[00:00:00]Μαζί μου μιλάς. Πώς ονομάζεσαι;

Ονομάζομαι Γιάννης. Είμαστε στην Ικαρία. Στο Αυλάκι Ικαρίας συγκεκριμένα. Ευχαριστώ για την εμπειρία. Είναι η πρώτη φορά που μου συμβαίνει. Έχουν ενδιαφέρον οι ιστορίες. Δεν ξέρω τι θες να με ρωτήσεις. Ζω στο νησί τα τελευταία εννιά χρόνια. Γεννήθηκα στην Αθήνα. Αυτά βασικά, για αρχή.

Ονομάζομαι Δέσποινα Ξηρού. Είμαι ερευνήτρια για το Istorima. Είναι 19 Ιανουαρίου του 2024 και είμαστε εδώ με τον Γιάννη. Τα υπόλοιπα τα είπε, πού βρισκόμαστε και τέτοια. Λοιπόν. Είπες έχεις γεννηθεί στην Αθήνα.

Ναι, ναι.

Εκεί πέρα ζούσες πριν έρθεις εδώ;

Στην Αθήνα έζησα μέχρι τα 18-19. Μετά έφυγα για σπουδές. Πήγα στη Λαμία. Αργότερα πήγα στην Κρήτη. Έζησα στην Κρήτη αρκετά χρόνια. Ταξίδεψα. Και κάποια στιγμή βρέθηκα στο νησί εδώ. Δεν ήρθα ακριβώς για διακοπές. Ήμουνα σε μια αναζήτηση από πριν για έναν τόπο, ας πούμε, που να πληροί κάποιες προϋποθέσεις. Είχα στο μυαλό μου, ας πούμε, ένα τρόπο ζωής πώς θα ’θελα να τον διαμορφώσω. Και με τραβούσαν από παλιά τα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου, ας πούμε. Και αποφάσισα, πιο πολύ από ένστικτο, να έρθω στην Ικαρία, με μια διάθεση εξερεύνησης περισσότερο, και να μείνω για ένα διάστημα έτσι λίγο να ζυμωθώ με τα πράγματα, με τους ανθρώπους. Να μη βιαστώ, ας πούμε, να φύγω, να ξανάρθω. Κάπως έτσι ένιωθα όταν ήρθα και τελικά έμεινα.

Μίλησε μου για τις... πώς ήταν όταν ήρθες πρώτη φορά εδώ, οι πρώτες εικόνες, μόλις κατέβηκες απ’ το πλοίο.

Όταν ήρθα πρώτη φορά, ήταν αρχές Αυγούστου. Δεν ήταν επιλογή μου, ας πούμε, δεν ήρθα για να κάνω τις διακοπές του Αυγούστου όπως τις ξέρουμε. Απλά ήταν η συγκυρία τέτοια και βρέθηκα Αύγουστο εδώ. Γινόταν χαμός, δηλαδή με το που κατέβηκα από το καράβι, η αλήθεια είναι ότι δεν ένιωσα αρχικά έτσι κάποια ηρεμία, τον τόπο να με δέχεται. Υπήρχε ένας πανικός γύρω-γύρω στο λιμάνι και παρατήρησα ότι φεύγαν όλοι προς τα δεξιά. Είχα και το αυτοκίνητό μου μαζί με κάποια βασικά πράματα. Και εγώ αποφάσισα να πάω αριστερά, μόνο και μόνο έτσι λίγο για να συνδεθώ με το μέρος, ας πούμε, λίγο να ηρεμήσω. Αφού έβλεπα ότι όλοι πάνε προς τα δεξιά, εγώ πήγα αριστερά. Και έχει πλάκα και ενδιαφέρον γιατί, με το που έστριψα, μου έκανε οτοστόπ ένας παππούς, που σίγουρα ήταν πάνω από 90 χρονών, ο οποίος από τις πρώτες μου κουβέντες βεβαιώθηκε ότι εγώ είμαι Καριώτης. Δεν ξέρω, επειδή μιλάω έτσι λίγο αργά, δεν πήγε το μυαλό μου κάπου και προσπαθούσα για αρκετή ώρα να του εξηγήσω ότι δεν είμαι από εδώ, αλλά αυτός επέμενε: «Ποιανού είσαι;» και: «Αφού μιλάς Καριώτικα». Τέλος πάντων, αυτή ήταν μια πρώτη εμπειρία και μια πρώτη αίσθηση και οδηγήθηκα σε μια παραλία που δεν είχε πολύ κόσμο και εκεί κάπως άρχισα να συνδέομαι με το μέρος, δεν είχα έρθει άλλη φορά στο παρελθόν.

Ποια παραλία ήταν αυτή;

Ήταν το Κυπαρίσσι, ήταν το Κυπαρίσσι.

Μετά πώς ήταν η εμπειρία αυτή στη συνέχεια;

Εντάξει, εγώ δεν είχα την ανάγκη εκείνη την περίοδο να αναζητήσω, πώς να το πούμε, πολλά πανηγύρια, πολλά γλέντια, τέτοια πράγματα, όχι ότι δεν πήγα. Η Ικαρία είναι γνωστή ότι φημίζεται για τα πανηγύρια της. Πιο πολύ μου ’βγαινε μια τάση για εξερεύνηση, και έτσι έκανα από την αρχή δηλαδή. Πήγαινα από χωριό σε χωριό, είτε με το αυτοκίνητο είτε με τα πόδια, συναντούσα ανθρώπους, έπιανα κουβέντα, περπατούσα. Απ’ την αρχή με τράβηξε ένα δίκτυο απίστευτο που έχει το νησί παλιών μονοπατιών. Όρεξη να έχεις δηλαδή να περπατάς, ας πούμε. Και όταν μπήκε ο Σεπτέμβρης και είδα ότι με κρατάει το μέρος, άρχισα να ψάχνω για σπίτι, για δουλειές, τι μπορώ να κάνω. Αλλά μέσα μου είχα αποφασίσει ότι θα ’θελα να περάσω ένα χειμώνα τουλάχιστον, για να δω τελικά αν με ενδιαφέρει να μείνω. Είχα βέβαια από πριν βιώματα, είχα περάσει από πολύ τουριστικά μέρη, είχα περάσει από πόλεις, είχα κάπως, ας πούμε, μέσα μου ξεσκαρτάρει από περιβάλλοντα και από συνθήκες που δεν μου ταίριαζαν. Και αυτό που είχα στο μυαλό μου ήτανε κάποια κοινωνικά χαρακτηριστικά που τα έχει η [00:05:00]Ικαρία. Ας πούμε αλληλεγγύης, χαλαρών ρυθμών. Είναι ένας τόπος που σε καλεί να ασχοληθείς με διάφορα πράγματα, εκ των πραγμάτων, δηλαδή δεν μπορείς να κάνεις μόνο μια δουλειά ή να έχεις μόνο μια δραστηριότητα. Ανάλογα την εποχή, καλείσαι να κάνεις διάφορα πράγματα και καλείσαι κιόλας μέσα σου λίγο να μπεις να ψάξεις, να δεις τι θα ήθελες να εξελίξεις, τι θα ήθελες να γνωρίσεις, τι θα ήθελες να μάθεις. Οπότε εγώ είχα κάποια τέτοια κριτήρια ήδη μέσα μου. Δεν ήθελα πολύ τουριστικό μέρος, γιατί ήμουνα στην Κρήτη πολλά χρόνια, δούλευα σε κουζίνες, υπό πίεση, κάπως, ας πούμε, χαώθηκα στη Μεγαλόνησο. Μου άρεσε η ιδέα του νησιού. Είχα την ανάγκη να βρεθώ σε ένα μέρος που να μπορώ κατά κάποιον τρόπο να το αγκαλιάσω, να μπορώ να το ορίσω και να το εξερευνήσω. Οπότε ούτε πολύ μικρό, ούτε πολύ μεγάλο. Και ζώντας στο νησί σιγά-σιγά και γνωρίζοντας ανθρώπους και μπαίνοντας σε δραστηριότητες που με ενδιέφεραν από πριν, έτσι κι αλλιώς, είδα ότι με κρατάει αυτός ο τρόπος ζωής. Σίγουρα και με πολλές δυσκολίες και εμπόδια. Τι άλλο; Στην Ικαρία αυτό που αντιλαμβάνομαι εγώ είναι ότι ο καθένας καλείται να δημιουργήσει μια ιδιαίτερη σχέση με τον χρόνο, όπως και με το χρήμα. Όπως και με την ενέργεια που κουβαλάς κάθε φορά για να κάνεις κάτι. Είναι σαφής δηλαδή η ζύμωση που συμβαίνει στον καθένα, σε αυτούς τους τρεις άξονες. Και είναι και ένα στοίχημα να δημιουργήσεις μια ισορροπία. Γιατί δεν έχεις ανθρώπους που σε πιέζουνε, ούτε έχεις ένα ρολόι που σε πιέζει. Έχεις πράγματα να δεις, έχεις πράγματα να γνωρίσεις, έχεις πράγματα να μάθεις, να εξελίξεις και μαζί και το μέσα σου, ας πούμε. Οπότε για μένα έχει πολύ ενδιαφέρον αυτό το πράγμα, χρόνο με τον χρόνο να μπορείς να δημιουργείς ισορροπίες. Απ’ τη στιγμή που δεν υπάρχουν αυστηρές γραμμές, καλείσαι εσύ να δημιουργήσεις ένα συνδυασμό γραμμών, ας πούμε, που να σου ταιριάζουν και να νιώθεις καλά μ’ αυτό. Εντάξει, δύσκολος χειμώνας, άγριο μέρος, αλλά αυτό το πράγμα εμένα μου αρέσει. Λέμε και με ένα φίλο συχνά ότι ο χειμώνας είναι φίλος μας. Γιατί ζεις τα φαινόμενα, παρατηρείς, νιώθεις ζωντανός, ας πούμε, είτε όταν πας για χόρτα, είτε για πεζοπορία, ακόμα κι όταν, στα μισά μιας δουλειάς, σε πιάνει η βροχή, όταν βλέπεις το σύννεφο σιγά-σιγά να ’ρχεται να μαζεύει. Όλο αυτό το πράγμα ξυπνάει ζωτικά στοιχεία, ας πούμε, μέσα σου. Αυτά πάνω-κάτω, δεν ξέρω αν ξέφυγα απ’ την ερώτηση.

Είπες για κάποιες προϋποθέσεις που είχες στο μυαλό σου, όταν... εκεί στην αναζήτηση...

Ναι, είχα κάποια κριτήρια, ας το πούμε έτσι, αυτά που ανέφερα πριν. Να μην είναι πολύ μεγάλο το μέρος, να μην είναι πολύ τουριστικό. Οι άνθρωποι να ’ναι απλοί, να υπάρχουν κάποια στοιχεία αλληλεγγύης, φυσικής ζωής. Στο πλαίσιο βέβαια αυτό που ζούμε πάντα, έτσι, αυτό δεν αλλάζει. Αυτά, αυτές ήτανε, αυτό εννοούσα με τις προϋποθέσεις.

Και εκείνο τον Σεπτέμβρη, που ήταν ο πρώτος χρόνος που έμεινες, πώς... ήταν εύκολο να βρεις ένα σπίτι, να βρεις μια δουλειά, πώς πήγε αυτή η διαδικασία;

Δεν ήτανε πολύ εύκολο να βρω σπίτι. Αλλά τώρα που το σκέφτομαι μετά από χρόνια, δεν ήταν και τόσο δύσκολο, γιατί πλέον είναι πολύ πολύ πιο δύσκολο. Ακόμα και για ντόπιους, Καριώτες, για ζευγάρια με παιδιά είναι δύσκολο να βρουν ένα σπίτι για όλο τον χρόνο, να στεριώσουνε, ας πούμε, να τακτοποιηθούν. Εγώ τότε δεν δυσκολεύτηκα ιδιαίτερα. Αλλά ήτανε μια άλλη συνθήκη τότε. Προτίμησα το βουνό. Είχα δυσκολίες να αντιμετωπίσω υγρασία, να βρω ξύλα, να μαζέψω ξύλα. Από κάπου ένιωθα την ανάγκη να πιαστώ. Γιατί μες στο καλοκαίρι κιόλας δεν είναι ότι δικτυώθηκα, δεν είναι ότι έκανα γνωριμίες. Μες στον Αύγουστο, το ξέρουν όλοι εδώ ότι χανόμαστε. Είναι πιο εύκολο να χαθείς, να μπερδευτείς, παρά να γνωριστείς και να εξελιχθεί κάτι από αυτό. Εγώ λοιπόν αναζήτησα ανθρώπους που αρχικά... Αυτή ήταν η πρώτη μου... το πρώτο που μου βγήκε, ας πούμε. Αναζήτησα ανθρώπους που να ασχολούνται με τα μονοπάτια και με[00:10:00] το θέατρο. Γιατί είχα ασχοληθεί παλιότερα με το θέατρο. Με ενδιέφερε να βρω μια ομάδα, να μπω σε μια ομάδα. Πάντα η αίσθηση της ομάδας είναι διαφορετική. Η σύμπραξη, μια κοινή προσπάθεια, ακόμα και μια απλή συνέλευση, ας πούμε, που κάνουν πέντε άνθρωποι με δυο-τρία ζητούμενα, έχει πολύ ενδιαφέρον και στο επίπεδο της προσωπικής εξέλιξης αλλά και στο να βγει κάτι από αυτό. Οπότε ναι, αυτές ήταν οι πρώτες μου αναζητήσεις και μέσα από μια θεατρική ομάδα που υπήρχε αρκετά χρόνια ήδη στο νησί και μέσα από μια άλλη παρέα, ομάδα που ασχολιόντουσαν με τα μονοπάτια, έκανα κάποιες πρώτες γνωριμίες, προέκυψαν κάποιες πρώτες δραστηριότητες. Με τη δουλειά ήταν πιο δύσκολο αρχικά. Εγώ ασχολούμαι με διάφορα πράγματα, αλλά η βασική μου δουλειά, εδώ και χρόνια, είναι στις κουζίνες μάγειρας, ας πούμε. Έχω αναλάβει κιόλας, έχω στήσει εστιατόρια σαν σεφ. Δεν ήμουνα ποτέ της καριέρας, ας πούμε, να ακολουθήσω ένα μόνο δρόμο και να το φτάσω πολύ πολύ ψηλά, να κάνω μόνο αυτό. Αλλά εκ των πραγμάτων, επειδή μπήκα στον χειμώνα, δεν υπήρχανε δουλειές σε σχέση με αυτό το αντικείμενο. Και επειδή μου άρεσε η επαφή με το έξω, ξεκίνησα να κάνω μεροκάματα, ας πούμε, πάνω σε αγροτικές εργασίες. Και κάποια πράγματα, για να μπορώ να έχω εγώ, ας πούμε, κάποια λαχανικά, τέτοια πράγματα. Δηλαδή οι πρώτες δουλειές που ξεκίνησα να κάνω ήταν τέτοιες δουλειές. Και σε ένα καφενείο αργότερα ξεκίνησα να εργάζομαι. Ε και σιγά-σιγά βγήκανε κι άλλα πράγματα στην πορεία, μέσα από γνωριμίες και μέσα κι από τις προσωπικές μου, ας πούμε, τάσεις και ανάγκες.

Και από τότε, δηλαδή, εσύ έχεις μείνει εδώ και χωρίς να πας να φύγεις, να μείνεις αλλού;

Να μείνω αλλού όχι, να μείνω αλλού όχι. Εκ των πραγμάτων, δημιουργήθηκε μια βάση εδώ, σαν αίσθηση δηλαδή. Όχι ότι αγόρασα χωράφια και σπίτια. Είναι βέβαια ένα όνειρό μου από παλιά, ένα αγρόκτημα που να μπορώ να φυτεύω, να κάνω τις εργασίες μου, να έχω ένα χώρο. Και είναι και στα σχέδιά μου να γίνει κάποια στιγμή. Έφευγα ανά διαστήματα, αλλά όχι για πολύ. Πήγαινα στην πόλη, να δω τους δικούς μου ανθρώπους, να κάνω κάποιες δουλειές ή μπορεί να πήγαινα για κάποιο σεμινάριο, κάτι να εξελίξω, κάτι να κάνω, κάτι να μάθω ή μπορεί για κάποιο ταξίδι, αλλά συνήθως τις περισσότερες φορές όχι πάνω από τέσσερεις-πέντε εβδομάδες. Από μία εβδομάδα έως τέσσερεις-πέντε εβδομάδες.

Και πέρασες τον πρώτον χειμώνα, που ήταν έτσι σαν ένα τεστ από ό,τι κατάλαβα. Και τι ήταν αυτό που σε έκανε... σε κράτησε εδώ πέρα;

Λίγο ή πολύ αυτά που ανέφερα πριν, δηλαδή η επαφή με τη φύση, η απλότητα των ανθρώπων, ο τρόπος ζωής. Βρήκα απαντήσεις, καλύφθηκα σε πολλά από αυτά που είχα θέσει μέσα μου σαν προϋποθέσεις, παρ’ όλο που με τις δουλειές και με τις καιρικές συνθήκες πολλές φορές δεν ήταν εύκολο. Και το κοινωνικό είναι αρκετά δύσκολο στην αρχή, γιατί... αν δεν έχεις, εννοώ, κάποιο συγγενή, κάποιο φίλο, κάποιο γνωστό. Γιατί είναι ένας άγριος τόπος. Για όσους δεν γνωρίζουν, τα χωριά είναι σκόρπια στην Ικαρία. Και στο κάθε χωριό, τα σπίτια επίσης είναι σκόρπια. Δεν υπάρχει η λογική του κάστρου, όπως βλέπουμε σε κάποια κυκλαδίτικα νησιά. Τον χειμώνα οι περισσότεροι άνθρωποι είναι μέσα ή ασχολούνται με τα κλαδέματά τους, με τα αγροτικά τους. Δεν είναι τόσο εύκολο, αν δεν μπεις σε μια ομάδα, να κοινωνικοποιηθείς. Ωστόσο, με κράτησε το μέρος, για τους λόγους αυτούς που ανέφερα πριν. Και σίγουρα, η επαφή μου με κάποιες ομάδες, με κάποιες παρέες, με οδήγησαν και στα επόμενα βήματα. Η αλήθεια είναι ότι και σε πιο δύσκολα χρόνια, στα πρώτα χρόνια, ας πούμε, δεν αμφιταλαντεύτηκα. Ίσως επειδή ήδη είχα περάσει από πολλά μέρη, σε προηγούμενα χρόνια, και είχα[00:15:00] μάλλον κουραστεί από αυτό και είχα περισσότερο την ανάγκη να γειωθώ κάπου και να εμπιστευτώ τελικά έναν τόπο και τον εαυτό μου, για να μπορέσω να εξελίξω το άλφα ή το βήτα, ας πούμε. Εντάξει, αυτά είναι και λίγο σχετικά, γιατί ο καθένας, ανάλογα τη φάση στην οποία βρίσκεται, της ζωής του, αποφασίζει τι θέλει να ανοίξει, τι θέλει να κλείσει. Αλλά πάνω στο ερώτημά σου, δεν αμφιταλαντεύτηκα, σε βαθμό έντονο, να πω ότι: «Μπα, να φύγω καλύτερα». Όχι. Καλά καλά δεν κατάλαβα πότε πέρασαν αυτά τα εννιά χρόνια, ας πούμε. Είναι μια τάση που έχουν πολλοί άνθρωποι να φύγουν απ’ τις πόλεις, να σταματήσουν δουλειές που δεν τους εκφράζουν, που τους πιέζουν. Να αναπτύξουν κι άλλες δεξιότητες, να ασχοληθούν με το σώμα τους, να ασχοληθούν με την τέχνη, να έχουν μια πιο φυσική ζωή. Υπάρχει αυτή η τάση. Ευτυχώς δηλαδή που υπάρχει αυτή η τάση. Αλλά σίγουρα ο καθένας έχει άλλα μέτρα και σταθμά και φίλτρα, για την κάθε του κίνηση, για την κάθε του επιλογή, δεν είναι τόσο εύκολο, σίγουρα. Εγώ δηλαδή, αν με ρωτάς, δεν νιώθω ότι αυτό μου το εγχείρημα είναι κάτι ιδιαίτερο, κάτι αξιοσημείωτο, κάτι φοβερό. Ευχαριστώ που το θεωρείς αξιοσημείωτο και που μου ρωτάς όλα αυτά τα ωραία. Είναι σχετικό, είναι σχετικό για τον κάθε άνθρωπο, τι έχει να υπερβεί, τι έχει να ξεπεράσει για να πάει παρακάτω. Τι άλλο;

Τώρα εδώ μετά από εννιά χρόνια, πώς βλέπεις την κατάσταση στο νησί, τι δυσκολίες υπάρχουν, έτσι για νέους ανθρώπους που έρχονται να ζήσουν εδώ, τι υπάρχει... υπάρχουν πράγματα να κάνουν τον χειμώνα, πώς τα βλέπεις όλα αυτά;

Η Ικαρία δεν έχει αστικό κέντρο. Δεν έχει πόλη, όπως, ας πούμε, έχει η Λέσβος ή η Χίος. Αυτό από μόνο του έχει μια δυσκολία ως προς την εύρεση εργασίας, αλλά και στο να κάνεις γνωριμίες σε διάφορα περιβάλλοντα. Είναι, ας πούμε, κάπως στενά τα πράγματα, αν το δούμε από τη σκοπιά την αστική. Μια δυσκολία άλλη είναι ότι δεν βρίσκεις εύκολα σπίτι να πιάσεις, που να το ’χεις για όλον τον χρόνο, να ’χεις το κεφάλι σου ήσυχο, λόγω της αύξησης του τουρισμού και επειδή αρκετοί άνθρωποι προσπαθούν να συμπληρώσουν τα έσοδά τους για να ανταπεξέλθουν στις δυσκολίες. Υπάρχει αυτή η δυσκολία. Κατά τα άλλα, υπάρχει πολύς χώρος για να κάνεις πράγματα που αγαπάς. Υπάρχουν ομάδες, υπάρχουν σύλλογοι, το κάθε χωριό έχει τον σύλλογό του. Υπάρχουν αίθουσες των συλλόγων που διατίθενται σε όποιον επιθυμεί κάτι να κάνει, ας πούμε, είτε μαθήματα χορού είτε γυμναστικής. Ο τουρισμός πάει καλά, χωρίς να έχει ξεφύγει, ας πούμε. Δεν θεωρώ ότι έχει ξεφύγει. Εντάξει, τον Αύγουστο τα πράγματα είναι κάπως δύσκολα, αλλά αυτό συμβαίνει παντού. Υπάρχει δυνατότητα για εναλλακτικές δραστηριότητες και για εναλλακτικό τουρισμό. Αν κάποιος είναι καλά με το να έχει επαφή με τη φύση, να είναι έξω, του αρέσει να δοκιμάζει πράγματα, να κάνει διάφορες δουλειές, να μαθαίνει, να εξελίσσει κάποιες δεξιότητες, να έχει αυθεντικές σχέσεις, ας πούμε, χωρίς ιδιαίτερη πίεση, χωρίς εκμετάλλευση... η Ικαρία είναι ένας καλός τόπος για να ζήσεις. Δεν είναι εύκολο, αλλά έχεις τον χώρο, πώς να πούμε, την άπλα, τις προϋποθέσεις για να δημιουργήσεις εσύ ο ίδιος. Για να ανοίξεις, ας πούμε, ό,τι θα ήθελες να ανοίξεις, προς την κοινωνία, να προσφέρεις, να απασχοληθείς, να δραστηριοποιηθείς. Είμαστε εξοικειωμένοι με τις μετακινήσεις. Μας αρέσει, ας πούμε, να επισκεπτόμαστε άλλα χωριά, άλλα μέρη. Οι άνθρωποι χαίρονται να βρίσκονται, να κάνουν παρέες. Βγ[00:20:00]αίνει κάπως αυθόρμητα να στηρίζει ο ένας τον άλλον. Ενώ, ας πούμε, θεωρητικά θα έλεγε κάποιος ότι δεν είναι ένα ασφαλές μέρος, έχει πολλές δυσκολίες, είναι ένα άγριο μέρος, δεν έχει δουλειές, κατά έναν περίεργο τρόπο, είναι διάχυτη η αίσθηση της ασφάλειας. Δεν βλέπεις ανθρώπους στρεσαρισμένους, δεν βλέπεις ανθρώπους σε απόγνωση. Με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, ο καθένας βρίσκει ένα δρόμο. Να ανταπεξέλθει στις ανάγκες, να δραστηριοποιηθεί, να κοινωνικοποιηθεί, να εξελιχθεί. Και είναι αρκετά μεγάλο νησί, δηλαδή δεν έχει μεγάλο πληθυσμό, αλλά δεν είναι από τα μικρά νησιά η Ικαρία. Και πολιτιστικά και ιστορικά, από όποια άποψη κι αν το δεις, έχει πολύ ενδιαφέρον το μέρος.

Ωραία. Είπες προηγουμένως και για μια θεατρική ομάδα–

Ναι.

Με την οποία δραστηριοποιήθηκες, όταν ήρθες. Δραστηριοποιείσαι ακόμα σε αυτήν;

Έκανα ένα διάλειμμα δύο χρόνια, γιατί ήμουνα εφτά χρόνια σερί, που λένε. Φουλ δραστήριος. Και προέκυψε αυτή η ανάγκη και λόγω κάποιων οικογενειακών θεμάτων που είχα τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα. Είμαι ενεργός όμως, είμαι στην ομάδα όλα αυτά τα χρόνια. Και φέτος πάλι, έτσι με πολύ όρεξη, κάτι λέμε να κάνουμε. Η ομάδα λέγεται Duende. Δραστηριοποιούμαστε, βρισκόμαστε κυρίως σε ένα παλιό Δημοτικό, στο χωριό των Μαντριών, το οποίο παραχωρήθηκε πριν χρόνια στην ομάδα. Είναι το στέκι μας δηλαδή εκεί. Έχουμε τον εξοπλισμό μας, έχουμε γκαρνταρόμπα, έχουμε αποθήκη, έχουμε ένα χώρο για να κάνουμε τις πρόβες. Στην αυλή του σχολείου έχουμε στήσει κερκίδες, γίνονται παραστάσεις εκεί και σε άλλα χωριά. Δεν έχει κάποια χρηματοδότηση η ομάδα, έχουμε πολλές δυσκολίες, έχουμε αποστάσεις, έχουμε κουβαλήματα, στησίματα. Αλλά χαιρόμαστε πάρα πολύ να βρισκόμαστε και να κάνουμε ό,τι μπορούμε. Η ομάδα είναι ανοιχτή. Είναι ένας ζωντανός οργανισμός. Το στέκι το διαχειριζόμαστε εμείς. Κάνουμε παραστάσεις. Δεν είναι εύκολο, αλλά επιμένουμε, μας αρέσει. Δεν υπάρχουνε θέατρα στην Ικαρία. Αυτό δημιουργεί δυσκολίες, ας πούμε, στο πώς να στηθεί μια παράσταση, στην προσέλευση του κόσμου. Αλλά το παλεύουμε. Και έχουμε και στα σκαριά, κάπως το ανοίξαμε με crowdfunding, να μαζέψουμε κάποια χρήματα για να κάνουμε μια ανακαίνιση στον χώρο και να το μετατρέψουμε κιόλας σε ένα μικρό κλειστό θεατράκι, να μπορούν να γίνονται κάποιες παραστάσεις και χειμώνα. Γιατί τον χειμώνα δεν κάνουμε παραστάσεις, λόγω καιρικών συνθηκών. Υπάρχει και στο Λύκειο του Ευδήλου, βέβαια, ένας χώρος που προσφέρεται για παραστάσεις. Αλλά σίγουρα δεν είναι θέατρο, όπως γνωρίζουμε τα θέατρα, ας πούμε. Θα είχε πολύ ενδιαφέρον, θα ήταν πολύ ωφέλιμο για όλο το νησί, για όλη την κοινωνία, κάποια στιγμή να δημιουργηθεί ένας χώρος παραστάσεων, εκδηλώσεων, με τον σωστό εξοπλισμό, με ανθρώπους να το συντηρούν, να εργάζονται μέσα σ’ αυτό. Μακάρι κάποια στιγμή, δεν ξέρω πώς μπορεί να γίνει. Εμείς κάνουμε ό,τι μπορούμε σ’ αυτήν τη φάση. Και παίρνουμε μέρος κιόλας στη συνάντηση Ερασιτεχνικών Θιάσων Αιγαίου που γίνεται κάθε Οκτώβρη, κάθε χρόνο γίνεται σε άλλο νησί. Και συμμετέχουμε κάθε χρόνο. Έχει πολύ ενδιαφέρον, γιατί συναντιούνται εκεί ομάδες από διάφορα νησιά. Γνωριζόμαστε, αλληλεπιδρούμε, ανταλλάσσουμε ιδέες, δημιουργούμε σχέσεις και προκύπτουν και φιλοξενίες. Μπορεί, ας πούμε, να πάμε κάποια στιγμή να παίξουμε σε ένα άλλο νησί, να μας φιλοξενήσουν ή να φιλοξενήσουμε εμείς κάποια ομάδα. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει ένα δίκτυο, ένα πολιτιστικό δίκτυο στα νησιά του Αιγαίου. Γιατί είμαστε γείτονες, οι αποστάσεις δεν είναι τόσο μεγάλες, αλλά μόνο που γύρω από κάθε νησί υπάρχει θάλασσα, κάνει τα πράγματα δύσκολα. Και είναι [00:25:00]σημαντικό να κρατάμε επαφές, να έχουμε, ας πούμε, την αίσθηση ενός δικτύου, όχι μόνο στα πολιτιστικά, γενικότερα.

Τώρα που πιάσαμε τα πολιτιστικά, εντάξει, είπαμε για το θέατρο, μου είπες τι είναι αυτό που λείπει από εδώ. Κάτι άλλο που λείπει γενικά, σε αυτόν τον τομέα;

Λείπουνε νέοι άνθρωποι. Όχι ότι δεν μένουν νέοι άνθρωποι στο νησί, μένουν. Και κάνουν οικογένειες και τα παιδιά χαίρονται, παίζουν ελεύθερα. Οι οικογένειες είναι κοντά, εμπιστεύονται τα παιδιά τους η μία στην άλλη. Έχει πολύ καλά κοινωνικά στοιχεία ο τόπος. Αλλά λείπουν και άλλοι. Λείπουν και άλλοι νέοι. Και βασικά αυτό που λείπει είναι ο κάθε ένας που έρχεται τελικά να δοκιμάσει, είτε είναι από την Ικαρία είτε όχι, να βγάζει αυτό που αγαπά. Να προσπαθεί αυτό που λείπει να το φέρνει. Όπως είπα προηγουμένως, οι σύλλογοι βοηθάνε πολύ σ’ αυτό. Υπάρχουνε χώροι κλειστοί. Χρειάζεται το νησί διάφορους επαγγελματίες. Δηλαδή δεν είναι μια κορεσμένη αγορά. Έχει πολύ χώρο, έχει ανάγκη. Υπάρχει, υπάρχει η δυνατότητα, ας πούμε, κάποιος άνθρωπος να έρθει και σιγά-σιγά να στήσει μια κατάσταση, να προσφέρει κάποια μαθήματα, να κάνει ένα μικρό μαγαζί που λείπει. Κάπως πιο δύσκολα τον χειμώνα, πιο εύκολα το καλοκαίρι. Αλλά εγώ νιώθω ότι, όταν συζητάμε τι λείπει από έναν τόπο, καλό είναι να σκεφτόμαστε ότι λείπουν άνθρωποι, που μπορούν με αγάπη να προσφέρουνε αυτό που λείπει. Είναι σαν ένας κύκλος αυτό που συζητάμε τώρα, αλλά εγώ το πιάνω από εκεί. Ας έρθουν οι άνθρωποι και σιγά-σιγά αυτά που λείπουν θα πάψουνε να λείπουν. Γιατί έτσι κι αλλιώς η κοινωνία αυτό καλείται να κάνει. Δηλαδή ο καθένας να βάζει ένα λιθαράκι, να βάζει αυτό που του υπαγορεύει η ψυχούλα του, η αγάπη του, για ένα αντικείμενο, για τα παιδιά, για τους ηλικιωμένους, για τους ξένους που έρχονται. Και όλοι μαζί να συνθέτουνε μια πληρότητα, ας πούμε, που να μη λείπει κάτι τελικά.

Ωραία, είπαμε και όλα αυτά. Υπάρχει κάτι που δεν σου αρέσει εδώ, στην Ικαρία;

Δεν μ’ αρέσει, όταν έχει πάρα πολλή υγρασία και δεν στεγνώνουν τα ρούχα μου, ας πούμε. Τι άλλο... Εντάξει, όταν μπορεί να περιμένεις ένα μάστορα, να έχεις μια ανάγκη και να αργεί να έρθει, αλλά δεν με θυμώνει αυτό, γιατί είναι... δεν είναι από αδιαφορία, τις περισσότερες φορές. Δεν είναι από τεμπελιά. Είπαμε ότι ο τρόπος ζωής εδώ στο νησί σε βάζει σε μια διαδικασία να κάνεις πολλά πράγματα, να εξελίσσεις πολλά και διαφορετικά πράγματα, χωρίς όμως να έχεις πίεση, χωρίς να έχεις άγχος, χωρίς να στεναχωριέσαι. Άρα λοιπόν, τον περιμένουμε και τον μάστορα πολλές φορές, χωρίς να θυμώνουμε. Κάτι άλλο που είναι κάπως ανησυχητικό είναι ότι στα ψηλότερα στρώματα του νησιού –είναι ορεινό νησί, έχει μεγάλες κλίσεις, πολύ μεγάλες κλίσεις–, παρατηρείται ερημοποίηση. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο στην Ικαρία, συμβαίνει σε πάρα πολλά μέρη της Ελλάδας και νησιά. Ξεπλένεται το χώμα, υπάρχουν μεγάλες κλίσεις, υπάρχουν πολλά ρέματα, δεν υπάρχουνε μεγάλες δασικές εκτάσεις από κάποιο ύψος και πάνω. Μες στα χρόνια, για διάφορους λόγους, χάθηκε το δάσος. Και αυτό είναι κάτι στενάχωρο, γιατί βλέπεις, χρόνο με τον χρόνο, τελικά να μένει πέτρα και τα γόνιμα τα χώματα να ξεπλένονται και να χάνονται μες στη θάλασσα. Εντάξει, αυτό είναι παγκόσμιο φαινόμενο, έχει πάρα πολλές αιτίες, πυρκαγιές[00:30:00], υπερβολική ανάπτυξη, υπερβόσκηση, υπάρχουν διάφοροι λόγοι που συμβαίνει αυτό. Αυτό είναι κάτι που με στενοχωρεί. Δεν είναι εύκολο να το ελέγξεις, δεν είναι εύκολο να το μπλοκάρεις, να μη συμβαίνει. Ένα άλλο στενάχωρο και κάπως ανησυχητικό τα τελευταία χρόνια είναι η ποιότητα του νερού που καταλήγει σε πολλά σπίτια, σε πολλές βρύσες. Είναι πολύ παλιό το δίκτυο, δεν υπάρχει κάποια συντήρηση, δεν υπάρχει ουσιαστικός έλεγχος. Έχουν ανοίξει τα θέματα αυτά, έχουν ξεφύγει από τον έλεγχο της τοπικής κοινωνίας εδώ και χρόνια. Έχουν ανοίξει σε περιφέρειες, έχουν ανοίξει σε ευρωπαϊκά πακέτα. Είναι ανησυχητικό, γιατί οι άνθρωποι δεν έχουν πια τον έλεγχο ενός, ας πούμε, πώς να το πούμε, καθαρού νερού, που να μην έχει βακτήρια, που να μην έχει βαρέα μέταλλα. Είναι κάπως ανησυχητικό αυτό, είναι κάπως στενάχωρο. Σε ένα άγριο μέρος, σε ένα πλούσιο μέρος, πολλοί άνθρωποι να στρέφονται στο εμφιαλωμένο νερό, δημιουργείται μια ανησυχία, ας πούμε, και για τις επόμενες γενιές, σαφέστατα. Κάτι άλλο που να μην μου αρέσει... Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάτι άλλο. Δέχομαι ευχάριστα όλες τις αλλαγές του καιρού. Έχω μάθει να παλεύω τις δυσκολίες. Υπάρχει η αίσθηση μιας ευρύτερης οικογένειας στο νησί. Δεν μου έρχεται τώρα κάτι άλλο που να με ενοχλεί. Φροντίζω κι εγώ, βέβαια, να μην ενοχλούμαι. Χρειάζεται κι αυτό. Γιατί η αλήθεια είναι ότι, αν θέλεις πολύ να βρεις πρόβλημα για κάθε λύση, βρίσκεις. Αλλά υπάρχει και το αντίστροφο, να ψάχνεις να βρεις λύση για κάθε πρόβλημα. Όχι για άλλο λόγο, για να μη στενοχωριέσαι, να μη σπας τα νεύρα σου, να περνάς όμορφα, να χαμογελάς. Είναι σημαντικό ο κάθε άνθρωπος να κάνει μια προσπάθεια ατομική, να το πω έτσι, όπου μπορεί, όπου φτάνει το χέρι του, με όποιους έχει κοντά του, στον χώρο εργασίας του, στην οικογένειά του, στον δρόμο. Προτού φτάσει σε ένα σημείο να διαμαρτυρηθεί, να γκρινιάξει, να θυμώσει. Και πολλές φορές, καλό είναι να δεχόμαστε αυτό που δεν μπορούμε να αλλάξουμε, να δεχόμαστε ότι δεν μπορούμε να το αλλάξουμε. Και να κάνουμε αυτό που μπορούμε, όσο μπορούμε, μέχρι εκεί που μπορούμε. Υπάρχει αυτό σαν φιλοσοφία στην Ικαρία, δεν το ερμηνεύω σαν αδιαφορία, δεν το ερμηνεύω σαν τεμπελιά, πιστεύω ότι ο κάθε άνθρωπος κάνει αυτό που κρίνει καλύτερο να κάνει. Όπως το αντιλαμβάνεται. Και έτσι κι εγώ τα τελευταία χρόνια έχω σταματήσει να ενοχλούμαι ιδιαίτερα, να θυμώνω ιδιαίτερα. Ναι, δεν μου έρχεται κάτι άλλο που να με ενοχλεί. Το αν γίνεται η ανακύκλωση τελικά είναι ένα άλλο θέμα. Δεν γνωρίζουμε. Αλήθεια δεν γνωρίζουμε. Δηλαδή δεν είναι... δεν το αμφισβητούμε. Αλλά δεν γνωρίζουμε, τελικά γίνεται η ανακύκλωση; Προσπαθούμε, μαζεύουμε, τα χωρίζουμε, τα βάζουμε στους σωστούς κάδους. Υπάρχει και ένα θέμα με τα απορρίμματα, με τις χωματερές, άλυτο χρόνια. Τέλος πάντων, υπάρχουν κάποια πράγματα που μας στεναχωρούν και μας ανησυχούν, αλλά προσπαθούμε να έχουμε καλή δύναμη και καλή καρδιά.

Τέλεια. Αυτά από εμένα. Δεν ξέρω αν θέλεις να πεις κάτι άλλο, κάτι που είχες σκεφτεί, κάτι που θέλεις να προσθέσεις.

Δεν έχω κάτι άλλο. Ας μείνουμε σ’ αυτό: ότι είναι πολύ σημαντικό νέοι άνθρωποι, ακόμα και με παιδιά, γονείς, νέοι γονείς, να τολμάνε, αν μπορούμε να περάσουμε αυτό σαν μήνυμα. Να τολμάνε. Να δοκιμάζουν τις δυνάμεις τους, με αγάπη, με πίστη στους εαυτούς τους. Υπάρχουν ζωντανά χωριά που ερημώνουν λίγο-λίγο. Υπάρχουν χίλια δυο πράγματα να μάθεις, χίλια δυο πράγματα να κάνεις και αυτό που τελικά σε τραβάει περισσότερο να το εξελίξεις. Και κάτι ακόμα, μετά από ένα-δυο χρόνια, και κάτι ακόμα. Ας μείνουμε σ’ αυτό. Ας γίνει αυτή η αποκέντρωση κάποια στιγμή. Ας γίνει. Είναι εφικτό. Είναι πολύ στενόχωρο[00:35:00], με όλες αυτές τις δύσκολες συνθήκες, να βλέπεις ανθρώπους φυλακισμένους μέσα σ’ αυτοκίνητα, μέσα σε υπόγεια, σε πολύ δύσκολες εργασιακές συνθήκες, να μην αμείβονται καλά, να αρρωσταίνουν, να πέφτουν σε κατάθλιψη, να οδηγούνται στη βία. Ας μείνουμε σ’ αυτό. Να δοκιμάσουνε οι άνθρωποι να πάνε σε χωριά, να πάνε σε νησιά, να προσφέρουν αυτό που μπορούν, αυτό που αγαπούν, να εξελίξουν κάτι άλλο που ίσως να το έχουν αφήσει πίσω. Δεν σταματάει αυτό, έτσι κι αλλιώς. Ο άνθρωπος έχει μια τάση να εξελίσσεται και να είναι χαρούμενος. Και η ζωή στο νησί δημιουργεί τις, ας πούμε, προϋποθέσεις για μια καλύτερη ποιότητα ζωής.

Τέλεια. Σ’ ευχαριστώ πολύ.

Κι εγώ ευχαριστώ για την υπομονή σου.