Είμαι με τον Παναγιώτη Πολυχρόνη, που βρίσκεται στη Αθήνα, είμαι η Ταλαδιανού Βικτωρία, ερευνήτρια για το Istorima, βρίσκομαι στη Σκιάθο, είναι Σάββατο 30 Ιανουαρίου 2021 και ξεκινάμε. Λοιπόν Παναγιώτη, λίγα πράγματα για τον εαυτό σου για αρχή. Πού γεννήθηκες και πού μεγάλωσες;

Εγώ γεννήθηκα στο νοσοκομείο του Βόλου, ουσιαστικά μεγάλωσα στη Σκιάθο όπου κατάγονται και οι γονείς μου από κει. Τελείωσα μέχρι και την Τρίτη λυκείου, όλη την εκπαίδευση και μετά οι σπουδές μου συνεχίστηκαν στο Βόλο όπου αποφοίτησα από μία σχολή μαγειρικής, γιατί μου άρεσε πάρα πολύ. Στα 18 μου ουσιαστικά την ξεκίνησα, στα 20 μου την τελείωσα. Με το που τελείωσα βγήκα στην αγορά εργασίας και επαγγέλλομαι ως μάγειρας από τότε. Με το που ξεκίνησα τις διάφορες σεζόν που πήγα, έπρεπε να καταταχθώ στο στρατό ξηράς. Από εκεί πήγα... αφού μου ήρθε το χαρτί, πήγα στη Θήβα που είναι το κέντρο που μαζεύονταν τότε οι φαντάροι, Κέντρο Διαλογής, και είχα αποφασίσει ότι θέλω να υπηρετήσω στην Προεδρική Φρουρά, γιατί έχω και το ύψος του 1,91 και κάποια άλλα κριτήρια που τηρούσα για να μπω, οπότε με το που πήγαμε στο κέντρο, μετά από ένα μήνα ήρθαν να μας επιλέξουν. Ουσιαστικά πρέπει να είσαι πάνω από 1,87 μέχρι 2,10, πάνω από 2,10 δεν μπορείς να μπεις γιατί είναι πάρα πολύ ψηλός. Δηλώνεις εσύ ότι θέλεις να μπεις ή έρχονται και σε επιλέγουν. Και ουσιαστικά στη Θήβα από 8.000 άτομα βγήκαμε οικειοθελώς 7 άτομα, επέλεξαν οι ίδιοι άλλα 3 και αυτά τα 10 άτομα είναι τα οποία συνεχίσαμε και στην Προεδρική Φρουρά. Μας πήραν ουσιαστικά και ξεκίνησε όλο το ταξίδι στην Προεδρική Φρουρά.

Ποια άλλα κριτήρια πρέπει να πληροί κάποιος φαντάρος ώστε να μπει στην Προεδρική Φρουρά, πέρα από το ύψος;

Το πρώτο είναι το ύψος, πρέπει να είσαι από 1,87 έως 2,10. Το δεύτερο πρέπει να είναι ότι είσαι χριστιανός ορθόδοξος, το τρίτο είναι καλή διαγωγή, δηλαδή με το που μπεις στην εκπαίδευση αν δουν ότι δεν έχεις καλή διαγωγή και τους πας κόντρα, κατευθείαν σε στέλνουν ουσιαστικά παραμεθόριο, σε διώχνουν από την Προεδρική Φρουρά. Τα πιο βασικά κριτήρια είναι αυτά και ότι θα πρέπει από τη μεριά ενός από τους δύο γονείς, να είσαι Έλληνας. Δεν γίνεται να είναι και οι δύο από διαφορετικό κράτος, να είσαι μεγαλωμένος στην Ελλάδα και να υπηρετήσεις. Αυτά είναι τα κριτήρια. Ουσιαστικά μπήκαμε μέσα την πρώτη μέρα, προσωπικά εγώ ήμουν πολύ φοβισμένος γιατί δεν είχα ξαναβιώσει κάτι τέτοιο. Από τον προηγούμενο βράδυ ουσιαστικά, γιατί ήμουν 15 μέρες έξω από το κέντρο και πήγα να παρουσιαστώ από την πρώτη μέρα, το προηγούμενο βράδυ δεν μπορούσα να κοιμηθώ. Μπήκαμε μέσα, σε καλοδέχονται, λες «εντάξει, εδώ είναι ωραία, είσαι στην Αθήνα, είναι όλα τέλεια». Με το που περνάς κάποια νοητή γραμμή ουσιαστικά, σου λένε ότι από εκεί και πέρα «δε θα μας ξανά κοιτάξεις στα μάτια». Τελειώνουν όλα εκεί πέρα, δεν έχεις καμία άποψη, δεν έχεις τίποτα. Ό,τι και να γίνει, μένει μόνο εκεί μέσα. Σωματική βία δεν υπάρχει εκτός από ψιλά πράγματα, όπως σε χτυπάνε στα γόνατα, ή σε σπρώχνουν, σου βγάζουν τα στρατιωτικά ρούχα και σου βάζουν κάποια άλλα ρούχα εκεί μέσα. Έχει ουσιαστικά, το πρώτο και το κύριο είναι δεν τους κοιτάς ποτέ στα μάτια τους εκπαιδευτές. Σου μιλάνε μόνο φωναχτά, πολύ πολύ δυνατά και θα πρέπει να απαντάς κοφτά πάντα. Δεν θα πρέπει να έχεις άποψή για τίποτα και να μην είναι μεγάλη η απάντησή σου πέρα από το ναι ή όχι. Μετά... η πρώτη μέρα ουσιαστικά ξεκινάει με 20 λεπτά ακινησίας, τα 20 λεπτά γίνονται μισή ώρα, η μισή ώρα γίνεται μία ώρα μέχρι να φτάσουμε τις 4 ώρες ακινησία. Κάνουμε ακινησία 4 ωρών και αυτό το επιτυγχάνουμε μέσα σε 40 μέρες. Η εκπαίδευση όλη είναι 40 μέρες και μέσα σε 40 μέρες ανεβαίνει και μισή ώρα η ακινησία. Αυτό γίνεται γιατί, εκτός από ότι έχουμε διάφορες σκοπιές στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη μπροστά στο Σύνταγμα, είναι κι άλλες 2 σκοπιές οι οποίες είναι πίσω από τη Βουλή, μπροστά στο Προεδρικό Μέγαρο στο οποίο εκεί πέρα μπαίνουν εύζωνες που είναι από 1,87 μέχρι 1,90, είναι δηλαδή τα κοντύτερα μέλη της Προεδρικής Φρουράς που μπαίνουν εκεί φυλάνε όλο το 24ωρο το Προεδρικό Μέγαρο και από 1,90 μέχρι 2,10 είναι στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη. Ουσιαστικά μπήκαμε 120 άτομα και μείναμε τα 70. Πολλά παιδιά φύγανε με προβλήματα ή άλλα δεν ήθελαν να συνεχίσουν όλη την εκπαίδευση. Κάθε μέρα με το που μπαίνουμε δηλαδή, ξεκινάει μία προπόνηση από τις 7:30 το πρωί…. Μπαίνεις 6:30, ωραία, μπαίνεις 6.30 το πρωί, ξυρίζεσαι 5 φορές τη μέρα κόντρα, η μία είναι επειδή μπαίνεις το πρωί στο στρατόπεδο και άλλες 4 είναι όταν θα γίνεις εύζωνας που σε ελέγχουν πριν από κάθε υπηρεσία, που είναι 4 φορές τη μέρα. Μπήκαμε μέσα, ξεκίνησε η εκπαίδευση, έγινε η ακινησία για μισή ώρα, κάναμε τρέξιμο στον Εθνικό Κήπο από τις 7:30 το πρωί που ξεκινάει η εκπαίδευση μέχρι τις 10:30, ένα 3ωρο σωματική εκπαίδευση - Όσοι είναι παραπάνω κιλά χάνουν σίγουρα κιλά εκεί μέσα στη γυμναστική που γίνεται-γυρνάμε από τον Εθνικό Κήπο και συνεχίζεται μέσα εκπαίδευση με τις 6:00 το απόγευμα. Ουσιαστικά από τις 6:00 το πρωί μέχρι τις 6:00 το απόγευμα δεν έχεις κάτσει καθόλου, σε τρέχουν όλη μέρα. Προσπαθούν να δουν τις αντοχές σου, σε μειώνουν συνέχεια, σε κάνουν σκουπίδι, δεν έχεις καθόλου άποψη όπως είπα και πριν και αν δεν μπορείς να βγάλεις κάποια άσκηση, τρως τιμωρία. Και αφού τελειώσεις τις 40 μέρες που είναι βάναυσες - εγώ δηλαδή δεν έχω νιώσει μεγαλύτερο σκουπίδι στην ζωή μου - ξεκινάς και γίνεσαι εύζωνας. Τη 40ή μέρα ξεκινάς και μιλάς κανονικά, αποκτάς το μπερέ, ουσιαστικά γίνεσαι εύζωνας κανονικός και ξεκινούν οι υπηρεσίες είτε στο μνημείο είτε στο Προεδρικό Μέγαρο και έχεις και κάποιες άλλες ουσιαστικά αποστολές όπως είναι - ανάλογα τη περίοδο που θα ανέβεις - ουσιαστικά εγώ πρόλαβα 25η Μαρτίου που έκανα, με το που ανέβηκα δηλαδή. Ξεκίνησα τη θητεία μου στις 2 Δεκεμβρίου, η εκπαίδευσή μου τελείωσε στις 10 Γενάρη και από 10 Γενάρη και μετά ξεκινάει η κανονική θητεία. Τελείωσα την εκπαίδευση 10 Γενάρη, απολύθηκα στις 8 Αυγούστου. Ξεκίνησα στις 2 Δεκεμβρίου του’ 16 και τελείωσα 8 Αυγούστου του ‘17.

Να κάνω μια ερώτηση;

Ναι.

Το κέντρο που βρίσκεται; Πώς ονομάζεται;

Το στρατόπεδο είναι, ονομάζεται στρατηγός Γεώργιος Τζαβέλας και βρίσκεται πίσω από τη Βουλή των Ελλήνων. Είναι ακριβώς πίσω δηλαδή, μέσα στον Εθνικό Κήπο.

Και εκεί είναι μόνο υποψήφιοι και εν ενεργεία εύζωνες;

Ναι, είναι υποψήφιοι και εν ενεργεία εύζωνες μόνο και τα στελέχη ουσιαστικά. Απλά με το που γίνεσαι εύζωνας, οι αποστολές που είπα και πριν, είναι το μνημείο και το Προεδρικό Μέγαρο, κάθε Κυριακή υπάρχει αποστολή πάνω στην Ακρόπολη η οποία είναι με την δύση και την ανατολή του ηλίου, ανεβάζουν κάθε Κυριακή τη σημαία και την κατεβάζουμε. Αυτό γίνεται κάθε Κυριακή μόνο από εύζωνες ενώ την υπόλοιπη εβδομάδα γίνεται και από κανονικούς φαντάρος. Εγώ σχεδόν κάθε Κυριακή πήγαινα και έκανα…. πήγαινε ουσιαστικά ένα άγημα από 12 άτομα, μόνο τσολιάδες, έχω κάνει και ανάβαση σημαίας και την κατάβαση και έχω πάει και ως εύζωνας, που είναι μαζί με φιλαρμονική, κάθε Κυριακή που παίζει η φιλαρμονική και ανεβαίνει και κατεβαίνει η σημαία. Το άλλο που είχα κάνει ως εύζωνας ήταν στο Προεδρικό Μέγαρο 4ωρες ακινησίες για τον Πρόεδρο της Πορτογαλίας, τον Πρόεδρο τον Μπαράκ Ομπάμα και άλλους προέδρους όπως της Πολωνίας, που δεν θυμάμαι το όνομά του, και της Γερμανίας. Ουσιαστικά 3, 4, 4.5 ώρες ακινησία στην οποία περιμένεις να μιλήσουν οι δύο Πρόεδροι και μόλις [00:10:00]τελειώσουν και φύγουν τότε τελειώνει και η ακινησία σου. Δεν μπορείς ούτε να κοιτάξεις, ούτε να μιλήσεις ούτε να γνέψεις, πάλι είναι όπως είναι στο μνημείο είτε στο Προεδρικό Μέγαρο μπροστά. Άλλη αποστολή ήταν την 25η Μαρτίου η οποία ήταν προετοιμασία 3 μηνών. Από Γενάρη μέχρι Μάρτιο, κάθε πρωί μετά την εκπαίδευση στον Εθνικό Κήπο και το τρέξιμο που κάναμε πηγαίναμε στο Ζάππειο. Στο Ζάππειο έχουμε κάνει άπειρες ώρες ώστε να βρούμε το βήμα -έτσι το λέγαμε εμείς- να μπορούμε δηλαδή να είμαστε ολόιδιοι στο βηματισμό και τι ώρα θα στρίβουμε και σε όλα, και το πότε θα γυρίσει το κεφάλι μας και όλα αυτά. Είχε πρηστεί το πόδι μου εκεί πέρα, σκέψου στο δεξί πόδι φορούσα 50 νούμερο τσαρούχι, στο αριστερό φορούσα 47 γιατί είχε πρηστεί το πόδι μου. Και έγινε η 25η Μαρτίου, μία ξεχωριστή εμπειρία που δεν έχω ξαναζήσει κάτι παρόμοιο, όλη η Ελλάδα να σε χειροκροτεί. Μετά την 25η Μαρτίου αφού τελείωσε και αυτή η αποστολή, ήταν άλλες δύο αποστολές οι οποίες πήγαν Αμερική και Αυστραλία -δεν συμμετείχα όμως μπορώ να το αναπτύξω αν θες κάποια στιγμή αυτό το θέμα- και μετά συνεχίστηκε η πορεία μου. Η θητεία είναι εκεί μέσα είναι 9 μήνες. Στον 8ο μήνα παίρνουν ουσιαστικά πόστα οι εύζωνες. Οι παλιοί εύζωνες παίρνουν πόστα όπως: το πρώτο είναι του παρατηρητή που είναι ο παρατηρητής που φυλάει στο μνημείο και ο παρατηρητής που φυλάει στο Προεδρικό Μέγαρο τους εύζωνες που κάνουν υπηρεσία. Φυλάει μην τυχόν πάει κάποιος και τους χτυπήσει και να δίνει σχετικές πληροφορίες για ποιο λόγο είναι οι εύζωνες εκεί και ούτω καθεξής. Άλλο πόστο είναι ότι υπάρχει εκπαίδευση, ο εκπαιδευτής. Ουσιαστικά όλο αυτό που γίνεται όλα αυτά τα χρόνια είναι από εύζωνα σε εύζωνα, δεν ανακατεύονται οι λοχαγοί, οι ανώτεροι, είναι μόνο από φαντάρο σε φαντάρο και γίνεσαι εκπαιδευτής ανάλογα την υπηρεσία σου ουσιαστικά. Αν κάνεις πολύ καλή υπηρεσία γίνεσαι εκπαιδευτής, μετά πάει ο παρατηρητής, μετά ο δεκανέας που συνεχίζεις να φοράς την ευζωνική στολή, απλά είσαι αυτό το άτομο που πάει τους άλλους δύο στο μνημείο ή στο Προεδρικό αντίστοιχα και μετά υπάρχουν και κάποια άλλα πόστα που είναι μέσα στο στρατόπεδο τα οποία δεν τα θυμάμαι ακριβώς απλά κάναμε και αυτά, βοηθούν λίγο μέσα τους ανωτέρους σε άλλες εργασίες και γενικότερα πόστα μέσα στρατόπεδο, δεν βγαίνεις από το στρατόπεδο.

Να επιστρέψουμε λίγο στην εκπαίδευση που κάνετε για να προετοιμαστείτε να μείνετε ακίνητοι στο μνημείο; Μίλησες πριν για προβλήματα. Τι προβλήματα μπορούν να προκύψουν και να πρέπει να παραιτηθεί ή να φύγει ένας υποψήφιος εύζωνας;

Από τα άτομα που συναναστράφηκα εκεί μέσα ήτανε 2-3 που είχαν φύγει με ψυχολογικά προβλήματα, δηλαδή μία γελούσαν μία έκλαιγαν, δεν ήξερα τι ήθελαν οπότε φοβήθηκαν όλο αυτό το παραμύθι, να το πω έτσι. Ουσιαστικά γίνονται όλα αυτά για να γίνεις πιο σκληρός και μερικοί δε το αντέχουν οπότε και έφυγαν. Άλλα προβλήματα είναι πρόβλημα στο γόνατο όπως είχα βγάλει και εγώ, ουσιαστικά την τρίτη μέρα έβγαλα πρόβλημα στο γόνατο, και για τις επόμενες 2-3 μέρες πονούσα πάρα πολύ, απλά δεν το έλεγα για να μείνω γιατί αν πεις ότι έχεις κάποιο πρόβλημα, δεν θέλουν περαιτέρω ζόρι πάνω στο πρόβλημά σου, οπότε σε διώχνουν κατευθείαν. Προβλήματα στα γόνατα, προβλήματα στους όρχεις. Πολλά παιδιά είχαν βγάλει κήλη, κιρσοκήλη λεγόταν -δεν ξέρω ακριβώς τι είναι- απλά από την ακινησία μαζεύει κάποιο υγρό, αν έχω καταλάβει καλά, οπότε και αρκετά παιδιά είχαν κάνει διάγνωση και είχαν φύγει. Οπότε 60 άτομα με διάφορα προβλήματα φύγανε, ή κάποια άλλα που δεν το θέλησαν. Κυρίως αυτοί είναι οι λόγοι που μπορεί να παρατήσει την εκπαίδευση ή ο φόβος ή κάποιο σωματικό πρόβλημα.

Σε τεστάρουν με κάποιο τρόπο για να μένει το πρόσωπό σου σοβαρό;

Ναι ουσιαστικά, κατά τη διάρκεια της ακινησίας, πρώτον όταν είχε καλό καιρό, μας έβαζαν να κοιτάμε τον ήλιο και προσπαθούσαμε να μην κλείνουμε τα μάτια. Τις πρώτες φορές δάκρυζαν τα μάτια αλλά μετά συνήθιζαν στον ήλιο. Υπήρχαν πολλές φορές που κοιτούσαμε τον ήλιο και πάνω στο μισάωρο -επειδή μπήκα σχετικά με καλό καιρό αρχές Δεκέμβρη, είχε ήλιο τότε- μύριζα στα ρούχα τα στρατιωτικά μου το μαλακτικό, καιγόταν ουσιαστικά και το μύριζα. Μύριζε φρεσκάδα από τον ήλιο που είχα καεί ολόκληρος. Τα άλλα τεστ που έκαναν ήταν ότι ερχόντουσαν μας τρομάζουν από πίσω, ερχόντουσαν μπροστά και μας έλεγαν διάφορες χυδαιότητες ή διάφορα άλλα πράγματα μίσους για να δουν πώς θα αντιδράσουμε και όλα αυτά γίνονται για να καταλάβουν αν θα είσαι και στο μνημείο έτσι, μην έρθει κάποιος και σου δείξει κάτι, δεις κάποιον δικό σου άνθρωπο -γιατί έχω γίνει και αυτά- και σηκωθείς και τον πλακώσεις και φύγεις από το μνημείο γιατί πρέπει να είσαι ακίνητος ό,τι και να γίνει. Ή αν σου πετάξουν κάτι να μην κουνηθείς, να μη φοβηθείς οπότε σου δημιουργούν μία αίσθηση ότι... σου πλάθουν ουσιαστικά, σε κάνουν πιο σκληρό ψυχολογικά, τα βάζεις με τον εαυτό σου να δεις τα όριά του οπότε λες «μπορώ κι άλλο, μπορώ κι άλλο, μπορώ κι άλλο». Εγώ ήθελα να τα παρατήσω κάποια στιγμή, απλά σκεφτόμουνα διάφορα συγγενικά μου πρόσωπα που θα έρθουν να με δουν όταν θα γίνουν οπότε λέω «υπομονή, υπομονή, υπομονή». Υπήρξαν στιγμές που δεν άντεχα, είπα «θα φύγω» αλλά κάτι με κρατούσε. Προσπαθούσα, προσπαθούσα και έμεινα μετά από πολύ ζόρι. 

Πώς αντέδρασε η οικογένειά σου όταν το είπες ότι αποφάσισες να μπεις στου εύζωνες;

Μου λέγανε να κάνω αυτό που νομίζω εγώ καλύτερο για μένα. Αν μου ευχαριστούσε, ας το έκανα. Απλά όταν έγινα και μετά με ρωτούσαν πολλές ερωτήσεις τύπου «πώς είναι μέσα, πώς περνάς» και όλα τα σχετικά και τους έλεγα ότι είναι όλα εντάξει και τίποτα παραπάνω. Δηλαδή νόμιζαν ότι περνούσα εντάξει, ότι είναι όλα κυλάνε όμορφα, ενώ υπήρχαν στιγμές που βγαίναμε από το στρατόπεδο με πολλά παιδιά ακόμα γεμάτοι μελανιές, ψιλό δάκρυα, μερικές φορές βούρκωνες, γιατί δεν άντεχες άλλο και είναι όλο αυτό το κομμάτι που λες «θα κάνω υπομονή, θα τα βάλω τον εαυτό μου» και ουσιαστικά χτίζεις ψυχική δύναμη. Πιο πολύ είναι η ψυχική δύναμη και μετά πάει η σωματική δύναμη, δηλαδή τα βάζεις πρώτα με τον εαυτό σου και μετά χτίζεις το σώμα που πρέπει να κάνεις γιατί γίνονται ασκήσεις κάθε μέρα οπότε εγώ έχασα μέρα γύρω στα 10 kg, υπήρξαν και άλλοι που έχασαν 40 κιλά, 30, που το ήθελαν πολύ. Και πέρασαν.

Ποια είναι η διαδικασία που μαθαίνεις το βήμα για να καταφέρεις να σηκώσεις τόσο ψηλά το πόδι σου;

Ουσιαστικά μέρα με τη μέρα μέσα σε 40 μέρες σου κάνουν εκπαίδευση κάθε μέρα το πώς να περπατάς, το πώς να βρεις ισορροπία. Αρχικά γίνεται με τις αρβύλες, τα παπούτσια του στρατού, απλά οι εντολές που μας δίνουν είναι τελείως διαφορετικές από του κανονικού στρατού, ουσιαστικά το άγημα όλο έχει διαφορετικούς κανόνες και διαφορετικούς τρόπους εκτελέσεως, όπως την προσοχή και την ανάπαυση την κάνουμε τελείως διαφορετικά από ότι ένας κανονικός φαντάρος. Μετά πάνω στις 20 μέρες, ακόμα φορά φοράμε τα στρατιωτικά μας, δεν παίρνουμε ευζωνικά. Στη μισή εκπαίδευση και μετά όταν κάνουμε εκπαίδευση φοράμε τα τσαρούχια για να συνηθίσουμε τις βίδες που βρίσκονται κάτω από το τσαρούχι, γιατί δεν πατάμε κατευθείαν πάνω στο έδαφος, πατάμε πάνω στις βίδες που γλιστράνε πάρα πολύ όταν έρχονται σε επαφή με τσιμέντα, με πίσσα για αυτό και υπάρχει και ο τσαρουχόδρομος που βγαίνει από την πύλη της Προεδρικής Φρουράς και ακολουθάει και πάει μέχρι λίγο πριν το μνημείο, πριν ξεκινήσουν τα μάρμαρα, που υπάρχει ένας ειδικός τσαρουχόδρομος που πατάς με το τσαρούχι και δεν γλιστράει. Είναι ειδικά φτιαγμένος για αυτά τα τσαρούχια. Αυτό, τι άλλο...

Πώς ένιωσες την πρώτη φορά που βγήκες στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη;

To πρώτο βράδυ όλα τα παιδιά όπως και εμένα μας μείωναν για να δούμε αν θα αντέξουμε, να δούνε οι ίδιοι δηλαδή οι εκπαιδευτές. Μας έλεγαν ότι θα μας διώξουν, ότι δεν κάνουμε για τίποτα και πάρα πάρα πολλά αλλά. Εγώ νόμιζα ότι... με το που ανέβηκα στο μνημείο ανατρίχιασα φουλ γιατί υπάρχει πολύ… μας λένε πάρα πολλά, μας κάνουν και μία μικρή πλύση εγκεφάλου με τους νεκρούς του πολέμου, με όλο τον Άγνωστο Στρατιώτη και τον σεβασμό για την Ελλάδα και όλα αυτά. Δεν υπάρχουν εθνικιστές, είναι διαφορετικό κομμάτι. Τα λένε όλα με τον ωραίο τρόπο, και όχι... ανά πάσα στιγμή μπορείς να φύγεις αν δεν συμφωνείς με κάτι. Ουσιαστικά με το που βγήκα για την πρώτη μου υπηρεσία με κυριάρχησε πρώτα απ’ όλα ο φόβος και έτρεμαν τα πόδια μου και δεν μπορούσα να πατήσω στα πόδια πάνω δηλαδή μία αίσθηση απαίσια. Απλά ένιωθα και πολύ περήφανος όταν ανέβηκα πάνω στο μνημείο και αντίκρισα όλα αυτά που μας έλεγαν ότι «θα ανέβετε πάνω στο μνημείο, θα είναι πρώτη φορά» [00:20:00]τα έζησα και εγώ και κάναμε τα πρώτα βήματα. Τα πρώτα βράδια είναι λίγο δύσκολα γιατί πρέπει και τη μέρα στην εκπαίδευση αλλά και το βράδυ στο μνημείο. Πάνω στις 40 μέρες είτε είσαι έτοιμος είτε δεν είσαι έτοιμος, σε βγάζουν στο μνημείο από τις 12:00 το βράδυ μέχρι τις 6:00 το πρωί. Χωριζόμαστε σε ζευγάρια στις 20 μέρες και από τις 20 μέρες και μετά πρέπει να βρουν κάποιο άτομο ίδιο με μένα, στο χρώμα μαλλιών, στο χρώμα του προσώπου, στο ύψος, να μας ταιριάξουν, να μας κάνουν ζευγάρι και έτσι βγαίνουμε το πρώτο βράδυ μετά από 40 μέρες. Βγαίνουμε μαζί, κάνουμε εκπαίδευση μέσα, απλά και στις 40 μέρες κανένας δεν είναι έτοιμος και όλα τα βλέπεις, με τον κόσμο, τα βλέπεις όλα πάνω στο δρόμο όλα, δηλαδή πρώτη φορά γίνονται όλα με τον κόσμο. Δεν υπάρχει ότι δεν θα σε δει κόσμος, θα το κάνεις πρόβα και θα βγεις έτοιμος. Οτιδήποτε κάνεις λάθος θα το καταλάβει ο κόσμος, θα το δει, θα φανεί. Εγώ είχα την τύχη να είμαι με ζευγάρι που ήταν πολύ κατανοητός και ήξερε πόσο πολύ το ήθελα. Παίζει πολύ ρόλο να ξυρίζεσαι μαζί, να ξυπνάτε μαζί, να μιλάτε συνέχεια, να δεις τι χούγια έχει αυτός ο άνθρωπος, την καθημερινότητά του, όλα, τα πάντα. Από την παιδική του ηλικία μέχρι και που μεγάλωσε, μέχρι και που τον γνώρισες. Σε βοηθάει πάρα πολύ όταν βγεις στο μνημείο -δεν ξέρω αν το καταλαβαίνει κάποιος- αλλά βοηθάει πάρα πολύ ώστε όταν γίνει κάποιο λάθος, να μπορείς να το διορθώσεις κατευθείαν επειδή γνωρίζεις τον άλλον πως θα αντιδράσει. Και βγήκαμε στο μνημείο, εκτελέσαμε συνολικά γύρω στις 320 ώρες ακινησίας και ξεκινήσαμε να είμαστε ολόιδιοι πάνω στο μνημείο από το πρώτο βράδυ, που κάναμε κάποια μικρά λάθη, γύρω στις 20 ώρες και μετά δεν κάναμε καθόλου λάθη. Το πρώτο βράδυ ήταν πολύ αγχώδες βράδυ. Δεν κοιμηθήκαμε καθόλου όλοι μέσα, υπήρχαν πολλές φωνές και την επόμενη μέρα αφού βγαίνεις για 3 βράδια 4, μετά από 3-4 μέρες ουσιαστικά, ξεκινάς και γίνεσαι εύζωνας. Γίνεται η απονομή του μπερέ, που παίρνεις το γαλάζιο μπερέ, και γίνεσαι εύζωνας και ανεβαίνεις στο λόχο, γιατί η εκπαίδευση γίνεται υπόγεια, κάτω από τη γη. Ναι. Είναι ουσιαστικά δύο μεγάλα δωμάτια τα οποία έχουν μέσα κρεβάτια, χωράνε το πολύ 60 άτομα και όταν ξεκινάει η εκπαίδευση για 40 μέρες κάθε μέρα πρέπει να βγαίνουμε όλοι οι εύζωνας να μένουμε κάπου έξω. Εγώ είχα μία φίλη μου που έμενα έξω, είχα δηλώσει δηλαδή το όνομα της φίλης μου, δηλώνεις το όνομα σε όποιον θα μείνεις. Το βασικό είναι ότι πρέπει να έχεις κάποιο συγγενή. Σε εμάς έστω και ένα φίλο να έχεις, μπορείς να μείνεις γιατί δεν χωράει όλα τα άτομα γιατί έχει μόνο 60 κλίνες μέσα. Αυτό είναι στο υπόγειο κάτω, έχει λίγο φως από πάνω, και κοιμάσαι μέσα όλη μέρα, όλο το βράδυ ουσιαστικά, η εκπαίδευση γίνεται μέσα εκεί στο υπόγειο και όταν είναι να κάνουμε κάποια ακινησία, επειδή δε χωράμε όλοι μέσα στο υπόγειο, πάμε πάνω στο λόχο των Ευζώνων και κάνουμε την υπόλοιπη εκπαίδευση. Αλλά για 40 μέρες είμαστε εκεί μέσα και όταν περάσεις την εκπαίδευση, από το υπόγειο πας στο ισόγειο που είναι στο ύψος του Εθνικού Κήπου, κανονικά.

Υπάρχει κάποια υπηρεσία στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη που είναι η πιο σημαντική μέσα στην ημέρα; Ή που θα περάσει παραπάνω κόσμος ίσως;

Ουσιαστικά, όταν υπηρέτησα εγώ, είχε τον περισσότερο κόσμο κατά τη διάρκεια του Ιουνίου με τον Αύγουστο επειδή ήταν οι πιο πολλοί τουρίστες, αλλά και τις Κυριακές στις οποίες Κυριακές γίνεται η επίσημη αλλαγή. Πηγαίνει ο λόχος, ο μισός λόχος, έξω, πάει με βήματα παρελάσεως μέχρι το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη και γίνεται μία διαφορετική αλλαγή. Τις Κυριακές γίνεται η μεγάλη αλλαγή στην οποία είναι αφιερωμένη στους νεκρούς και για αυτό κάθε Κυριακή οι εύζωνες φοράνε τα λευκά που λέμε, γιατί είναι πέντε διαφορετικές στολές. Την Κυριακή φοράμε πάντα λευκά, είναι η στολή λευκή η παραδοσιακή ουσιαστικά, έτσι όπως ξεκίνησε και στην Προεδρική Φρουρά το 1868 και είναι η στολή με τις πιέτες, τις 400 πιέτες όσα και τα χρόνια σκλαβιάς της τουρκοκρατίας και αποδίδουμε φόρους τιμής κάθε Κυριακή με τη μεγάλη αλλαγή. Είναι μία διαφορετική αλλαγή από την κανονική, ένα ζευγάρι βγαίνει από όλο το άγημα που είναι στημένο στο μνημείο και κάνει τη μεγάλη αλλαγή με το ζευγάρι που είναι πάνω στο μνημείο. Τον περισσότερο κόσμο τον έχει κάθε Κυριακή, πολλοί Έλληνες κατά την περίοδο του χειμώνα που παρακολουθούσαν την αλλαγή και μετά το καλοκαίρι που έχουμε πολλούς τουρίστες. Η πρώτη μου φορά που ανέβηκα που πήγα να κάνω αλλαγή εύζωνας και μπήκαμε κανονικά με τα ευζωνικά στη μνημείο, στις 10 μου ώρες που πήρα τον μπερέ, ήταν με 400 περίπου άτομα. Ανεβήκαμε την πρώτη φορά με το ζευγάρι μου. Εγώ όλη την αλλαγή την πρώτη με το που ανεβήκαμε πάνω στο μνημείο, επειδή είχε τόσο κόσμο πίσω και είχα μεγάλο τρακ, τα έβλεπα όλα μαύρα και λίγο άσπρο κάτω που έκανα τα βήματα γιατί το σώμα σου πάει μηχανικά, δεν τα σκέφτεσαι τα βήματα. Τα έχεις κάνει τόσες πολλές φορές που πάει μόνο το σώμα. Και εγώ δεν σκεφτόμουνα κάτι, έβλεπα μαύρο και πήγαινε μόνο το σώμα και την πρώτη μου υπηρεσία την έκανα Κυριακή. Ήμασταν από τα πρώτα ζευγάρια που κάναμε τη υπηρεσία Κυριακή και πρώτοι στη σειρά μου γιατί ήμασταν από τα καλύτερα ζευγάρια τα οποία εκτελούσαν σωστά την υπηρεσία και μας έβγαλαν σαν κανονικούς εύζωνες ημέρα πλέον μετά την εκπαίδευση.

Άρα οι αρχάριοι ξεκινάνε με τη νυχτερινή σκοπιά-υπηρεσία-

Που είναι 12:00 το βράδυ με 6:00 το πρωί οπότε δεν είναι πολύς κόσμος.

Δηλαδή είναι 6ωρες οι υπηρεσίες;

Eίναι 6ώρες αλλά κάθε ώρα αλλάζει και ζευγάρι. Δηλαδή κάθε μέρα 12:00 με 6:00 το πρωί, κάθε μία ώρα είναι ένα διαφορετικό ζευγάρι. Το επόμενο βράδυ πάλι το ίδιο. Στην εκπαίδευση μαζί με τις ακινησίες και την εκπαίδευση που κάνουμε μας δίνουν και ένα χαρτί το οποίο λέει τα βήματα του μνημείου. Είναι δηλαδή κάπου στα 147 βήματα όλα μαζί, που είναι συγκεκριμένα βήματα. Είναι το ανέβασμα που λέμε, που ανεβαίνουν οι εύζωνες στο μνημείο, η ώρα της αλλαγής κάποια βήματα και τα βήματα που κάνουμε όταν κατεβαίνουμε από το μνημείο, συν τα βήματα που κάνουμε στο ημίωρο που κάνουμε κάποια βήματα προς τιμήν των νεκρών. Ουσιαστικά μας δίνουν αυτό το χαρτί και για να εκπαιδεύσουν να μείνουμε άυπνοι, γιατί όταν ξεκινάει η θητεία σου κοιμάσαι το πολύ 3 ώρες τη μέρα, για να μείνουμε άυπνοι μας λένε «αυτή την υπηρεσία την θέλουμε 10 φορές γραμμένη με το χέρι». Ουσιαστικά για να σου δώσω να καταλάβεις, η μία φορά που θα τη γράψεις είναι γύρω στη μισή ώρα η υπηρεσία, όπου οι 10 φορές μπορεί να μην κοιμόσουνα όλο το βράδυ. Αυτό ήταν που με έκανε να μην κοιμάμαι καθόλου και συνήθισα στην αϋπνία για 9 μήνες. Κοιμόμουν ένα 8ωρο όταν έβγαινα από το στρατόπεδο τις ημέρες που μπορούσα να βγω και ένα 3ωρο, 4ωρο όταν ήμουνα μέσα και εκτελούσαμε τις υπηρεσίες.

Δηλαδή σε μια μέρα πόσα ζευγάρια θα περάσουν από το μνημείο;

Η υπηρεσία είναι 24ωρη, ουσιαστικά είναι 12 ζευγάρια και η υπηρεσία έχει ως εξής. Βγαίνουν κάθε 12:00 το μεσημέρι οι υπηρεσίες που λέει ποια ζευγάρια θα κάνουν ποιες ώρες. Και ουσιαστικά είναι μία ώρα ανά 6 ώρες για το κάθε ζευγάρι και έχουμε δηλαδή το 1-7, 2-8, 3-9 και τι σημαίνει αυτό, είναι 1:00 το μεσημέρι, 7:00 το απόγευμα, 1:00 το βράδυ, 7:00 το πρωί. Είναι 4 ώρες στο 24ωρο η ακινησία. Απλά δεν είναι μόνο ότι βγαίνω και κάνω την υπηρεσία, είναι κάποια προετοιμασία πίσω από όλο αυτό. Όταν δηλαδή θα έχω το 1-7, είναι 1:00 με 2:00 το μεσημέρι. Για να βγω στις 1:00 υπηρεσία, θα πρέπει να ξυπνήσω ή να σηκωθώ 11:30 το πρωί, στις 11:30 θα ξεκινήσω να πάω μαζί με το ζευγάρι μου τουαλέτα, να πλύνω τα δόντια μου, να ξυριστώ, κόντρα πάντα ξύρισμα, για σε ελέγχουν με το χέρι αν βρουν τρίχα τρως κάποια ποινή, πρέπει να είσαι γυαλισμένος φουλ, και αφού ξυριστείς και είσαι έτοιμος, θα πάει 11:45. θα πρέπει 11:45 να ξεκινήσω να ντύνομαι. Το ντύσιμο είναι γύρω στη μισή ώρα γιατί ο ντουλαμάς έχει κάποια κουμπιά πάνω τα οποία γυαλίζονται πριν από κάθε υπηρεσία. Μέχρι να γυαλίσεις όλα τα κουμπιά, που είναι γύρω στα 28 κουμπιά, θέλει δηλαδή συγκεκριμένη δεξιοτεχνία που μας δείχνουν στην εκπαίδευση, γυαλίζεις τα κουμπιά, ντύνεσαι, βάζεις κάλτσες και βγαίνεις για υπηρεσία στις 12:40. 12:40 ουσιαστικά βγαίνεις σε έναν χώρο ειδικό που έχουμε στην Προεδρική Φρουρά, στο οποίο κάθεσαι για 10 λεπτά για να μπεις στο κλίμα του μνημείου, να σοβαρευτείς. 12:40 με 12:50 θα κάνω [00:30:00]10 λεπτά ακινησία και θα με ελέγξει ο παρατηρητής που θα με πάει στο μνημείο. Με τσεκάρει αν είμαι ξυρισμένος, με ελέγχει, τσεκάρει τα κουμπιά. Αν φυσήξει τα κουμπιά και φύγει η θολούρα από τα κουμπιά πριν από τα 10 δεύτερα, σημαίνει ότι τα γυάλισες σωστά. Αν ξεθολώσει το κουμπί μετά από 10 δεύτερα τρως ποινή γιατί δεν ξεκολλάνε εύκολα. Και ξεκινάει η υπηρεσία από τις 12:50, βγαίνουμε στο μνημείο, μέχρι να πάμε στο μνημείο πάει 1:00 το μεσημέρι, όπου και ξεκινάει η υπηρεσία μου. Γίνεται το κατέβασμα από τους άλλους εύζωνες, ανεβαίνω εγώ, παρουσιάζουμε μαζί στο μνημείο, καθόμαστε στις σκοπιές μέχρι τις 1:30 και 1:30 ξεκινάει άλλο ένα δεκάλεπτο το οποίο είναι κάποια συγκεκριμένα βήματα προς τιμήν του Αγνώστου Στρατιώτη όπως η προσοχή που κάνουν που συμβολίζουν τα 400 χρόνια σκλαβιάς, που συμβολίζει το 4 όπως κάνουμε στην συγκεκριμένη προσοχή, ο φόρος τιμής με το όπλο, ουσιαστικά παρουσιάζουμε μπροστά στο μνημείο και κάποια άλλα βήματα τα οποία κάνουμε κατά τη διάρκεια της σκοπιάς που είναι για 10 λεπτά. Παρά 20 θα ξαναστηθούμε κάτω από τη σκοπιά μου και ακριβώς θα έρθει η επόμενη αλλαγή. Πολλές φορές όμως αλλάζει όλο το σύστημα, γιατί αν υπάρξει κάποια πορεία στο κέντρο της Αθήνας, δεν υπάρχει περίπτωση να αλλάξει ακριβώς η αλλαγή. Μπορεί εγώ να χρειαστεί να κάτσω και τη δεύτερη ώρα πάνω στο μνημείο. Είχε συνηθίσει το κορμί μου να κάθεται just μία ώρα τις περισσότερες φορές, ακριβώς μία ώρα, και όταν κάποιες φορές ξεκινούσαν να μουδιάζουν τα πόδια μου, καταλάβαινα ότι κάτι δεν πάει σωστά, γιατί δεν μπορούσα να έχω την ώρα μπροστά μου να δω τι ώρα θα έρθουν. Οπότε με το που ξεκινούσαν και μούδιαζαν τα χέρια μου καταλάβαινα ότι θα κάτσω περισσότερες ώρες.  Ήτανε 2 εμπειρίες οι οποίες έζησα, η μία ήταν με πυρσούς στην οποία ήταν κάποιοι αναρχικοί που κάψανε το σπιτάκι το δικό μου με μολότοφ και πρόλαβε ο παρατηρητής και μας πήγε ακριβώς πάνω από το μνημείο που είναι η είσοδος της Βουλής, η παλιά είσοδος, και ήταν κενό το μνημείο αλλά ευτυχώς δε καήκαμε. Και η δεύτερη ήταν όταν ήρθαν κάποιοι Ιεχωβάδες, δεν γνώριζα τι ακριβώς ήταν, μας πετούσαν αυγά και είχαν το σταυρό του Χριστού, ένα μεγάλο που σταυρώθηκε, και μας έκαναν κάποια επίθεση με αυγά και πάλι μας πήγαν πάνω στο μνημείο. Εμείς δεν κουνηθήκαμε καθόλου, απλά ήρθε ο παρατηρητής και όταν δώσει κάποια εντολή ο παρατηρητής να μας πάρει, μας πιάνει το χέρι να μας πάει πάνω στο μνημείο, τότε κουνιόμαστε, πάνω στη Βουλή. Αλλιώς δεν έχω το δικαίωμα να κουνηθώ μέχρι τότε.

Εσύ πώς ένιωσες όταν είδες δύο φορές να πλησιάζει κάποιος για επίθεση;

Να απειλούμε. Έβλεπα να έρχονται προς το μνημείο, αλλά ήξερα ότι δε θα με κάνουν κάτι. Απλά δεν μπορούσα να έχω εμπιστοσύνη στον καθένα και να εμπιστευτώ ότι δεν θα μου κάνει κάτι κακό. Ήξερα ότι οι περισσότεροι ήθελαν να το κάνουν λόγω της Βουλής. Οι περισσότεροι μπέρδευαν το μνημείο με τη Βουλή, ότι είναι το ίδιο, και ερχόντουσαν και φωνάζαν το όνομα κάθε πρωθυπουργού που ήταν τότε γιατί δεν τους έκανε κάποιο... γιατί δε ζούσαν σωστά, δεν τους έκαναν κάποιο χατίρι, δεν ξέρω τι και τα ακούγαμε εμείς. Ένιωθα πολύ φοβισμένος και μεγάλη απειλή αλλά προλάβαινε ο παρατηρητής και μας έπαιρνε πριν μας κάνουν κακό όπως και με τον πυρσό δηλαδή που δεν καήκαμε και συνεχίστηκε υπηρεσία πάνω με ακινησία και μετά φύγαμε και ήρθε και το επόμενο ζευγάρι όταν είχε ηρεμήσει η κατάσταση. Είχα πετύχει και μία τρίτη φορά που πρόλαβε και μπήκε η αστυνομία μέσα στο μνημείο, δεν μας κάνει κάτι, απλά είχα την υπηρεσία των 3-9 και αντί να φύγω 4 από το μνημείο, έφυγα 6 το απόγευμα γιατί είχαν κλείσει όλους τους δρόμους και δεν μπορούσαμε να φύγουμε από πουθενά και 6:00 το απόγευμα μέσα σε όλο το χάος έκανε ένα δρόμο μεγάλο η αστυνομία, η ΔΙΑΣ συγκεκριμένα, και περάσαμε μέσα από εκείνο το χάος. Ενώ ήταν όλη η πορεία μόλις είδαν τους τσολιάδες όλοι χειροκροτούσαν μετά, ξεχάσανε την πορεία και χειροκροτούσαν εμάς. Εκεί δηλαδή ένιωσα μεγάλη ανατριχίλα και πάλι περηφάνια να το πω γιατί όταν υπηρετείς εκεί μέσα, θέλεις δεν θέλεις νιώθεις πολύ περήφανος.

Δηλαδή το περισσότερο που έχεις κάτσει είναι 6 ώρες;

Το περισσότερο που έχω κάτσει, όχι, είναι 4 ώρες στο Προεδρικό Μέγαρο. Το 6 ώρες από το 3-9 εννοείς;

Ναι, μάλλον-

Από το 3-6 μάλλον, 3 ώρες. Το περισσότερο όχι είναι 4 ώρες στο Προεδρικό Μέγαρο στο οποίο συζητούσαν οι Πρόεδροι και είχα αργήσει κιόλας και καθίσαμε παραπάνω αλλά όλα καλά.

Είχε γίνει κάποια άλλη παρόμοια επίθεση όσο ήσουν εσύ στους εύζωνες;

Κάποιο παρόμοιο σε αστείο είχε γίνει τις Απόκριες που είχαν ντυθεί κάποιοι τσολιάδες και ήρθαν μπροστά και φωνάζανε, πολύ αστείο. Κάτι πιο σοβαρό δεν είχε γίνει, όχι. Μόνο αυτό με τους πυρσούς, με το σταυρό και αν είχαν τύχει κι άλλες πορείες πιο απλές τις οποίες μπορούμε να φύγουμε και δεν μας έκαναν κακό, απλά πολλοί άναβαν πυρσούς στο Σύνταγμα και δεν πείραζαν καν το μνημείο, απλά έκαναν στο σιντριβάνι τις πορείες, αλλά παρόλο που είχε αστυνόμευση μπορούσαμε και περνούσαμε και δεν μας έκαναν, μας χαιρετούσαν κιόλας, δεν μας έκαναν κάτι να μας σταματήσουν. Αυτό.

Θυμάσαι καμιά υπηρεσία στην οποία εσύ ή το ζευγάρι σου δυσκολευτήκατε;

Δυσκολευτήκαμε γενικότερα σε πολλές υπηρεσίες γιατί το ζευγάρι μου είχε θέμα με τον ήλιο και επειδή ήταν η μητέρα του από Ρωσία και είχε πάρει το δέρμα το λευκό, αν δεν έβαζε αντηλιακό δεν μπορούσε να βγει στην υπηρεσία γιατί είχε ήλιο με δόντια, έκαιγε ο ήλιος αλλά είχε και κρύο το Δεκέμβρη. Όταν δεν έβαζε αντηλιακό καιγόταν πάρα πολύ οπότε πολλές φορές δυσκολευόμασταν να κάνουμε και τα βήματα γιατί δεν μπορούσε να συγχρονιστεί μαζί μου. Συγχρονιζόταν βέβαια αλλά με πολύ δυσκολία γιατί πονούσε και όλες τις φορές που βγήκα με το ζευγάρι μου, επειδή είχε θέμα στη μύτη του, έβαζε κάθε φορά ορό στη μύτη για να ανοίξει η μύτη του επειδή αναπνέουμε μόνο τη μύτη. Δεν επιτρέπεται να αναπνέεις από το στόμα οτιδήποτε και να γίνει, μόνο από τη μύτη αναπνέουμε πάνω στην υπηρεσία. Κάτι άλλο.

Σε ποιο-

Δυσκολίες άλλες στην υπηρεσία ήταν, επειδή ξεκίνησα τις υπηρεσίες αρχές Γενάρη και ήτανε μετά από χρόνια είχε χιονίσει στο Σύνταγμα και μας έβαζαν την κάπα. Εκεί όταν χιονίζει δεν κάνεις βήματα, κάνεις μόνο ακινησία. Σε στήνουν κατευθείαν κάτω από το σπιτάκι και κάνεις μονόωρη υπηρεσία με την κάπα. Η κάπα είναι ένα χοντρό μεγάλο ύφασμα που είχαν και παλιά στους πολέμους, ζυγίζει κάπου στα 12 κιλά και στη βάζουν πάνω στους ώμους και ζεσταίνεσαι το χειμώνα στην ακινησία, είναι πολύ βαριά. Mία πολύ ωραία εμπειρία αλλά και πάρα πολύ κρύο γιατί όσο ο χοντρός και να είναι ο ντουλαμάς ο χειμερινός, δεν κρατούσε ουσιαστικά πολλή ζέστη γιατί άμα έχει και μείον δηλαδή… και εκεί είχαμε δυσκολευτεί αρκετά με τα χιόνια και πολύ δύσκολα ακόμα είναι και υπηρεσίες που έκανα μέσα στον Ιούλιο οι οποίες γενικά στην Αθήνα είχε 38-39 βαθμούς και πάνω στα μάρμαρα επειδή αντανακλούσε ο ήλιος είχε γύρω στους... 51 βαθμούς είχε μία μέρα και πολλή ζαλούρα, δε μπορούσα να αναπνεύσω καλά, αλλά έπρεπε να κάτσεις ακίνητος. Κάθε υπηρεσία έλεγες «δεν ξέρω αν θα γυρίσω, αλλά θα την κάνω». Για τους ντολμάδες που δεν είπα πιο πριν, έχουμε 5 ντουλαμάδες και τώρα γίνονται και περισσότεροι. Αυτός που πρόλαβα εγώ είναι ο χειμερινός ο Μακεδονικός που είναι μπλε, ζυγίζει 8-9 κιλά και είναι αυτός ο ντουλαμάς που πολεμούσαν τους χειμώνες. Τον καλοκαιρινό τον ντουλαμά που τον φοράμε από Μάιο μέχρι Σεπτέμβριο και ουσιαστικά Σεπτέμβριο με Μάιο φοράμε το χειμερινό. Και Μάιο Σεπτέμβριο φοράμε το καλοκαιρινό. Ο καλοκαιρινός είναι πολύ πιο ελαφρύς, δεν ζυγίζει πάρα πολλά κιλά και μπορείς να κάνεις πιο ελεύθερα την υπηρεσία ενώ έχει και καύσωνα, είναι σαν να μη φοράς τίποτα, πολύ ελαφρύς. Παρόλα αυτά τηρούνται οι κάλτσες από κάτω, που είναι κάλτσες από πρόβατο, μάλλινες, φοράς δύο στο κάθε πόδι, για να διαγράψει όλο σου το πόδι, να μη φαίνεται το σχήμα ακριβώς, να το κάνει ομοιόμορφο δηλαδή. Οπότε αυτές δεν τις γλιτώνεις ούτε το καλοκαίρι. Η τρίτη είναι η παραδοσιακή που είπα και πριν, είναι η παραδοσιακή φουστανέλα που φοράμε και στολή που φοράμε σε κάθε αργία και κάθε Κυριακή. Ουσιαστικά η Κυριακή είναι αργία για την Προεδρική Φρουρά- κάθε Κυριακή ή και σε οποιοδήποτε αργία υπάρχει ή γιορτάζει κάποιος Άγιος ή γιορτάζουμε κάποιον πόλεμο ή κάτι πάντα την λευκή στολή, την παραδοσιακή. Η τέταρτη είναι η κρητική η οποία τιμάται κάθε 19 Μαΐου, φοράμε ουσιαστικά... βγαίνουμε πάλι με τα λευκά, με την παραδοσιακή στολή και έρχεται και ένα δεύτερο ζευγάρι ταυτόχρονα πάνω στο μνημείο που φοράει τα κρητικά προς τιμήν της μάχης των Κρητών που είχε γίνει. Πρόλαβα και αυτό και επειδή ήμουν νησιώτης είχαν βάλει σαν ζευγάρι με παραδοσιακή στολή εμένα και οι Κρητικοί άλλο ένα ζευγάρι που ήταν από την [00:40:00]Κρήτη και κάναμε δύο ζευγάρια πάνω στο μνημείο. Μία αξέχαστη εμπειρία με πολλούς Κρητικούς από κάτω, να φωνάζουν, να χορεύουν, να δοξάζουν γιατί οι Κρητικοί είναι πολύ κοντά σε όλο αυτό και όπου και να πάνε και στο μνημείο ήταν δηλαδή μεγάλη τιμή που το έκανα αυτό. Μετά την κρητική φορεσιά είναι και αυτή που πρόλαβα, στις 21 Μαΐου που γίνεται πάλι το ίδιο με τους κρητικούς, ουσιαστικά είναι μια μαύρη στολή που φορούσαν οι Πόντιοι στους πολέμους. Αυτές τις 5 πρόλαβα και τώρα υπάρχουν και άλλες. Η θρακιώτικη υπάρχει και άλλη μία που δεν τις πρόλαβα, είναι δηλαδή σύνολο 7. Αυτές είναι στολές.

Ποια είναι η προετοιμασία για την λευκή στολή;

Ουσιαστικά για τη λευκή στολή ετοιμάζεσαι πάντα με το ζευγάρι σου. Δεν γίνεται να ντυθείς μόνος σου γιατί είναι οι πιέτες οι 400, είναι 200 και 200 οι οποίες ενώνονται με κορδόνια. Φοράς τις κάλτσες και τα τσαρούχια σου -οι κάλτσες είναι οι ίδιες οι άσπρες- υπάρχει μία ζώνη που δένει στην κοιλιά και αυτή η ζώνη είναι που κρατάει τις κάλτσες. Τη δένεις, βάζεις τη ζώνη και τις κάλτσες μόνος σου. Η ζώνη ασπάστου λέγεται αυτή, δένει στην κοιλιά σου και σε κάθε υπηρεσία στη λευκή στολή καταλαβαίνεις το βάρος επειδή είναι πολύ βαριά. Όλο το κάψιμο το τρώει η μέση και η κοιλιά σου. Και βάζεις τις κάλτσες και την ασπάστου τη ζώνη και το ζευγάρι έρχεται από πίσω σου, σου κουμπώνει τις 200 πιέτες και τις άλλες 200 τις κρατάς από μπροστά, τις δένετε μαζί και γίνεται η φουστανέλα που λέμε. Μετά ακολουθεί το πουκάμισο το οποίο βάζεις πάλι με το ζευγάρι σου γιατί είναι πολύ στενό και δένει μέσα από τη από τη φουστανέλα. Συνεχίζεις με το γιλέκο, πάλι σε βοηθάει το ζευγάρι σου με αυτό, φοράς το γιλέκο, είναι η ελληνική σημαία μπροστά που κρέμεται μπροστά από τις πιέτες που σου δένει το ζευγάρι σου από πίσω. Απλά θέλει πολύ καλό δέσιμο επειδή σπάμε πολλές φορές με το πόδι κάτω στη γη και κουνιέται όλη η στολή και πρέπει να δεθούν όλα καλά από δεύτερο άτομο, γι’ αυτό και θες και το ζευγάρι σου κάθε φορά σε αυτή τη στολή. Μετά το γιλέκο ακολουθεί... αυτό. Παίρνεις το όπλο και βγαίνεις. Απλά όλη η διαδικασία για να γίνει αυτή η στολή, να μπει σωστά επειδή πρέπει να τα βάλεις όλα σωστά είναι γύρω στη μιάμιση ώρα η διαδικασία της λευκής στολής. Στην αρχή που φοράς και τη μακεδονική στολή, τη μπλε, την χειμερινή, πάλι μία ώρα με το ζευγάρι που σε βοηθάει να τη βάλεις αν και είναι μονοκόμματη στολή. Απλά είστε μαζί στο γυάλισμα των κουμπιών, σε κάθε δυσκολία που θα αντιμετωπίσεις, να σου ισιώσει τις κάλτσες γιατί μπαίνουν με συγκεκριμένο τρόπο. Μέχρι να μάθεις να ντύνεσαι μόνος σου, ουσιαστικά έχεις τη βοήθεια του ζευγαριού σου. Αυτό... Μετά ουσιαστικά, λίγο πριν τελειώσεις που βγαίνουν τα πόστα, εγώ έγινα παρατηρητής, για να συνεχίσω από πριν. Παρατηρητής έκανα ένα μήνα, μπορώ να πω ότι είναι λίγο πιο ζόρικο από τον εύζωνα γιατί κάθεσαι, είναι 2ωρες υπηρεσίες και αυτά τα 2ωρα γίνονται 3-4 φορές τη μέρα. Όποτε έχεις λίγο περισσότερη ορθοστασία, όχι ακινησία, αλλά εγώ έτυχα πάνω σε καλοκαιρινούς μήνες που ήταν λίγο πιο δύσκολο με τον καύσωνα και είχα πολλά εγκαύματα επειδή έπρεπε να είσαι κάτω από τον ήλιο συνέχεια, να προσέχεις τους εύζωνες, πολλοί τουρίστες που θα έπρεπε να του πεις τι είναι το μνημείο, τι γίνεται, πότε είναι η αλλαγή. Και εκεί ζορίστηκα λίγο αλλά ήταν μία αξέχαστη εμπειρία και αυτό γιατί έχεις επικοινωνία, έρχεσαι σε επαφή με τον κόσμο, βλέπεις τον θαυμασμό του κόσμου που σε θαυμάζει.

Σε ποιο σημείο θα πλησιάσει ο παρατηρητής έναν θεατή; Δηλαδή πόσο κοντά πρέπει να έρθεις στον εύζωνα ώστε να μπει ο παρατηρητής στη μέση; 

Όταν ήμουν εγώ μπορούσες να ανέβεις πάνω, να βγάλεις φωτογραφία με τον εύζωνα αλλά είχε γίνει ένα επεισόδιο μία μέρα, μετά από ένα μήνα που κάναμε τις υπηρεσίες, και απαγόρευσαν μετά από αυτό το επεισόδιο ανεβαίνει ο κόσμος πάνω στο μνημείο και τώρα σε αφήνουν μόνο κάτω τα σκαλιά να βγάλεις φωτογραφία με τον εύζωνα. Αν πας τον ενοχλήσει ή να ανέβεις πάνω στο μνημείο, ο εύζωνας χτυπάει το όπλο και καταλαβαίνει ο παρατηρητής ότι ενοχλείται από αυτό ή ότι δεν επιτρέπεται να ανέβεις πάνω στο μνημείο αν δεν το δει ο παρατηρητής ή το καταλάβει εκείνη την ώρα. Σε πλησιάζει και σου λέει ότι ή θα πρέπει να κατέβεις ή να απομακρυνθείς.

Τι επεισόδιο είχε γίνει;

Είχαν ανέβει πάνω αλλοδαποί από την Αλβανία και κάνανε τη σημαία της Αλβανίας.

Τη σηκώσανε;

-με το χέρι. Όχι, με το χέρι. Mε το χέρι έκαναν σημάδι και ουσιαστικά χλεύαζαν τον εύζωνα και επειδή χλεύαζαν τον εύζωνα και βγήκε φωτογραφία με αυτό, από τότε απαγόρευσαν να κάθονται δίπλα στον εύζωνα λόγω του ότι δεν επιτρέπεται να χλευάζεις. Μετά από λίγο καιρό, μετά από αυτό υπήρξε και το Gay parade που ερχόντουσαν πολλοί και έκαναν επίδειξη μπροστά στους εύζωνες και ήμουνα πάλι σε υπηρεσία με αυτό. Δεν μας ενοχλούσε όλο αυτό που γινόταν στο Σύνταγμα απλά πολλοί χλεύαζαν ή κορόιδευαν ημίγυμνοι με διάφορες στάσεις. Και από τότε ουσιαστικά ήταν που εκείνο το μήνα απαγόρευσαν εντελώς να ανεβαίνεις πάνω στο μνημείο και όταν γίνεται η αλλαγή πάνω στο μνημείο, είναι μία λευκή γραμμή μπροστά από μάρμαρο που σου λένε ότι δεν πρέπει να την περάσεις κατά τη διάρκεια της αλλαγής για να υπάρχει κάποια απόσταση από το μνημείο.

Επίσης, κατά τη διάρκεια του αγήματος, όταν παρελαύνετε στις μεγάλες αλλαγές δεν σταματάτε αν μπει κάποιος στη μέση, σωστά;

Όταν... ακόμα και όταν είμαστε στην απλή αλλαγή που γίνεται κάθε μέρα και ακόμα και στη μεγάλη, όποιος και να περάσει από μπροστά μας δεν σταματάμε. Γι’ αυτό υπάρχει και ο παρατηρητής. Όταν πας στο μνημείο εσύ, έρχεται και ο παρατηρητής μαζί σου και κάθεται στο μνημείο που σε προσέχει και στο δρόμο είναι αυτός που λέει στον κόσμο «ανοίξτε παρακαλώ, να περάσουν οι εύζωνες», δεν σταματάμε ποτέ.

Έχει τύχει ποτέ να πάρετε κάποιον παραμάζωμα όταν ήσουν εσύ σε κάποια αλλαγή;

Πάντα μας καταλαβαίνουν γιατί με τον βηματισμό που πάμε ακουγόμαστε με τα τσαρούχια και καταλαβαίνουν όλοι τι γίνεται και φεύγουνε, κάνουν στην άκρη. Απλά μία φορά μόνο που είχα δώσει κατά λάθος μπουνιά σε κάποιον ήταν επειδή πάμε πάνω-κάτω το χέρι το δεξί, είχαν κάτσει προσοχή αστυνόμοι σε λάθος σημείο, επειδή ήταν πορεία τότε και επειδή εγώ δεν μπορούσα να βγω από το τσαρουχόδρομο, έπρεπε να συνεχίζω ευθεία και δε με είχαν δει επειδή ήμουνα ο πρώτος και όπως ανέβηκε το χέρι μου, χτύπησε όλο το χέρι πάνω στο κράνος του αστυνομικού και έπεσε πίσω, δεν έπεσε κάτω όμως. Απλά δεν με περιμένει και τρόμαξε και η αλήθεια είναι ότι το ευχαριστήθηκα κιόλας λίγο αλλά εντάξει, γιατί δεν μας ακούγανε, είχαμε και τη στολή. Δηλαδή υπήρχαν πολλές στιγμές όταν έβγαινα για υπηρεσία που ένιωθα πως το λένε, δόξα, τιμή δεν ξέρω πως, υπερηφάνεια επειδή μας κοιτούσαν όλοι, μας καμάρωναν. Για αυτό και ήθελα δηλαδή να πάω στην Προεδρική Φρουρά, ήθελα να αξιοποιήσω όλο το χρόνο που θα είμαι στον στρατό. Στο τέλος πήρα συστατική επιστολή την οποία χρησιμοποίησα σε αρκετές δουλειές και με ρώτησαν πολλοί για αυτό γιατί η συστατική επιστολή σου δίνει ένδειξη καλής διαγωγής, οπότε χρησιμεύει και στο βιογραφικό. 

Και στη δουλειά σου συγκεκριμένα επίσης, που χρειάζεται η καλή διαγωγή.

Ναι, εννοείται και ήταν γενικότερα ένα όμορφο ταξίδι. Είχε πολλές δυσκολίες απλά από αυτές τις δυσκολίες μαθαίνεις, όταν τις ξεπερνάς, με τα άτομα που ήσουν μαζί δένεσαι και ακόμα και τώρα μιλάμε όλα αυτά τα άτομα, έχουμε δημιουργήσει μία ομάδα και μιλάμε συχνά. Είμαστε δηλαδή 60 άτομα δεμένα όλα μεταξύ τους γιατί περάσαμε πολλές δυσκολίες ο ένας με τον άλλον. Όταν ανεβαίνεις και γίνεσαι εύζωνας, είναι είναι οι μόνοι που προστατεύεις από τους υπόλοιπους. Δηλαδή δε θες ποτέ να πάθουν κάτι, πάντα τους προστατεύεις, τους βοηθάς, οπότε ήμασταν όλοι μαζί σε όλο αυτό. Τελείωσε πολύ όμορφα αυτό το ταξίδι, ευτυχώς δεν έβγαλα κάποιο πρόβλημα στην πορεία ούτε στο μέλλον. Δύο-τρεις φίλοι μου που μέσα έβγαλαν πρόβλημα, συγκεκριμένα στους όρχεις, κιρσοκήλη, την οποία έκαναν χειρουργείο και την αφαίρεσαν αλλά δόξα τω Θεώ όλα κομπλέ.

Πώς επηρέασε εσένα σας Παναγιώτη όλη αυτή η εμπειρία στο χαρακτήρα σου;

Νομίζω ότι μετά από αυτή την εμπειρία νιώθω πιο προσγειωμένος και από τότε έχω σταματήσει να αγχώνομαι πάρα πολύ γιατί είχα [00:50:00]τόσο άγχος μέσα που είπα μετά από τότε δεν θα ξανά αγχωθώ τόσο υπερβολικά γιατί δεν είχα και άλλη επιλογή. Απλά νομίζω ότι καλλιέργησα την ψυχική μου δύναμη και νιώθω λίγο πιο σκληρός από τότε, δηλαδή τα βλέπω όλα τα πράγματα λίγο πιο σκληρά από ότι θα έπρεπε.

Ποια αντιμετώπιση είχες γυρνώντας Σκιάθο έχοντας τελειώσει τη θητεία σου ως εύζωνας;

Γενικότερα όλοι είχαν ενθουσιαστεί γιατί δεν είχαν πάει πολλά άτομα μέχρι τότε. Έχουμε πάει εγώ και άλλα τρία άτομα, 4 για όλη τη Σκιάθο. Ρωτούσαν πολλοί πώς έγινε όλο αυτό, πώς πήγα, πώς ήταν η εμπειρία μου, συν ότι στη μέση της θητείας μου είχε βγει και ένα άρθρο και είχε εξώφυλλο εμένα, χωρίς εγώ να το είχα καταλάβει γιατί δεν είχα καταλάβει ότι είχε έρθει κάποιος επειδή κάθε μέρα είναι πολλές οι κάμερες και είχε βγει ένα άρθρο στη μέση της θητείας μου που έλεγε «Στα τσαρούχια των Ευζώνων για μία μέρα» και είχε εμένα εξώφυλλο και με ρωτούσαν πολλοί πως το αντιμετώπισα, πώς το έζησα όλο αυτό, με θαυμασμό πάντα. Είναι πολύ όμορφο το συναίσθημα. 

Είναι κάποια συγκεκριμένη εμπειρία που σου έχει μείνει, κάποια ανάμνηση έντονη;

Στην προεδρική φρουρά;

Ναι.

Έντονη ανάμνηση μπορώ να θυμηθώ τώρα μία του Πάσχα η οποία ενώ γενικότερα ήμασταν 1-2 μέρες μέσα στρατόπεδο που κάναμε τις υπηρεσίες συνεχόμενα και μία μέρα έξω που μας άφηνε να βγούμε και να ξαναμπούμε την επόμενη, όταν έχει έρθει το Πάσχα επειδή χωριζόμαστε σε γκρουπ που λέμε μέσα, είχαμε κάνει για 15 μέρες κάθε μέρα υπηρεσία αλλά όχι με τον κανονικό τον ντουλαμά, είχαμε κάνει με την παραδοσιακή φορεσιά που θέλει μιάμιση ώρα να ντυθείς. Οπότε μου έχει μείνει πολύ εκείνη η κούραση που κάναμε για 2 συνεχόμενες εβδομάδες χωρίς να κάνουμε κάποια αλλαγή, απλά έπρεπε να προσέχουμε την παραδοσιακή στολή γιατί είναι πολύ πιο δύσκολο να ντυθείς και να γδυθείς και για δύο εβδομάδες κάναμε αυτό το πράγμα μόνο, δεν κάναμε τίποτα άλλο. Εκεί δηλαδή νόμιζα ότι σίγουρα που στο τέλος ένιωθα πολύ άρρωστος, με πυρετό, έκαιγα όλη μέρα, δεν μπορούσα να συγκεντρωθώ στην υπηρεσία, γιατί είχαμε εξαντληθεί. Νομίζω εκεί ήταν το πιο βάναυσο που ήταν για 2 εβδομάδες συνεχόμενες κάθε μέρα υπηρεσία επί 4 φορές τη μέρα. Εκεί είναι που πιέστηκα περισσότερο.

Επιστρέφοντας λίγο στην παραδοσιακή στολή και στις πιέτες, αυτό είναι κάτι που… την καθαρίζετε, την πλένετε, εσείς την ετοιμάζετε;

Επειδή όλες οι στολές στην Προεδρική Φρουρά είναι χειροποίητες και κάνουν γύρω στους 10 με 12 μήνες να τις παρασκευάσουν μέσα, όσοι εύζωνες κόβονται στην εκπαίδευση μπορούν αν θέλουν οικειοθελώς, αν δεν φύγουν για παραμεθόριο, να μείνουν στην Προεδρική Φρουρά ως απλοί φαντάροι και να μείνουν στα πλυντήρια, στο εστιατόριο, να κάνουμε δηλαδή δουλειές του στρατοπέδου. Όλα τα πλυσίματα γίνονται από φαντάρους σε πλυντήρια κάτω μέσα στο στρατόπεδο και ουσιαστικά υπάρχουν κάποιες συγκεκριμένες μέρες που πάμε για, όπως όλες οι στολές, π.χ. κάθε Δευτέρα πάνε μόνο τα τσαρούχια, κάθε Τρίτη πάμε μόνο τις πιέτες, οι οποίες αυτές οι πιέτες είναι γραμμένες από μέσα με το όνομά σου, τις πας στα πλυντήρια και όταν είναι έτοιμες βρεγμένες πρέπει να πας να τις πάρεις, ο καθένας τη δικιά του και να τις στρώσει εκείνη την ώρα γιατί όσο είναι μούσκεμα όλο το ύφασμα τότε στρώνεται και καλύτερα η κάθε πιέτα. Ουσιαστικά την κάθε πιέτα την στρώνουμε με το χέρι μία-μία εμείς μέχρι να φτάσουμε τις 400, δηλαδή 200 τη μία πλευρά, 200 από την άλλη, ουσιαστικά έχουμε βοήθεια και λίγο νερό και τη σιδερώνουμε τα χέρια μόνοι μας. Υπάρχει κάθε Παρασκευή έλεγχος για όλες οι στολές ουσιαστικά μετά το τρέξιμο που θα κάνουμε στον Εθνικό Κήπο, για όλη τη θητεία που το κάνουμε αυτό, υπάρχει δίωρη επιθεώρηση που βλέπει όλες οι στολές αν είναι όπως πρέπει.

Ουσιαστικά πλένονται κάθε εβδομάδα οι στολές;

Μετά από κάθε κυριακάτικη παράταξη που βγαίνουμε και από την Ακρόπολη που πάμε, κατευθείαν τη Δευτέρα πάνε στα πλυντήρια και είναι έτοιμες μετά από δύο μέρες, ανάλογα και πόσα άτομα θα υπηρετούν. Εμείς ήμασταν γύρω, μαζί με τις άλλες σειρές, στα 110 άτομα που πάλι ήταν πολύ λίγα για να φτάσουν οι μέρες και άλλες φορές που ήταν και 80 άτομα 70 πολύ πιο λίγα, οπότε έβγαιναν πιο γρήγορα οι στολές. Αλλά πάντα υπάρχει και τσαρουχοποιια μέσα, υπάρχει και ράφτης που τα ράβει όλα, τα διορθώνει. Υπάρχει δηλαδή μεγάλο προσωπικό που περιποιείται μόνο στολές.

Τα τσαρούχια τι διαδικασία συντήρησης περνούν;

Για τα τσαρούχια υπάρχει ένα ειδικό υγρό που αγοράζουμε εμείς απ’ έξω και τα γυαλίζουμε πριν βγούμε για την υπηρεσία, πρέπει να είναι πάντα γυαλισμένα και καθ' όλη την υπηρεσία αν φύγει κάποιο καρφί από κάτω, μετά από κάθε υπηρεσία ελέγχουμε ώστε όταν λείπει κάτι, πάει τσαρουχοποιία κατευθείαν. Ο τσαγκάρης εκεί ο τσαρουχοποιός ελέγχει αν είναι στη θέση της η φούντα, αν είναι δεμένο το τσαρούχι και δεν έχει λυθεί γιατί είναι όλο στο χέρι, όλo είναι χειροποίητο το τσαρούχι και γίνεται έλεγχος κάθε φορά μετά από κάθε υπηρεσία αν λείπει κάποιο καρφί και αν είναι στη θέση της η φούντα. Αυτός είναι ουσιαστικά ο μεγάλος έλεγχος, επειδή ελέγχεται τακτικά δεν χρειάζεται να πηγαίνει μία φορά τη βδομάδα το τσαρούχι, πηγαίνει κάθε μέρα μετά από υπηρεσία, το ελέγχεις αν έχει κάτι το πας κατευθείαν στον τσαρουχοποιό. Αυτή είναι η συντήρηση που έχει.

Ποιος είναι ο λόγος των καρφιών;

Τα καρφιά υπάρχουν κάτω από τα τσαρούχια και είναι και συγκεκριμένος ο βηματισμός για να κάνουμε τα βήματα που κάνουμε, τα στυλ αλόγου είναι αυτά, ουσιαστικά είναι κάποια βήματα που συμβολίζουν όπως έτρεχαν παλιά οι εύζωνες στον πόλεμο και τα καρφιά υπάρχουν από κάτω για να ακούν οι νεκροί -λέει η ιστορία- για να ακούν οι νεκροί από κάτω ότι ακόμα υπάρχουμε και πηγαίνουμε στο μνημείο για να σας τιμήσουμε. Για να ακουγόμαστε, γι’ αυτό υπάρχουν τα καρφιά. Και όντως όταν έκανα υπηρεσία μετά τις 12:00 το βράδυ που ήταν όλη η Αθήνα ήσυχη, τρία άτομα μόνο που ήμασταν, άκουγες σε όλη τη Λεωφόρο το βήμα μας, πολύ δυνατό βήμα. Και πόσο μάλλον στην κυριακάτικη παράταξη που πηγαίναμε για το μνημείο, παρόλο που όλη η Αθήνα ήταν στο πόδι... τώρα σκέψου 48 άτομα, δηλαδή τα τσαρούχια υπερβαίνουν τα 80, πόσο ακούγεται σε όλη τη Λεωφόρο ένας βηματισμός από τα 48 άτομα. Είναι 2 διμοιρίες που κάνουν το ίδιο βήμα. Και αυτό. Άλλο για τη συντήρηση... το φάριο.

Το φάριο τι είναι;

Το φάριο είναι το καπέλο που φοράμε, το κόκκινο. Είναι από τσόχα και όταν βρέχει δεν βγαίνουμε, δεν πηγαίνουμε με τα πόδια, μας πηγαίνει αμάξι, γιατί όταν βραχεί το φάριο, ξεβάφει η τσόχα αυτή και είναι κόκκινο για το αίμα που έπεσε στον πόλεμο και υπάρχει και ένα μεγάλο, θύσανος λέγεται, στο δεξί μάτι που είναι και πέφτει μέχρι τον ώμο και πιο κάτω, όπου ξεκινάει από το μάτι και συμβολίζει τα δάκρυα που χύθηκαν από όλες αυτές τις απώλειες προς τιμή των γονιών και όλων εκείνων συγγενών που έχασαν τα παιδιά τους στον πόλεμο.

Από όλους του συμβολισμούς που έχουν οι στολές, ο βηματισμός ποιος σου έχει μείνει εσένα περισσότερο στο μυαλό;

Μου έχει μείνει πάρα πολύ το βήμα γιατί οποιαδήποτε και να ήταν η ώρα, μας έλεγαν να βαράμε δυνατά το πόδι στη γη και όλα αυτό με τους νεκρούς που μας έλεγαν, ότι τα βαράμε στη γη και πηγαίνουμε προς το μνημείο και ανεβαίνουμε στο μνημείο μετά... πριν από κάθε υπηρεσία όταν το ζούσα όλο αυτό πάντα ανατρίχιαζα με αυτό το θέμα γιατί κάθε μέρα κάναμε προς τιμή του Αγνώστου Στρατιώτη, κάθε μέρα ήταν στο μυαλό μου οι πόλεμοι, πώς το έζησαν, εμείς είμαστε εδώ. Αυτό μου έχει μείνει πιο πολύ, ο βηματισμός. Και που έχουν μείνει ακόμα σημάδια στα πόδια μου από τα τσαρούχια, γιατί είναι πολύ σφιχτά και το κάθε τσαρούχι ζυγίζει 1.5 κιλό, 3 κιλά στο σύνολο και τα δύο. Βέβαια σε βοηθάει λίγο περισσότερο να περπατάς, απλά επειδή είναι πάνω τα καρφιά και είναι και βαρύ, το κάνουν ακόμα πιο βαρύ ακόμα τα καρφιά. Αυτό...

Όσο βρισκόσουν μέσα, πώς ήταν η κοινωνική σου ζωή βγαίνοντας σε κάποια άδεια και το να βρίσκεσαι και πάλι στον “κανονικό” κόσμο;

Γενικότερα όσο ήμουν μέσα οι άδειες που πήρα ήταν μόνο15 μέρες, δεν πήρα παραπάνω για να φύγω εγώ. Όταν βγαίναμε από [01:00:00]το στρατόπεδο το βλέπαμε κατευθείαν σαν ξεκούραση. Να πάμε σπίτι να κοιμηθούμε όσο περισσότερο μπορούμε για να ξεκουραστούμε, γιατί μέσα δεν κοιμάσαι καθόλου. Παρόλο που οι περισσότεροι νομίζουν ότι επειδή είναι στο κέντρο της Αθήνας το στρατόπεδο, ότι υπάρχει ο κόσμος και αυτά και ότι ξεφεύγεις λίγο, ήτανε χειρότερα γιατί έβλεπες όλο τον κόσμο να περνάει καλά, να έχει την καθημερινότητά του και εμείς είχαμε όλο αυτό το βάρος μέσα μας, ειδικά στην εκπαίδευση αλλά και κατά τη διάρκεια της ευζωνικής θητείας. Δεν μπορούσα να ηρεμήσω, οπότε εγώ συγκεκριμένα πήγαινα με το που έβγαινα, με το που είχα βγει σε άδεια, κατευθείαν σπίτι να περάσω λίγο χρόνο σπίτι, να ηρεμήσω μόνος μου. Δεν έβγαινα καθόλου στο κέντρο, δεν το μπορούσα όλο αυτό. Περνούσα δηλαδή και... ήμουν πολύ κουρασμένος όταν έβγαινα. Οπότε αυτές οι 15 μέρες που πήρα ήμουν στην Αθήνα στο σπίτι γενικότερα και δεν τις πήρα μαζί, τις πήρα ξεχωριστά, απλά πάλι στο σπίτι τις περνούσα, δεν έβγαινα καθόλου έξω. Αλλά όταν τελείωσα και κατά τη διάρκεια που μπορεί να έβγαινα για κάποιο καφέ μετά από υπηρεσία και έλεγα ότι ήμουν από την Προεδρική Φρουρά και όλα αυτά τα συναφή, οι περισσότεροι με αντιμετώπιζαν με δόξα, ότι ήταν κάτι πολύ ιερό, ενθουσιασμό οι περισσότεροι και γενικότερα ακόμα και στο μνημείο είχε έρθει πάρα πολύς κόσμος όσο ήμουνα και σαν παρατηρητής να με θαυμάσει, να μου πει ότι μας θαυμάζουν όλους, ότι είναι πολύ δύσκολο όλο αυτό. Ήταν πολύ διαφορετική ανταπόκριση όλου του κόσμο και γενικότερα άλλαξε και η ζωή μου όταν πήγα εκεί και μετά αυτό. Συνάντησα πολλούς ανθρώπους στη ζωή μου που θαύμαζαν όλο αυτό και μόλις έμαθαν ότι ήμουνα εύζωνας κατευθείαν με ρωτούσαν πώς ήταν η εμπειρία μου, πώς το κατάφερες και κατευθείαν βλέπεις τον θαυμασμό στον καθένα.

Πώς ένιωσες την πρώτη φορά, αφού είχες απολυθεί, όταν πήγες στο μνημείο και είδες εύζωνες σε υπηρεσία;

Όταν μπαίνουμε μέσα την πρώτη μέρα στην εκπαίδευση, οι περισσότεροι λένε ότι δεν θέλουν, ότι τους έχουν πάρει με το ζόρι γιατί έρχονται φαντάροι από όλη την Ελλάδα που έχουν πάει η Προεδρική Φρουρά και τους έχει διαλέξει. Αυτοί που λένε ότι θέλω να φύγω είναι αυτοί που στο τέλος λένε ότι θα το ξαναέκαναν με τα χίλια. Εγώ ήμουν ένας από αυτούς και παρόλο που πήγα οικειοθελώς, ήθελα να δοκιμάσω. Όταν απολύθηκα και πήγα πλέον απολυμένος στο μνημείο και να χαιρετήσω και για να δω υπηρεσία χωρίς να είμαι κάτι, μου φάνηκε πολύ περίεργο γιατί ήθελα πολύ να συνεχίσω όλο αυτό. Δεν ήθελα να το σταματήσω, δεν ήθελα να τελειώσει. Δένεσαι τόσο πολύ με όλα αυτά που γίνονται μέσα και λες ότι «τώρα θα το ξανάκανα και δεύτερη και τρίτη φορά». Είναι πολύ περίεργο γιατί όλοι λένε ότι «περιμένουμε να απολυθούμε για να ξεκουραστούμε» και όταν απολύεσαι δεν ήθελες να έχει γίνει ξέρω γω. Είναι πολύ δυνατό το συναίσθημα.

Σου έμεινε κάποιο κουσούρι ή κάποια συνήθεια όταν ήσουν φρέσκος, όταν είχες φρεσκοαπολυθεί;

Ναι, όταν βγαίνουμε από εκεί λέμε κάποιες φράσεις που λέγαμε μέσα στην Προεδρική Φρουρά όσο ήμασταν εύζωνες και μου είχαν μείνει κάποιες φράσεις που λέγαμε και γενικότερα είχα λίγο τη ζωή του εύζωνα όταν απολύθηκα, γιατί παρόλο που είχα απολυθεί ξεκίνησα μετά να δουλεύω, ή όταν πήγα για διακοπές μετά από λίγο καιρό, είχα το μυαλό μου ακόμα εκεί γιατί ήτανε φρέσκο όλο αυτό και έλεγα «πω τώρα θα ξυπνούσα για να πάω στο μνημείο ή τώρα θα ήτανε που θα ήταν το ημίωρο». Πάντα έλεγα και όταν κοιτούσα το ρολόι μου και έβλεπα μετά από καιρό και έλεγε 5 έλεγα «α, τώρα είναι η αλλαγή» και πολλές φορές και στο όνειρό μου ξυπνούσα και νόμιζα ότι θα πάω για υπηρεσία γιατί ξυπνούσα τρομαγμένος, επειδή τις περισσότερες φορές όταν κοιμάσαι στην Προεδρική Φρουρά μέσα, βάζεις το ξυπνητήρι που θέλεις να βάλεις, επειδή δεν έχουμε τα κινητά πάντα, γράφεις σε κάποιο χαρτί σε θαλαμοφύλακα και ο θαλαμοφύλακας δεν έρχεται να σε ξυπνήσει όπως σε ξυπνάει μητέρας σου, έρχεται και απλά σε σκουντάει, σε κλωτσάει και σου λέει «σήκω». Και πολλές φορές σηκώθηκα βράδυ και έλεγα «ωπωπω έχω αργήσει στην υπηρεσία» ξέρω γω, «πρέπει να σηκωθώ». Με το ζευγάρι μου που μιλούσα, πολλές φορές μου είχε πει ότι ξύπνησε μέσα στο βράδυ και νόμιζε ότι είχε αργήσει και μετά από λίγο κατάλαβε ότι δεν ήταν υπηρεσία και κοιμήθηκε. Για λίγο καιρό μετά σου μένει, κάποια κουσούρια σου μένουν όπως η ώρα στον ύπνο, οι φράσεις που λέμε και γενικότερα αυτό το αίσθημα που νιώθεις ότι είσαι θαυμαστός, παρόλο που που δεν ξέρουν τι είσαι όταν απολύεσαι, αλλά όταν τους το λες, νιώθεις πολύ... αυτά τα κουσούρια. Και μπορώ να πω ότι με ακολουθεί ακόμα στη ζωή μου. Μερικοί που βλέπουν ότι ήμουν εύζωνας, πολλοί ακόμα με ρωτάνε πώς έγινε, τι έγινε, τα συγχαρητήρια από όλους. Είναι πολύ περίεργο. Δηλαδή όσα χρόνια και να περάσουνε νιώθω ότι έκανα πολύ καλή επιλογή που πήγα και είδα πως είναι όλο αυτό μέσα γιατί οι περισσότεροι μου λέγανε ότι «δεν μπορείς να το κάνεις, μην το δοκιμάσεις καν, θα χαλάσεις το σώμα σου, δεν μπορείς να ανταπεξέλθεις» και για αυτό πιο πολύ πήγα, γιατί πίστευα ότι μπορώ και ήθελα να αποδείξω το αντίθετο στους άλλους που μου λέγανε ότι δεν μπορείς. Δε θα το μετανιώσω ποτέ και όσους και να ρωτήσεις μέσα από τη σειρά μου θα σου πουν το ίδιο.

Οπότε γενικότερα όλο αυτό σαν εμπειρία είναι κάτι που θα το ξαναέκανες;

Σίγουρα θα το ξανάκανα, σίγουρα και 3 και 4 φορές. Είναι μία εμπειρία που ουσιαστικά δίνεις αξία σε όλη σου τη θητεία, γιατί εκτός από το ότι πέρασαν 9 μήνες στο στρατό, πέρασα 9 ξεχωριστούς μήνες εγώ μαζί με τα άλλα παιδιά που ήμασταν σωματικά και ψυχικά εκεί μόνο, για να ανταπεξέλθουμε σε όλο αυτό. Ήταν ένα ταξίδι πολύ δύσκολο. Υπήρξαν πολλές φορές, που σε πολλές ακινησίες που μπορεί να ζαλίστηκα ή να έκανα ή να έρανα ενώ θα μπορούσα να είμαι σε κάποιο άλλο στρατόπεδο και να κάθομαι όλη μέρα. Απλά επειδή ήθελα να το αξιοποιήσω όλο αυτό, νιώθω ότι έκανα το καλύτερο για μένα γιατί το ήθελα εγώ, αυτό.

Πολύ ωραία. Εγώ νομίζω ότι τις απορίες μου τις έχω εξαντλήσει. Είναι κάτι άλλο που παραλείψαμε και θέλεις εσύ να μοιραστείς;

Να σκεφτώ μισό λεπτό. Τα ταξίδια στην Αμερική δεν ξέρω αν αφορούν-

Ναι, ναι.

-αν και δεν έχω πάει. Παίρνουν τους πιο ψηλούς εύζωνες και εκτελούν 2 ταξίδια, ένα στην Αυστραλία και ένα στην Αμερική. Στην Αυστραλία κρατάει μια εβδομάδα και την Αμερική κρατάει δύο εβδομάδες. Γενικά δίνουν λεφτά οι ομογενείς Έλληνες που σου κάνουν τα εισιτήρια και σου δίνουν και κάποια λεφτά να περάσεις όταν περάσεις όταν πας εκεί και γίνονται κάποιες παρελάσεις σε κάποιες γιορτές που κάνουν και στην Αυστραλία και στην Αμερική. Υπάρχουν ακινησίες, υπάρχουν αγήματα πάλι εκεί, φεύγουν 10-12 άτομα για την κάθε χώρα και όταν ήμουν εγώ, στην Ελλάδα δυσκόλεψε λίγο η υπηρεσία. Εκεί που μπορεί να έκανα μία μέρα υπηρεσίες και τη δεύτερη να έβγαινα έξω, όταν έφυγαν όλα αυτά τα άτομα και πήγαινα Αμερική και Αυστραλία εγώ έκανα τρεις μέρες μέσα γιατί δεν είχαμε άτομα. Από όσο έχω μιλήσει με εκείνα τα παιδιά είναι πολύ ωραία εμπειρία και η Αυστραλία και Αμερική για τη βλέπεις τη δόξα και τον θαυμασμό από όλους τους Έλληνες ομογενείς, κάνεις παρέλαση ευζωνική στην 5η Λεωφόρο στην Αμερική δηλαδή όλοι οι δρόμοι είναι δικοί σου, είναι εξίσου μία πολύ ωραία εμπειρία. Αλλά και αυτή την εμπειρία δεν την αλλάζω με την 25η που ήταν όλοι οι Έλληνες κάτω στην Αθήνα και πόσο μάλλον και η μητέρα μου που ήρθε με τον αδερφό μου και, μπορεί να ήταν μέσα κάτω στο Σύνταγμα ένα εκατομμύριο άτομα, ξένοι, εγώ άκουγα μόνο τη φωνή της μητέρας μου που περπατούσα και μου έλεγε «με έκανες περήφανο». Δεν το αλλάζω με τίποτα αυτό. Ήταν η καλύτερη μέρα της ζωής μου. Σου δίνει κίνητρο να σπάσεις το πόδι σου και άλλο, να το σηκώσεις πιο ψηλά, να το κάνεις πιο σωστά για να το δει και να σε θαυμάσει. Αυτά με τα ταξίδια.

Τα ταξίδια γίνονται κάθε χρόνο;

Ναι κάθε χρόνο υπάρχουν ταξίδια, ναι και κάθε χρόνο διαλέγουν κάποιους εύζωνες για να πάνε.

Διαρκεί τόσο πολύ επειδή επισκέπτονται διάφορες πόλεις σε αυτές τις χώρες ή απλά πάνε σε μια πόλη και επί μια εβδομάδα, δύο εβδομάδες γίνονται διάφορες εκδηλώσεις;

Στην Αμερική είναι σε συγκεκριμένη περιοχή, δεν γνωρίζω ποια. Στην Αυστραλία κυμαίνονται σε διάφορες περιοχές γιατί πάει και λεωφορείο και τους παίρνει. Όπου υπάρχουν ομογενείς Έλληνες και ανάλογα τι γιορτές υπάρχουν, το συνδυάζουν έτσι και κάνουν παρέλαση διαφορετικές περιοχές, δεν ξέρω που ακριβώς στην Αυστραλία όμως, δεν θυμάμαι, αυτό. Δεν μου έρχεται κάτι άλλο τώρα, νομίζω το είπα όλα.

Και εγώ νομίζω τα είπες όλα, εξονυχιστικά κιόλας. Σε ευχαριστώ πάρα πολύ για το χρόνο σου και που θυμήθηκες λίγο…

Ναι, θυμήθηκα λίγο τα παλιά. Τώρα θα ξαναπάω από το μνημείο [01:10:00]αν είναι μετά να κάτσω. Εγώ ευχαριστώ πάρα πολύ που με ξανά πήγες πίσω γιατί είχα και καιρό να τα πω. Ελπίζω να μην ξέχασα τίποτα, να σε κάλυψα σε όλα.

Ωραία...