[00:00:00]Καλημέρα! Ονομάζομαι Ουράνια-Ευτέρπη Φανίτσιου. Είμαι ερευνήτρια για το Istorima και σήμερα είναι 2 Οκτωβρίου του 2022. Βρισκόμαστε στα Ιωάννινα με τον αφηγητή μας και θα ξεκινήσουμε τη συνέντευξη. Πώς ονομάζεστε;

Ονομάζομαι Μιχάλης.

Γειά σου Μιχάλη. Μπορείς να μας πεις κάποια πράγματα για σένα;

Είμαι τριάντα τρία χρονών. Ζω και εργάζομαι στα Ιωάννινα. Η ζωή είναι ωραία.

Μιχάλη, θα ήθελα να μοιραστείς μαζί μας σχετικά με την θητεία σου στην προεδρική φρουρά.

Βεβαίως. Η προεδρική φρουρά. Είναι ένα κομμάτι της ζωής μου, το οποίο είναι αρκετά καθοριστικό. Ήταν μία μεγάλη εμπειρία, για όλους όσους έχουν περάσει από την προεδρική φρουρά είναι μία μεγάλη εμπειρία. Εγώ κατατάχθηκα στον στρατό το 2014. Φοίτησα από το Σεπτέμβριο του ‘14 έως τον Ιούνιο του ‘15. Εννιά μήνες δηλαδή. Και επιλέχθηκα για την προεδρική φρουρά… Ήτανε μια επιλογή την οποία την έκανα συνειδητά. Είμαι από τους τους ελάχιστους που την κάνανε συνειδητά. Οι πιο πολλοί επιλέχθηκαν χωρίς να το θέλουνε. Και κάπως έτσι καταταχθήκαμε εκεί.

Ποια είναι τα κριτήρια, για να μπει κάποιος;

Λοιπόν, τα κριτήρια ποια είναι; Θα σας το περιγράψω από τη δική μου εμπειρία, όπως έγινε. Σεπτέμβριος, λοιπόν, του 2014 καταταχθήκαμε και πήγαμε στο κέντρο. Το κέντρο είναι εκεί που πηγαίνουν όλοι οι νέοι στρατιώτες, για να μάθουνε τα πολύ πολύ βασικά. Δηλαδή κρατάνε όπλο, να είναι πειθαρχημένοι, να μπαίνουν στη σειρά τους, να είναι χωρισμένοι σε λόχους και τάγματα κτλ. Οπότε, καταταχθήκαμε εκεί και πήγαμε στο κέντρο της Αυλώνας πήγα εγώ. Η Αυλώνα είναι το μεγαλύτερο στρατόπεδο στην Ελλάδα. Είναι τεράστια. Είναι το δεύτερο μεγαλύτερο μετά την «Bond steal» στο Κόσοβο. Εκεί, λοιπόν, η επιλογή γίνεται με βάση το τι θέλεις. Συμπληρώνεις έγγραφα και λες: «Θέλω να πάω στο πεζικό. Θέλω να πάω στα τεθωρακισμένα. Θέλω να πάω ειδικές δυνάμεις. Θέλω να πάω εύζωνας». Συμπληρώνεις ένα έντυπο, αλλά δεν έχει καμία σημασία, γιατί αυτοί σε πάνε όπου θέλουνε. Και σε τι όπλο θα σε κατατάξουν, σε τι τάγμα, αλλά και σε ποια γεωγραφική περιοχή. Εγώ είχα επιλέξει να πάω εύζωνας, γιατί ήθελα να δω ποια είναι αυτή η εκπαίδευση η τόσο σκληρή, ας πούμε, η πιο σκληρή από όλες στον στρατό. Αλλά ξαναλέω ότι δεν έχει καμία σημασία τι επιλέγεις εσύ, είναι πού σε κατατάσσουν αυτοί. Έρχονται από κάθε ειδικό σώμα, ειδικές δυνάμεις κτλ. και σε τσεκάρουν σαν στρατιώτη. Σας κοιτάνε όλους τους στρατιώτες και επιλέγουν αυτοί ποιον θέλει. Εγώ αμφιβάλλω αν κανένας άλλος από την Αυλώνα -από όσους ήξερα τουλάχιστον γιατί ήμασταν χιλιάδες άνθρωποι εκεί πέρα- επέλεξε να πάει εύζωνας. Εν πάση περιπτώσει, πήρανε εμένα που είχα δηλώσει ότι θέλω κιόλας, αλλά πήρανε κι άλλους δέκα-δεκαπέντε ανθρώπους από την Αυλώνα, τους οποίους τους επέλεξαν με βάση το ύψος, το πρόσωπο, εάν έχουν χαρακτηριστικά τα οποία πηγαίνουν με την προεδρική φρουρά… Πηγαίνουν πως να το πω… Θέλουν να είσαι λίγο πιο ψαρωτικός να το πούμε. Κάπως έτσι. Να μην έχεις babyface, ρε παιδί μου, δεν ταιριάζει. Και κάποια στοιχεία του χαρακτήρα που κάνουν κάποια ψυχογραφικά εκεί, ας πούμε, με μία μίνι συνέντευξη. Αλλά πολύ basic πράγματα. Αυτά είναι τα κριτήρια. Στέλνουν τους παλιούς εύζωνες εκεί -αυτούς που ήταν να απολυθούν δηλαδή- μαζί με κάποιον αξιωματικό, σε κάνουν μία μίνι συνέντευξη. Αν είσαι πάνω από 1.80 -στάνταρ αυτό- και επιλέγουν ποιους θέλουν να πάρουνε.

Η εκπαίδευση τι περιλάμβαν[00:05:00]ε;

Η εκπαίδευση. Λοιπόν, η εκπαίδευση του εύζωνα είναι η ανώτερη εκπαίδευση του ελληνικού στρατού. Η εκπαίδευση του ελληνικού στρατού είναι κατά το αγγλικό πρότυπο. Το αγγλικό πρότυπο είναι το εξής. Κατεδάφιση και ανοικοδόμηση! Τι σημαίνει αυτό; Σαν άνθρωπο, σαν χαρακτήρα, σαν έναν άνδρα, ας πούμε, νέο. Σε κατεδαφίζουνε, σε κάνουνε μία κονιορτοποίηση, ένα… Μία ένωση όλων των εκπαιδευομένων που βρίσκονται μέσα στην εκπαίδευση -ας πούμε- που είναι εκπαιδευόμενοι εύζωνες και μετά, υποτίθεται ανοικοδομούνε τον εύζωνα από την αρχή. Τι σημαίνει αυτό; Σε κουράζουν πάρα πολύ, σε ξεφτιλίζουν πάρα πολύ, σε κάνουν να νιώθεις ότι αυτό το πράγμα είναι μαρτύριο με οποιοδήποτε τρόπο. Με καψόνια, με σκληρή γυμναστική καθημερινή, με ξύπνημα κάθε μέρα απ’ τις έξι με εκπαίδευση στην ακινησία! Που είναι κάτι το οποίο δεν βόλευε, δεν αποδίδει κάτι. Απλά το κάνεις και υποτίθεται ότι πρέπει να ‘σαι περήφανος για αυτό. Μία συνεχής διαδικασία γυμναστικής, καψονιού και εκπαίδευσης σε κάποια πράγματα μέχρι να πεις τον δεσπότη Παναγιώτη! Και έπειτα, όταν πληροίς κάποια κριτήρια, παίρνεις κάποια τύπου δικαιώματα. Μέχρι να περάσει περίπου ένα δίμηνο -ενάμιση μήνας με δύο. Και να είσαι πλέον εύζωνας και να ξεκινήσεις την ευζωνική σου υπηρεσία.

Πώς σας τεστάρουν ότι μπορείτε να μείνετε ακίνητοι;

Η ακινησία. Η ακινησία ξεκινάει από την πρώτη εβδομάδα που πας στην εκπαίδευση. Την πρώτη μέρα και στέκεσαι ακίνητος για ένα τέταρτο, για δεκαπέντε λεπτάκια. Μετά από όλη την εκπαίδευση που περιέγραψα, στέκεσαι ακίνητος για δεκαπέντε λεπτά. Το οποίο είναι σχετικά εύκολο. Καλά τώρα τη σήμερον ημέρα με τα παιδιά που έχουν τόσα προβλήματα υπερκινητικότητας και σου ‘πα, μου πες μανταλάκια δεν ξέρω κατά πόσο είναι τόσο εύκολο. Εμείς στεκόμασταν. Στέκεσαι ένα τέταρτο ακίνητος. Την επόμενη μέρα είκοσι λεπτά, την μεθεπόμενη είκοσι πέντε λεπτά. Και πάει λέγοντας μέχρι να φτάσεις δυόμισι ώρες να στέκεσαι ακίνητος. Στέκεσαι ακίνητος για δυόμισι ώρες, γιατί η υπηρεσία κανονικά είναι μία ώρα. Αλλά είναι μία ώρα μες στη νύχτα που είσαι κουρασμένος, που είσαι από τον ύπνο, που… Είναι τέσσερις φορές την ημέρα αυτό το πράγμα. Οπότε, πρέπει να φτάσεις στις δυόμισι ώρες, για να καταφέρεις ανά πάσα ώρα και στιγμή να είσαι μία ώρα ακίνητος. Αλλά υπάρχουν και άλλες εκδηλώσεις, όπως είναι η υποστολή της σημαίας ή το ανέβασμα της σημαίας στην Ακρόπολη κάθε Κυριακή που είναι, μπορεί να διαρκέσει παραπάνω από μία ώρα και πρέπει να είσαι ακίνητος. Όπως είναι οι παρατάξεις. Παρατάξεις σημαίνει να πας να στηθείς έξω από το Προεδρικό Μέγαρο, ώστε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να υποδεχτεί πρέσβεις, τον πρωθυπουργό, άλλα πολιτικά πρόσωπα. Εκεί μπορεί να κάτσεις και τέσσερις ώρες ακίνητος, διότι μέσα έχουνε εκδηλώσεις, έχουνε τέτοια… Ναι! Μία φορά την Πρωτοχρονιά που ήμουνα στην Αθήνα στην προεδρική φρουρά, είχαμε κάτσει τεσσεράμισι ώρες στο Προεδρικό Μέγαρο σε παράταξη. Τρωγοπίνανε εκεί μέσα όλοι… Όλοι οι βολεμένοι και εμείς απ’ έξω καθόμασταν στειλιάρια τέσσερις ώρες! Τέσσερις και… Ήρθε μία φορά, επειδή μας λυπήθηκε ένας αξιωματικός, έκατσε μπροστά μας υποτίθεται να μην φαινόμαστε, να μη μας τραβήξει καμία κάμερα να μην, να μην, να μην… Και μας λέει: «Λύγισε λίγο τα γόνατα σου. Λίγο να μην… ». Θα πέφτε κανάς άνθρωπος κάτω. Πώς να το πούμε; Τεσσεράμισι ώρες δεν είναι… Δεν γίνεται να στέκεσαι τώρα ακίνητος. Είναι πάρα πολλές.

Τέσσερις ώρες; Γιατί τόσο πολύ;

Καθόταν μέσα τα λέγανε. Είχανε γκαλά [00:10:00]πρωτοχρονιάτικο στο Προεδρικό Μέγαρο οι πρέσβεις και οι πολιτικοί.

Σας βάζουν να κοιτάτε και τον ήλιο για ώρα;

Εντάξει τον ήλιο θες δεν θες, τον βλέπεις. Τώρα να τον κοιτάς ευθεία σαν καψόνι μόνο.

Κάποιο άλλο καψόνι σε εισαγωγικά;

Ό, τι περνάει στο μυαλό σου. Ό, τι θες.

Ποια είναι η διαδικασία, έτσι ώστε να σηκώνετε το πόδι και να κάνετε τις φιγούρες;

Η διαδικασία… Η αλλαγή τον ευζώνων είναι μία τύπου τελετουργία, η οποία έχει συμβολικό χαρακτήρα και είναι επιδεικτική, ας πούμε. Τώρα, για τα βήματα καλύτερα ας πούμε το story το… Το πίσω από αυτό που συμβαίνει. Οι εύζωνες αρχικά ήταν μόνο μπροστά το Σύνταγμα, μετέπειτα η δεύτερη ομάδα ευζώνων ήτανε μπροστά στο Προεδρικό Μέγαρο. Στο Προεδρικό Μέγαρο, υποτίθεται ότι είναι φύλακες της δημοκρατίας. Εγώ δεν ήμουν στο Προεδρικό Μέγαρο, ήμουν στο Σύνταγμα, οπότε την υπηρεσία στο Προεδρικό Μέγαρο δεν την ξέρω. Δεν ξέρω πού πηγαίνουνε και πώς αλλάζουνε και τι τελετουργικό κάνουν για την προστασία της Δημοκρατίας. Από μπροστά στο Σύνταγμα, η όλη υπόθεση βασίζεται στο εξής. Ο εύζωνας προστατεύει το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη. Προστατεύει συμβολικά -δεν προστατεύει κάτι- άμα έρθει κάποιος δεν μπορεί να κάνει κάτι. Δεν έχει όπλο που δουλεύει, δεν κάνει κάτι. Έχει παλιά όπλα, όλα ιστορικά. Συμβολικά, προστατεύει το Μνημείο του Άγνωστου Στραιώτη που είναι ευγενές και για μένα δηλαδή ηθικά, γιατί είναι το μνημείο των στρατιωτών που ‘πεσαν στις μάχες και στους πολέμους που προηγήθηκαν στην Ελλάδα ή εκτός Ελλάδας και είναι άγνωστοι. Δεν έγινε ποτέ ένα μνημείο για έναν στρατηγό ή τέτοια που γίνονται μνημεία για αυτούς. Αυτοί είναι άγνωστοι. Είναι απλός κοσμάκης που πέθανε, επειδή κάποιοι θέλησαν να ξεκινήσουν πολέμους για τα δικά τους συμφέροντα και αυτός κατατάχθηκε, συνήθως, με το ζόρι και πήγε και πέθανε είτε στα βάθη της Aνατολής είτε στα Βαλκάνια είτε εδώ μέσα είτε στο Aλβανικό μέτωπο είτε οπουδήποτε... Δηλαδή απλός λαϊκός άνθρωπος, ο οποίος πέθανε στην μάχη και δεν του έχει στηθεί κανένα μνημείο, αλλά αξίζει ένα μνημείο. Οπότε, είναι το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη. Αυτό φυλάνε οι εύζωνες που είναι κάτι ξαναλέω ευγενές για μένα. Τι κάνει όλο αυτό το σκηνικό της αλλαγής; Κατ’ αρχάς, πρέπει ανά μία ώρα να αλλάζουμε, οπότε έρχονται οι νέοι εύζωνες να μας αλλάξουν. Εσύ είχες την υπηρεσία σου δύο με τρεις -δύο η ώρα με τρεις- έρχονται οι νέοι εύζωνες που είναι 3:00 με τέσσερις. Το κατέβασμα από το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη και το ανέβασμα των νέων θα γίνει με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Άρα, έχουμε ανέβασμα στην αρχή, κατέβασμα στο τέλος. Ενδιάμεσα έχουμε την αλλαγή. Η αλλαγή είναι μια συγκεκριμένη διαδικασία που ξεκινάνε οι εύζωνες από τα σπιτάκια τους κατευθύνονται προς το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, εκεί μπροστά παρουσιάζουν τα όπλα τους σαν ένδειξη φόρου τιμής. Στη συνέχεια, με ένα τελετουργικό, πηγαίνουν προς τον τοίχο από πίσω, όπου στον τοίχο αναφέρονται οι μάχες που έχουν γίνει από το ελληνικό κράτος, από το ‘21 και μετά. Γιατί, από το ’21, από το 1821 μετά αφού η ελληνική επικράτεια πήγε την πρωτεύουσα της στην Αθήνα και δημιουργήθηκε το τάγμα Ευζώνων, δεν έχει μείνει ποτέ αφύλαχτο το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη. Πάντα υπήρχαν εκεί πέρα τσολιάδες και το φυλάγανε. Ούτε μια ώρα δεν έχει μείνει αφύλαχτο το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη. Οπότε επανέρχομαι. Ξαναπηγαίνουμε πίσω στις μάχες με έναν τρόπο σαν να τις περπατάμε όλες και τις παρουσιάζουμε και ξαναγυρνάμε στο σπιτάκια μας. Όλη αυτή διαδικασία είναι πάρα πολλά βήματα, εκατοντάδες βήματα, τα οποία πρέπει να τα αποστηθίσεις ακριβώς. Πρέπει να τα κάνεις ταυτόχρονα με το ζευγάρι σου, με αυτόν που είσαι μαζί. Από εκπαιδευόμενοι έχετε επιλεχθεί και κάνετε μαζί την υπηρεσία σας. Είστε πάντα μαζί[00:15:00], όλα μαζί. Πρέπει να είστε απολύτως συγχρονισμένοι και απολύτως ένα πράγμα, ρε παιδί μου. Γιατί αν γίνει και λάθος, μετά τιμωρείσαι. Δεν είναι… Δεν έγινε λάθος «Ώπα, ‘ντάξει, καλή φάση, πάμε παρακάτω».

Εσύ ήσουν μπροστά στο άγαλμα του Άγνωστου στρατιώτη σωστά; Ωραία και φεύγετε από το στρατόπεδο πού είναι;

Ακριβώς πίσω από την Βουλή.

Πίσω από την Βουλή.

Με τα πόδια πας, δεν είναι… Είναι πάρα πολύ κοντά.

Άρα, πρέπει να ξεκινάτε ουσιαστικά από το στρατόπεδο και ακολουθείτε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα για το πώς θα φτάσετε.

Ναι, ναι! Όλα είναι καθορισμένα από το στρατόπεδο μέσα που είναι κλειστό. Δεν μας βλέπει κανένας. Άμα βγεις από το στρατόπεδο, είσαι εύζωνας. Δεν είσαι ο Χρήστος ή ο Μιχάλης ή ο Γιώργος ή ο Μάκης. Βγαίνεις από το στρατόπεδο και είσαι εύζωνας. Οπότε μέσα από το στρατόπεδο, στηνόμαστε. Δηλαδή αν έχεις υπηρεσία -ξαναλέω- στις δύο η ώρα, πρέπει να είσαι μπροστά στο Σύνταγμα. Μέσα από το στρατόπεδο δύο παρά τέταρτο εσύ και το ζευγάρι σου είστε στημένοι σε συγκεκριμένες θέσεις και περιμένετε να σας πάρει ο δεκανέας αλλαγής, έτσι λέγεται. Έρχεται ο δεκανέας αλλαγής, εσείς είστε εκεί στημένοι, σας τσεκάρει αν είστε ντυμένοι, όπως ακριβώς πρέπει. Αν είναι όλα γυαλισμένα, σιδερωμένα και έτοιμα, για να φύγετε. Εάν δεν είστε κομπλέ -επειδή και αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της ευζωνικής υπηρεσίας- αν δεν είστε κομπλέ σας φτιάχνει όσο μπορεί και την επόμενη μέρα αναφερόμενος και τρως την τιμωρία σου. Γιατί είναι και η στολή πολύ σημαντική. Υποτίθεται. Έχουμε όλη την… Μην δουν οι Έλληνες έθιμο ή συνήθεια ή κάτι από το εξωτερικό, το υιοθετούν με όλη την μπουρτζοβλαχιά που μπορείς να το κάνεις. Γιατί η στολή έχει νοήματα -υποτίθεται- πάνω της η στολή. Κατ’ αρχάς είσαι τσολιάς. Οk. Ο τσολιάς, όμως, στην περίοδο που οι Έλληνες ήταν τσολιάδες και πολέμαγαν, φόραγε τσολιά για αυτό λεγόταν τσολιάς. Δεν φόραγε όλα σιδερωμένα, ζυγισμένα και στην πένα. Τώρα, το πήρανε αυτό το πράγμα και θέλανε να το κάνουν λίγο πιο πριγκιπικό, πιο αριστοκρατικό, πιο έτσι τυπικό να το πω. Οπότε, το φέσι που φοράγαμε ήτανε… Συμβόλιζε το δάκρυ το μαύρο. Οι μαύρες οι κλωστές που πέφτουν από το φέσι συμβολίζουν τα δάκρυα των Ελλήνων για τις χαμένες πατρίδες και για την… Τις μάχες και για τον χαμένο κόσμο και σούξου μούξου μανταλάκια! Ναι αυτό το δάκρυ, όμως, οι τσολιάδες φόραγαν αυτή την κλωστή έπεφτε μέχρι το αυτί. Δεν έπεφτε μέχρι τον κώλο που έπεφτε σ’ εμάς! Και έπρεπε να την χτενίζεις 150.000 ώρες, για να γίνει εντελώς ίσια, γιατί στην τσέκαραν άμα είναι εντελώς ίσια. Καμία κλωστή δεν έπρεπε να είναι μπλεγμένη με την άλλη. Έπρεπε να βάλεις τα δάχτυλα μέσα και τσακ να κατεβαίνει από πάνω μέχρι κάτω. Άμα ήταν μπλεγμένο το δάκρυ, δακρύζαμαν μετα και εμείς, γιατί ήμασταν αναφερόμενοι και τρώγαμε φυλακές. Οπότε χτένισε το δάκρυ. Μετά η φουστανέλα. Η φουστανέλα είναι ένα πράγμα, το οποίο είναι σαν τραπεζομάντηλο διπλωμένο 400 φορές! 400 φορές, γιατί 400 ήταν χρόνια σκλαβιάς με την Τουρκία. Και έπρεπε να τη διπλώσεις τη φουστανέλα 400 φορές τσάκα τσούκα τσάκα τσούκα. Να την διπλώνεις και να την σιδερώνεις, ώστε να μείνει έτσι διπλωμένη και να ‘ναι καρφί κάτω σαν... Ίσια ντιπ σαν πράσο! Να μην έχει πουθενά τσάκιση! Να μην έχει διπλή δίπλα. Να μην έχει τίποτα. Ώρες ολόκληρες ασχολούμασταν με τις φουστανέλες και με τα σιδερώματα! Να της ρίχνεις νερό, να την ξανασιδερώνεις και σούξου μούξου. Άλλο έργο από εκεί με τις φουστανέλες. Τις βάζαμε στον ήλιο να λιάζονται. Ώρες εκεί. Μετά φόραγες τον ντουλαμά. Ο ντουλαμάς ήταν από τον Μελά. Από τον Μελά; Καλά δεν λέω; Πώς τον λέγανε που πολέμησε στους Βαλκανικούς Πολέμους; Ναι, Μελάς. Ο οποίος εκεί πάνω φόραγαν ντουλαμάδες. Ήταν[00:20:00] μία μπλε στολή τσόχινη, πολύ ζέστη, αυτήν την φοράγαμε τον χειμώνα. Αυτή είχε μπρούτζινα κουμπιά. Τα μπρούτζινα κουμπιά τα γυαλίζαμε με ένα ειδικό γυαλιστικό, γιατί έπρεπε να γυαλίζουν κάργα! Να λάμπουνε! Μπρούτζος τώρα να λάμπει; Τρέχα γύρευε. Και μάλιστα ήταν χειμώνας, όταν την φοράγαμε αυτή, όπως σου είπα, και ερχότανε, δηλαδή, για να ελέγξουν άμα τα γυάλισες τα κουμπιά οι δεκανείς αλλαγής και οι επόπτες που μας κοιτάγανε στην υπηρεσία άμα είμαστε σωστοί, ερχόταν και έκαναν «Χα» στα κουμπιά, για να δουν άμα χνωτίζει το κουμπί! Άμα χνώτιζε και δεν ξεχνώτιζε σε πέντε δευτερόλεπτα, αναφερόμενος πάλι! Κάθε φορά. Ξύπναγες το βράδυ, είχες υπηρεσία τρεις η ώρα το πρωί; Ξύπναγες δύο και κάτι, άμα ήσουν σβέλτος, για να τα γυαλίσεις, να τα κάνεις, να τα ελέγξεις ότι όλα είναι κομπλέ, για να βγεις για ευζωνική υπηρεσία. Ήτανε εντάξει.

Τα κομμάτια της στολής;

Τι άλλα; Οι κάλτσες ήτανε κάλτσες όπως ήταν παλιά. Δεν είχανε… Δεν ήτανε μέχρι πάνω καλτσόν τον κώλο, ήταν κάλτσες μέχρι το μπούτι. Φόραγες μία ζωστήρα και λουριά σαν ζαρτιέρες, για να στέκονται οι κάλτσες. Άλλο έργο αυτό. Να τα φτιάξεις, να τα στήσεις, να τα σφίξεις, να τα κάνεις, να τα ράνεις… Διαδικασία. Το ντύσιμο ήτανε ίσα με την υπηρεσία! Μία ώρα ντυνόσουν. Μια ώρα έβγαινες για υπηρεσία. Ήτανε πολύ δύσκολο κι αυτό. Και ειδικά άμα δεν ήσουν σβέλτος, δεν έπιαναν τα χέρια σου γρήγορα να τα κάνεις… Έβλεπα άλλοι εκεί πέρα, ενώ είχανε διακόσιες ώρες υπηρεσίας, τους έπαιρνε μία ώρα να ντυθούν. Ήταν θέμα η στολή. Τι άλλο ; Ξεκινήσαμε από το φέσι. Η φουστανέλα, η κάλτσα, το τσαρούχι… Το τσαρούχι! Το τσαρούχι. Υπήρχε τσαρουχοποιός μέσα στο στρατόπεδο. Ήταν ειδικός για τα τσαρούχια. Τα τσαρούχια από κάτω είχαν καρφιά. Περπάταγες, δηλαδή, πάνω σε μεταλλικές τάπες, το οποίο ήταν πάρα πολύ δύσκολο, γλίστραγε. Φαντάσου ότι έχεις μεταλλικά καρφιά στα πόδια και περπατάς πάνω σε μάρμαρο, στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη κάτω. Οπότε μιλάμε για τούμπες, για πλάκα! Αλλά είναι και αυτό κομμάτι της δυσκολίας και κομμάτι του συμβολισμού όλου αυτού που έχουνε οι εύζωνες, ας πούμε. Στην άσφαλτο, όμως, ήταν καλό. Όταν κάθε Κυριακή βγαίναμε για επίσημη αλλαγή λέγεται. Που δεν βγαίνουν δύο εύζωνες να πάνε στο σημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, βγαίνει όλο το τάγμα σε παράταξη για παρέλαση! Και ντάμπα ντούμπα ντάμπα ντούμπα φτάνουμε μέχρι κάτω. Γίνεται επίσημη αλλαγή που έχει παραπάνω ακόμα βήματα από τα διακόσιες-τριακόσιες -πόσα είναι- της νορμάλ αλλαγής. Και κάνουμε την επίσημη αλλαγή εκεί πέρα. Μία μίνι παρέλαση στο κέντρο της Αθήνας, δηλαδή Κυριακή… Κυριακή πρωί προς μεσημέρι. Θεαθήναι για τους μικροαστούς! Να κάθονται να βλέπουν και να σκέφτονται: «Tι ωραία είναι η Ελλάδα μας και τι μεγάλο… Μεγάλη χώρα είμαστε και τι ωραία ιστορία έχουμε».

Όταν ήσουν εν ενεργεία εύζωνας εκεί μπροστά, υπήρχε κόσμος που φωτογραφιζόταν μαζί σου και τα σχετικά;

Είμαι εγώ σε τζάκια Κινέζων σε φωτογραφία εκεί! Σίγουρα! Πάρα πολύς κόσμος ερχόταν, έβγαζαν φωτογραφίες. Νύχτα μέρα! Ευτράπελα γινότανε… Εντάξει, ήτανε πολύς. Εκατοντάδες. Εκατοντάδες κόσμος. Είχε έρθει και η Λουκά -πώς την λένε- Λουκά αυτή η τρελή; Φώναζε ένα βράδυ. Το θέμα είναι να φωνάζει ο άλλος, να λέει τις τρέλες του και τέτοια, αλλά εμείς δεν έπρεπε ούτε να γελάσουμε ούτε τίποτα. Δεν γέλασα. Έκατσα άσπαστος, όπως το λένε. Όπως το λέγανε. Να μη σπάσεις. Να είσαι μία φάτσα ανέκφραστη.

Ήταν δύσκολο αυτό για σένα το να προσπαθείς να μην δείχνεις τις εκφράσεις σου εκείνη την στιγμή;

Δύσκολο ήτανε. Δεν είναι κάτι το οποίο είναι εύκολο, αλλά θεωρώ ότι για μένα ήταν λίγο πιο εύκολο από άλλους. Μπορούσα να απομονώσω[00:25:00] κάπως την έκφρασή μου, ας πούμε, να μην αντιδρώ στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Θέλει τεχνική τώρα αυτό, εντάξει. Για να μη σπας βλέμμα που είναι πάρα πολύ δύσκολο. Να μη γυρνάς το μάτι σου, όταν κάτι κινείται γύρω σου. Αυτό το πράγμα δεν σου φεύγει από την στιγμή που το μάθεις. Δεν σου φεύγει. Γιατί απλά είναι και αχρείαστο. Δεν χρειάζεται να κοιτάς. Έχεις περιφερειακή όραση. Κάνεις focus σ’ ένα σημείο. Εγώ κοίταγα απέναντι. Εκεί ήταν ένα γραφείο πάνω σε μία πολυκατοικία και είχα κάνει focus εκεί στο παράθυρο και δεν κοίταζα οτιδήποτε και να γινόταν γύρω μου. Κοίταζα μόνο αυτό το παράθυρο. Οτιδήποτε και να γινόταν, οποιοσδήποτε και να φώναζε και να κινούταν και να έκανε και να έρανε, εγώ κοίταζα μόνο εκεί στο… Στο παράθυρο .

Είχες νιώσει κάποια στιγμή ότι θέλεις να ακουμπήσεις την μύτη σου, να… Κάτι σε ενοχλούσε στην στολή σου κι αυτά; Το έχεις νιώσει ποτέ;

Θα σου πω. Δεν γίνεται να μην νιώσεις κάτι να σε ενοχλεί. Εντάξει εγώ ήμουνα και ένα χειμώνα, ο οποίος ήταν πολύ σκληρός. Είχε πάρα πολύ κρύο. Οπότε είχαμε μύξες… Είχαμε συνάχι. Γιατί είχε πάρα πολύ κρύο. Έβγαινες εκεί πέρα μεσάνυχτα ή μετά τα μεσάνυχτα, το πρωί, έξι η ώρα το πρωί και είχε -2 στην Αθήνα. Πέτυχα και εγώ εκείνο το χειμώνα στην Αθήνα που έκανε μείον! Οπότε ένιωθες ότι έχεις καταρροή. Είχαμε και μουστάκια τότε. Θέλαμε να… Είναι στους Εύζωνες είναι αυτό θέμα να… Άμα έχεις ωραίο μουστάκι, αφήνεις μουστάκι μπόλικο. Και βαράγαμε το όπλο μία φορά κάτω. Το μοναδικό που είχαμε δικαίωμα να κάνουμε ήταν αυτό! Σε οποιαδήποτε περίπτωση. Πες ότι σε πιάνει κόψιμο, ρε παιδί μου. Τι θα κάνεις; Οπότε μπαμ, βαράγαμε μια φορά το όπλο κάτω και ερχόταν ο επόπτης. Ο επόπτης ήτανε ο πιο… Μετά… Είσαι εύζωνας στην αρχή, μετά γίνεσαι δεκανέας αλλαγής και μετά γίνεσαι επόπτης. Ο επόπτης απλά παρατηρείς τους εύζωνες εάν κάνουν την υπηρεσία τους σωστά. Και είσαι και ρουφιάνος, γιατί τους αναφέρεις στους αξιωματικούς και στους ανώτερους. Βαράς το όπλο μια φορά κάτω, έρχεται ο επόπτης, κάθεται μπροστά ακριβώς στη μούρη σου να μη φαίνεσαι να μην σε βλέπει κι ο κόσμος και σου λέει: «Τι θες; Είναι αυτό;» -δεν μιλάς εσύ- «Είναι αυτό;», σου λέει. Και εσύ μιλάς μαζί του ευζωνικά. Ευζωνικά σημαίνει με τα μάτια. Λες ναι ή όχι με τα μάτια. Μια φορά άμα τα κλείσεις είναι ναι, δύο φορές άμα τα κλείσεις είναι όχι. Σου λέει: «Είναι αυτό; Είναι… Σε ενοχλεί κάτι στην στολή σου;». «Όχι». «Σε ενοχλεί κάτι, ξέρω ‘γώ, θες να πας τουαλέτα; Θα κρατηθείς;». «Όχι δεν είναι αυτό ή ναι θα κρατηθώ». «Σου τρέχει η μύτη σου ;». «Ναι», του λες. Βγάζει το μαντηλάκι του αυτός, σου σκουπίζει τις μυξούλες, λες και είσαι μπέμπης. Εκεί μπροστά. Τέλος πάντων. Αυτά χαζομάρες!

Μιας που είπαμε είχες και ζευγάρι. Είχες νιώσει πότε κάποιο άγχος ότι μπορεί να γίνει κάποιο λάθος με κάποιο ζευγάρι σου που είστε μαζί στην υπηρεσία;

Ένα ζευγάρι έχεις από την αρχή μέχρι το τέλος. Δεν αλλάζεις.

Ένα άτομο είναι.

Ένας είναι από την εκπαίδευση, οι εκπαιδευτές σου, οι οποίοι είναι και αυτοί εύζωνες. Να πούμε και αυτό. Την ευζωνική υπηρεσία δεν την ξέρει αξιωματικός, δεν την ξέρει μόνιμος στον στρατό. Μόνο φαντάροι την κάνουνε την ευζωνική υπηρεσία. Άνθρωποι που μπαίνουν σαν εμένα, την κάνουνε την υπηρεσία μέχρι να τελειώσει η θητεία τους και, όταν τελειώσει η θητεία τους, την μαθαίνουνε σε άλλους και μετά φεύγουν. Δηλαδή, δεν υπάρχει κάποιος αξιωματικός, κάποιος λοχαγός, κάποιος στρατηγός, κάποιος ΕΠΟΠ που δεν ξέρω κι εγώ τι που να ξέρει την ευζωνική υπηρεσία. Αυτήν την ξέρουν μόνο στρατιώτες που κάνουν την θητεία τους. Οπότε αυτοί οι εκπαιδευτές που ορίζονται εκπαιδευτές, για να μάθουν την θητεία… Την υπηρεσία την ευζωνική στους νέους, σε ορίζουν και σε ζευγάρι… Ζευγάρι με βάση τα χαρακτηριστικά σου κατά κύριο λόγο. Κοιτάνε ποιος μοιάζει με ποιον, ώστε να είναι ψιλοαπρόσωπο ρε παιδί μου, γιατί άμα και οι δύο τσολιάδες εκεί μπροστά ψιλομοιάζουνε, να είναι ένας ο τσολιάς στο μυαλό σου. Να είναι απρόσωπος ο τσολιάς. Ο εύζωνας. Εύζωνας by the way που σημαίνει, που βγαίνει από το ευ και ζώνη. Ο καλά ζωσμένος είναι η ετυμολογία του του εύζωνα που ήταν πολύ σημαντικό για τον ελληνικό στρατό, γιατί γενικά ήμασταν απείθαρχοι σαν λαός και σαν στρατός και.[00:30:00].. Ήμασταν ότι να 'ναι. Τέλος πάντων το ζευγάρι… Ναι, εμένα μου έτυχε ένα ζευγάρι. Τι να σου λέω… Ό, τι χειρότερο μπορεί να υπάρξει. Δεν υπήρχε αυτός. Αυτό το παιδί ήτανε… Εγώ ήμουνα είκοσι τέσσερα - είκοσι πέντε, μην ήμουνα και είκοσι έξι, το ’14, είκοσι πέντε. Είκοσι πέντε-είκοσι έξι. Το παιδάκι αυτό ήταν δεκαοχτώ χρονών, το πήρανε εκεί, ήταν ένα παιδάκι τόσο ευαίσθητο, τόσο απαίδευτο. Δεν… Ποτέ δεν έκατσε στο σχολείο του καλά να διαβάσει. Δεν μπορούσε να πειθαρχήσει με τίποτα εν ολίγοις. Μπήκε εκεί μέσα, έμαθε να πειθαρχεί με έναν τρόπο. Τον είχα σαν παιδί μου. Τον κυνήγαγα, τον έντυνα, τον έφτιαχνα, τον… Ήταν το παιδί λίγο πρόβλημα. Εν πάση περιπτώσει, την παλέψαμε εμείς εντάξει. Λίγο το κυνήγαγα εγώ. Λίγο προσπαθούσε και αυτό. Έκανε κάτι τρελά κάνα δυο φορές. Έκανε λάθη πάνω στο Σύνταγμα μπροστά, όταν είχε κόσμο. Δεν ξέραμε πώς να τον… Να τον συνεφέρουμε μετά να ξαναμπεί στην υπηρεσία σωστά. Ήτανε… Ήτανε εντάξει περίπτωση το ζευγάρι μου. Αλλά καλό παιδάκι.

Εσύ είχες κάνει κάποιο λάθος;

Δεν είχα κάνει εγώ λάθος ποτέ στην υπηρεσία. Στην εκπαίδευση κάναμε λάθη εντάξει. Και εκεί τιμωρούμασταν και στην εκπαίδευση, άμα κάνεις λάθος, τιμωρείσαι. Αλλά, μπροστά όχι. Την είχα μάθει πολύ κομπλέ την υπηρεσία μου και δεν είχα κάνει λάθος. Ποτέ ποτέ.

Έχεις νιώσει ποτέ κίνδυνο εκεί πέρα που ήσουν τόσες ώρες ή όχι;

Τι να έχω νιώσει;

Κίνδυνο.

Κίνδυνο όχι. Δεν είχα νιώσει ποτέ. Δεν είχα κάποιο λόγο να νιώσω κίνδυνο. Εντάξει, ήταν ήσυχα. Πορείες και τέτοια που γίνονται, ερχόταν οι πορείες εκεί μπροστά. Κάποιες φορές έχουν κάψει και τα σπιτάκια εκεί πέρα, έχουν πετάξει μολότοφ και τέτοια. Δεν έτυχα εγώ ποτέ να… Να είναι έτσι επικίνδυνα. Αλλά εντάξει γινόταν πορείες, ήταν και η αστυνομία εκεί. Εντάξει εσένα θα πειράξουν; Δεν είχαν στόχο τσολιάδες.

Και μια τελευταία ακόμα ερώτηση θα ήθελα να σου κάνω, Μιχάλη. Πώς επηρέασε τον χαρακτήρα σου;

Κοίταξε… Είναι κάτι το οποίο είναι σκληρό, είναι κάτι το οποίο είναι επίπονο, είναι κάτι το οποίο σου καλλιεργεί άπειρη υπομονή. Από την άλλη, σίγουρα μαθαίνεις να μην επηρεάζεσαι πάρα πολύ από τα ερεθίσματα στο περιβάλλον σου. Μπορείς να έχεις πιο ψυχρό εγκέφαλο, για να έχεις μια συγκεκριμένη συμπεριφορά, ας πούμε, η οποία συμπεριφορά ήταν να μην κάνεις τίποτα εκεί σε εκείνη τη στιγμή. Γενικά, δεν είναι για όλους να πας να κάνεις θητεία σαν εύζωνας. Σε επηρεάζει, γιατί είναι κάτι το οποίο είναι επίπονο, είναι βασανιστικό ως ένα βαθμό… Είναι κάτι το οποίο μπορεί να σου αφήσει κάποια τραύμα. Είναι ο ξεφτιλισμός πολύς στην εκπαίδευση, είναι τα καψόνια που είναι πολύ βάρβαρα. Πρέπει να ακολουθήσεις ένα συγκεκριμένο τρόπο ζωής και εκπαίδευσης, ώστε να μπορείς να στέκεσαι εκεί παλούκι. Οτιδήποτε και να γίνει. Και να ακολουθήσεις πιστά μία εντολή. Όταν σου πούνε «Κινείσαι», κινήθηκες. Άμα σου πουν «Ακινησία», εκεί μέχρι να σβήσει ο ήλιος… Αυτό για να το καταφέρεις είναι… Είναι επίπονο, οπότε ναι σίγουρα σε επηρεάζει στον χαρακτήρα. Σαν χαρακτήρα δεν μπορώ να πω. Σαν χαρακτηριστικά, όμως, του είναι σου πιο βαθιά… Ναι σε επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό…

Μάλιστα. Ευχαριστούμε πάρα πολύ τον Μιχάλη που μοιράστηκε την ιστορία μαζί μας. Καλή συνέχεια.

Εγώ ευχαριστώ. Εγώ ευχαριστώ!