[00:00:00]Καλησπέρα. 

Καλησπέρα. 

Θα μου πεις το όνομά σου;

Ονομάζομαι Βίκυ Ζ.

Γεια σου, Βίκυ Ζ. Είμαι η Ελένη Λόζου, είμαι ερευνήτρια στο Istorima, σήμερα είναι Τρίτη 22 Σεπτεμβρίου του 2020 και είμαστε στο σαλόνι μου, στο Παγκράτι, και θα ξεκινήσουμε μια συζήτηση, να μοιραστείς κάποιες εμπειρίες σου σχετικά με τις κρίσεις πανικού. Αυτό είναι το βασικό θέμα της ιστορίας όπως θα την... ένα θέμα, τέλος πάντων, που θα το αναλύσουμε πιο πολύ στην πορεία. Θα ξεκινήσω από το να σε γνωρίσω κάπως, να σε γνωρίσουμε. Οπότε κάνε μου μια εισαγωγή και θα το... θα σε μοντάρω αν κάτι... ναι.

Ναι, ναι. Ε, είμαι 27 χρονών. Σπούδασα μακριά από το σπίτι μου, στην Κρήτη, μένω στην Αθήνα, μόνιμα. Εχω επιστρέψει δηλαδή πίσω. Αυτή την περίοδο της ζωής μου είμαι άνεργη. Σπούδασα Πολιτικές Επιστήμες και πλέον ασχολούμαι με το κομμάτι της διαφήμισης. 

Ωραία. 

Ναι. Συγγνώμη

Παρακαλώ. Οκέι. Ας ξεκινήσουμε με το θέμα αρχικά. Πότε ξεκίνησες, πότε ξεκίνησαν οι κρίσεις; Πότε εντοπίζεις την αρχή; 

Λοιπόν, την πρώτη κρίση, κρίση πανικού αναγνωρισμένη, την έπαθα στην αρχή του δεύτερού μου έτους στο Πανεπιστήμιο. Αλλά από πάρα πολύ μικρή είχα θέματα με το άγχος μου. Δηλαδή θυμάμαι από πάρα πολύ μικρή ότι πήγαινα, ας πούμε, στη μαμά μου και της έλεγα ότι με πονάει το στομάχι μου και έχω έναν κόμπο και δεν ξέρω τι είναι... Και κάπως έτσι. Δηλαδή πάντα είχα θέματα με το άγχος μου, από μικρή. Ναι, τη θυμάμαι την πρώτη μου κρίση πανικού, αν θέλεις να σ' την περιγράψω.

Τη θυμάσαι;

Τη θυμάμαι, τη θυμάμαι ακριβώς, σαν τώρα. 

Οκέι, περίγραψέ μου την για αρχή.

Ήτανε λίγες μέρες πριν ξεκινήσω το πρώτο εξάμηνο του δεύτερου έτους και ήμουνα σε μία φίλη μου. Είχαμε πιει ένα τσιγάρο και ξαφνικά με έπιασε μια ακραία βραδυκαρδία, τέλος πάντων, και μετά απότομα πάρα πολλή ταχυκαρδία. Δεν μου είχε ξανασυμβεί κάτι παρόμοιο. Χλώμιασα. Ήμουν έτοιμη να λιποθυμήσω και, επειδή γενικά είμαι πάρα πολύ φοβιτσιάρα με τις αρρώστιες και όλα αυτά, φοβήθηκα ότι δεν ξέρω, μάλλον κάτι παθαίνω; Ή κάτι παθαίνω, τέλος πάντων, από τα ναρκωτικά. Oπότε σηκώθηκα, βγήκα έξω, της έλεγα να με πάει στο νοσοκομείο. Εκείνη αντίστοιχα, οκέι, είχε πιει, εν πάσει περιπτώσει ήταν μαστουρωμένη, δεν ξέρω αν μπορώ να το πω έτσι. Αλλά οκέι. Και είχε αγχωθεί και μου λέει: «Άμα πάμε στο νοσοκομείο, μπορεί να το πουν στους γονείς μας». Τέλος πάντων, δεν μπορούσαμε να σκεφτούμε καθαρά, οπότε βγήκαμε στην είσοδο της πολυκατοικίας σε περίπτωση που πάθω κάτι να τρέξουμε στο νοσοκομείο, το οποίο ευτυχώς ήταν κοντά. Και όσο πέρναγε η ώρα, ηρέμησα. Βέβαια, τώρα που το σκέφτομαι, ίσως αυτό δεν ήτανε ακριβώς κρίση πανικού, ας πούμε, και ήταν λίγο από την επίδραση του τσιγάρου, αλλά την επόμενη μέρα, τέλος πάντων, αφού μετά ηρέμησα, πήγαμε για μπύρα και όλα καλά, πήγα στο πανεπιστήμιο, μπήκα στο αμφιθέατρο να παρακολουθήσω μάθημα και με έπιασε αγοραφοβία. Και κάπως έτσι ξεκίνησε ένα ντόμινο. Δηλαδή μετά πάθαινα ανά μία ώρα, ας πούμε.

Μπορείς να το περιγράψεις λιγάκι σαν διαδικασία; Δηλαδή τι εννοείς, μπήκες στο αμφιθέατρο και πώς ένιωθες;

Μπήκα στο αμφιθέατρο, με έπιασε πάρα πολύ έντονη ταχυκαρδία, ένιωθα ότι ζεσταίνομαι πάρα πολύ, ότι πέφταν όλοι πάνω μου, ότι δεν είχα χώρο, ότι κάτι παθαίνω και δεν ξέρω τι είναι, ας πούμε, αυτό. Αλλά μετά, κλιμακωτά, όσο πέρναγαν οι ώρες και όσο πέρναγαν οι μέρες, επειδή έκανα πολύ μεγάλο escalation, ας πούμε, πολύ σύντομο, άρχισα να σκέφτομαι ότι πεθαίνω. Ας πούμε, κάτι μου συμβαίνει, μάλλον κάτι έχω που, ξέρεις, που δεν το έχω διαγνώσει, που δεν έχει άλλα [00:05:00]συμπτώματα και πήρε άλλες μορφές. Δηλαδή ήταν ακόμα πιο έντονο όσο πέρναγε, όσο πέρναγαν οι μέρες. Είχα δηλαδή και άλλα συμπτώματα. Εφίδρωση, ας πούμε, χλώμιαζα, μου κόπηκε η όρεξη, δεν μπορούσα να κοιμηθώ με τίποτα. Ναι, διάφορα. Τα πάντα. Ταχυκαρδία μόνιμη, δηλαδή όλη μέρα ταχυκαρδία. Έντονη κόπωση, όλα, όλα αυτά.

Πώς την αντιμετώπισες εκείνο το διάστημα την κρίση; Καταρχάς, είχες αναγνωρίσει; Δεν είχες λεκτικοποιήσει ότι είναι κρίση πανικού;

Δεν ήξερα ότι είναι κρίση πανικού. Μίλησα κάποιες μέρες μετά με ένα παιδί, τέλος πάντων, με τον οποίο είχαμε αρχίσει να ερχόμαστε κοντά και του περιέγραψα, τέλος πάντων, τι έπαθα, δεν ήξερα καν ότι υπάρχει κάτι παρόμοιο. Δηλαδή άκουγα κρίση πανικού, ας πούμε, σε ταινίες και νόμιζα ότι είναι αυτό που έχεις συγχυστεί πάρα πολύ και κάνεις ένα τσιγάρο και σου περνάει, ας πούμε. Και μου είπε ότι «αυτό που έπαθες είναι κρίση πανικού». Του λέω: «Τι εννοείς είναι κρίση πανικού;». Ε, μπήκα, διάβασα τέλος πάντων εκείνη την ημέρα τα πάντα στο internet, οκέι. Και εντάξει, μετά άρχισα να πανικοβάλλομαι ως προς το ότι «α, μάλλον έχω αυτό». Πώς το αντιμετώπισα, που με ρώτησες. Αφού έμαθα, ας πούμε, τι μπορεί να είναι, μετά διάβαζα όλο και περισσότερο, το οποίο θεωρώ ότι με σύγχυσε ακόμα περισσότερο. Μετά έγινε ένας φαύλος κύκλος, δηλαδή μετά φοβόμουνα μη μου συμβεί αυτό που μου συνέβη την πρώτη φορά, ας πούμε. Και για αυτό πιστεύω ότι έπαθα και την δεύτερη κρίση πανικού. Δηλαδή νομίζω ότι αν είχε έρθει κάποιος και μου είχε πει: «Αυτό που έπαθες είναι κρίση πανικού και το έπαθες πιθανότατα επειδή, οκέι, έπαθες ένα κακό bad trip, ας πούμε», έτσι όπως το λένε, πιθανότατα να είχα ηρεμήσει. Μετά από κάποιο καιρό, αφού αυτό άρχισε να εξελισσόταν σε κατάθλιψη, δηλαδή δεν μπορούσα να κοιμηθώ, δεν μπορούσα να φάω, οι φίλοι μου ήταν τελείως «πως κάνεις έτσι;», είπα να πάω στον ψυχολόγο της σχολής, γιατί δεν μπορούσα να το αντέξω οικονομικά το να πάω σε ψυχολόγο ούτε ήξερα πώς είναι σαν διαδικασία το να πας σε ψυχολόγο ούτε μπορούσα να το πω στους γονείς μου. Πήγα στον ψυχολόγο της σχολής, ο οποίος ήτανε οριακά φρικιό. Ήτανε σαν καρρικατούρα, είχε έρθει και έκανε κύκλους γύρω μου και μου έλεγε: «Νιώθεις δηλαδή μια μακαβριότητα αυτή τη στιγμή που μιλάμε; Δηλαδή νιώθεις το θάνατο να σε περιβάλλει όταν παθαίνεις κρίσεις πανικού;» Εγώ ήμουνα σε κρίση πανικού και τη στιγμή που μιλούσαμε! Δηλαδή μία η άλλη. Πλέον ήμουνα σε κατάσταση του ενός τετάρτου, ηρεμούσα ένα τέταρτο και μετά από ένα τέταρτο πάθαινα πάλι κρίση πανικού. Τέλος πάντων, δεν με ηρέμησε σε καμία περίπτωση, πήγα κάποιες φορές, δεν μπορούσα να βγάλω άκρη. Και μετά από λίγο καιρό, πήρα τη μαμά μου τηλέφωνο και της είπα ότι: «Θέλω να έρθω πίσω, γιατί κουράστηκα και θέλω να έρθω για λίγο στην Αθήνα». Ενώ πήγαινα, ας πούμε, στην Αθήνα τα Χριστούγεννα και το Πάσχα και το καλοκαίρι μόνο. Και γύρισα στην Αθήνα και μετά πήραν κάποια άλλη τροπή τα πράγματα, που δεν ξέρω αν θέλεις να σου την πω, γιατί φλυαρώ. 

Όχι, φυσικά και θέλω να μου την πεις. 

Τίποτα, μετά πήγα στην Αθήνα, κοιμήθηκα το πρώτο βράδυ σπίτι μου, ήδη είχα ηρεμήσει, ας πούμε, πάρα πολύ. Πέρασα μια εφιαλτική νύχτα στο πλοίο, όπου πήρα τρεις δραμαμίνες, γιατί δεν μπορούσα να ηρεμήσω από τις κρίσεις πανικού, ήθελα να ξεράσω και ήμουν... Ταξίδευα μόνη μου, το ταξίδι ήταν πάρα πολύ μεγάλο, τέλος πάντων, κούναγε πάρα πολύ το πλοίο, ήταν όλο πάρα πολύ στρεσογόνο το περιβάλλον, συν όλο αυτό που είχα. Συν το ότι με άγχωνε το ότι δεν ξέρω τι θα πω στη μαμά μου όταν γυρίσω πίσω. Και τέλος πάντων, πάω στο σπίτι, κοιμάμαι, όλα καλά. Και της λέω ψέματα ότι τύπου μια μέρα ήπια ένα κρασί παραπάνω και έπαθα αυτό και δεν ξέρω τι μου συμβαίνει, έχω αγχωθεί πάρα πολύ, φοβάμαι ότι θα πεθάνω και έχω κάτι. Και μου είπε, τέλος πάντων: «Ό,τι είναι να γίνει θα γίνει». Και με ηρέμησε! Μου λέει, από την άποψη του στιλ: «Μην αγχώνεσαι ότι έχεις κάτι, ρε παιδί μου, μπορούμε να κάνουμε ό,τι εξετάσεις θες...» Συγγνώμη, γιατί αυτό με τσιμπάει λίγο.

Θες να του αλλάξω θέση; 

Μήπως να το βάλουμε; Δεν ξέρω.

Ναι. 

[00:10:00]Με τσιμπάει, εν πασει περιπτώσει. Α, τέλεια.

Ε;

Συγγνώμη, ναι, ναι, ναι!

Παρακαλώ.

Λοιπόν...

«Ό,τι είναι να γίνει θα γίνει». 

Μου λέει: «Δεν μπορούμε να αγχωνόμαστε για το αν θα πάθουμε κάτι, τέλος πάντων, ή αν θα πεθάνουμε, δεν ξέρω γω τι. Ο,τι είναι να γίνει θα γίνει, αμα θες μπορούμε να κάνουμε εξετάσεις για να σου φύγει το άγχος ότι έχεις κάτι, δεν νομίζω ότι έχεις κάτι, πιθανότατα έχεις αγχωθεί με τη σχολή και όλα αυτά». Εντάξει, δεν θεώρησα ότι με καταλάβαινε, αλλά κάπως με καθησύχασε, ας πούμε, αυτό το μητρικό. Λοιπόν από εκείνη την ημέρα και για τους επόμενους 2 μήνες έκατσα στην Αθήνα και κοιμόμουνα με τη μαμά μου. Δηλαδή ήταν τόσο χάλια η κατάσταση. Δεν μπορούσα να φύγω από το σπίτι, δεν κοιμόμουνα.

Βοηθούσε αυτό;

Ένιωθα μία περισσότερη ασφάλεια. Όταν έβλεπα τους φίλους μου, δεν καταλάβαιναν πολύ. Είχαν συμβεί εντωμεταξύ κάποια σκηνικά πριν γυρίσω στην Αθήνα, που είχαμε πάει στο νοσοκομείο αρκετές φορές εγώ με κρίση πανικού, τα οποία ντρεπόμουνα, ήθελα να τα κάνω και στην Αθήνα. Δηλαδή υπήρχαν φορές που είχα βγει για καφέ με τις φίλες μου και ήμουνα σε φάση «εντάξει, μου πέφτει η πίεση, κάτι άσχημο μου συμβαίνει αυτή τη στιγμή, θέλω να πάω στο νοσοκομείο». Αλλά επειδή ντρεπόμουνα να τα εκφράσω, ίσως αυτό λειτουργούσε και βοηθητικά. Δηλαδή ντρεπόμουνα να τους το πω, όποτε κάπως καθόμουνα, έβγαινα έξω, πήγαινα μέχρι το φαρμακείο να μου μετρήσουν την πίεση ενώ ήμασταν για καφέ, ας πούμε, και ξέρεις, κάπως καταλάγιασαν τα συμπτώματα. Ε, ήμουν αρκετά ήρεμη όταν γύρισα στην Κρήτη μετά. Δηλαδή, είχα ψιλοσταματήσει, ας πούμε, να παθαίνω κρίσεις. Πολύ πιο περιστασιακά, κάποιες φορές και καθόλου. Η αλήθεια είναι ότι δεν ήταν βοηθητικό και το κλίμα με τους φίλους μου εκεί. Δηλαδή ήταν πάρα πολύ του στιλ... φαντάσου την πρώτη φορά που πήγαμε στο νοσοκομείο με κρίση πανικού, πριν πάω στην Αθήνα, η μία φίλη μου είχε γενέθλια και μου είπε: «Εντάξει, οκέι, την τράβηξες την προσοχή; Ηρέμησες;». Οπότε δεν το καταλάβαιναν πολύ, δηλαδή είχαν περισσότερο επικριτικό ύφος, του στιλ «Ξύπνα! Τι κάνεις κούκλα μου; Τι είναι τώρα αυτά τα σκηνικά;» χωρίς να είμαι κιόλας αυτός ο άνθρωπος, οπότε ήταν πάρα πολύ επικριτικό το κλίμα, οπότε σαν να αναγκαζόμουνα λίγο να το καταπνίξω. Κάπως έτσι πήγε χρονικά. Και μετά το καλοκαίρι ήταν από τις πρώτες φορές που έχω νιώσει ότι μετά από όλη αυτή την περιπέτεια, ας πούμε, ότι ήμουνα καλά. Δηλαδή στεκόμουνα και στο σπίτι μόνη μου, είχα αρχίσει και να τρώω κανονικά και να ψιλοκοιμάμαι. Ενώ δεν μπορούσα υπό άλλες συνθήκες να κάτσω σπίτι μόνη μου, ας πούμε. Φοβόμουν. Ε, και κάπως έτσι. Ε, και μετά είχε σκαμπανεβάσματα όλα τα υπόλοιπα χρόνια.

Να σ' το πάρω λιγάκι από την αρχή. 

Ναι, γιατί παραφλυάρησα. 

Να το βάλουμε σε μια σειρά. Ανέφερες πριν το ότι είχες μία παιδική ηλικία που θα θεωρούσες τον εαυτό σου αγχώδη. 

Ναι. 

Παρ' όλα αυτά δεν είχες παρατηρήσει παρόμοιο περιστατικό, δεν είχες βιώσει αντίστοιχο γεγονός. Πώς θα μου περιέργραφες τις διακυμάνσεις του άγχους σου σαν παιδί και σαν έφηβη μέχρι να φτάσεις στο δεύτερο έτος, ρε παιδί μου, που συζητάμε για το περιστατικό; 

Ναι. Εντάξει, η αλήθεια είναι ότι στις πανελλήνιες πιθανότατα να είχα βιώσει κάτι παρόμοιο με κρίση πανικού, αλλά δεν το είχα εκδηλώσει ποτέ ούτε το θεώρησα κάτι. Δηλαδή θυμάμαι κάθε φορά που παίρνω το γραπτό στα χέρια μου των Πανελληνίων να βάζω τα κλάματα. Αλλά πάρα πολύ βουβά, μη με δει κανείς, μην γίνει τώρα εδώ πέρα κάποιο σκηνικό και χαλάσει το κλίμα. Δίνουμε, δεν θα κάτσουν να ασχοληθούν με εμένα. Θυμάμαι από πάρα πολύ μικρή ότι δεν μπορούσα να δω, ρε παιδί μου, μελλοντικές καταστάσεις, πάντα με άγχωνε το ότι θα μεγαλώσω. Εντάξει, οι γονείς μου ήταν αρκετά επικριτικοί, οπότε πιθανότατα από εκεί έχει προκύψει όλο το θέμα με το άγχος. Δεν ήταν ιδιαίτερα αγχώδεις οι δικοί μου. Δηλαδή δεν είχανε κάτι παρόμοιο στο ιστορικό τους, γιατί μετά ενδιαφέρθηκα και για το ότι μπορεί να είναι κληρονομικό. Τίποτα παράλογο και ιδιαίτερο. Σαν παιδί νομίζω ότι με άγχωναν περισσότερο οι μεγάλες αλλαγές. Δηλαδή θυμάμαι ότι είχα πάθει ένα μεγάλο breakdown στην ΣΤ' Δημοτικού, που κάποια στιγμή απλά μου κόπηκε η όρεξη, δεν μπορούσα να πηγαίνω στο σχολείο, νόμιζα ότι θα [00:15:00]πεθάνω άμα πάω στο σχολείο. Έκατσα στο σπίτι 2 μήνες, τους 2 τελευταίους μήνες, μετά ξεκίνησε το γυμνάσιο και μετά κάπως μου πέρασε, ας πούμε. Αλλά κάπως έτσι, κυρίως με τις μεγάλες αλλαγές και με τα πράγματα που συνέβαιναν στο σπίτι, δηλαδή με επηρέαζαν, και οι δικές μου αλλαγές και τα πράγματα που συνέβαιναν στο σπίτι, δηλαδή κάποια οικονομικά θέματα που μπορεί να είχαμε. Μου μεταφερόντουσαν πάρα πολύ σε εμένα. Το άγχος, ας πούμε. 

Μπορούσες να αναγνωρίσεις ότι πρόκειται για άγχος;

Όταν ήμουνα μικρή;

Ναι, σαν παιδί. 

Όχι, όχι όχι, δεν ήξερα. Δεν... 

Πώς ένιωθες ακριβώς;

Ένιωθα έναν κόμπο στο στομάχι μου και ένιωθα ότι δεν μπορούσα να πάρω βαθιές ανάσες, ας πούμε. Εντάξει, και ένιωθα αρκετά ένοχη για πράγματα τα οποία δεν ήξερα. Δηλαδή ένιωθα μία ενοχή σαν παιδί, αλλά δεν ήξερα από πού μπορεί να προέρχεται. Θυμάμαι δηλαδή να λέω στη μαμά μου ότι «δεν μπορώ να αναπνεύσω βαθιά. Είναι όλα καλά στο σπίτι;», τέτοια πράγματα. Και μου έλεγε: «Ναι. Δεν συμβαίνει κάτι». Εντάξει, προφανώς και άκουγα τι συμβαίνει στο σπίτι, οπότε κάπως ήξερα ότι υπάρχουν προβλήματα στο σπίτι, ας πούμε, είτε οικονομικά είτε οτιδήποτε, αλλά ίσως μερικές φορές μου έφτανε το ότι η μαμά μου έλεγε ότι «οκέι», ας πούμε, «δεν συμβαίνει κάτι».

Αυτού του τύπου την ταραχή σου... ας την ονομάσουμε άγχος. 

Ναι.

Πώς την είχες επικοινωνήσει σαν παιδί και σαν έφηβη; Δηλαδή μου είπες μόλις ότι έκανες κάποιες συζητήσεις με τη μαμά μου. Τις μοιραζόσουν με φίλους;...

Όχι, ποτέ. 

Έχεις μια αδερφή. Το μοιραζόσουν με την αδερφή σου; 

Όχι, ποτέ, ποτέ ποτέ. Ποτέ με κανέναν. Το μόνο πράγμα που είχα αναφέρει ήταν αυτά τα πράγματα στη μαμά μου. Ούτε καν στον πατέρα μου δηλαδή, σε καμία περίπτωση, και αυτό στο δημοτικό. Μετά, στην εφηβεία μού βγήκαν με μια τρομερή οργή. 

Τι εννοείς;

Δηλαδή όλο αυτό το άγχος που είχα στην εφηβεία μου μετά... κάπως άλλαξε σε τρομερή οργή. Δηλαδή ήμουν ένας άνθρωπος ο οποίος είχε μόνιμα νεύρα, ο οποίος ήταν μόνιμα έξαλλος και μόνιμα έτοιμος για τσακωμό κυρίως με τους γονείς μου, όχι με τους φίλους μου, ας πούμε. Εντάξει, ίσως και στο σχολείο με κάποιους δασκάλους ή το οτιδήποτε. Αλλά είχα πάρα πάρα πάρα πολλά νεύρα, πολλή οργή. Οπότε δεν είχα άγχος. Δεν είχα άγχος. Είχα άγχος, αλλά μου έβγαινε σε εκνευρισμό, ας πούμε. 

Πότε έκανες τη συσχέτιση του άγχους που μπορεί να ένιωθες σαν παιδί με την οργή που μπορεί να προέκυψε σαν έφηβη;

Πριν δυόμισι χρόνια, όταν ξεκίνησα την ψυχοθεραπεία. 

Θα πάμε σε αυτό το κομμάτι λίγο αργότερα. Προσπαθώ να καλύψω πρώτα οτιδήποτε έχει να κάνει με τα παιδικά σου χρόνια, που μπορεί να έχει ενδιαφέρον σαν εξέλιξη μιας κατάστασης. Υπήρχε... θέλω να σε ρωτησω αν υπήρχε στην οικογένεια κάποιου τύπου κουλτούρα που καλλιεργούσε το ότι δεν μπορείς να είσαι τρωτή. Δηλαδή...

Ναι, υπήρχε μόνιμα αυτή η κουλτούρα στο σπίτι, ότι τύπου από μωρό. Δηλαδή από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου: «Μην κλαις! Πώς κάνεις έτσι; Γιατί χτύπησες; Τι πάει να πει χτύπησες; Τι πονάς; Γιατί πονάς; Εντάξει, προφανώς έπεσες κάτω και θα πονάς. Γιατί κλαις; Μη στεναχωριέσαι! Τώρα, τι είναι αυτά που στεναχωριέσαι;» Δηλαδή τέτοιου είδους ατάκες στο σπίτι, πάρα πολλή επίκριση γενικά για το ότι «δε νιώθεις καλά, γιατί δε νιώθεις καλά». Και παιδί, δηλαδή για την οποιαδήποτε γκρίνια. Για το ότι μπορεί να πεινάω, για το ότι μπορεί να στεναχωριέμαι, για το ότι μπορεί να πονάω... Για τα πάντα, για τα πάντα!

Πώς συνέχισαν να αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι τις κρίσεις πανικού σου; Ας το εστιάσουμε στο κομμάτι που ήταν πάρα πολύ έντονες, γιατί αυτό με ενδιαφέρει σε αυτή τη φάση. Δηλαδή, έχεις αναφέρει πολλές φορές ότι οι φίλοι σου...

Ναι, δεν το καταλάβαιναν...

Κιόλας σε επέκριναν. Μίλησες για έναν ψυχολόγο ο οποίος με κάποιον τρόπο σε άγχωσε περισσότερο.

Ναι, ναι. Τι να σου πω; Το οικογενειακό μου περιβάλλον ήτανε πάρα πολύ «Γιατί κάνεις έτσι; Δε σου συμβαίνει τίποτα! Είναι όλα καλά». Και ταυτόχρονα να βλέπω, ας πούμε, την μητέρα μου να αγχώνεται περισσότερο από μένα. Είναι σχεδόν στο δάχτυλο του [00:20:00]ενός χεριού οι φορές οι οποίες με έχει δει να παθαίνω κρίση πανικού και αυτή όχι στο peak της. Πάντα έφευγα από το σπίτι, γιατί δεν μπορούσε να το διαχειριστεί. Οι φίλοι μου αντίστοιχα συνέχιζαν χωρίς σχεδόν καμία εξαίρεση, άντε με ένα δύο άτομα, να είναι επικριτικοί. Όχι απλά δεν καταλαβαίνω τι σου συμβαίνει και δεν μπορώ να κάνω κάτι για αυτό, το επικρίνω, ας πούμε, κιόλας. Για πάρα πάρα πολύ καιρό.

Πώς προσπαθούσες να το κοινοποιήσεις;

Η αλήθεια είναι ότι επειδή έμαθα να ντρέπομαι και επειδή έμαθα εξαρχής να είναι κάτι το οποίο βαραίνει τους άλλους, δεν μπορούσα, δεν προσπαθούσα ποτέ να τους το εξηγήσω, δεν προσπάθησα σχεδόν ποτέ να τους το εξηγήσω. 

Και πώς αποφάσισες ότι αυτό είναι κάτι το οποίο πρέπει να δουλέψεις έπειτα;  

Ναι. Άρχισα να το σκέφτομαι, παρόλο που... Να το σκέφτομαι, βασικά ήταν επιτακτική ανάγκη από τότε που απέκτησα το ρεβόκρανο, τέλος πάντων. Έχω ένα θέμα στον αυχένα μου τα τελευταία 2 χρόνια, το οποίο είναι ιδιοπαθές και το οποίο πιθανότατα έχει προκληθεί από όλο αυτό το στρες που έχω. Οπότε τότε ήτανε η στιγμή που είπα ότι θα ξεκινήσω θεραπεία. Είχα προσπαθήσει και στο παρελθόν, δεν είχε πάει πολύ καλά. Η μητέρα μου, ας πούμε, θεώρησε ότι είναι κάτι περιττό, οικονομικά δηλαδή, οπότε δεν το στήριξε. Και έφτασε το πλήρωμα του χρόνου, όταν πια δεν πήγαινε άλλο και το έχω πλέον σχεδόν 8 με 9 χρόνια, 8 χρόνια βασικά, και κάνω τα τελευταία δυόμισι χρόνια, γιατί απλά μου είπε ο νευρολόγος ότι «προσπάθησέ το και κάπως αλλιώς. Δηλαδή αυτό που έχει ξεκινήσει με τον αυχένα σου δεν είναι, ξέρεις, είναι νευρολογικό πρόβλημα, οπότε έχει προέλθει από κάτι τέτοιο». Παρόλο που, συγγνώμη που πήγα να σε διακόψω, όλα αυτά τα χρόνια είχα πάρα πολλά ψυχοσωματικά. Δηλαδή είχε κοπεί η όρεξή μου, είχα για πάρα πολύ καιρό, δεν μπορούσα να χωνέψω το φαγητό μου, για μήνες τώρα αυτό! Όλα τα δερματικά του κόσμου, έρπητα ζωστήρα, εκζέματα στο κεφάλι, εκζέματα στο σώμα, πέφταν τα μαλλιά μου, πάρα πάρα πάρα πολλά ψυχοσωματικά! Πάρα πολλά!

Χωρίς να μπαίνω καθόλου στη διαδικασία να κάνω διάγνωση, πρόκειται για αγχώδη διαταραχή;

Η ψυχίατρος το διέγνωσε ως διαταραχή πανικού. 

Οκέι. 

Ναι.

Σε ποια ηλικία πήγες πρώτη φορά, μετά την εμπειρία στη σχολή...

Ναι.

...και μου είπες ότι τελικά δεν το στήριξε η μαμά σου και δεν προχώρησε;

Πήγα, πόσων χρονών ήμουνα; Ήμουν όταν τελείωσα το πανεπιστήμιο, δηλαδή, πότε τελειώνουμε το πανεπιστήμιο; Στα 22, 23; Κάπου εκεί. Που χώρισα από μία μεγάλη σχέση που είχα, είχα πάθει, εντάξει, τέλος πάντων, πολύ κακοποιητική σχέση, είχα πάθει μετά ακραίο breakdown, οπότε πήγα σε ψυχολόγο. Δεν μπορούσα να σταθώ. Έκλαιγα, πάθαινα κρίσεις πανικού ανα 10 λεπτά, δεν μπορούσα απλά να υπάρξω. Πήγα κάποιες φορές, πήγα βασικά 8 φορές; 2 μήνες; Και μετά σταμάτησα. Συνήλθα κάπως μόνη μου. Όχι...

Αυτό ήθελα να σε ρωτήσω. Μόνη σου ή κάπως υπήρχε κάποια βοήθεια; 

Όχι, αναγκάστηκα να συνέλθω μόνη μου, γιατί σταμάτησα την ψυχοθεραπεία. Και έπρεπε απλά κάπως να υπάρξω. να βρω δουλειά, να βγαίνω στο δρόμο, να βγαίνω με τους φίλους μου, να... ξέρεις, να είμαι λειτουργική. Δεν σταμάτησα ποτέ δηλαδή να είμαι λειτουργική, σταμάτησα να λειτουργώ σαν ανθρώπινος οργανισμός, αλλά τις δουλειές μου συνέχισα να τις κάνω. Δηλαδή μπορεί να μην έτρωγα, μπορεί να μην ήμουνα σε μια καρέκλα για 1 ώρα, είχα μόνιμη ακαθησία, λόγω, ξέρεις, της ταραχής, αλλά δεν σταμάτησα να δουλεύω. Οπότε κάπως αναγκάστηκα. Όλες τις φορές έτσι σταμάτησα με τις μεγάλες, με τα μεγάλα breakdowns. Αναγκαζόμουνα κάπως, γιατί έπρεπε να... επειδή δεν το καταλαβαίνει κανείς και δεν μπορούσα να εναποθέσω, ξέρεις, όλο αυτό που έχω, κάπως έπρεπε να ηρεμήσω μόνη μου, για να μπορώ να υπάρξω.

Ακούω που περιγράφεις μία κατάσταση η οποία αφενός διαρκεί [00:25:00]πολλά χρόνια, αφετέρου έχει περάσει από πολλά στάδια συνείδησης, για να φτάσουμε  να το συζητάμε σήμερα, τέλος πάντων...

Ναι, ναι. 

Και θέλω να σου ζητήσω να μου διηγηθείς κάποιες από αυτές τις φάσεις. Για να έχω ένα background για το πώς έχουν δομηθεί αυτές οι περίοδοι με πάρα πολύ στρες μέσα στο διάστημα αυτό, ας πούμε.

Λοιπόν. Η πρώτη φάση ήταν αυτή, των κρίσεων πανικού, μετά για ένα πολύ μεγάλο διάστημα δεν είχα καθόλου κρίσεις πανικού, δηλαδή ήμουνα πάρα πολύ καλά, σε εισαγωγικά. Φυσικά πάντα με την, πώς να το πω; Πάντα υπήρχε και το ότι δεν μου επιτρεπόταν να πάθω κρίσεις πανικού, οπότε θεωρώ ότι σε αυτές τις φάσεις που δεν είχα κρίσεις πανικού, πιθανότατα άμα ήμουνα σε ένα περιβάλλον το οποίο το επέτρεπε, όταν είχα full, ξέρεις, στρεσογόνες περιόδους, θα είχα ίσως κρίσεις πανικού, θα ξέσπαγα εκεί, κατάλαβες... Γιατί πλέον είναι ένας τρόπος για να ξεσπάω και δεν ξεσπάω κάπως αλλιώς. Το δεύτερο μεγάλο κύμα ήρθε όταν χώρισα, όπου πριν χωρίσω, τέλος πάντων, ο φίλος μου, ο οποίος είχε πάρα πολλά θέματα και η σχέση μας είχε πάρα πολλά θέματα, άρχισε να παθαίνει εκείνος κάποιες κρίσεις άγχους ή κρίσεις πανικού. Θεωρούσε ότι κάτι έχει, τέλος πάντων, είχε κάποια συμπτώματα σωματικά, τα οποία δεν μπορούσε να αρνηθεί ότι είναι, ας πούμε, στο μυαλό του και είχε γυρίσει όλους τους γιατρούς. Εγώ παράλληλα μαζί του, εγώ θεωρούσα ότι το 'χω περάσει και ότι είμαι καλά πλέον, οπότε πήγαινα μαζί του σε όλες αυτούς τους γιατρούς, του έλεγα: «Αγάπη μου, δεν έγινε κάτι, το έχω περάσει και εγώ, πιθανότατα είναι από το άγχος». «Όχι, το ξέρω, το νιώθω πάνω μου, συμβαίνει αυτό». Τέλος πάντων, είχε κάποια συγκεκριμένα συμπτώματα. Και απλά μία μέρα τον πήρα τηλέφωνο και του είπα: «Είμαι εδώ για καφέ, είμαι εδώ για ποτό, δεν μπορώ να αναπνεύσω. Θέλω να έρθεις τώρα να με πάρεις, δεν ξέρω τι συμβαίνει». Και ξεκίνησε ένα ντόμινο συγχώνευσης των κρίσεων πανικού, όπου τη μία ώρα πάθαινε ο ένας, τη μία ώρα πάθαινε ο άλλος. Τη μία ώρα πάθαινε ο ένας, τη μία ο άλλος! Το οποίο έφτασε μέσα σε ένα μεγάλο... βασικά σε μικρό χρονικό διάστημα, τριών, ας πούμε, μηνών, όπου αντίστοιχα όμως, τώρα που το σκέφτομαι, ήταν μια μεγάλη μεταβατική περίοδος για μένα, γιατί έπαιρνα πτυχίο και, ενώ είχα 2 χρόνια σχέση από απόσταση, ξαφνικά θα έπρεπε να έρθω εδώ, να ξαναβάλω τη ζωή μου στο οικογενειακό πλαίσιο και να έχω ξαφνικά την σχέση μου από κοντά κι όχι από απόσταση, οπότε ήτανε αρκετά μεταβατικό στάδιο, συν του ότι έχω ακραία τρομερή ενσυναίσθηση και με επηρέαζε πάρα πολύ αυτό που βίωνε εκείνος. Και με έβαλε σε ένα ντόμινο, όπου τελικά καταλήξαμε εκείνος να μην έχει τόσο κρίσεις πανικού όσο στρες και εγώ να έχω κρίσεις πανικού σε σημείο που να έχω φτάσει έξω από τα νοσοκομεία κάθε μέρα, να πηγαίνουμε δηλαδή κάθε βράδυ έξω από το νοσοκομείο και να κοιμάμαι από την εξάντληση κάποια στιγμή και τότε να φεύγουμε. Και να έχουν αρχίσει τα συμπτώματα των κρίσεων πανικού να είναι ακραία έντονα. Εννοείται ότι μου είχε κοπεί η όρεξη, εννοείται ότι είχα να φάω ένα μήνα, είχα χάσει 10 κιλά μέσα σε 40 μέρες, το οποίο είναι ακραίο. Και... το χειρότερο βασικά, το πιο ακραίο που μου είχε συμβεί είναι που είχε παραλύσει όλο μου το σώμα. Δηλαδή είχε παραλύσει το στόμα μου, δεν μπορούσα να μιλήσω, τα χέρια μου είχανε μαργώσει, τέλος πάντων, ήταν χάλια, δεν μπορούσα να τα κουνήσω, τα πόδια μου είχαν παραλύσει. Βασικά είχε παραλύσει όλο μου το σώμα. Ητανε, δεν ξέρω, παράλυση.

Αυτό συνέβαινε για μεγάλο χρονικό διάστημα ή εμφανιζόταν κάθε φορά που προέκυπτε μια κρίση; 

Εννοείς αυτό με την παράλυση;

Ναι.

Αυτό συνέβη μία φορά, τραυματική. Και ήτανε κάπως έτσι, μου τελείωσε, τέλος πάντων, η κρίση πανικού, δηλαδή παρέλυσα, είχα παραλύσει για αρκετή ώρα, πήγαμε έξω από το νοσοκομείο και με το που φτάσαμε έξω από το νοσοκομείο, άρχισα να ξανακουνάω λίγο τα άκρα μου, γιατί δεν μπορούσα φαντάσου να κουνήσω όλο μου το στόμα. Καλά, εννοείται και τα υπόλοιπα, αλλά κατάλαβες. Δεν είχε ξανασυμβεί. Μου έχει ξανασυμβεί άλλη μία φορά στη ζωή μου μετά από αρκετό καιρό πάλι. 

Ποια είναι η σχέση σου με τα νοσοκομεία;

Το αγαπημένο μου! 

Ειρωνικά;

Πάρα πολύ συχνά. Το σιχαίνομαι το νοσοκομείο. Αλλά ήτανε μία [00:30:00]διέξοδος, για να νιώσω ότι, αν πάθω κάτι, απλά θα με περιθάλψουν, κατάλαβες. Εντάξει, πολύ άσχημα περιστατικά στο νοσοκομείο. Δηλαδή άνθρωποι τώρα δίπλα μου να έχουν όντως θέματα και να είμαι εγώ με κρίση πανικού και να έχουν γυρίσει όλοι να με κοιτάζουν, όλοι να είναι σε φάση «τι έχει πάθει αυτή, τι έχει πάθει το κορίτσι;», κατευθείαν μέσα στον ψυχίατρο και ο ψυχίατρος να προσπαθεί να με ηρεμήσει. Μερικές φορές να προσπαθούν να με διαγνώσουν με κάτι άλλο, μήπως έχω κάτι άλλο... να με διώχνουν, να μην μου δίνουν καν σημασία. Διάφορα. Έχω περάσει από όλα τα νοσοκομεία της Αθήνας. 

Θες να μοιραστείς κάποιες εμπειρίες από αυτό το κομμάτι των κρίσεων, το πώς το διαχειρίζεται κάποιος ειδικός, ας πούμε, στον οποίο έχεις απευθυνθεί; Καταλαβαίνω ότι... Ανέφερες πριν, και το σημείωσα, ότι δεν πάθαινες κρίση πανικού, γιατί δεν ήταν το περιβάλλον τέτοιο που επιτρεπόταν και, όταν το περιβάλλον το επέτρεπε, πάθαινες. Οπότε με βάση αυτό σε ρωτάω, πώς σε αντιμετώπιζαν οι άνθρωποι στο νοσοκομείο, που προφανώς ήταν ένα περιβάλλον που... ένιωθες ασφάλεια;

Ναι... Ενιωθα ότι είναι η μόνη ασφάλεια η οποία μπορούσε να μου παρέχει κάποιος αυτή τη στιγμή. Δηλαδή δεν το ένιωθα ιδανικό, αλλά έλεγα, εντάξει, από το να πεθάνω στο πεζοδρόμιο, ας πάω στο νοσοκομείο, Χριστέ μου! Κοίτα, σε μεγάλο ποσοστό ήτανε πάρα πολύ, πώς να το πω; Παραγκωνισμένη, παραμελημένη, ότι τέλος πάντων δεν μου έρχεται η λέξη τώρα, ότι δεν δίνω σημασία, ρε παιδί μου, ότι είναι ελαχίστης σημασίας αυτό που συμβαίνει μπροστά μου αυτή τη στιγμή. Είναι πάρα πολλοί οι άνθρωποι που με είχαν περάσει για χρήστη, για χρήστρια ναρκωτικών. Που ήταν σε φάση «εντάξει δεν θα κάτσω να ασχοληθώ τώρα με το πρεζάκι. Πιθανότατα είναι πρεζάκι». Η αλήθεια είναι ότι στο μόνο νοσοκομείο στο οποίο είχα δεχτεί την αντιμετώπιση που με ηρέμησε και στο τέλος ήταν στο Αιγινίτειο. Το οποίο και έχει και ψυχιατρική κλινική, ας πούμε, και πτέρυγα. Αλλά δε δέχομαι τώρα να έχω πάει σε όλα τα νοσοκομεία, πραγματικά όλα τα νοσοκομεία, εκτός από τον Ευαγγελισμό, μόνο εκεί δεν έχω πάει, και να είναι όλοι σε φάση «δώστε της ένα Xanax να ηρεμήσει, έχουμε σοβαρά περιστατικά». Το οποίο το καταλαβαίνω από τη μία, αλλά από την άλλη, ρε παιδιά, δηλαδή...

Δως μου μια εικόνα, πώς ήσουν πηγαίνοντας σ' ένα νοσοκομείο και τι έκαναν οι άνθρωποι εκεί;

Μου έχει τύχει να... βασικά ήτανε de facto, ήταν κάθε φορά το ίδιο. Πήγαινα, ήμουνα εν εξάλλω καταστάσει. «Δεν μπορώ να αναπνεύσω» να τους λέω «έχει μουδιάσει η μύτη μου και το στόμα μου», να κλαίω παράλληλα με λυγμούς, να τρέμω, να σπαρταράω, ας πούμε, και να μου λένε: «Πάρτε έναν αριθμό λίγο να περιμένετε στην ουρά». Πάντα αυτό, classic. Ή το άλλο, να μη με ακούνε καν και να είναι σε φάση: «Εδώ έχουμε ένα ψυχιατρικό. Πάρτε το λίγο...» γιατί τύπου πρέπει να δουλέψουμε! Οπότε πάμε λίγο στο ψυχιατρικό το κοριτσάκι εδώ πέρα! Το οποίο με έκανε προφανώς να νιώθω τρελή. Δηλαδή καμία λογική αντίδραση. Όπως πλέον ένας άνθρωπος στο δρόμο, δηλαδή... τι να σου πω τώρα; Νομίζω οποιοσδήποτε που έχει αυτή τη λογική, την κοινή λογική βασικά πλέον, το ότι ο κόσμος στρεσάρεται, αγχώνεται, πιθανότατα παθαίνει μια κρίση πανικού, πόσο μάλλον θα έπρεπε, άμα ήταν γιατρός, να μου πει: «Αγάπη μου, μάλλον παθαίνεις μια κρίση πανικού. Πάρε ένα νεράκι, κάτσε με τον άνθρωπο που έχεις έρθει, θα τα πούμε σε 5 λεπτά. Πιες ένα νερό, δεν σου συμβαίνει κάτι, σε διαβεβαιώ, είσαι καλά, είναι απλά άγχος». Ποτέ κανείς! Δεν θυμάμαι έναν άνθρωπο να μου το έχει κάνει, εκτός από τον ψυχίατρο στο Αιγινίτειο. Το οποίο συνέβη και αρκετά χρόνια μετά, ας πούμε. Το οποίο φαντάζομαι ότι για να συμβαίνει σε κάθε νοσοκομείο, πιθανότατα είναι μοτίβο. Δηλαδή δεν μπορώ να πω ότι έτυχε σε δύο νοσοκομεία. Εχω πάει σε εκατό. Κέντρο, βορείων προαστείων, παντού, παντού, παντού, παντού! Παντού η ίδια αντιμετώπιση.

[00:35:00]Σε βοηθούσε κάποιος συγκεκριμένος άνθρωπος; Δηλαδή έχεις παρατηρήσει ότι έχεις δημιουργήσει ασφαλές πλαίσιο, με γιατρό; Με κοντινό συγγενή; Με... δεν ξέρω, φιλικό πρόσωπο;... 

Ο μόνος άνθρωπος ο οποίος... Βασικά η αλήθεια είναι ότι ανάλογα με τις φάσεις το είχα συνδέσει με ανθρώπους, το οποίο τις περισσότερες φορές είχε  ερωτικό πρόσημο. Αλλά τύχαινε. Δηλαδή δεν είχε βρεθεί ποτέ κάποιος φίλος μου να μου πει ότι, ξέρεις, «Είμαι εγώ εδώ, σε περίπτωση που σου συμβεί κάτι τέτοιο να το στηρίξω». Την πρώτη φορά ήτανε όντως, τέλος πάντων, μια πλατωνική ερωτική σχέση που είχα, όπου ο άνθρωπος συνέπασχε, γιατί βίωνε αντίστοιχα σκηνικά, οπότε καταλάβαινε, οπότε με στήριζε, οπότε ήταν ο μόνος άνθρωπος που ήθελα να πάρω τηλέφωνο όταν παθαίνω κρίση πανικού, προφανώς γιατί οι άλλοι το έβρισκαν επικριτικά, και στη δεύτερη περίπτωση πάλι η σχέση μου. Η οποία όμως από κάποιο σημείο και μετά, τέλος πάντων, ήταν και αυτή από μόνη της τοξική, οπότε ένιωθα πάρα πολλές ενοχές και σταμάτησε να με βοηθάει και αυτό. Κατά βάση μόνη μου. Και σε όλα αυτά τα χρόνια υπήρξε μόνο μία φίλη μου, η οποία με βοηθούσε και με έχει στηρίξει, ας πούμε. Και ήταν ο άνθρωπος που έπαιρνα τηλέφωνο όταν πάθαινα κρίση πανικού. Και πήγαινα, ας πούμε, και την έβρισκα και κάπως ηρεμούσα. 

Και πάμε στο σημείο που μου έλεγες για το ρεβόκρανο και πώς αυτό, τέλος πάντων, από ένα νευρολογικό περιστατικό, σε ώθησε στο να το ψάξεις ενδεχομένως σαν κάποιο σύμπτωμα άγχους. Πώς έγινε τότε; Σε παρέπεμψε ο γιατρός σου; Εψαξες μόνη σου κάποιον; 

Ξεκίνησε πάλι σε ένα breakdown κρίσεων πανικού. Δηλαδή ξεκίνησαν κάποιες πανικού, ήταν το δεύτερο βασικά συμβάν που είχε γίνει με την παράλυση, είχαν παραλύσει, τέλος πάντων, πάνω στο δρόμο, είχα πέσει κάτω, με είχε πάρει ένας ταξιτζής, με είχε πάει στο Αιγινίτειο και κάπως έτσι, τέλος πάντων, είχαν ξεκινήσει τα συμπτώματα του ρεβόκρανου. Τα οποία μέσα σε ένα χρόνο κατέληξαν να μπορεί κάποιος να το διαγνώσει ως ρεβόκρανο. Ήμουνα, μία μέρα πριν ήταν να ξεκινήσω τα αντικαταθλιπτικά, γιατί όλοι οι γιατροί δεν μπορούσαν να με διαγνώσουν με κάτι, μου έλεγαν ότι «αυτό που έχεις είναι σωματικός πόνος και είναι πιθανότατα κατάθλιψη». Όλοι οι γιατροί. Ακόμα και ο πρώτος νευρολόγος που είχα δει. Είχα πάει λοιπόν στον ψυχίατρο, μου είχε πει ότι «έχεις» τέλος πάντως «άγχος, διαταραχή πανικού και, και, και... Σου δίνω τα χάπια, θα σε βοηθήσουν, θα σου φύγει ο πόνος, θα σου φύγουν τα πάντα». Και λέω, ωραία, επειδή γενικά δεν είμαι ο άνθρωπος που θέλει να πάρει τα χάπια, θα τα ξεκινήσω αύριο, αφού αύριο δω τον τελευταίο μου γιατρό». Αφού επί ένα χρόνο έψαχνα το τι συμβαίνει, ας πούμε, με το κεφάλι μου και τον αυχένα μου. Πήγα λοιπόν στο γιατρό. Με το που μπήκα μέσα, πανεπιστημιακό το νοσοκομείο, λέει στους ανθρώπους δίπλα, τέλος πάντων, ότι «να, εδώ βλέπουμε μια κλασική περίπτωση ρεβόκρανου». Κάθομαι εγώ, του λέω: «Όχι, όχι δεν είναι ρεβόκρανο, είναι κάτι άλλο». Μου λέει: «Ναι, για πες μας λίγο τι είναι». Μου λέει, τέλος πάντων, μια σειρά εξετάσεων που έπρεπε να κάνω, μου λέει τι γίνεται σε αυτήν την περίπτωση, τέλος πάντων, γιατί αυτό είναι κάτι το οποίο δεν φεύγει. Μου λέει, τέλος πάντων, ότι... για τη χορήγηση της ένεσης, την οποία πρέπει να κάνω κάθε 3 μήνες, και ότι αυτό έτσι θα πάει. Και μου λέει: «Θα σου πρότεινα να δεις κι έναν ψυχολόγο». Και την επόμενη μέρα πήρα τηλέφωνο για ψυχοθεραπεία και ξεκίνησα εκείνη τη βδομάδα, ας πούμε. Κάπως έτσι. 

Μιας και το συζητάμε σαν σημείο που έχει εκδηλωθεί στρες και πανικός. Τι είναι το ρεβόκρανο και πώς το έχεις βιώσει εσύ;

Είναι ένα ιδιοπαθές νόσημα, το οποίο δεν υπάρχει κάποιος λόγος ο οποίος μπορεί να προκληθεί σε κάποιον. Είναι μια νευρολογική, τέλος πάντων, βλάβη, στην οποία στην ουσία το κεφάλι σου γυρνάει προς μία κατεύθυνση, μόνιμα. Εμένα το κεφάλι μου ήταν μόνιμα προς τα αριστερά, δηλαδή το πηγούνι μου ακουμπούσε μόνιμα στον ώμο μου για πάρα πολύ καιρό. Το [00:40:00]οποίο προφανώς, όπως φαντάζεσαι, μου είχε προκαλέσει δυσλειτουργία σε όλο το υπόλοιπο σώμα. Δηλαδή πήγαινα μόνιμα, έβλεπα μόνο αριστερά, δεν μπορούσα να γυρίσω σε καμία άλλη κατεύθυνση. Το οποίο προφανώς μου φέρνει ιλίγγους, μου φέρνει έναν μόνιμο πονο, δηλαδή μέχρι να κάνω την πρώτη μου χορήγηση των botox, είχα τρομερά προβλήματα. Ειχα αστάθεια, δεν μπορούσα να περπατήσω, έπεφτα δηλαδή συνέχεια κάτω. Ο περίγυρός μου ήταν σε φάση: «Εντάξει, έλα, ηρέμησε. Δεν πονάς. Ίσιωσε το κεφάλι σου». Δηλαδή θυμάμαι μονίμως κόσμο να γελάει, εγώ να έχω να κοιμηθώ ένα χρόνο, να πονάω, να μη μου βρισκει κανείς τι έχω, οι γονείς μου αντίστοιχα να είναι πάρα πολύ επικριτικοί, του στυλ: «Κάθεσαι σε ρεύματα». Ο περίγυρός μου αντίστοιχα το ίδιο. Παράλληλα να παθαίνω κρίσεις πανικού, παράλληλα να μην κοιμάμαι, να μην τρώω. Και όλο αυτό ήτανε στο peak του. Συν δερματικά, δηλαδή όλη μου η πλευρά στην οποία προφανώς ακουμπούσε το δέρμα, τέλος πάντων, είχε γίνει ένα μεγάλο έκζεμα εδώ πέρα. Είναι κάτι το οποίο έχουν πάρα πολύ λίγοι άνθρωποι, στην Ελλάδα τουλάχιστον. Δηλαδή είναι 3.000 άνθρωποι που το έχουν. Κυρίως άνω των 40 και άνω των 50. Δεν έχω δηλαδή άνθρωπο στην ηλικία μου στο νοσοκομείο, όταν πάω να κάνω τις ενέσεις, ποτέ! Είναι κάτι κληρονομικό, εμάς δεν υπήρξε ποτέ κάτι κληρονομικό στην οικογένεια, οπότε προφανώς είναι κάτι το οποίο έχει προέλθει από το άγχος. Και από όλο αυτό το στρες που έχω. Το οποίο στην τελική, ευτυχώς που συνέβη αυτό και δεν συνέβη κάτι άλλο. 

Τι εννοείς; 

Ότι θα μπορούσε... ότι προς το παρόν δε μου έχει συμβεί κάτι άλλο, αλλά θα μπορούσε να με χτυπήσει σε μία σκλήρυνση... Σε κάτι οτιδήποτε, ας πούμε. Δηλαδή εμένα το άγχος μου ξεσπάει ψυχοσωματικά και ελπίζω να είναι το μόνο πράγμα το οποίο θα συμβεί. Και να μην συμβεί κάτι άλλο. 

Αυτό που περιγράφεις, καταλαβαίνω ότι σωματοποιείς πάρα πολύ μεγάλο...

Πάρα πολύ.

...μέρος του άγχους σου, εν πάση περιπτώσει.

Ναι, ναι.

Οπότε θα σε ρώταγα πώς έχει φτάσει στο σήμερα αυτό σαν πορεία; Δηλαδή μου έχεις δώσει μια ιστορία που ξεκινάει πολύ παλιά και επεκτείνεται σήμερα. Πώς είσαι σήμερα σε σχέση με αυτό;

Είμαι αρκετά καλύτερα, έχει μπει σε ένα ρυθμό η κατάσταση με τον αυχένα μου, δηλαδή πλέον, αν με δει ένας άνθρωπος, δεν καταλαβαίνει ότι έχω κάτι στον αυχένα μου. Εχω ένα μόνιμο πόνο τα τελευταία 3 χρόνια και από τότε που έχω διαγνωστεί, το οποίο μου προκαλεί αρκετά νευράκια και είμαι ευέξαπτη, ρε παιδί μου. Τώρα αυτό όσον αφορά σε συνάρτηση με το άγχος μου, πάνε παράλληλα. Δηλαδή σήμερα είχα μια δύσκολη μέρα και αυτή τη στιγμή έχω ημικρανία. Και ο αυχένας μου αυτή τη στιγμή έχει έναν τρελό σπασμό, δηλαδή τρέμει το κεφάλι μου. Εντάξει, με έχει βοηθήσει πάρα πολύ η ψυχοθεραπεία στο πώς να αντιμετωπίσω τις κρίσεις πανικού, γιατί παθαίνω ακόμα κρίσεις πανικού και, από τότε που συνέβη όλο αυτό με τον αυχένα, πλέον έχει μπει σε μια κανονικότητα. Δηλαδή θα έχω σίγουρα μια ταραχή τη μέρα, δηλαδή μια αρκετά μεγάλη δύσπνοια, η οποία θα κρατήσει, ας πούμε, τουλάχιστον ένα τέταρτο. Μπορεί να μην εξελιχθεί σε πλήρη κρίση πανικού, δηλαδή, κατάλαβες, κρίση, peak, αλλά σίγουρα θα έχω μία ταραχή. Κάποιες μέρες ή κάποιους μήνες οι οποίοι είναι στρεσογόνοι θα έχω σίγουρα μία και δύο και τρεις κρίσεις πανικού. Δηλαδή μέσα στην καραντίνα είχα τουλάχιστον τρεις τέσσερις κρίσεις πανικού τη μέρα. Αλλά δεν το κάνω τόσο μεγάλο θέμα, δηλαδή είναι απλά κομμάτι της καθημερινότητάς μου.

Γιατί, τι έχει αλλάξει; Τι αλλάζει στη διαχείρισή σου;

Νομίζω ότι πλέον έχω αφήσει τον εαυτό μου να το παθαίνει. Το οποίο μπορεί κάποιες φορές να είναι ανακουφιστικό, το να πάθω μία κρίση πανικού. 

Τι εννοείς;

Εννοώ ότι πλέον το σώμα μου και ο οργανισμός μου λειτουργεί έτσι, για να αποβάλει το πάρα πολύ στρες που έχω, το οποίο μπορεί να είναι όλο στο στομάχι μου, στο κεφάλι μου, κατάλαβες. Δηλαδή νιώθω ότι απλά κατεβάζω το διακόπτη και [00:45:00]με την κρίση πανικού μού λέει: «Ηρέμησε. χαλάρωσε. Πάρε ένα τέταρτο για τον εαυτό σου. Να στρεσαριστείς εκεί, να φρικάρεις». Κάπως έτσι. Νιώθω ότι κάπως ξορκίζει το κακό. 

Υπάρχει διαφορά στην ένταση σε σχέση με παλιότερα; Δηλαδή είναι πιο ήπιες και;...

Υπάρχει διαφορά, νομίζω, στην αντιμετώπισή μου και αυτό όχι τα τελευταία 2 χρόνια, που κάνω ψυχοθεραπεία, τον τελευταίο σχεδόν ένα χρόνο; Κάποιους μήνες; Δηλαδή προσπαθώ περισσότερο... επειδή για μένα κάθε φορά είναι ίδια. Είτε πάθω τώρα κρίση πανικού είτε πάθω σε 20 λεπτά, το ίδιο ακριβώς θα νομίζω ότι πεθαίνω. Δεν έχει σημασία που το παθαίνω τα τελευταία 10 χρόνια καθε μέρα. Οπότε νιώθω ότι πλέον σκέφτομαι: «Ηρέμησε. Σου συνέβη και σου ξανασυμβαίνει. Και στην τελική, αν θα πεθάνεις τώρα, δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι». Δηλαδή, ξέρεις, μία παραίτηση, δεν ξέρω; Εκλογίκευση; Δεν ξέρω. Βοηθάει πάντως. Δηλαδή σκέφτομαι ότι δεν μπορώ να κάνω κάτι άλλο. Τα έχω κάνει όλα.

Το περιβάλλον σου τώρα πώς αντιδρά σε αυτό; Δηλαδή πώς είναι οι φίλοι σου σε σχέση με αυτό; Πώς είναι η σχέση σου σε σχέση με αυτό; Οι γονείς σου;

Ο μόνος άνθρωπος ο οποίος με στηρίζει σε αυτό είναι ο φίλος μου, ο οποίος είναι φουλ κατανοητικός, ξέρει πλέον τα κουμπιά μου, δηλαδή σε σημείο αναισθησίας, μπορεί να έχω δύσπνοια 3 ώρες το βράδυ και εκείνος δίπλα να κοιμάται. Οι γονείς μου αρκετά πιο cool, αλλά ακόμα δεν έχω το ελεύθερο να πάθω μια κρίση πανικού στο σπίτι. Δηλαδή, αν πάθω μια κρίση πανικού στο σπίτι, θα φύγω, γιατί βλέπω τη μαμά μου να στρεσάρεται πάρα πολύ μ' αυτό. Οι φίλοι μου, εξαρτάται, ανάλογα τους φίλους, γιατί έχω αρκετούς. Η μια μπάντα, οι παιδικοί μου φίλοι, θα είναι του στιλ: «Δεν επιτρέπεται να το πάθεις αυτό τώρα εδώ, γιατί δεν μπορούμε να το διαχειριστούμε σε καμία περίπτωση». Μου έχει τύχει ανά τα χρόνια και ανά τους καιρούς να ζητήσω βοήθεια, η οποία δεν μου δόθηκε ποτέ. Του στιλ: «Μίλα μου λίγο στο τηλέφωνο, γιατί δεν μπορώ να αναπνεύσω. Μάλλον παθαίνω κρίση πανικού». «Αχ, έλα ρε συ, πήζω στη δουλειά, δεν μπορώ, δεν γίνεται». Ή «Πήγαινε σε ένα νοσοκομείο αν δε νιώθεις καλά». Κάποιοι άλλοι φίλοι μου βλέπω ότι προσπαθούν να το διαχειριστούν, αλλά τους στρεσάρει αρκετά, οπότε αυτό με στρεσάρει κι εμένα. Και ξέρεις, το κάνει κάπως χειρότερο. Δεν έχει αλλάξει κάτι ιδιαίτερα, νιώθω ότι απλά έχει γίνει κάπως πιο αποδεκτό κοινωνικά, αλλά χωρίς κάποιος να έχει προσπαθήσει να, ξέρεις, να με κάνει να νιώθω άνετα με το ότι εγώ αυτή τη στιγμή παθαίνω μια κρίση πανικού. 

Αυτή ήταν η επόμενη ερώτηση που θα σου έκανα, καθώς την κλείνουμε. Όταν αποφασίσαμε να το συζητήσουμε αυτό, μου είπες ότι «θέλω να πω αυτή την ιστορία, γιατί δεν είναι κανένας trained, καθόλου εξοικειωμένος, και κοινωνικά δεν είναι αποδεκτό». Και πώς αυτό, ρε παιδί μου, το έχεις βιώσει εσύ κατά τη διάρκεια όλης της διαδικασίας; Και πράγματα που ίσως έχεις παρατηρήσει και κάποιος που δεν υποφέρει από αυτό δεν θα τα πετύχει στην καθημερινότητά του;

Ρε συ, εμένα καταρχάς μου φαίνεται πάρα πολύ... και τώρα που τα περιγράφεις, καμιά φορά τα ανασύρω στη μνήμη μου, επειδή εμένα είναι πάρα πολύ, είναι η ζωή μου αυτό το πράγμα, ξεχνάω το πόσο, πόσο εξαντλητικό, κουραστικό είναι να το βιώνει ένας άνθρωπος αυτο κάθε μέρα! Δηλαδή και κάποιες φορές 10 φορές τη μέρα νομίζεις ότι πεθαίνεις. Δηλαδή μου φαίνεται ακραία εξαντλητικό! Συν όλη η αποθεραπεία που έρχεται μετά, που μετά νιώθεις τα άκρα σου να τρέμουν, που είσαι εξαντλημένος σα να δούλευες 12 ώρες στο γραφείο. Δηλαδή όλο αυτό είναι πάρα πολύ βαρύ για έναν άνθρωπο να το περνάει. Μου φαίνεται πάρα πολύ ακραίο το ότι ο κόσμος έξω δεν το σεβεται. Θα μου πεις, δεν το έχει βιώσει. Αν δεν το έχεις βιώσει, γιατί δεν κάνεις μια προσπάθεια να το καταλάβεις; Δηλαδή, είναι τόσες φορές στο λεωφορείο και στο τρένο όλα αυτά τα χρόνια που βλέπω ανθρώπους να παθαίνουν κρίσεις πανικού και να μη μιλάνε και απλά να παθαίνουν την κρίση τους εκείνη τη στιγμή και τους βλέπω να κάνουν... αυτό το πράγμα ή να κουνιούνται μέσα στο τρένο, να παίρνουν σακούλες, να κάνουν διάφορα πράγματα και λεω, εντάξει, παθαίνει κρίση πανικού πιθανότατα, και να μην προσπαθήσουν να πούνε, να κάνουν google και να πούνε «κρίση πανικού». Τι είναι αυτό; Γιατί το παθαίνει ο κόσμος; Τι να κάνω στην αντίστοιχη περίπτωση; Δηλαδή μπορεί να το πάθει η προιστάμενή μου, ο γκόμενός μου, η μάνα μου, ο κάθε άνθρωπος. δεν μπορώ να καταλάβω πώς γίνεται να μην το έχει [00:50:00]γκουγκλάρει ούτε μια φορά στο πώς να το αντιμετωπίσει! Δηλαδή μου φαίνεται πάρα πολύ ακραίο. Πόσο μάλλον για τους δικούς μου φίλους, που δεν μπήκαν ποτέ στη διαδικασία να κάνουν κάτι τέτοιο, έτσι; Για να το αντιμετωπίσουν. Βλέπω μόνιμα, είναι του στιλ: «Χαλάρωσε. Ηρέμησε». Ενταξει. Τι εννοείς; «Χαλάρωσε και ηρέμησε». Thanks!

Ποια είναι η διαχείριση που θα ήθελες να έχουνε οι γύρω σου για αυτό ή που θεωρείς ιδανική για έναν άνθρωπο που εκείνη την ώρα παθαίνει κρίση πανικού; Τι περιμένει κάποιος να ακούσει όταν;...

Σίγουρα να θυμίζει εκείνη τη στιγμή στον άνθρωπο να αναπνέει. Σίγουρα να μην δίνει κάποια ιδιαίτερη τρομερή σημασία σε αυτό. Δηλαδή, είμαστε εμείς εδώ, παθαίνω μια κρίση πανικού, δεν θέλω να σταματήσεις τα πάντα και να κάτσεις απέναντί μου και να μου λες: «Ανέπνευσε». Μπορείς να συνεχίσεις να κάνεις τη δουλειά σου, ενώ παράλληλα μου δίνεις, εννοείται, σημασία, μου προσφέρεις ένα νερό, μου θυμίζεις να αναπνέω, μου θυμίζεις το ότι αυτό το πράγμα το έπαθες και χθες, το έπαθες και προχθές, το έπαθες και πριν 6 μήνες, πιθανότατα δεν είναι κάτι. Όχι όμως τη σιγουριά του ότι «Ενταξει, έλα, χαλάρωσε, δεν είναι κάτι, το 'παθες και χθες και προχθές». Ένα... Πιθανότατα δεν είναι κάτι. Γιατί, μπορεί και μια στις χίλιες να είναι ανακοπή καρδιάς, δεν ξέρεις! Θέλω να πω, κατάλαβες. Αυτά, δεν ξέρω, ρωτάς τον άλλον πώς νιώθει μετά από κάποια ώρα, αν καλυτέρευσε, αν νιώθει το ίδιο. Αν νιώθει το ίδιο, να του πεις ότι «οκέι, εντάξει, δεν εγινε κάτι». Ξέρεις, ένα κλίμα εφησυχασμού, αλλά το οποίο προϋποθέτει να το έχει κι ο άλλος. Δηλαδή εγώ είναι φορές και που με την φίλη μου, ας πούμε, την Ξανθία, που την ξέρεις, ότι την έχω δει που στρεσάρεται περισσότερο από μένα. Το οποίο με στρεσάρει, δηλαδή είναι κάποιες φορές που είμαι σε φάση «όπα, τώρα αγχώθηκε με το ότι παθαίνω κρίση πανικού, κάτσε να τον ηρεμήσω». Κατάλαβες. Δηλαδή είναι μεγάλο φόρτο εκείνη τη στιγμή αυτό το πράγμα. Το οποίο, εντάξει, δεν το κρίνω, αλλά, νομίζω, δεν είναι και δύσκολο να κάνει κάποιος μια εκπαίδευση μίνι στο πώς να συμπεριφερθώ σε έναν άνθρωπο του περιβάλλοντός μου ο οποίος παθαίνει, ας πούμε, κρίση πανικού. 

Καθώς την κλείνουμε, θέλω να σε ρωτήσω αν είναι κάτι που δεν έχουμε αναφέρει, κάποια πτυχή της ιστορίας που θέλεις να θίξουμε, θες κάτι συγκεκριμένο να πεις καθώς την κλείνουμε; Πάντα στο τέλος το λέω, σε περίπτωση που κάτι δεν έχουμε αναφέρει ή κάποιο κομμάτι δεν φωτίστηκε επαρκώς.

Δε μου 'ρχεται κάτι. Εντάξει, σίγουρα θα ήθελα να πω ότι, αν το βιώνει κάποιος αυτό και το ακούω, πλέον θα του πρότεινα να πάει να κάνει ψυχοθεραπεία από τον πρώτο μήνα. Δηλαδή άνθρωποι που μου λένε ότι έκαναν ψυχοθεραπεία... ότι «έχω κρίσεις πανικού, αλλά εντάξει πήρα τα χάπια, ηρέμησα και δεν μου έχει ξανάρθει ποτέ», δεν μου λέει τίποτα! Δηλαδή κάνε κάτι και λύσε το, γιατί ποτέ δεν ξέρεις πότε μπορεί να σου ξαναέρθει. Και εγώ νόμιζα ότι δε θα μου ξαναέρθει ποτέ ξανά! Και να που είναι εκεί και, ξέρεις, έχει γίνει φίλη μου, κάθε φορά που δεν περνάω καλά, μου χτυπάει την πόρτα. Αυτό μόνο. Ότι δεν είναι απερίσκεπτο και ότι κι εγώ ίσως, αν είχα ασχοληθεί νωρίτερα με αυτό, να μην είχα φτάσει στο σημείο να έχω τόσα ψυχοσωματικά και να μην έχω και το ρεβόκρανο πιθανότατα. Γιατί θα είχε εκτονωθεί κάπως αλλιώς ο οργανισμός μου στο να το βιώνει πιο υγιές. Αυτό. 

Σε ευχαριστώ, Βίκυ!

Εγώ ευχαριστώ, Ελένη.