου και στη ρουτίνα του κηδεμόνα, δεν έχει καμία… πώς να το πω; Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα στο να γίνουν ιντερνετικά, κατάλαβες; Δεν χρειάζομαι τον σκύλο, για να σου πω εσένα ότι «Πρέπει να αυξήσουμε την εκτόνωση του σκύλου. Οπότε, πρέπει να πάρεις το μπαλάκι και το λουρί και να βγεις μισή ώρα παραπάνω». Λέω, ας πούμε, ένα πολύ χαζό πρόβλημα. Οπότε, αυτό.

Σε μία σχολική τάξη, συνήθως, έχουμε τους δασκάλους, οι οποίοι, θέλοντας και μη, έχουν κάποιες αδυναμίες, να στο πω έτσι. Για τον εκπαιδευτή του σκύλου… σου έχει τύχει ποτέ να πεις: «Θα ήθελα να είμαι εγώ ο κηδεμόνας του», ας πούμε;

Το έχω πει σε άπειρους σκύλους αυτό. Να ξέρεις. Άπειρους σκύλους. Δεν μπορώ να ξεχωρίσω, για να ‘μαι ειλικρινής, σκύλο. Μπορείς να μου πεις: «Πες μου δέκα μαθητές σου». Εγώ θα σου πω 70, ξέρω γω. Πες μου: «Ποιος είναι ο αγαπημένος σου μαθητής;». Όλοι! Δεν μπορώ να ξεχωρίσω. Είναι σαν παιδιά. Ξέρεις τι; Πιο παλιά, όταν… story time. Όταν ο πατέρας μου και η μητέρα μου θέλανε να υιοθετήσουν ένα παιδί τέλος πάντων, αφού είχα γεννηθεί εγώ, είχανε πάει σε ένα ορφανοτροφείο, σε ένα ίδρυμα, να δούνε και να τους εξηγήσουν τη διαδικασία. Δεν έγινε ποτέ αυτό, γιατί η διαδικασία ήτανε τύπου 10 χρόνια, actually 10 χρόνια αναμονής. Και μπήκανε και βγήκανε από το ίδρυμα κλαίγοντας. Του τύπου ότι «Θέλουμε να τα υιοθετήσουμε όλα». Γιατί; Γιατί κατάλαβαν, ας πούμε, τη σκέψη στα κεφάλια των παιδιών, ότι «Αυτός είναι ένας υποψήφιος μπαμπάς και μία υποψήφια μαμά και είμαστε τριάντα παιδιά εδώ μέσα. Θεέ μου, καν’ τον να διαλέξει εμένα. Κάνε να του αρέσω, για να πάρει εμένα» και να το βγάλει το παιδί απ’ αυτή την κατάσταση. Αυτό, λοιπόν, αν το σκεφτείς τουλάχιστον απ’ αυτό το πρίσμα, σίγουρα δεν θα βγεις χαρούμενος από κει μέσα. Είναι η ίδια αίσθηση που βγαίνεις από μία φιλοζωική. Οπότε, όλοι αυτοί οι σκύλοι που έχουμε σώσει και που έχουμε βγάλει από φιλοζωικές και που έχουνε πάει στα σπίτια των κηδεμόνων και οι δικοί μου οι σκύλοι και οι σκύλοι των ανθρώπων που αγόρασαν ή υιοθέτησαν ή οτιδήποτε, όλοι αυτοί οι σκύλοι αξίζουν το κάτι παραπάνω. Όλοι, νομίζω, στην καρδιά μας είναι πάνω-κάτω το ίδιο, εννοώντας σαν αίσθηση, ας πούμε. Δεν μπορώ να πω. Δεν έχω έναν σκύλο. Το λέω πάντα, όταν με παίρνουν και μου λένε: «Έχω έναν σκύλο, ο οποίος είναι… εντάξει μωρέ. Καλός είναι. Ακούει». Συνήθως, αυτό που τους λέω είναι: «Πρώτον, ακούει, γιατί έχει αυτιά και δεύτερον δεν έχω γνωρίσει κακό σκύλο», έτσι; Το θέμα είναι εσύ πώς του συμπεριφέρεσαι. Ο σκύλος καλός είναι. Έχει τη δυναμική να κάνει από επίθεση και να σκοτώσει, μέχρι να κάνει cuddling και αγκαλίτσες όλη μέρα. Εσύ τι του βγάζεις; Κατάλαβες; Δεν υπάρχει καλός και κακός σκύλος. Δεν υπάρχει καλός και κακός μαθητής. Όλοι οι σκύλοι το ίδιο είναι. Δεν έχει να κάνει ούτε η φυλή ούτε το χρώμα ούτε το μέγεθος ούτε η ηλικία. Τίποτα. Στην εκπαίδευση έχει να κάνει [01:40:00]μόνο το κίνητρο.

Στην επαφή με τους δικούς σου τους σκύλους ποιο είναι το αγαπημένο σου κομμάτι της επαφής μαζί τους;

Το λουκάνικο. Εγώ νομίζω ότι, αν θα μου έλεγες: «Περιέγραψε μου τους σκύλους σου, τώρα, 4-5 χρόνια που τους έχεις. Ποια εικόνα σου έρχεται στο μυαλό πρώτη;», η επαφή που λες δηλαδή, θα σου έλεγα δύο πράγματα. Το πρώτο είναι: «Να βλέπω να χοροπηδάνε τα αυτιά του Φέλιξ και του Άρη, όταν τρέχει να κυνηγήσει την κροκέτα ή το μπαλάκι αντίστοιχα». Αυτή είναι η πρώτη εικόνα που μου έρχεται στο μυαλό και το λατρεύω, γιατί είναι τόσο χαζά χαζοχαρούμενοι που… ξέρεις. Χαίρεσαι, εντός πολλών εισαγωγικών, με την χαζομάρα τους, ρε παιδί μου, με την απλότητά τους. Χαίρονται με ένα μπαλάκι και με μία κροκέτα. «Παναγία μου! Θα φάω μία κροκέτα!». Και τι έγινε; Και το δεύτερο κομμάτι, όταν μπαίνω σπίτι -τρία θα σου πω- όταν μπαίνω σπίτι και έρχονται να με αγκαλιάσουν στην πόρτα, που δεν μπορώ να ζουλήξω μόνο τον έναν. Πρέπει να ζουλήξω και τους δύο ταυτόχρονα. Δεν γίνεται μόνο τον έναν. Και το τρίτο κομμάτι είναι όταν δεν αισθάνομαι καλά. Όχι απαραίτητα όταν δεν αισθάνομαι καλά. Και όταν θέλει αγκαλιές ο μεγάλος. Όταν θέλει αγκαλιές ο Φέλιξ. Όταν εγώ δεν αισθάνομαι καλά. Σε αυτές τις δυο καταστάσεις, συνήθως, έρχεται. Είμαι ξαπλωμένος στον καναπέ, έρχεται και ξαπλώνει οριζόντια εδώ, βάζει τα χέρια του εδώ και ξεκινάει και με γλύφει ξέρω γω. Του τύπου «Okay. Ήρθα για αγκαλιά. Love me». Αυτό, το οποίο είναι πάρα πολύ ωραίο και συναισθηματικό. Το επιδιώκω πάρα πολύ, γιατί είναι πολύ αγκαλίτσας ο μικρός. Ο Άρης είναι πιο γάτα, ρε παιδί μου. Πιο αυτόνομος ξέρω, γω. Μάλλον, επειδή είναι Pitbull με γάτα η μίξη, αλλά ο μεγάλος είναι πολύ, έτσι, cuddler, που λέμε, ρε παιδί μου. Είναι πολύ αγαπούλης. Αυτά τα τρία πιο πολύ, ας πούμε, έχω στο μυαλό μου. Ο Φέλιξ, ειδικά, με έχει βοηθήσει πάρα πολύ και στις εκπαιδεύσεις. Τον έπαιρνα μαζί σε επιθετικούς σκύλους, σε διάφορα τέτοια, αλλά να σου πω ότι, ενώ ήταν καλή εμπειρία, ήταν ωραία εμπειρία, δεν την έχω αυτήν ως αγαπημένη, που, συνήθως, οι εκπαιδευτές χρησιμοποιούμε, εντός πόλεων εισαγωγικών, τους σκύλους μας στις εκπαιδεύσεις. Εγώ αποφάσισα, πλέον… το έκανα 3 χρόνια, 3,5 αυτό. Αποφάσισα να μην το κάνω, γιατί τους κουράζω έξτρα και δεν τους έχω γι’ αυτό. Δεν είναι αυτός ο στόχος του Φέλιξ και του Άρη. Κατάλαβες; Αν θα πάρω ένα κουτάβι και θα το μεγαλώσω από το 0 και θα το κάνω να είναι κάτι τύπου therapy dog ή κάτι τέτοιο, εκείνο θα σου πω «Ναι», αλλά τώρα όχι.

Θέλω να σε ρωτήσω. Σαν κηδεμόνας, όταν έρθει ένας φίλος στο σπίτι ή και με την Αθηνά ακόμα και έχει πολύ καλή επαφή, αγκαλιές και τα λοιπά, ζηλεύεις καμιά φορά;

Όχι! Ούτε καν. Ίσα-ίσα, που γελάω πάρα πολύ, γιατί… το λέω, πάντα, χαριτολογώντας, επειδή ο Φέλιξ είναι ποιμενικός. Συνήθως, οι ποιμενικοί εμφανίζουν μία πιο έξτρα διαφύλαξη, ας πούμε, γιατί είναι ποιμενικοί. Οπότε, όταν μπαίνει ο ξένος-ξένος-ξένος στο σπίτι, δηλαδή τύπου δεν τον έχει δει ποτέ και λέω ας πούμε: «Πέτα του…». Του δίνω δυο μπισκοτάκια ή λίγο σαλαμάκι και του λέω: «Όταν μπεις στο σπίτι, δωσ’ του να φάει. Ξέρεις… τύπου να σε συνδέσει θετικά και μπες κανονικά». Και σε 5 λεπτά είναι πάνω του και του γλύφει τη μούρη ξέρω γω. Και είμαι σε φάση… θα μπει κλέφτης στο σπίτι και τύπου… αν ο κλέφτης έχει λίγη φρυγανιά μαζί του, τελείωσε. Μας έχει σηκώσει και το σπίτι κι έχει φύγει και ο Φέλιξ μαζί του. Οπότε, όχι. Δεν είναι ζήλια. Είναι πιο πολύ γέλιο. Παράγει γέλιο περισσότερο. Αυτό. Είναι κωμικό.

Πριν, μου ανέφερες ότι είχες τον Άρη και μετά ήρθε και ο Φέλιξ και λες: «Τι ένας σκύλος; Τι δύο;». Έχει διαφορά το να έχεις δύο από έναν.

Όχι τόσο μεγάλη θα έλεγα. Έχει μια διαφορά. Στο οικονομικό κομμάτι, σίγουρα, έχει διάφορα. Εννοείται ότι, όσους πιο πολλούς σκύλους έχεις, τόσο περισσότερο τροφές κλπ., αλλά στο κομμάτι, π.χ., της εκτόνωσης την ίδια ώρα θα εκτονώνεις, γιατί, ουσιαστικά, μαζί τα βγάζεις, ρε παιδί μου. Δηλαδή, τι έχεις έναν, τι έχεις τρία… αν θα το βγάλεις ξέρω γω 1 ώρα το πρωί και μισή ώρα το βράδυ -λέω ένα τελείως τυχαίο παράδειγμα- δεν έχεις πρόβλημα. Μαζί τους παίρνεις, μαζί τους βγάζεις. Ίδιο χρόνο κάνεις. Δεν σου παίρνει παραπάνω χρόνο. Στο οικονομικό συνήθως. Τα κτηνιατρικά κι αυτά είναι λίγο πιο τσιμπημένα, ας πούμε, για δύο ή τρεις σκύλους. Κατά τ’ άλλα, οι διαφορές είναι μόνο καλές. Παραπάνω ζουλήγματα, παραπάνω εξάσκηση, άμα γουστάρεις και σου αρέσει να παίζεις με τον σκύλο και να κάνεις διάφορα κόλπα, τρικάκια και τέτοια. Έχεις δύο διαφορετικούς χαρακτήρες στο σπίτι, που είναι, κυριολεκτικά, δύο διαφορετικοί άνθρωποι, έτσι; Είναι δύο διαφορετικά πλάσματα, τα οποία είναι μεμονωμένοι, μοναδικοί χαρακτήρες. Ο Άρης είναι Άρης… σαν να είναι άνθρωπος. Έχει χαρακτηριστικά συγκεκριμένα. Και ο Φέλιξ, αντίστοιχα, σαν να είναι άνθρωπος έχει χαρακτηριστικά συγκεκριμένα. Είναι τρομερό. Εγώ το λέω: «Είμαστε τετραμελής οικογένεια αυτή τη στιγμή», γιατί έχουμε δύο παιδιά, τα οποία είναι, έχουν το δικό τους… τη δική τους ιδιοσυγκρασία. Ξέρεις. Αυτό.

Για να μιλήσω πιο συγκεκριμένα. Όταν αναφέρομαι στους δύο σκύλους, όπως στα δύο παιδιά στην αντίθετη περίπτωση, το λέω… αν το δούμε συστημικά, από την άποψη ότι, πλέον, δεν έχεις μόνο τη σχέση εσύ, η Αθήνα και ο Άρης, αλλά είναι εσύ, η Αθήνα, ο Άρης και ο Φέλιξ. Μεγαλώνει ο κύκλος. Γίνονται πιο συνθέτες οι σχέσεις. Σε αυτό το κομμάτι, εννοώ, πιο δύσκολο ή πιο εύκολο. Έχεις δύο συντρόφους, δύο σκυλιά και όχι ένα.

Στην προκειμένη περίπτωση -και νομίζω ότι έχει να κάνει πολύ και με τους σκύλους αλλά και με τους ανθρώπους αυτό- εμείς δεν έχουμε κάποια δυσκολία ως προς το… ως προς την τετράδα ή τις σχέσεις αναμεταξύ μας. Ναι. Προφανώς, να τα λέμε και ορθά τα πράγματα και αληθή, όπως είναι, προφανέστατα έχεις και τις αγάπες σου περισσότερο, ρε παιδί μου. Π.χ., εγώ με τον Φέλιξ είμαστε πιο κοντά απ’ ό,τι είμαι εγώ με τον Άρη. Αντίστοιχα, η Αθήνα με τον Άρη είναι πιο κοντά απ’ ό,τι είναι με το Φέλιξ. Όχι ότι δεν τους λατρεύουμε και τους δύο, έτσι; Όχι ότι δεν θα τρέχαμε το ίδιο και για τους δύο -χτύπα ξύλο- αν γίνει τίποτα. Δεν το συζητάμε αυτό. Αλλά σαν συσχέτιση, σαν αίσθηση, επειδή έχω περάσει τις άπειρες ώρες με τον Φέλιξ, τις άπειρες ώρες όμως, εντός και εκτός σπιτιού, έχω καλύτερο δέσιμο μαζί του. Αυτό είναι. Δεν είναι κάτι παραπάνω. Δεν είναι, δηλαδή, ότι τον αγαπάω περισσότερο από τον Άρη ή ότι ο Άρης αγαπάει περισσότερο την Αθήνα απ’ ό,τι εμένα ξέρω γω. Είναι bonding. Κατάλαβες; Μπορεί και σε μία οικογένεια, ξέρω γω, να είναι τρία παιδιά, μαμά, μπαμπάς, παππούς, γιαγιά και να υπάρχουν διαφορές συσχετίσεις αναμεταξύ τους. Δεν σημαίνει ότι αγαπάει ο ένας τον άλλον λιγότερο ή περισσότερο από κάποιον άλλον, αλλά μπορεί να τα πηγαίνει καλύτερα, ρε παιδί μου. Να ταιριάζουν τα χνώτα μας καλύτερα. Εμένα με τον Φέλιξ ταιριάζουμε τέρμα, ρε παιδί μου. Είμαστε κομμένοι-ραμμένοι ξέρω γω. Είναι ο σκύλος που δεν θα με ενοχλήσει, που δεν θα τον ενοχλήσω που… έλειπε, ξέρω γω, η γυναίκα μου 5 μέρες. Δεν κατάλαβα ότι έχω σκύλους στο σπίτι π.χ. Δεν κατάλαβα ότι έχω σκύλο στο σπίτι. Δεν με ενοχλούσαν. Παίζανε μόνοι τους. Κάνανε-ράνανε. Βγαίνανε τις βολτούλες τους. Τρώγαμε όλοι μαζί. Αυτό. Τέλος. Κατάλαβες; Όμως, ο Φέλιξ ερχότανε για cuddling ας πούμε. Ο Άρης δεν ερχόταν. Ο Άρης πάει πιο πολύ στην Αθήνα. Τέτοιες μικροδιαφορές είναι. Μη φανταστείς ότι έχουμε τίποτα τρελό.

Στο κομμάτι της εκπαίδευσης η καλύτερη στιγμή για σένα ποια είναι;

Η καλύτερη στιγμή εννοείς ηλικιακά για το σκύλο ή η καλύτερη στιγμή στην εκπαίδευση γενικότερα; Πώς το αντιλαμβάνομαι εγώ; Το δεύτερο. Είναι όταν μου λένε οι κηδεμόνες πόσο πολύ έχει αλλάξει η ζωή τους. Και βλέπω κι απ’ τον σκύλο το πόσο πολύ έχει αλλάξει, γιατί αυτός είναι και ο απώτερος σκοπός. Είναι ο τελικός στόχος. Δεν μ’ ενδιαφέρει… δεν μ’ ενδιαφέρουν τα χρήματα, η αμοιβή δηλαδή ή το πόσο χρόνο θα πάρει. Εγώ θέλω να πετύχω τον τελικό στόχο, την αρχική στοχοθεσία που θέσαμε. Αυτός είναι ο στόχος μου. Προφανώς, ζω από αυτ[01:50:00]ό. Άρα, okay. Και τα χρήματα, προφανώς, είναι ένα κομμάτι αυτού, αλλά, για μένα, το πιο όμορφο πράγμα είναι όταν έρχομαι σε μία συνεδρία και λέω: «Guys! Από την αρχή είπαμε: “1, 2, 3, 5, 10, 20”. Πού φτάσαμε; 100%; Πιάσαμε όλους τους στόχους; Παραπονάκια έχουμε; Θέλουμε να αλλάξουμε κάτι; Κάτι δεν μας βολεύει;». «Όχι, Νίκο. Τα πάμε τέλεια. Είναι υπέροχα. Άλλαξε η ζωή μας». Τα ακούω αρκετά συχνά αυτά και μου αρέσουν πάρα πολύ. Είναι το καλύτερό μου. Το καλύτερό μου είναι αυτό.

Και το χειρότερό σου;

Το χειρότερό μου; Όταν δεν αναγνωρίζει ο ίδιος ο κηδεμόνας την πρόοδο που ‘χει κάνει. Για να εξηγηθώ. Πολλές φορές, επειδή η εκπαίδευση, σε κάποιες περιπτώσεις, παίρνει χρόνο μπορεί να χρειαστούν και 2 και 3 και 4 μήνες εκπαίδευσης- και ο ίδιος ο κηδεμόνας είναι πάρα πολύ αγχωμένος, γιατί κατανοώ απόλυτα… χρήματα δίνει, έτσι; Δεν είναι δωρεάν. Και αγχώνεται για το αν θα πάει καλά, αν θα φτιάξει καθημερινότητά του και τα λοιπά και τα λοιπά. Και μένει τόσο πολύ προσκολλημένος στο αν θα αλλάξει, που δεν βλέπει ότι, actually, αλλάζει μέρα με τη μέρα, το οποίο σε μία εβδομάδα είναι τίποτα. Αλλά, αν κάνουμε 4 μήνες μάθημα, ο σκύλος έχει γυρίσει 180 μοίρες συμπεριφορά και με ρωτάς: «Αν βλέπω αλλαγή», πρέπει να συζητήσουμε το γιατί εσύ δεν βλέπεις αλλαγή. Και είναι μία αρκετά ψυχοφθόρα κουβέντα, γιατί πολλοί άνθρωποι, στην Ελλάδα -το έχω συναντήσει. Όχι στο εξωτερικό. Στην Ελλάδα τα έχω συναντήσει αυτό- είναι… πώς να το πω; Τύπου «Σε πληρώνω και σε κάνω ό,τι θέλω», ρε παιδί μου. Ενώ δεν είναι αυτή η φιλοσοφία μας. Δεν συνεργάζομαι, αρχικά, με τέτοιους ανθρώπους. Δεν μου αρέσει αυτή η φιλοσοφία, γιατί το βλέπω, εντελώς, ανθρωπιστικά αυτό το κομμάτι. Δεν το βλέπω σαν δουλειά. Οπότε, το χειρότερό μου είναι να το βλέπεις εσύ σαν δουλειά και να μου περνάς… όχι «να μου», «να μας» -γιατί μιλάω για όλους τους εκπαιδευτές νομίζω- αλλά να μου περνάς το άγχος σου και να μειώνεις τη δουλειά. Και να μειώνεις τη δουλειά, ουσιαστικά, που έχουμε ήδη κάνει, γιατί, στην ουσία, καταστρέφεις και το δικό σου κόπο. Μειώνεις και το δικό σου κόπο και το χρόνο που έχεις αφιερώσει. Μπορεί να βλέπεις έναν σκύλο 4 μήνες κάθε μέρα. Αυτό είναι 120 μέρες. Αν δουλεύεις τον σκύλο αυτό 1 ώρα την ημέρα, μιλάμε για 120 ώρες δουλειάς. Δεν είναι αστείο αυτό που ‘χεις καταβάλει εσύ, ως κηδεμόνας, να κάνεις στο σκύλο σου, όταν το έχεις φέρει εις πέρας. Οπότε, δώσε λίγο credit και στον εαυτό σου ότι τα κατάφερες. Έφτασες μέχρι εδώ. Τροποποιήθηκε η συμπεριφορά κατά 80%, 90%, 100%. Δες το. Παρατήρησε το. Δώσε λίγο credit. Κατάλαβες; Αυτά τα πράγματα τα βλέπω στους κηδεμόνες που με ρωτάνε: «Βρε Νίκο μου! Αλήθεια, βλέπεις να έχει αλλάξει;». Και είναι σε φάση… ο σκύλος έχει κάνει στροφή 180 μοιρών. Και είμαι σε φάση: «Είσαι καλά; Τελειώνουμε την εκπαίδευση όπου να ‘ναι και ρωτάς αν έχεις αλλάξει ο σκύλος; Δεν βλέπεις εσύ τη διαφορά απ’ την αρχή στο τέλος;». Δηλαδή, αυτό είναι πιο δύσκολο. Είναι λίγο ψυχοφθόρο αυτό το κομμάτι. Αυτό.

Στην επαφή και στις εμπειρίες που έχεις με τους δικούς σου σκύλους ποια είναι, έτσι, η ιστορία, να το πω έτσι, που σου έχει μείνει στο μυαλό περισσότερο; Κάποια εκδρομή ίσως;

Δεν τους πάω εκδρομές. Τους έχω φυλακισμένους στο σπίτι. Αστειεύομαι. Νομίζω ότι η ιστορία με τον Φέλιξ που μου χει μείνει περισσότερο είναι αυτή που, ήδη, είπα με την κοπέλα και τη γέφυρα. Η ιστορία με τον Άρη… νομίζω ότι αυτό που μου ‘χει μείνει, που είναι κωμικό, που είναι κωμικό συμβάν -δεν είναι ακριβώς ιστορία- είναι όταν ήτανε, ξέρω γω, 5-6 μηνών ακόμα ο Άρης, πριν να υιοθετήσουμε το Φέλιξ, πριν μετακομίσουμε και υιοθετήσουμε τον Φέλιξ. Νοικιάζαμε ένα σπιτάκι στου «Ζωγράφου». Και είχαμε στο μπαλκόνι ένα φίκο, ωραία; Ο Άρης, τότε, ήτανε κυριολεκτικά 4 κιλά. 5 μηνών, εντάξει; Φεύγουμε, λοιπόν, εμείς μία μέρα. Πάμε στις δουλειές μας. Και γυρνάω εγώ στο σπίτι και βλέπω το μισό φίκο… ο φίκος ήταν, ξέρω γω, 1,5 μέτρο. Και γυρνάω, λοιπόν, στο σπίτι και βλέπω το μισό φίκο επάνω στον καναπέ. Με τα χώματα, με τις ρίζες του και όλα, έτσι; Τον είχε βγάλει… το τετράκιλο σκυλί είχε βγάλει ένα φίκο 1,5 μέτρο, τον έχει χωρίσει στα δύο, τον είχε βγάλει και τον είχε αφήσει στο σαλόνι πάνω στον καναπέ. Τύπου «Μπαμπά! Δωράκι!». Τον βλέπω εγώ. Λέω: «Εντάξει. Του ‘φυγε τώρα. Σιγά. Εντάξει. Το έβγαλε από κει». Δεν του είπα τίποτα επίτηδες, για να μην ενισχύσω τη συμπεριφορά και πάρει προσοχή κάνοντας αυτή και λέω… εντάξει. Γελάω. Γυρνάει η Αθηνά στο σπίτι μάλλον. Της λέω: «Έγινε το και το. Μάζεψα το φίκο και τα λοιπά» και τα λοιπά. Μου λέει: «Εντάξει. Τι να κάνουμε; Πάμε παρακάτω». Λέω: «Εντάξει. Μάλλον, το κάνε, του φύγε, τελείωσε». Και πάμε την επόμενη ή τη μεθεπόμενη μέρα… δεν θυμάμαι. Πάμε κάπου το απόγευμα, γυρνάμε και βλέπουμε και τον άλλο μισό φίκο επάνω στον καναπέ, όπου εκεί δεν ξαναπήραμε φίκο. Με το συγκεκριμένο φυτό έχει θέμα. Τύπου γουστάρει να τον βγάζει και να παίζει με αυτό. Είναι ο σκύλος. Τι να κάνουμε τώρα; Οπότε, ναι. Αυτό.

Ήθελα να σε ρωτήσω. Πώς είναι να βλέπεις τα σκυλιά σου να μεγαλώνουν; Δηλαδή, απ’ όταν είναι κουτάβι με το πώς είναι τώρα.

Το τρέμω. Το τρέμω. Να ξέρεις. Το φοβάμαι πάρα πολύ. Είναι πολύ μεγάλος μου φόβος να τους δω μεγάλους, παππούδια και εν τέλει να γίνει το αδιανόητο. Πολύ, πολύ μεγάλος μου φόβος η αλήθεια είναι αυτός. Είναι πάρα πολύ όμορφο να βλέπεις έναν σκύλο… το λέω αυτό σε κάθε κηδεμόνα. Ειδικά, αυτούς που έχουν κουτάβια. Να τραβάνε πολλές φωτογραφίες και βιντεάκια τους σκύλους τους, να τους έχουμε, ρε παιδί μου, να τους θυμούνται από κουτάβι, γιατί δεν φαντάζεσαι πόσο γρήγορα ενηλικιώνονται. Ένας χρόνος δεν είναι τίποτα. Περνάει. Δεν το καταλαβαίνεις πόσο γρήγορα περνάει και επειδή εστιάζουμε στα προβλήματα, κατά κύριο λόγο, περνάει πολύ γρήγορα και δεν προλαβαίνεις ν’ απολαύσεις τις στιγμές αυτές τις κουταβίσιες και… ξέρεις. Ή, αντίστοιχα, όταν είναι, ξέρω γω, μικρό αντράκι ή μικρή κοπέλα το σκυλάκι και είναι, ξέρω γω, εκεί 8, 10, 12 μηνών, 15… εκεί. Ξέρεις… που ενηλικιώνονται σιγά-σιγά. Είναι πολύ όμορφο το να βλέπεις να τροποποιούνται συμπεριφορές με βάση τις ορμόνες προφανώς και όλα αυτά που εσύ του έχεις δώσει μέχρι τότε. Η ανατροφή παίζει το 95% του χαρακτήρα. Να ξέρεις. Επηρεάζει, μάλλον, το 95% του χαρακτήρα και έχεις και ένα 5% από το πώς είναι δομημένος ο εγκέφαλος από ντιενεϊκής πλευράς και νευρολογικής. Οπότε, για να καταλάβεις, όταν έχω ένα κουτάβι, είμαι σε φάση: «Λοιπόν, παιδιά. Σας δαγκώνει, σας κάνει σας ράνει, βγάζει δόντια και αυτά… ναι. Εντάξει. Ξεχάστε τα αυτά. Βγάλτε φωτογραφίες. Περάστε χρόνο. Αυτή η ηλικία δεν θα ξανάρθει». Και γενικότερα, προσπαθώ να κάνω τους ανθρώπους να κάνουν appreciate το χρόνο που περνάνε με τον σκύλο τους, γιατί ζουν πολύ λίγα χρόνια. Δυστυχώς. Αυτό.

Εσύ με τα δικά σου σκυλιά μιλάς;

Εγώ τους τραγουδάω κιόλας. Όχι απλά μιλάω. Όχι απλά μιλάμε. Έχουνε από δέκα υποκοριστικά ο καθένας. Τύπου γυρνάνε σε όλα. Δεν θα τα πω εδώ, γιατί θα θεωρηθούν bullying. Ξεκάθαρα. Αλλά το κάνω με πάρα πολλή αγάπη και το εισπράττουνε με πολλή αγάπη, αλλά ναι. Τους μιλάω κανονικά. Τους τραγουδάω συνέχεια. Γενικά, τραγουδάω. Μου αρέσει πολύ το τραγούδι, η μουσική. Παίζω μουσική. Οπότε, παίζει πάρα πολύ τραγούδι, ρε παιδί μου, στο σπίτι. Κι έχουνε μάθει κιόλας, όταν παίζω κιθάρα η μπουζούκι, αράζουνε δίπλα μου, κάθονται και ακούνε και τέτοια. Οπότε, παίζει πολύ. Τους μιλάω πάρα, πάρα πολύ. Τους πρήζω, σε σημείο που ο Φέλιξ έρχεται απλά κι ακουμπάει, απλά, το κεφάλι του πάνω σαν να λέει: «Σταμάτα λίγο. Χάιδεψε με λίγο και σταμάτα». Αυτό. Ναι. Παίζει. Νομίζω ότι κανένας κηδεμ[02:00:00]όνας, που είναι τουλάχιστον αυτού του mentality, αυτής της φιλοσοφίας που περιγράφω τόση ώρα, κανένας κηδεμόνας δεν είναι απ’ αυτούς που δεν μιλάνε στο σκύλο τους. Όλοι μας, πάνω-κάτω, το κάνουμε. Εντάξει. Και για το χαβαλέ και για την πλάκα και γιατί είναι ένα έμβιο ον, ακόμα, στο χώρο σου. Άσχετα άμα καταλαβαίνει ή όχι. Θες να τα πεις; Πες τα στο σκύλο σου. Πολλές φορές, καταλαβαίνουν, επειδή είναι πολύ συναισθηματικοί. Είπαμε. Πράττουν με το συναίσθημα. Πολλές φορές, θα δεις αντιδράσεις που σε ανθρώπους δεν τις βλέπεις, γιατί καταλαβαίνουν το συναίσθημα πίσω από τις λέξεις οι σκύλοι, έτσι; Φοβερό.

Οι σκύλοι σου τραγουδάνε πίσω; Έχω δει μερικά βιντεάκια, που βλέπουμε στο Internet, που είναι μερικά σκυλιά τα οποία τραγουδάνε.

Όχι, δεν θα έλεγα. Ο Άρης, όταν ακούσει ακορντεόν, κάνει αυτό το αλύχτισμα, που λέμε, αλλά μόνο σ’ αυτό. Δηλαδή, το έχω παρατηρήσει ότι στο τζουρά, στο μπαγλαμά, στην κιθάρα… στα έγχορδα δεν έχει θέμα. Αυτό, συνήθως, είναι ενόχληση. Δείχνει ενόχληση κατά κύριο λόγο. Όχι σε όλους τους σκύλους. Πρέπει να το δούμε ανά περιστατικό προφανώς. Είναι ανάλογα το περιστατικό, τον κάθε σκύλο ξεχωριστά. Αλλά, συνήθως, δείχνει ενόχληση αυτό το αλύχτισμα που περιγράφεις, που κάνουν όταν ακούνε κάποιον ήχο. Ο Άρης το έχει στο τέτοιο. Ο Φέλιξ είναι μπουνταλάς. Δεν το έχει πουθενά. Δεν τον νοιάζει. Φαΐ να 'χει και είναι χαρούμενος.

Οι σκύλοι, ανάλογα με τη φυλή τους, έχουν συγκεκριμένες συμπεριφορές;

Τρομερή ερώτηση. Τρομερή ερώτηση. Λοιπόν, ναι. Ναι και όχι βασικά. Η φυλή μάς δίνει κάποια χαρακτηριστικά, όχι ακριβώς του χαρακτήρα, δηλαδή της ιδιοσυγκρασίας, αλλά πιο πολύ σωματικά χαρακτηριστικά, δηλαδή το πόσο ογκώδης, το ποσό μυώδης είναι ο σκύλος, πόσο ύψος θα πάρει, πόσο καλή οστεοδομή έχει. Αυτό είναι ανάλογα τα «αίματα» που έχουν διασταυρωθεί. Κατά κύριο λόγο, στις καθαρόαιμες φυλές. Πόσο πολύ μυρίζει, δηλαδή η κατεύθυνση του είναι πιο πολύ προς τη μυρωδιά; Προς το να κυνηγάει; Π.χ., οι σκύλοι οι μακρυμούσουδοι, που έχουν μακριά μουσούδα, συνήθως, είναι αυτοί που αντιλαμβάνονται την κίνηση σε μακρινή απόσταση, τύπου κυνηγόσκυλα ας πούμε. Αντιλαμβάνεται πολύ γρήγορα τις γρήγορες κινήσεις και τριγκάρουν πολύ εύκολα μ’ αυτές. Αυτό συμβαίνει γιατί η απόσταση του οπτικού νεύρου από το μάτι στον εγκέφαλο, από τον αμφιβληστροειδή στον εγκέφαλο είναι πιο μεγάλη. Άρα, έχουνε καλύτερη απόκριση στις μακρινές αποστάσεις, στις κινήσεις των μακρινών αποστάσεων. Οι πιο κοντομούσουδοι σκύλοι έχουνε καλή απόκριση στα πιο κοντινά ή αυτοί που έχουνε πιο μεγάλη μύτη, τύπου Beagle ας πούμε, έχουνε πιο καλή απόκριση στις μυρωδιές, δηλαδή πιο πολύ για τη χρήση την ανθρώπινη. Κατάλαβες τι εννοώ. Που δεν μ’ αρέσει αυτό, να εκμεταλλεύομαι έναν σκύλο σε τέτοια φάση, αλλά π.χ. οι σκύλοι της αστυνομίας στα αεροδρόμια, στην Αγγλία ειδικά, είναι Beagle. Γιατί είναι μικρόσωμα και έχουνε μία τρομερή μύτη. Τύπου ανιχνεύουν τρούφες, λάδια από όπλα, ναρκωτικά, εκρηκτικές ύλες, τα πάντα. Και όχι στα ναρκωτικά. Να το πούμε κι αυτό για να το ακούσει ο κόσμος. Όταν κάνουμε έναν σκύλο ανίχνευσης ναρκωτικών, δεν του δίνουμε ναρκωτικά. Υπάρχει μία γενικότερη φιλοσοφία πάνω σε αυτό. Δεν δίνουν ναρκωτικά στον σκύλο. Σαφέστατα. Δεν τον εθίζουνε, δηλαδή, στα ναρκωτικά. Με κάποιες ασκήσεις ανταμοιβής, όταν βρίσκουνε συγκεκριμένες μυρωδιές, να ανταμείβονται με αυτές. Οπότε, τα κάνουμε στα πλαίσια του παιχνιδιού, όπως όλα, έτσι; Κλείνει η παρένθεση. Οπότε, η φυλή θα σου δώσει σωματικά χαρακτηριστικά. Πόσο μεγάλο συκώτι έχεις και πάγκρεας για το γλυκογόνο του αίματος; Άρα, πόση ενέργεια έχεις; Έχουμε τους χαμηλής ενέργειας, μεσαίας, υψηλής, πολύ υψηλής. Π.χ., τα Pitbull είναι υψηλής ενέργειας, πολύ υψηλής ενέργειας. Τα Dogo αντίστοιχα. Τα Pinscher αντίστοιχα. Τα Maltese, σε αντίθεση με τον κόσμο, τα Maltese δεν είναι σκύλοι του καναπέ. Δεν υπάρχει σκύλος του καναπέ. Είναι υπερκινητικοί σκύλοι. Έχουνε πολλή συνέχεια. Τα Yorkie επίσης. Αντίστοιχα, δηλαδή, μικρόσωμες φυλές, που νομίζουμε ότι «Έλα μωρέ. Μικρόσωμοι είναι. Στον καναπέ και τα λοιπά». Nope. Δεν είναι του καναπέ, φίλε μου. Ίσα-ίσα, το αντίθετο. Οπότε, ξέρεις. Οι σκύλοι, με βάση τη φυλή τους, πιο εύκολα τους κατατάσσεις σε κάποιες κατηγορίες, σε σχέση με το τι μπορεί να κάνουν πιο εύκολα: να δούνε σε μακρινή απόσταση ή σε κοντινή, να μυρίσουν καλύτερα ή να ακούσουν περισσότερο ή να κάνουν διαφύλαξη οι Ποιμενικοί και τα λοιπά και τα λοιπά, τι ενέργεια έχει ο κάθε σκύλος. Τι όγκο θα πάρει, μέγεθος, κιλά και τα συναφή. Τέτοια πράγματα. Αυτά προσδίδει η φυλή. Για τον χαρακτήρα των σκύλων, δηλαδή τι σκύλο θα έχω ρε παιδάκι μου, δεν έχει να κάνει η φυλή στο ελάχιστο πραγματικά. Μιλάμε ποσοστό για 1% και ούτε για το τι χαρακτήρα θα βγάλει σκύλος. Κάποια πράγματα είναι και ντιενεϊκά, έτσι; Δηλαδή, η φοβία μπορεί να είναι και ντιενεϊκή. Όχι τώρα, όμως, τον σκύλο που έχει βάλει ο άλλος πνίχτη με καρφιά και τον ψεκάζει με οινόπνευμα στη μούρη να μου πεις ότι είναι ντιενεϊκή η φοβία, ενώ τραμπουκίζεις το σκύλο κάθε μέρα, έτσι; Δεν μιλάμε γι’ αυτές τις καταστάσεις. Και σου βγάζει επειδή φοβάται επιθετικότητα. Για τ’ όνομα του Θεού. Ο σκύλος αμύνεται, έτσι; Οπότε, η φυλή έχει να κάνει, κατά κύριο λόγο, με αυτά τα χαρακτηριστικά. Ο χαρακτήρας προσδίδεται πάντα σε σχέση με τις εμπειρίες. Γι’ αυτό και η εκπαίδευση πρέπει να ξεκινάει από 2 μηνών. Δηλαδή, τον πήρες τον σκύλο στο σπίτι; Πριν τον πάρεις τον σκύλο στο σπίτι, φίλε μου, πάρε με ένα τηλέφωνο. Θα γλιτώσεις λεφτά. Δεν θα πάρεις πράγματα που θα σου πω: «Δεν χρησιμοποιώ το crate» ας πούμε. Θα γλιτώσεις πράγματα. Θα πάρεις πράγματα, μόνο, που χρειάζεσαι για την εκπαίδευση. Θα γνωρίσεις τι πρόκειται να αντιμετωπίσεις στη διάρκεια της ζωής του σκύλου σε σχέση, ειδικά, με τα πρώτα στάδια: καταστροφές, ζημιές, τουαλέτα και τα συναφή. Οπότε, όλο αυτό το κομμάτι θα μπεις προετοιμασμένος. Και η πρόληψη είναι η μισή συμπεριφορά, ε; Αν κάνω πρόληψη σε μια συμπεριφορά, μπορώ και να την ελέγξω πολύ πιο εύκολα. Αν την προλάβω. Άρα, λοιπόν, μη σκεφτεί κάποιος: «Τι σκύλο να πάρω;». Να πάρει έναν σκύλο που γουστάρει. Ακόμη καλύτερα, να πάρει έναν σκύλο από ένα καταφύγιο. Να μάθει το ιστορικό του από το καταφύγιο και να πάρει έναν εκπαιδευτή τηλέφωνο, πριν πάρει το σκύλο από το καταφύγιο, να δει ο εκπαιδευτής τι ζωή και τι ρουτίνα έχει ο κηδεμόνας στην καθημερινότητά του, για να μπορεί να του πει: «Ξέρεις κάτι; Μην πάρεις, ρε παιδί μου, Jack Russell, που είναι υπερκινητικό. Ξυπνάει το πρωί και ξεκινάει και τρέχει. Πάρε, ξέρω γω, ένα πιο Ποιμενικό, ρε παιδί μου, που είναι λίγο πιο χαμηλής ενέργειας. Ανάλογα, εντάξει; Αυτό.

Τώρα, θα αρχίσω να σε ρωτάω ερωτήσεις προσωπικής περιέργειας.

Please do!

Νομίζω τις έχουνε κι άλλοι, οπότε-

Ναι. Εννοείται.

Για κάποιο λόγο, εγώ, προσωπικά τουλάχιστον, έχω μία, χωρίς να είχα σκύλο ποτέ, περιέργεια και μία κλίση, θα έλεγα, προς τα Husky. Δεν ξέρω γιατί. Ίσως, είναι… γι’ αυτό σε ρώτησα πριν για τις συμπεριφορές… ας πούμε, βλέπουμε μία τάση, σε εισαγωγικά, να μιλάνε περισσότερο; Ή αυτό είναι φήμη ας πούμε;

Εντάξει. Είναι λίγο μάρκετινγκ. Ξέρεις. Γιατί και ο εκτροφέας βγάζει χρήματα από αυτό. Και πρέπει να βγάζει χρήματα από αυτό, γιατί οι φυλές αυτές είναι ακριβές για πολύ συγκεκριμένους λόγους. Όχι, όμως, λόγους που θα πρέπει να απασχολούν το ευρύ κοινό. Π.χ., αν μου θες στην Αλάσκα να πάρεις έλκηθρο και να το σέρνουνε Ηusky, ναι, θα πάρεις γραμμή συγκεκριμένη, εντάξει; Αλλά υπάρχει περίπτωση να βρεθείς ποτέ στην Αλάσκα χρειαζόμενος ένα σκύλο που να έχει μάθει να τραβάει έλκηθρο; Όχι. Εντάξει; Οπότε, προφανώς, πας σε κάτι πιο… πώς να στο πω… πας, ας πούμε, σε μία φιλοζωική που είναι δωρεάν. Λέω εγώ τώρα. Ή πας να πάρεις έναν σκύλο που σου αρέσει η φυλή η συγκεκριμένη. Labrador, ας πούμε. Πολύ συχνό. Ή Beagle, που είπα πριν. Άπειρα Labrador και Beagle έχω εκπαιδεύσει, π.χ., γιατί αρέσει πολύ αυτή η φυλή στον κόσμο. Τώρα, για τα Husky, συγκεκριμένα, είναι λίγο μαρκετίστικο ότι ο σκύλος αυτός… όπου διαβάζεις στο Google: «O σκύλος, ο τάδε, τα πάει καλά με παιδιά ή κάνει πολύ καλή η διαφύλαξη», αν και η διαφύλαξη μπορεί να έχει και κληρονομικό χαρακτήρα. Είναι και γονιδιακό λίγο. Αλλά «Tα πάει καλά με παιδιά» ή «Τα πάει καλά με τις γυναίκες ή με τους άντρες» και όλα αυτά που λέμε. «Είναι φιλικός στο τάδε περιβάλλον» και ό[02:10:00],τι βλακείες μπορεί να πει ο καθένας. Όλα αυτά είναι, στην ουσία, πράγματα, συμπεριφορές, οι οποίες χτίζονται κατά το μεγάλωμα, κατά την ανατροφή του σκύλου. Δεν είναι, δηλαδή, κάτι το οποίο το οικονομάει ο σκύλος, επειδή γεννήθηκε Husky ο σκύλος και όχι Beagle, έτσι; Οπότε, μαρκετίστικα, κάποιοι εκτροφείς -δεν λέω όλοι. Προς θεού- κάποιοι εκτροφείς είναι και λίγο πιο ότι «Να! Οι ειδικές μου γραμμές είναι πολύ ομιλητικές, τα πάνε πολύ καλά με παιδιά». Εντάξει. Είναι λίγο μαρκετίστικο, ρε παιδί μου. Είναι και πολλοί εκπαιδευτές. Μη τα λέω μόνο για τους εκτροφείς, που το παίζουν έτσι λίγο γνωστές, ξέρω γω, γιατί δεν υπάρχουν εξειδικεύσεις. Ένας λέει, ξέρω γω, «Είμαι γνώστης και ειδικός στα Husky». Ο άλλος σου λέει: «Είμαι γνώστης και ειδικός στα Pitbull». Ο άλλος λέει: «Είμαι γνώστης και ειδικός στα Maltese». Okay. Αυτό που εγώ ρωτάω, συνήθως, είναι: «Ρε παιδιά! Αυτές τις εξειδικεύσεις πού τις πήρατε; Να τις πάρω και εγώ!». Και δεν υπάρχει απάντηση πίσω, γιατί ο σκύλος είναι σκύλος. Αν γνωρίζεις τα χαρακτηριστικά της φυλής, δηλαδή τα σωματικά, αυτά που λέγαμε πριν, όλα τα υπόλοιπα είναι να ‘χαμε να λέγαμε.

Τους δικούς σου σκύλους πώς τους διάλεξες;

Τους δικούς μου σκύλους πώς τους διάλεξα; Τον Άρη δεν τον είχα δει ποτέ. Τύπου μου τον έφερε η Αθηνά. Αυτό που σου ‘λεγα. Οπότε, δεν τον διάλεξα στην ουσία. Απλά, μου ήρθε. Και ό,τι έχει τέσσερα πόδια, ουρά και δυο αυτιά και μουσούδα εγώ πεθαίνω. Οπότε, ρε παιδί μου, εννοείται. Τον Φέλιξ ήταν φάση που συζητούσαμε για χαβαλέ να πάρουμε… να υιοθετήσουμε ένα σκυλάκι ακόμα. Και εννοείται ότι θα υιοθετούσαμε και δεν θα αγοράζαμε, γιατί δεν έχω κάποια συγκεκριμένη ανάγκη ας πούμε. Οπότε, ουσιαστικά… πώς είχε γίνει; Είχα γυρίσει εγώ μια μέρα απ’ τη δουλειά και κάτι κοιτούσε η Αθηνά. Είχε μπει στο site της φιλοζωικής… μιας φιλοζωικής. Δεν θυμάμαι καν αν ήταν της Ηλιούπολης. Μάλλον, της Ηλιούπολης. Από κει που τον υιοθετήσαμε τελικά. Και έπαιζε. Οπότε, έκατσα δίπλα της και λέω: «Ψηνόμαστε για δεύτερο σκύλο; Okay. Κι εγώ μέσα είμαι. Έτσι πήγε. Σκρολάραμε και βλέπαμε τις φάτσες. Είχανε φωτογραφίες. Και κάτω-κάτω, τελευταίος-τελευταίος όλων, ήταν ο Φέλιξ, όπου, άμα σου δείξω τη φωτογραφία του, ήτανε τύπου ένα χαζοχαρούμενο κουτάβι. Αυτό. Έβλεπες, ρε παιδί μου, τη χαρά στα μάτια του. «Φέλιξ», νομίζω, σημαίνει χαρά ή κάτι τέτοιο. Εσύ που κάνεις και τα γλωσσολογικά. Και ήταν, ρε παιδί μου, μες στη χαρά ο σκύλος. Τον έβλεπες. Ήταν ένας χαζοχαρούμενος σκύλος. Τέλος. Τον είδα. Λέω: «Αυτός είναι ο σκύλος μου». Σαν να το ήξερα. Δεν θέλω να το πάω μοιρολατρικά, ότι, ξέρω γω, ήτανε να γίνει και ξέρω εγώ τι, όλα αυτά. Εντάξει. Όχι. Νομίζω ότι οι συγκυρίες συμπέσαν έτσι και με την αλλαγή δουλειάς, που δεν ήταν αλλαγή δουλειάς Για εξτρά εισόδημα. Και ότι εγώ είμαι άνθρωπος ο οποίος θέλω να κάνω πράγματα εγώ. Να τα καταφέρω εγώ. Π.χ., δεν θέλω να μου εκπαιδεύσουν τον σκύλο. Θέλω να τον εκπαιδεύσω εγώ. Και αυτό είναι πολύ βασικό συστατικό της εκπαίδευσης, ότι ο κηδεμόνας εκπαιδεύει. Ο εκπαιδευτής συμβουλεύει. Οπότε, μπήκα μέσα, long story short, σκρολάραμε, είδα τη φάτσα του και λέω: «Αυτός είναι ο σκύλος μου». Την επόμενη εβδομάδα, πήγαμε να τον δούμε. Έτσι έγινε. Και την επόμενη φορά μου έδωσε το λουρί στο χέρι η κοπέλα που τον είχε στη φιλοζωική και λέω: «Τέλος». Αυτό ήταν. Ήταν για να ‘τανε. Τέλος. Ήταν ο σκύλος μου. Αυτός γεννήθηκε και τον έχω εγώ. Τέλος.

Αυτό που έχω δει, που συμβαίνει στο εξωτερικό πολύ, με τα λεγόμενα foster homes, στην Ελλάδα υπάρχει; Και το έχεις κάνει εσύ ποτέ;

Και υπάρχει και το έχω κάνει εγώ. Δεν έχω κάνει ποτέ fostering εγώ. Ήμουνα σε μία ωραία προσπάθεια. Ήμασταν ως εκπαιδευτές κιόλας. Δεν ήμουνα μόνος μου. Σε μία προσπάθεια σε καταφύγια, αλλά δεν έγινε γιατί… Ελλάδα. Ήταν πολύ δύσκολο να υλοποιηθεί η ιδέα αυτή, να υπογράψουν οι Δήμοι και τα λοιπά. Δηλαδή, κολλήσαμε στα διαδικαστικά, ενώ εκπαιδεύαμε για ένα εξάμηνο τους σκύλους στα καταφύγια δωρεάν, μέσω της οργάνωσης αυτής ας πούμε. Της “Love Me”. Γιατί να μην το πούμε; “Love Me” λεγόταν το εγχείρημα αυτό. Ήταν μία πάρα πολύ ωραία πρωτοβουλία, αλλά, δυστυχώς, στην Ελλάδα δεν μπορεί να υλοποιηθεί, τουλάχιστον όχι ακόμα ή δεν μπορούσαμε εμείς να το υλοποιήσουμε, έτσι; Βάζω και τον εαυτό μου μέσα σ’ αυτό. Μπορεί εμείς να το κάναμε λάθος ή να το κάναμε κάπως, αλλά, όπως και να χει, σε κάθε περίπτωση, ήταν μία πάρα πολύ ωραία ιδέα. Αν ήμασταν στο εξωτερικό, πραγματικά, αυτό θα είχε δουλέψει πάρα πολύ καλά, αλλά είναι… ξέρεις. Όταν σε προλαβαίνει η ζωή, ας πούμε, έχεις πάρα πολλά μαθήματα, έχεις πάρα πολλές και θες να κάνεις και τα εθελοντικά και το ένα και το άλλο και το παραάλλο δεν βγαίνει λειτουργικά αυτό το πράγμα. Ειδικά, όταν δεν αμείβεσαι. Ξέρεις. Γιατί είναι πολλές ώρες την εβδομάδα να το κάνεις αυτό το πράγμα εθελοντικά. Οπότε, τρώγαμε πάρα πολλές ώρες. Και τα καταφύγια, εν τέλει ή δεν υπέγραψε ο Δήμος. Μετά, στο fostering που γινόταν, σε μεμονωμένους κηδεμόνες, περνάμε το σκύλο από το καταφύγιο, τον πηγαίναμε στον κηδεμόνα, πηγαίναμε εμείς μετά, αλλά ο κηδεμόνας δεν ήταν υποχρεωμένος να κάνει την εκπαίδευση, αλλά, και απ’ την άλλη, επειδή η εκπαίδευση απαιτεί καθημερινότητα, δεν μπορούσαμε να έχουμε είκοσι σκύλους έκαστος εκπαιδευτής και να πηγαίνουμε σε είκοσι σκύλους την ημέρα, κάθε μέρα. Κατάλαβες; Οπότε, δεν λειτούργησε καλά αυτό, ενώ σαν project ήταν φοβερή ιδέα. Πραγματικά πολύ καλό. Είχαμε τεχνικά προβλήματα που λένε, ρε παιδί μου. Αυτό. Συμβαίνουν αυτά σε ζωντανές εκπομπές. Τι να κάνουμε;

Μία άλλη ερώτηση που έχω έχει να κάνει με την Ελλάδα, που ανέφερες πολλές φορές. Σε σχέση με το εξωτερικό, ποιες είναι οι διαφορές στον τρόπο αντιμετώπισης και απ’ τους εκπαιδευτές θα έλεγα και από τους κηδεμόνες;

Λοιπόν, θα στο αναλύσω σε τρία κομμάτια: κράτος, εκπαιδευτές και κηδεμόνες. Ξεκινώντας απ’ το κράτος, η εκπαίδευση σε πάρα πολλές χώρες, π.χ. Σουηδία, Ολλανδία, αν δεν απατώμαι… η εκπαίδευση σ’ αυτές τις χώρες είναι υποχρεωτική, έτσι; Οπότε, η εκπαίδευση, από τη στιγμή που είναι υποχρεωτική, βλέπεις ότι η εκπαίδευση που ακολουθούν στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες στον κόσμο, πλην ορισμένων, είναι θετική, δηλαδή όχι τιμωρίες, όχι φωνές, όχι πνίχτες, όλα αυτά που λέμε. Γνωρίζοντας ψυχολογία ζώων, ψυχολογία σκύλου και όλα αυτά. Οπότε, έχουν σκοπό να μην έχουνε, πρώτον, υπερβολικά αδέσποτα. Η φιλοζωική του Άμστερνταμ, πέρσι, είχε τέσσερα αδέσποτα. Γελάει ο κόσμος. Εδώ πέρα, η φιλοζωική του Παλαιού Φαλήρου έχει 45 ας πούμε. Μόνο η φιλοζωική του Παλαιού Φαλήρου. Οπότε, το κράτος, στην ουσία, έχει κάποιες ιδιωτικές ασφαλίσεις που γίνονται. Οπότε, τα έξοδα δεν επιβαρύνουν τον άνθρωπο. Δεν επιβαρύνουν τον κηδεμόνα. Ο κηδεμόνας πληρώνει 100 ευρώ το μήνα, ας πούμε, σαν να λέμε… σε χρήματα Ελλάδας, σε ισοτιμία, πληρώνει, ας πούμε, 30 ευρώ το μήνα, για να έχει μία ασφάλεια για τον σκύλο του, που περιλαμβάνει τα πάντα. Και η ασφάλεια πληρώνει τον εκπαιδευτή, τον κτηνίατρο, την επέμβαση, τη στείρωση, τα πάντα, ωραία; Αυτό, λοιπόν, είναι το ένα κομμάτι, ότι το κράτος συμπεριφέρεται ανθρώπινα στους πολίτες του, ότι εκεί τους αρέσει να προλαμβάνουν και όχι να θεραπεύουν. Αυτό είναι πολύ μεγάλη κουβέντα. Εμάς εδώ μας αρέσει να θεραπεύουμε. Όχι να προλαμβάνουμε να. Μας αρέσει φτάνει ο κόμπος στο χτένι και να λέμε μετά: «Παναγιά μου! Τι κάνω;». Ωραία; Οπότε, το Κράτος από μόνο του έχει πολλά καλά θετικά γνωρίσματα. Απαγορεύεται οποιαδήποτε είδους κακοποίηση στους σκύλους. Και απαγορεύεται ρητά. Τύπου σε κλείνουν μέσα και χάνεις το φως του ήλιου. Τέτοια φάση. Ο πνιγμός απαγορεύεται. Κολάρο βάζουνε και τέτοια, αλλά όχι πνίχτες, πνίχτες με καρφιά, κολάρα ρεύματος. Αυτά είναι απαγορευμένα πράγματα και απαγορεύονται και στην Ελλάδα από το ’92, να πούμε, εδώ, έτσι; Από το 1992 απαγορεύονται αυτά. Απαγορεύεται η χρήση, αλλά[02:20:00] όχι η πώληση στην Ελλάδα, το οποίο είναι πολύ αστείο, αν το σκεφτείς. Τέλος πάντων. Για να συγκρίνουμε τα κράτη. Έτσι το λέω αυτό. Γιατί πολλοί παραδοσιακοί εκπαιδευτές χρησιμοποιούν -και στο δρόμο ακόμα- πνίχτες, πνίχτες με καρφιά, ρεύματα και τέτοια και δεν τους λέει κανείς τίποτα ας πούμε, ενώ θα έπρεπε να συμβαίνει αυτό, ε; Αυτά όσον αφορά το κράτος. Πολύ κοντά στους πολίτες. Και με λίγα χρήματα πολύ καλή δουλειά. Και αμείβονται καλά και ο κτηνίατρος και ο εκπαιδευτής και ψυχολόγος και ο διατροφολόγος ζώων και οποιοσδήποτε, εντάξει; Τώρα, πάμε στο κομμάτι των εκπαιδευτών. Οι εκπαιδευτές εκεί είναι άρτια ενημερωμένοι. Επειδή έχει τύχει να δουλέψω και να γνωρίσω συναδέλφους στη Σουηδία, στη Δανία, στην Ολλανδία και τα λοιπά στα απομακρυσμένα μαθήματα που κάνω ή να συνδυάζουμε εκπαιδεύσεις, οι άνθρωποι εκεί είναι πολύ μπροστά. Πολύ μπροστά. Και από πλευράς γνώσης. Εδώ πέρα είμαστε 50 χρόνια πίσω, γιατί ακόμη είμαστε σε αυτές τις θεωρίες που είπαμε στην αρχή, με την επιβολή, με τις κακοποιητικές συμπεριφορές, τους πνίχτες, την κυριαρχία και τα λοιπά. Όλα αυτά τα πράγματα έχουν ξεπεραστεί εκεί πέρα 50 χρόνια, εντάξει; Όχι 50. 20-30 χρόνια, εντάξει; Από το ’96, που το είπε ο David Mech. Βγήκε και είπε ότι «Αυτά παιδιά είναι άκυρα. Sorry. Λάθος». Και έφαγε όλη τη ζωή του μετά για να πείθει τον κόσμο ότι «Ξέρεις κάτι; Αυτό, παιδιά, δεν ισχύει. Μην χτυπάτε το σκύλο. Μην τον πνίγετε. Μην τον κάνετε helicoptering» και διάφορα τέτοια πράγματα. Στην Δανία, στη Σουηδία, στην Ολλανδία κλπ. το υιοθέτησανε. Στην Ελλάδα, μας συμφέρει να μην το υιοθετούμε, γιατί ο πρώτος τρόπος έχει πολλά χρήματα. Η παραδοσιακή εκπαίδευση… μπορεί να το πουλήσει ο άλλος με αυτόν τον τρόπο και έχει πολλά χρήματα. Και είναι πιο εύκολο να κακοποιήσεις ένα σκύλο και να δουλέψεις το φόβο από το να προσπαθήσεις να βρεις το κίνητρο για να δουλέψει ο σκύλος. Άρα, είναι όχι πιο δύσκολη… λίγο πιο σύνθετη η θετική εκπαίδευση. Τα ίδια μαθήματα κάνουμε. Τα ίδια χρήματα θα δώσεις και στον έναν και στον άλλον. Οι νοοτροπίες, όμως, είναι τελείως διαφορετικές. Πολύ πιο «η μέρα με τη νύχτα». Αυτό, λοιπόν, στο κομμάτι των εκπαιδευτών στη Δανία στη Σουηδία, στην Ελβετία, στην Ολλανδία και ούτω καθεξής. Το έχουνε λύσει οι άνθρωποι εδώ και 20-30 χρόνια. Οι εκπαιδευτές και οι groomers και οι dog walkers, όλοι αυτοί, είναι… τι να σου πω; Εξειδικευμένοι στο χώρο στο χώρο τους και οι άνθρωποι είναι επαγγελματίες, εντάξει; Αυτό που θα σου πουν αυτό και θα ισχύει σύμφωνα με την παγκόσμια διεθνή βιβλιογραφία. Και αυτό είναι. Εδώ πέρα είμαστε λίγο άλλα αντ’ άλλων. Οπότε, σε σύγκριση, οι εκπαιδευτές, ας πούμε, σε αυτές τις χώρες, σε σχέση με την Ελλάδα… κηδεμόνες! Εδώ πέρα, οι μισοί κηδεμόνες, αν μπορώ να βάλω ένα ποσοστό, ας πούμε, ένα 50% των κηδεμόνων δεν γνωρίζουν ότι αυτό που κάνουν λάθος, γιατί το κάνει η νόρμα, άρα είναι νορμάλ. Ωραία; Οπότε, προσπαθούμε εμείς να τους επιμορφώσουμε. Σε καμία περίπτωση δεν δίνω την ευθύνη στους κηδεμόνες. Να ξέρεις. Δίνω σ’ ένα 20% των κηδεμόνων την ευθύνη και θα εξηγηθώ. Ένα 30% είναι οι κηδεμόνες οι οποίοι το κάνουνε, ναι μεν, γνωρίζοντας το τι κάνουνε, αλλά, αν τους μιλήσεις, π.χ., θα καταλάβουν αυτό που τους λες και θα αλλάξουν τον τρόπο συμπεριφοράς τους προς το ζώο και το 20% είναι αυτοί οι κηδεμόνες οι οποίοι θα τους μιλήσεις -ευγενικά πάντα μιλάμε, έτσι; Δεν λέμε ότι πάμε να κάνουμε ιστορίες- θα τους μιλήσεις. Θα σου πούνε: «Ξέρεις κάτι; Το ακούω αυτό που λες, αλλά δεν μ’ ενδιαφέρει». Υπάρχει αυτό το 20% λοιπόν. Αυτό είναι που κάνει την κακή δουλειά, εντάξει; Οι άνθρωποι που δεν γνωρίζουν, αυτό το 70%, το συνολικό 70%, οι άνθρωποι που δεν γνωρίζουνε είναι μέχρι ενός σημείου, αν θέλεις, δικαιολογημένοι, εντάξει; Οι άνθρωποι οι οποίοι, όμως, γνωρίζουν και συνεχίζουν να κακοποιούν τον σκύλο τους δεν είναι δικαιολογημένοι. Και η μεγαλύτερη ευθύνη εδώ πέφτει στον επαγγελματία και όχι… δηλαδή, αν το 10-20% του ελληνικού πληθυσμού είναι αυτοί οι άνθρωποι, μιλάμε για 300.000-400.000 ανθρώπους, αν πας με τον πληθυσμό της Ελλάδας, τα υπόλοιπα 9.500.000-10.000.000 εκατομμύρια… μάλλον, 11.000.000 είναι άνθρωποι οι οποίοι δεν γνωρίζουν τι είναι θετική εκπαίδευση ή είχανε μία πολύ κακή εμπειρία ενός θετικού εκπαιδευτή, που συνέβαινε και αυτό. Πολλοί παραδοσιακοί εκπαιδευτές, πλέον, βγαίνουνε και λένε ότι είναι θετικοί εκπαιδευτές, γιατί το προμοτάρουνε… ακριβώς. Όπως αντιλαμβάνεσαι. Οπότε, για μένα, όποιος θέλει, να ψαχτεί καλά. Κάντε αυτό που έκανα κι εγώ. Πάρτε δέκα τηλέφωνα. Όχι ένα. Όχι στον πρώτο που θα βρεις. Μάθε το ιστορικό του εκπαιδευτή. Πού σπούδασε; Τι έκανε; Είναι θετικός; Είναι παραδοσιακός; Είναι balanced; Γιατί έχουμε κι αυτό. Τρως και τη σφαλιάρα σου, αλλά τρως και την παστούλα σου μετά. Και ό,τι επικρατήσει απ’ τον πόνο ή το γλυκό. και ο Θεός μαζί μας. Δηλαδή, έχουμε και κάτι τέτοια. Οπότε, ξέρεις. Πρέπει να βγει αυτό το πράγμα εκεί έξω. Να μάθει ο κόσμος ότι αυτό που θα έρθει μοιραία, γιατί μοιραία θα έρθει… δεν θα φέρω εγώ την αλλαγή, εγώ ο Νίκος, αλλά είναι κομμάτι αυτής της αλλαγής. Και επειδή βλέπω το κύμα να μεγαλώνει, έρχεται αυτό το πράγμα στην Ελλάδα τώρα. Επιτέλους, έρχεται. Και, για μένα, «Ψαχτείτε, μάθετε». Και στους επαγγελματίες εκπαιδευτές το λέω αυτό, ότι «Παιδιά, ψαχτείτε, μάθετε. Η γνώση είναι δύναμη και η γνώση πάνω στο δικό μας κομμάτι, πάντα, ζούμε μαθαίνοντας». Πάντα. Πάντα. Πάντα. Δηλαδή, ό,τι συζητούσαμε 5 χρόνια πριν, τώρα κάποια πράγματα τα έχουμε ήδη αλλάξει και λέμε: «Αυτά που λέγαμε είναι λάθος». Σκεφτείτε, τώρα, ότι αυτή η φιλοσοφία είναι 40 χρονών. Είναι δυνατόν να μην εμπεριέχει λάθη; Μόνο αυτό. «Ψαχτείτε, μάθετε». Αυτό.

Η εμπειρία της συνέντευξης πώς σου φάνηκε;

Πολύ ωραία η συνέντευξη. Πολύ ωραίες ερωτήσεις βασικά. Πολύ ωραίο και το story που κάνετε εδώ. Πάρα πολύ όμορφο. Αυτό. Μου αρέσει πάρα πολύ. Μακάρι να το κάνουμε και άλλοι αυτό το πράγμα και να βγαίνουνε όχι μόνο τα δικά μου λεγόμενα. Γενικότερα, να πάρει μία έκταση, ας πούμε, όλο αυτό σε διάφορους τομείς, όχι απαραίτητα μόνο στο δικό μου. Αυτό. Πολύ όμορφο.

Υπάρχει κάτι, οτιδήποτε άλλο, σε οποιοδήποτε θέμα που θα ήθελες να προσθέσεις; Κάτι που δεν καλύψαμε;

Νομίζω πως όχι. Νομίζω πως όχι.

Έχω εγώ μία τελευταία ερώτηση.

Παρακαλώ!

Στην προσυνέντευξη, που συζητούσαμε νωρίτερα, είχες αναφέρει ότι στο κομμάτι της εκπαίδευσης των σκύλων υπάρχουν διάφορα κομμάτια, δηλαδή, αν θυμάμαι σωστά, μου ανέφερες το ψυχολογικό, το νοητικό, το ψυχικό και τα λοιπά. Αυτό, πρακτικά, την ώρα που εκπαιδεύεις, πώς μπορείς το καθένα απ’ αυτά τα τρία κομμάτια να επέμβεις;

Πολύ, πολύ, πολύ ωραία ερώτηση αυτή. Μπαίνουμε σε πολύ, πολύ βαθιά σημάδια και να πω εδώ πέρα, πριν αναλύσω αυτά, κάτι που επίσης θυμήθηκα, αλλά κολλάει πάρα πολύ καλά με αυτό το κομμάτι και θα το αναλύσω, στην πορεία, είναι το κομμάτι της φιλοζωίας στην Ελλάδα, όπου ο κάθε φιλόζωος… φιλόζωοι… κάποιοι είναι φιλόζωοι και φιλάνθρωποι, δηλαδή αγαπάνε και τους ανθρώπους και τα ζώα, κάποιοι είναι φιλάνθρωποι και όχι φιλόζωοι, το οποίο δεν αντιλαμβάνομαι πώς μπορεί να γίνει αυτό, να μισείς τον κόσμο γύρω σου, αλλά να αγαπάς τους ανθρώπους. Και υπάρχει και το αντίθετο, ε; Υπάρχει και ο φιλόζωος, αλλά μισάνθρωπος, το οποίο, επίσης, δεν αντιλαμβάνομαι πως μπορεί να γίνει αυτό, γιατί, ενώ έχεις το capacity να δώσεις αγάπη, ρε παιδί μου, δεν ξέρω πώς… βάσει ιστορικού ίσως; Ίσως, ένας ψυχολόγος να το εξηγούσε, σίγουρα, πολύ καλύτερα, απ’ ό,τι θα μπορούσα εγώ, με τις λίγες γνώσεις ψυχολογίας που έχω. Οπότε, θέλω να πω εδώ πέρα ένα shout out σε όλους τους φιλόζωους που θα μπορούσαν να ακούσουν αυτή τη συνέντευξη, ότι «Προσπαθήστε να έχετε σκ[02:30:00]ύλους ή γάτες, αντίστοιχα, μέχρι εκεί που φτάνει ο χρόνος σας. Και θα εξηγηθώ, αργότερα, για το τι σημαίνει «Έχω χρόνο για τους σκύλους μου ή τις γάτες μου ή το οτιδήποτε», το οποίο είναι ένα πάρα πολύ, πολύ μεγάλο, σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε στις μέρες μας, γιατί πάει ένας άνθρωπος, ο οποίος είναι φιλόζωος… δεν το κατηγοριοποιώ κάπου αλλού ούτε το κατηγορώ. Απλά, πάει ένας άνθρωπος ο οποίος είναι φιλόζωος ας πούμε και παίρνει οκτώ σκύλους, ωραία; Αυτοί οι οκτώ σκύλοι, που βρίσκονται μέσα σε ένα σπίτι, τι διαφορά έχει από το να είναι στο κλουβί μας φιλοζωικής; Γιατί το λέω αυτό; Γιατί, αν έχεις οκτώ σκύλους, πρέπει να βγαίνουνε τις αντίστοιχες απαραίτητες βόλτες και νομίζω ότι οκτώ σκύλοι ταυτόχρονα… δηλαδή, εκπαιδευτής να είσαι, οκτώ σκύλους, ταυτόχρονα, δύσκολα θα βγάλεις, ε; Να εκπαιδεύεις οκτώ σκύλους να πηγαίνουμε στο λουρί. Ταυτόχρονα. Εκπαιδεύεται αυτό το πράγμα, έτσι; Αλλά πόσοι το κάνουνε; Ας μη γελιόμαστε. Οπότε, αυτοί οι σκύλοι θα έχουνε στάνταρ έλλειψη εκτόνωσης. Η προσοχή σου θα διασπάται δια οκτώ και όχι σε ένα ή δύο σκυλάκια τα οποία θα μπορούσες να έχεις. Και γενικότερα, δεν είναι υγιές αυτό για την ψυχοσύνθεση των σκύλων. Μένουν σε ένα σπίτι, που το σπίτι είναι σπίτι για εμάς. Για τον σκύλο είναι ένα τετράγωνο δωμάτιο. Τι τον βάλεις σ’ ένα σπίτι 400 τετραγωνικά, τι τον βάλεις σ’ ένα κλουβί 2 επί 2, 1 επί 1, 50 επί 50, τα crate, είναι το ίδιο και το αυτό για τον σκύλο, αν εκεί μέσα δεν έχει τι να κάνει ο σκύλος. Είναι σ’ ένα περιβάλλον το οποίο δεν του κάνει challenge το πνευματικό του κομμάτι, το νοητικό του κομμάτι. Έτσι, λοιπόν, στον σκύλο έχουμε τρία είδη εκτόνωσης. Θα ξεκινήσω από κάτω. Έχουμε την ψυχική εκτόνωση, η οποία ψυχική εκτόνωση είναι, στην ουσία, όλα τα συναισθήματα που μπορεί να νιώθει ο σκύλος μαζί με εμάς, δηλαδή να μη νιώθει, ρε παιδί μου, ότι διασπάται η προσοχή σου σε άλλους δέκα σκύλους. Να του δίνεις την απαραίτητη προσοχή και αγάπη κάθε μέρα. Να τον φροντίζεις, συναισθηματικά μιλώντας, ωραία; Αυτό, λοιπόν, είναι η ψυχική εκτόνωση, αν θέλεις. Έχουμε την πνευματική εκτόνωση. Πνευματική εκτόνωση είναι, ουσιαστικά, το να κάψουμε, εντός εισαγωγικών, το μυαλουδάκι του σκύλου μας, βάζοντας του σύνθετα tasks να κάνει. Παραδείγματος χάρη, κάποια παζλάκια -όχι παζλ πού κολλάμε- παζλ για σκύλους, που είναι ένα κουτάκι με τέσσερα-πέντε συρταράκια και σκοινάκια. Πρέπει να τραβήξει το σκοινάκι για να πάρει την λιχουδιά από μέσα. Και μέχρι να το καταφέρει αυτό και να το κάνει του παίρνει ώρα να σκεφτεί: «Να δοκιμάσω αυτό. Να κάνω εκείνο» και τα λοιπά. Είναι τα παιχνίδια τύπου Κονγκ ας πούμε ή Pawise, ό,τι θέλετε, που είναι παιχνίδια που παίρνουν μέσα φαγητό και προσπαθεί να βγάλει την τροφή από μέσα και όταν τη βγάζει, στην ουσία, συμβαίνει μία πολύ ωραία χημική ένωση στο μυαλό του. Διάφορα παζλάκια. Τύπου να παίξουμε με το σκύλο μας, να μας χτυπάει, ξέρω γω, το χέρι ανάλογα σε ποια είναι η λιχουδιά, να μας χτυπάει το χέρι και τα λοιπά. Όλα αυτά τα παζλάκια. Είναι πνευματική-νοητική εκτόνωση, ωραία; Πρέπει να ασχοληθείς με αυτό, ε; Η εκπαίδευση είναι μία πολύ καλή πνευματική εκτόνωση. Ο σκύλος δεν κουράζεται με το να κάνει το «Κάτσε», «Μείνε», «Άστο» και το «Φτύστο». Κουράζει με τη διαδικασία του να προσπαθήσει να τα κάνει για να σε ευχαριστήσει και να κερδίσει το αποτέλεσμα, το οποίο θα μπορούσε να είναι ένα παιχνίδι, μία λιχουδίτσα, κάτι. Οπότε, όλο αυτό ονομάζεται πνευματική εκτόνωση και, πίστεψέ με, είναι απαραίτητη για τους σκύλους. Ως εκ τούτου, λοιπόν, έχεις την ψυχική τόνωση, έχεις την νοητική εκτόνωση. Και έχεις και τη σωματική εκτόνωση. Η σωματική εκτόνωση, λοιπόν, είναι το πόσο γλυκογόνο καις από το σκύλο σου, δηλαδή του γεμίζεις το τανκ της βενζίνης δίνοντας του φαγητό. Πόσο απ’ αυτό καις μέχρι το τέλος της ημέρας; Η σωματική εκτόνωση μπορεί να είναι βόλτα περπατητό, μπορεί να είναι τρεξιματάκι, μπορεί να είναι δεκαπεντάμετρο λουρί και πάμε στην πάρκαρα και παίζουμε με μπαλάκια, Frisbee, κοκαλάκια και ιστορίες. Κουκουνάρια, οτιδήποτε. Όλο αυτό είναι πραγματική εκτόνωση. Κολύμπι με τον σκύλο μου. Πολύ ωραία φάση. Υπάρχουν πισίνες ειδικές, για σκύλους και τέτοια, που μπορείς να πας τον σκύλο σου να κάνει τέτοιες δραστηριότητες μαζί σου, που είναι και πολύ ωραίες ασκήσεις bonding αυτές, δεσίματος κηδεμόνα και σκύλου. Αυτό, λοιπόν, είναι η πνευματική τόνωση. Και επανέρχομαι, τώρα, στο πρωταρχικό μου επιχείρημα, όταν είπα ότι δεν είναι υγιές για την ψυχολογία των σκύλων να έχουμε οκτώ και δέκα σκύλους σ’ ένα σπίτι, ειδικά όταν είμαστε μόνοι μας, γιατί, πάρα πολύ απλά, δεν μπορείς να του παρέχεις αυτά τα οποία πρέπει να του παρέχεις, την πνευματική εκτόνωση, την ψυχική εκτόνωση και τη σωματική εκτόνωση, γιατί είναι οκτώ σκύλοι. Αν ο καθένας από αυτούς χρειάζεται 1-1,5 ώρα ασχολίας την ημέρα, για να τα παρέχεις αυτά, με έναν και δύο σκύλους είναι πολύ εύκολο. Είναι doable. Είναι 1-1,5 ώρα απ’ τις 24 που διαθέτεις. Με οκτώ σκύλους είναι 12 και 14 ώρες την ημέρα, κάθε μέρα, βρέξει-χιονίσει, πας δεν πας-διακοπές, δουλεύεις-δεν δουλεύεις, είσαι-δεν είσαι άρρωστος, ε; Οπότε, όλο αυτό το πράγμα καταντάει να μην υγειές για τους σκύλους, γιατί δεν μπορούμε. Πρέπει να μάθουμε να λέμε στον εαυτό μας: «Δεν μπορώ»! Τι να κάνω; Σπαθιά να καταπιώ;», που λέει ένας φίλος μου. «Τι άλλο να κάνω; Έχω οκτώ σκύλους. Δεν γίνεται να τους βγάζω οκτώ και οκτώ… δεκαέξι βόλτες την ημέρα. Και τέσσερεις και τέσσερεις, δηλαδή δυάδες, να βγάλω, είναι 4 ώρες το πρωί και 4 ώρες το βράδυ». Μόνο οι δύο βόλτες την ημέρα. Βάλε μέσα και τα παιχνίδια, βάλε μέσα και τη συναισθηματική κάλυψη, βάλε και την πνευματική εκτόνωση, βαλέ τα κοστοβόρα φαγητά για οκτώ σκύλους. Άμα έχεις 8 σκύλους στο σπίτι, ξέρω γω, θες τρία τσουβάλια δεκαπεντάκιλα την ημέρα ή ακόμη καλύτερα, επειδή εμένα μου αρέσει η φυσική διατροφή στους σκύλους πιο πολύ, μία μίξη, 50-50, κροκέτα με φυσική ας πούμε ή κάπως έτσι, βάλε τι πρέπει να μαγειρεύεις στο σπίτι σου. Δηλαδή, βάλε έξοδα για κτηνιάτρους, οκτώ σκύλους το χρόνο. Όλα αυτά, αγαπημένοι μου φιλόζωοι, δεν είναι εφικτό να κάνουμε το μέγιστο δυνατό. Χίλιες φορές, να πας σε μία φιλοζωική και να τους πεις: «Παιδιά. Θέλω αυτόν το σκύλο, αλλά δεν μπορώ να τον καλύψω από πλευράς βόλτας και τα λοιπά». Κάντε μία δωρεά. Φέρτε τροφές μόνο για το σκύλο ή πηγαίνετε και δίνετε, ξέρω γω, 5 ευρώ τον μήνα, 10 ευρώ τον μήνα. Κάτι για να βοηθήσετε το συγκεκριμένο σκύλο που σας έκανε κλικ και, αν κάποια στιγμή στη ζωή σας μπορείτε, πάρτε τον, αλλά actually να μπορείτε. Να μπορεί να γίνει αυτό, έτσι; Αυτό.

Τέλεια. Θα ξαναρωτήσω. Κάτι που θες να προσθέσεις; Οτιδήποτε;

Νομίζω πως όχι. Τα είπα όλα. Ήταν πολύ ωραία ψυχοθεραπεία-session.

Χαίρομαι πολύ. Νίκο, ευχαριστούμε πολύ. Καλό απόγευμα.

Εγώ ευχαριστώ.