[00:00:00]Καλημέρα. Είναι Τρίτη, 11 Ιουλίου του 2023, βρίσκομαι στα Καρβουνιαραίικα Ηλείας με τον κύριο Γιώργο Καρβουνιάρη. Εγώ ονομάζομαι Καρουσιώτης Ανδρέας και είμαι ερευνητής στο Istorima. Ξεκινώντας τη συνέντευξη, θέλετε να μας πείτε πού γεννηθήκατε και πότε;

Βεβαίως. Γεννήθηκα στις 12 Απριλίου το 1954, εδώ, σε αυτό το σημείο. Και βέβαια είχα πολλά αδέλφια και καλούς γονείς, πολύ καλούς γονείς.

Πώς ήταν τα παιδικά σας χρόνια;

Τα παιδικά χρόνια ήταν δύσκολα. Πολύ δύσκολα ήταν, όμως η αγάπη και η φροντίδα των γονιών μας μας έδιναν ψυχική δύναμη στο να παλέψουμε κι εμείς μαζί τους για το καλύτερο, στην οικογένειά μας, αλλά και για τον τόπο μας. Από αυτά που μου έχουν πει οι γονείς μου, ήμουνα ένα ήσυχο παιδί, υπάκουο, και από 4 ετών περίπου που θυμάμαι αχνά κάποια πράγματα, μάλλον είχαν απόλυτο δίκιο οι γονείς μου, που μου ανέφεραν ότι ήμουν και στην πολύ πολύ μικρή ηλικία ήσυχο παιδί. Υπάρχουνε πάρα πολλές αναμνήσεις, πάρα πολλές, σημαντικές για μένα, διαμόρφωσαν την εξέλιξη μου, αλλά και της οικογένειας που απέκτησα στη συνέχεια. Να θυμηθώ ότι στο σπιτικό που γεννήθηκα ήταν πλίθινο, όπως ήταν όλα τότε τα σπίτια στην περιοχή μας. Ήτανε ένα λινό, έτσι το λέγαμε, εδώ στα κτήματα και όχι μέσα στο χωριό. Η κύρια ασχολία των γονιών μου ήταν η κτηνοτροφία και η γεωργία και μʼ αυτά κι εμείς μεγαλώσαμε, βοηθώντας σε υποδεέστερες εργασίες, την οικογένεια. Τα πρώτα σημαντικά πράγματα που θυμάμαι πριν ακόμα πάμε σχολείο, πριν πάμε στο Δημοτικό, στο χωριό Καπελέτο, το οποίο είναι περίπου δύο χιλιόμετρα απόσταση από το σημείο που ήτανε το σπίτι μας, θυμάμαι ότι μας έπαιρναν οι γονείς μας στα κτήματα και πάντα βοηθούσαμε κι εμείς, είτε ανεβαίνοντας πάνω στη σβάρνα, που λέμε, στη σημερινή φρέζα, που είχαμε με το άλογο και το είχαμε σαν παιχνίδι και διευκόλυνε αυτό τους γονείς μας, διότι το βάρος μας, δύο-τριών παιδιών πάνω στη σβάρνα, ήταν αυτό που βοηθούσε στο όργωμα και στο σβάρνισμα, στο να φύγουν τα χοντρά χώματα και να βγει πιο εύκολα ο καρπός στην επιφάνεια. Ήταν ένα παιχνίδι για εμάς αυτό. Κατόπιν ήρθανε... ήρθε η ηλικία να πάω σχολείο. Εγράφτηκα στο Δημοτικό το 1960 και είχαμε έναν πολύ σπουδαίο δάσκαλο και μια κυρία δασκάλα, δεν θυμούμαι το επώνυμό της, από την Κεφαλλονιά, την κυρία Ντίνα. Δάσκαλός μας ήτανε ο Θεόδωρος Λέκκας, ένας εξαιρετικός άνθρωπος με πολλές περγαμηνές και ήταν απ’ τα πρώτα... απ’ τους πρώτους ανθρώπους που θαύμασα, ήταν το πρότυπο που είχα στη ζωή μου, του ανδρός με το κουστούμι, με την αγάπη προς όλα τα παιδιά, αλλά και τις γνώσεις που είχε, και πιστεύω ότι αυτό με βοήθησε, και μένα προσωπικά, να δημιουργήσω μια... έναν καλύτερο χαρακτήρα, αλλά και να μάθω τα πρώτα μου γράμματα. Πολλά περιστατικά θα μπορούσα να αναφέρω από το Δημοτικό Σχολείο. Το κυριότερο, ένα απ’ τα κυριότερα είναι ότι εμείς οι ξωμάχοι, τα παιδιά τα έξω απ’ το χωριό, συγκεντρωνόμασταν στο δικό μας σπίτι και ξεκινούσαμε όλοι μαζί, με γέλιο, με χαρά να πάμε σε αυτά τα 2 χιλιόμετρα που προανέφερα στο χωριό Καπελέτο, στο σχολείο. Η διαδρομή ήταν δύσκολη, ήταν μονοπάτι, δεν υπήρχε δρόμος. Μέσα σε λόγγους, σε λάσπες, σε σκόνη τη θερινή περίοδο, την ανοιξιάτικη και τη φθινοπωρινή, με [00:05:00]διάφορους κινδύνους από φίδια, αράχνες και τα λοιπά στον δρόμο μας, συναντούσαμε, αλλά σκληραγωγημένοι μέσα στη ζωή, μέσα στα κτήματα τα καταφέρναμε. Και δεν θα ξεχάσω, και δεν ξεχνώ, το Ηρώων του σχολείου μας. Το Ηρώων του σχολείου μας ήτανε το πρώτο που συναντούσαμε πριν ανέβουμε στο διώροφο κτίριο και σε αυτό μπροστά γινόταν κάθε πρωί η επαγγελία του Εθνικού μας Ύμνου και η προσευχή. Είναι χαρακτηριστικό αυτό το μνημείο. Τελευταία μάλιστα, μια κυρία συντοπίτισσά μας, μου έστειλε μια τέτοια φωτογραφία που είχε και την έχω βάλει και στο αρχείο μου. Από την Αμερική μου την έστειλε, ξενιτεμένη αυτή η κυρία. Ως ανάμνηση μου έστειλε αυτή τη φωτογραφία του μνημείου. Ήτανε πολύ καλά τα χρόνια, βέβαια είχαμε και ένα μεγάλο περιστατικό εκείνη την περίοδο, με έναν σεισμό που έγινε, και το κτίριο θεωρήθηκε προσωρινά ακατάλληλο, μέχρι που έγιναν οι απαραίτητες επισκευές και επανήλθαμε. Όλο αυτό το διάστημα όμως, ώσπου να γίνουν οι απαραίτητες εργασίες για να είναι το κτίριο πια επισκέψιμο, εκάναμε σχολείο σε μια μεγάλη στρατιωτική σκηνή. Στην άκρη του χωριού είχε έρθει ο στρατός και είχε στήσει μια τεράστια σκηνή. Μέσα εκεί κάναμε σχολείο περίπου τους τρεις-τέσσερις μήνες. Λοιπόν, καταλαβαίνετε ότι ήταν κι αυτό ένα κομμάτι δύσκολο της ζωής μας, αλλά πάλι τα καταφέραμε. Μια μεγάλη θεομηνία που έγινε, την περίοδο των σχολικών μου χρόνων, έκοψε το χωριό στα δύο, το επάνω και το κάτω. Υπήρχε μέσα στο χωριό ένα ρέμα το οποίο θεώρησαν τότε οι κάτοικοι να ρίξουν χώματα, όμως ήρθε η ώρα που αυτό ακολούθησε... το νερό ακολούθησε τη φυσική του διαδρομή και έκοψε και χώρισε το χωριό στα δύο. Επίσης, ένα άλλο περιστατικό είναι αυτό που όταν έβρεξε στα πάνω χωριά. Ένα από τα παιδιά που κάναμε παρέα έμεινε απέναντι από το λαγκάδι μας, το Καπελεταίικο λαγκάδι, και αναγκάστηκε ο δάσκαλός μας να ρίξει ένα σχοινί και να περάσει απέναντι να φέρει το παιδί στην αποδώ πλευρά, γιατί ήταν αποκομμένο εκεί και φοβόταν και έκλαιγε και καταλαβαίνετε ότι έπρεπε κάποιος να το σώσει. Άλλα περιστατικά από το σχολείο είναι οι ωραίες εκδρομές που κάναμε εκεί στα Τουρκομνήματα, διότι το χωριό μας είχε κοιμητήριο, νεκροταφείο των Τούρκων, και το λέγαμε Τουρκομνήματα. Εκεί από τα γύρω χωριά έφερναν τους... όσους Τούρκους πέθαιναν και τους έθαβαν σε αυτό το σημείο και το είχαμε ονομάσει ως τοπωνύμιο έτσι. Σήμερα είναι γήπεδο αυτό το σημείο, το γήπεδο του χωριού μας και θα έλεγα ότι αυτό ήταν έγκλημα. Έπρεπε να παραμείνει ως ιστορία του τόπου μας και να διατηρηθεί με κάποιες σχετικές εργασίες, ώστε υπάρχει η αναφορά αυτή. Πέρασα με τα παιδιά του χωριού αλλά και με τους κατοίκους του χωριού πάρα πολύ ωραία χρόνια. Τα παιδιά ήμασταν αδέλφια, κορίτσια, αγόρια στην ίδια τάξη. Μιλούσαμε για πολλά που είχανε σχέση με τη ζωή μας. την τότε ζωή που έκαναν οι αγρότες, οι κτηνοτρόφοι, τον τρόπο που έπρεπε να δημιουργήσουμε για να επιβιώσουμε και τα παιχνίδια και το γέλιο ήταν η αρχή μας. Εγώ τελείωσα το ’66 το Δημοτικό Σχολείο με έναν πολύ καλό βαθμό για τότε. Τα παιδιά δεν είχαμε μεγάλους βαθμούς. Εγώ κατόρθωσα και πήρα ένα 9, 9 ήταν το άριστα τότε, το 10, αλλά το 9 και αυτό άριστα ήτανε, γιατί κανένα παιδί πριν, αλλά και λίγα χρόνια μετά, δεν πήρε τέτοιον βαθμό. Και είναι μια ομολογία που γίνεται στο χωριό στο πρόσωπό μου και αυτό με τιμά.

Ακολούθησαν κάποια χρόνια, ενάμιση χρόνο στο Γυμνάσιο της Βάρδας. Κάποιο περιστατικό, το οποίο δεν θέλω να το αναφέρω αυτή τη στιγμή, με οδήγησε να φύγω από την περιοχή μου και να [00:10:00]ανέβω στην Αθήνα με τα αδέλφια μου και να συνεχίσω εκεί το Γυμνάσιο και στη συνέχεια να σπουδάσω στη Σιβιτανίδειο Σχολή, και εκεί κατόρθωσα να... τα πρώτα μου τεχνικά βήματα ως μηχανολόγος, αλλά και με τη μέθοδο της αυτοδιδασκαλίας, που γινόταν σε πολλές σχολές, αλλά και στη Σιβιτανίδειο, εμείς οι καλοί μαθητές, οι μεγαλύτεροι πολλές ώρες διδάσκαμε στα παιδιά των άλλων τάξεων, ώστε να πάρουν εμπειρίες. Είναι η λεγόμενη αυτό-διδακτική αυτό. Λοιπόν. Είχε εφαρμοστεί σε πολλά σχολεία της τότε εποχής, ιδιαίτερα μετά την Επανάσταση, πρωτοξεκίνησε στην Αίγινα και εμείς κάναμε και αυτό. Αφού τελείωσα τη Σιβιτανίδειο, εργάστηκα και παράλληλα εργαζόμουν σε κάποια μηχανουργεία και κάποιες εταιρείες, τεχνικές εταιρείες, όπου πιστεύω ότι διέπρεψα και, δόξα σοι ο Θεός, τα κατάφερα. Και όταν ήρθε η ώρα να πάω στον στρατό, με χαρά πήγα στο Πολεμικό Ναυτικό που με κάλεσε η πατρίδα και υπηρέτησα τριάντα δύο μήνες τις ένοπλες δυνάμεις μας, και το αποκορύφωμα ήτανε ότι ήμουν στο αντιτορπιλικό Λέων είκοσι πέντε μήνες, έξι μήνες στο τορπιλικό Panther και έναν μήνα στην αρχή, στην προπαίδευση στον Κανελλόπουλο, στον Σκαραμαγκά. Ωραία χρόνια και στο ναυτικό, μου έδωσαν την ευκαιρία να επισκεφθώ πάρα πολλές χώρες, περίπου είκοσι οχτώ-είκοσι εννιά χώρες, συνοδεύοντας με τα πλοία αυτά τους δόκιμους αξιωματικούς για εκπαιδευτικό πρόγραμμα δύο καλοκαίρια και ήταν μια πολύ μεγάλη εμπειρία της ζωής μου. Παράλληλα είχα την ειδικότητα του μηχανικού στο Πολεμικό Ναυτικό και αυτό μου έδωσε προϋπηρεσία, η οποία και τεχνικά με βοήθησε για τις γνώσεις μου, αλλά και όταν ήρθε ο χρόνος της σύνταξης και αυτά τα χρόνια συμπεριλήφθησαν μέσα, έτσι ήταν οι νόμοι τότε, το 2010 που εγώ συνταξιοδοτήθηκα, και με βοήθησαν να γίνω απόμαχος της εργασίας. Στη διαδρομή την επαγγελματική είμαι πάρα πολύ ικανοποιημένος, διότι το πρωί δουλειά, το απόγευμα σχολείο και το βράδυ διάβασμα. Όμως ήτανε για την πρόοδό μας, ήταν για το καλό μας, όπως έλεγαν τότες εμείς οι νέοι, ότι πρέπει να κοπιάσεις για να αποκτήσεις τα αγαθά, και αυτό έφερε πάρα πολύ καλά αποτελέσματα και να δημιουργήσω μια πολύ καλή οικογένεια γνωρίζοντας την Ειρήνη την Ατσά το 1979, η οποία κατάγεται από την Κάλυμνο. Και δημιουργήσαμε τη δική μας οικογένεια, αποκτήσαμε δύο παιδιά: τη Γεωργία, η οποία τελείωσε το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης με άριστα και σήμερα εργάζεται στον δήμο Άνω Λιοσίων, αλλά παράλληλα έχει και δικό της γυμναστήριο για τα ΑΜΕΑ, και είναι μεγάλη τιμή για την οικογένειά μας, τον Χρήστο μας ο οποίος είναι ελεύθερος επαγγελματίας, μηχανολόγος κι αυτός, έχει τη δική του οικογένεια και αυτός, και προχωρούμε μαζί, όλη μαζί η οικογένεια, χωρίς να αποκρύπτουμε τίποτα ο ένας απ’ τον άλλον. Τώρα...

Θέλετε να μιλήσετε για την περίοδο που δουλεύατε στην εταιρεία Ρομπόκας και το περιστατικό στην είσοδο;

Χα! Τι μου θυμίσατε. Πέραν το ότι είχα το ’74, στις αρχές του ‘74, είχα ένα ατύχημα, αλλά αυτό το ξεπερνάμε, διότι έχουμε κάτι άλλο να αναφέρω. Η εργασία ήταν... η διεύθυνση της εταιρείας ήτανε στην Εθνική Οδό, ψηλά πάνω στην Κηφισιά. Έτσι λοιπόν κάθε πρωί μας έπαιρνε πούλμαν της εταιρείας, ενοικιαζόμενο βέβαια, και μας πήγαινε εκεί, γιατί σε αυτό το σημείο δεν υπήρχε συγκοινωνία, δεν υπήρχε αστικό. Έτσι λοιπόν στην Πλατεία Βάθης συγκεντρωνόμασταν το πρωί 6:20, 6:25, να φύγουμε, να πάμε στη δουλειά μας. Μία από αυτές τις ημέρες άργησε το αστικό να ανέβει στη Ζήνωνος από τον Ταύρο που μέναμε, τον Δήμο Ταύρου, και καθυστέρησα και δεν πρόλαβα το λεωφορείο για ελάχιστα λεπτά. Έτσι αναγκάστηκα να πάρω το αστικό, να [00:15:00]ανέβω στη Λυκόβρυση, και να συνεχίσω με τα πόδια μέσα από τα περιβόλια. Εκεί στη Μεταμόρφωση τότε και στη Λυκόβρυση υπήρχαν Ανθοκήπια. Όλα τα κτήματα τα καλλιεργούσαν με δημητριάτικα. Και περνώντας μέσα από αυτά με λάσπες στα μονοπάτια να μη χαλάσω και κάνω ζημιές, έφτασα στον προορισμό μου. Όταν έφτασα στον προορισμό μου ήταν, και κάτι άλλοι συνάδελφοι οι οποίοι είχανε καθυστερήσει, αλλά θα το πω ότι αυτοί... κάποιοι από αυτούς τους συναδέλφους ήτανε σχεδόν μόνιμο... μόνιμη καθυστέρηση. Εμένα συνέβη πρώτη φορά και τελευταία. Έτσι λοιπόν, αναμένοντας στο θυρωρείο να δώσει εντολή ο προσωπάρχης να πάμε να εργαστούμε, την εντολή δεν την έδινε. Δεν την έδινε. Και υπήρχε μεγάλη ανησυχία σε όλους μας το τι θα συμβεί. Αφού πήγε περίπου 9:30, 10:00 παρά το πρωί οι άλλοι συνάδελφοι έφυγαν, πήγαν σπίτια τους, δεν ξέρω, πάντως έφυγαν. Εγώ δεν είχα που να πάω και έμεινα εκεί στο θυρωρείο με σκοπό το μεσημέρι, 15:00 η ώρα, 15:15 να πάρω το λεωφορείο να πάμε στην Πλατεία Βάθης, να πάμε σε ένα εστιατόριο που είχαμε εκεί τότες, «Ζείτε Εστιατόριο» λεγόταν, στον κύριο Μιχάλη, να φάμε και να πάμε στη σχόλη. Οπότε περίπου στις 10:00 η ώρα μου λέει ο θυρωρός: «Γιώργο, να ανέβεις επάνω, σε θέλει ο προσωπάρχης, με ζώσανε τα φίδια». Λέω τώρα: «Απόλυση». Ανέβηκα λοιπόν κι εγώ πολύ έτσι φοβισμένα να το πω. Ανέβηκα τις σκάλες και πήγα στο γραφείο του προσωπάρχη. Με καλοδέχτηκε, με κέρασε και μια πορτοκαλάδα και με ρώτησε γιατί δεν έφυγα. «Ενώ όλοι οι άλλοι συνάδελφοι έφυγαν, εσύ γιατί δεν έφυγες;» Και του είπα: «Κύριε προσωπάρχα, πού να πάω; Εγώ είμαι ένα παιδί φτωχό, δεν έχει συμβεί άλλη φορά, δεν έχω πού να πάω, να γυρίζω στην Αθήνα στους δρόμους; Και περίμενα εδώ να σχολάσω, να τελειώσει το ωράριο και με το λεωφορείο της εταιρείας να κατέβω για τη συνέχεια». Μου είπε: «Μπράβο, Γιώργο. Έκανες πολύ καλά που δεν έφυγες, αλλά να ξέρεις ότι θα πας τώρα στη δουλειά -ήταν η ώρα του διαλείμματος- θα πας, θα φορέσεις τη φόρμα σου και θα πιάσεις εργασία, αλλά δεν θα χτυπήσεις κάρτα, θα χτυπήσεις μόνο στην έξοδο για να πάρεις το ημερομίσθιο, το ένσημο». Εγώ συγκινήθηκα πραγματικά με αυτό... την ενέργεια του κυρίου Λουκά, του προσωπάρχη μας, κατέβηκα στον χώρο εργασίας, και εκεί με περίμεναν όλοι οι συνάδελφοι με ανακούφιση και χαρά, και με χειροκρότησαν που δεν έφυγα. Είχαν μάθει το περιστατικό και με βοήθησαν στο να ξεπεράσω τη συγκίνησή μου και την αμηχανία μου, ώστε να δώσω τη διάσταση αυτή που έπρεπε στο να γίνω πιο αγαπητός στους συναδέλφους και να με προσέχουν οι μεγαλύτεροι και να μου μάθουν τη δουλειά. Αυτό για μένα ήτανε καθοριστικό. Το λέω στα παιδιά μου, το λέω σε φίλους, το λέω όπου βρεθώ ότι ο άνθρωπος, όταν… οι ενέργειες των ανθρώπων είναι αυτές που καθορίζουν τη ζωή και πρέπει να ’μαστε πολύ προσεχτικοί τι πράττουμε όλοι μας. Γιατί σε όλους μας θα συμβεί κάτι ανάλογο με αυτό που μου συνέβη εμένα. Και αυτή είναι μια προτροπή προς τους νεότερους και ας την ακολουθήσουν.

Πείτε μας για την περίοδο που εργαζόσασταν στα «Ελληνικά Πετρέλαια». Τι σας έχει μείνει από αυτά τα χρόνια;

Στα «Ελληνικά Πετρέλαια» προσελήφθη το 1989, μετά από έναν σχετικό διαγωνισμό προσελήφθη και από εκεί συνταξιοδοτήθηκα το... τέλος του 2010. Ήτανε χρόνια εργασίας με οικονομικό όφελος, διότι τα «Ελληνικά Πετρέλαια» είχαν... στα «Ελληνικά Πετρέλαια» υπήρχαν αμοιβές, λόγω συνθηκών ανθυγιεινών εργασιών, υπήρχαν καλοί μισθοί. Αυτό με βοήθησε πάρα πολύ στο να δημιουργήσω κι εγώ το δικό μου σπιτικό, διότι μέχρις τότε ήμουν στο ενοίκιο και σήμερα να μένουν τα παιδιά μου. Στα «Ελληνικά Πετρέλαια» γνώρισα πάρα πολλούς συναδέλφους, [00:20:00]πολύ καλούς ανθρώπους απ’ όλα... απ’ όλη την Ελλάδα, και συνδικαλίστηκα παράλληλα εκεί στο σωματείο και στην ομοσπονδία πετρελαιοειδών, και έχω καλές αναμνήσεις, πολύ καλές αναμνήσεις μέσα από τα «Ελληνικά Πετρέλαια». Εκεί στα «Ελληνικά Πετρέλαια» είχα την ειδικότητα στο να εκπαιδεύω στη Μηχανουργική Τεχνολογία τα παιδιά του ΟΑΕΔ, των ΤΕΙ και των ΙΕΚ, ώστε να κάνουνε την πρακτική τους για να πάρουνε τα πτυχία τους. Γνώρισα πάρα πολλά παιδιά. Προσπάθησα κι εγώ από το δικό μου μετερίζι να... τις γνώσεις μου να τις μεταλαμπαδεύσω, και πιστεύω ότι ως ένα βαθμό τα κατάφερα. Θα μπορούσα να είχα κάνει περισσότερα. Εντάξει, αφήνω και κάτι να το κάνουν οι άλλοι.

Μιλήστε μας για την ενασχόλησή σας με την πολιτική και την τοπική αυτοδιοίκηση.

Μάλιστα. Το 1979, όπως σας ανέφερα προηγουμένως, βρέθηκα στα Άνω Λιόσια. Εκεί έγινε η γνωριμία με την κυρία Ειρήνη Ατσά. Και αφού εγκαταστάθηκα εκεί ξεκίνησα, μετά από πρόσκληση του τότε δημάρχου Σταμάτη Γεώργα, να μπω στο ψηφοδέλτιο, να είμαι υποψήφιος στον συνδυασμό του. Εγώ τότε ψήφιζα στο χωριό μου, στο Καπελέτο. Παρά ταύτα όμως η κοινωνία με έφερε να είμαι πρώτος αναπληρωματικός δημοτικός σύμβουλος και μετά από λίγο διάστημα που έγινε μια παραίτηση έγινα δημοτικός σύμβουλος. Αυτά ήταν τα πρώτα μου βήματα στην πολιτική. Παράλληλα είχα συνδικαλιστεί και είχα ιδρύσει σωματείο στους εργαζόμενους της «ΒΙΟΦΑΡΜ» εκείνη την περίοδο, και είχα εκλεγεί πρόεδρος με απόλυτη πλειοψηφία το 75%. Λοιπόν. Βρισκόμενος λοιπόν στον Δήμο, ανέλαβα τα πολιτιστικά και ήτανε για μένα ένα μεγάλο σχολείο αυτό. Τότες ήτανε άλλες πενιχρές οι... τα οικονομικά των δήμων, δεν υπήρχαν χρήματα και προσπαθούσαμε, και με δικά μας έξοδα να δημιουργήσουμε πολιτισμό, να δημιουργήσουμε εκδηλώσεις, ώστε να φέρουμε την κοινωνία... να ενώσουμε την κοινωνία... να ενώσουμε τους ανθρώπους, γιατί ήταν από όλα τα μέρη της Ελλάδας, με άλλα ήθη και έθιμα, ο καθένας τη δική του κουλτούρα, και έτσι ενώσαμε συλλόγους και πραγματοποιήθησαν τότε μεικτές εκδηλώσεις: χορευτικές, ψυχαγωγικές, εκπαιδευτικές και λοιπά, ώστε... για την τότε εποχή ήτανε πρωτόγνωρα. Οι σύλλογοι δημιουργήθησαν εκεί στην περιοχή μας, το ποντιακό στοιχείο, το ηπειρώτικο στοιχείο, οι Αρκάδες και ούτω καθεξής. Κι έγιναν πολλοί σύλλογοι. Αυτό συνεχίστηκε για άλλα... σύνολο δεκαέξι χρόνια. Κατόπιν με καλέσανε να είμαι υποψήφιος στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση. Όντως, εκλέχτηκα, και αυτό επανελήφθη και άλλες τρεις φορές. Δηλαδή σύνολο δεκαέξι χρόνια στη Νομαρχία Δυτικής Αττικής. Το μεγαλύτερο σχολείο ήταν αυτό, το μεγαλύτερο σχολείο της ζωής μου. Έκανα φίλους, έκανα ανθρώπους να με συμπαθήσουν, να με αγαπήσουν. Έκανα και ανθρώπους που να μη με αγαπήσουν και να μη με συμπαθήσουν. Όμως όλους τους ευχαριστώ, γιατί προσπάθησα να μην έχω εχθρούς, αλλά μόνο πολιτικού αντιπάλους. Και αυτό είναι θεμιτό να υπάρχουν πολιτικοί αντίπαλοι, για πολλούς και διάφορους λόγους. Οι δημοκρατίες έτσι λειτουργούν, έτσι λειτουργούσαν και έτσι πρέπει να λειτουργούν. Δεν είμαστε όλοι μέσα στο ίδιο βάζο. Δεν είμαστε. Τα λουλούδια άλλα είναι μακριά, μεγάλα και άλλα πιο μικρά, έτσι είναι και στη ζωή η πολιτική. Είμαι και από εκεί ικανοποιημένος, υπηρέτησα τον θεσμό τριάντα δύο συναπτά έτη και ήρθε το πλήρωμα του χρόνου της συνταξιοδότησής μου από την εργασία μου, οπότε και ήρθα στο χωριό μου, εδώ στα πατρικά μου, έφτιαξα μια οικία να είναι στα πλαίσια των δυνατοτήτων μας και της εξυπηρέτησής μας και [00:25:00]μένω εδώ μόνιμα. Και εδώ είναι ησυχαστήριο. Ασχολούμαι με έναν πολιτιστικό σύλλογο που ιδρύσαμε, ήταν αναγκαίος για την περιοχή, και θα πούμε και στη συνέχεια, πιστεύω, κάποια για τον σύλλογο. Αξίζει, είναι άξιο να τα πούμε.

Τι αναμνήσεις έχετε από τα θερινά σινεμά της Αθήνας;

Τα θερινά σινεμά της Αθήνας. Εγώ ανέβηκα στην Αθήνα το 1968, 24 Νοεμβρίου. Δεν ήταν τα θερινά εκείνη την περίοδο, ήταν τα χειμερινά, γιατί τα θερινά ξεκινούσαν τέλος Μάη έως τέλος Σεπτεμβρίου. Όμως αυτά ήτανε ένα διδασκαλείο, τα σινεμά, διότι ιδιαίτερα τα θερινά γινόντουσαν εκδηλώσεις, πέραν από τις κινηματογραφικές ταινίες τις τότε, τις ασπρόμαυρες που παρακολουθούσαμε, γινόντουσαν πάρα πολλές εκδηλώσεις καλλιτεχνών. Δεν θα ξεχάσω μια συναυλία του Ντέμη Ρούσσου. Δεν θα ξεχάσω μια συναυλία με τον Πασχάλη. Δεν θα ξεχάσω συναυλίες με τον Χατζή κι άλλους πολλούς καλλιτέχνες που έχουν αφήσει το στίγμα τους στον πολιτισμό της πατρίδος μας, αλλά και ο κινηματογράφος. Αυτός έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωσή μας ως άνθρωποι στην κοινωνία, γιατί τότε τα έργα ήτανε μέσα από τους ανθρώπους, μέσα από βιώματα, και μας βοήθησαν πάρα πολύ. Τα θερινά σινεμά ήταν ο πασατέμπος, η Coca-Cola που πρωτοβγήκε τότε στο «Ταμ-Ταμ», δεν τα ξέρουνε αυτά σήμερα, ακούγονται πολύ άγνωστα για τους νέους μας. Υπήρχαν τα... το σάμαλι, υπήρχαν οι καρέκλες με τα πλαστικά, σιδερένιες καρέκλες με πλαστικό ντύσιμο, και όχι αυτά του σκηνοθέτη που έχουν σήμερα, τα οποία είναι ωραία και είναι αναπαυτικά, αλλά και εκείνες οι εποχές ήτανε άλλες, άλλες εποχές και μας βοήθησαν. Δεν θυμάμαι κάτι άλλο για τα σινεμά, τα έργα όπως ανέφερα ήταν βιωματικά, ήταν βιωματικά έργα. Και για αυτό είχαν την εξέλιξη αυτή και ακόμα τα παρακολουθούμε αυτά τα έργα και αρέσουν και στους νέους μας.

Ωραία. Ας περάσουμε στην ίδρυση του Συλλόγου και στο πώς σας δημιουργήθηκε η ιδέα για να κάνετε ένα τέτοιο εγχείρημα.

Μάλιστα. Για τον Σύλλογο Ξωμάχων έχω να πω σημαντικά πράγματα. Διότι αυτά τα οκτώ χρόνια που υφίσταται ο Σύλλογος μας δόθηκε να ενώσουμε δυνάμεις και στην περιοχή μας, αλλά και ευρύτερα, ώστε να παράγουμε κι εμείς αυτό που έχει ανάγκη ο τόπος: την παράδοση, τον πολιτισμό, την ψυχαγωγία, τη μάθηση, αλλά και τη συσπείρωση της κοινωνίας. Σύλλογος σημαίνει συλλογική δουλειά, συλλογικές αποφάσεις, κάτι το οποίο εδώ στην περιοχή μας δεν υπήρχε, διότι και ο εκκλησιαστικός... και η εκκλησία μας είναι ένας χώρος ο οποίος δεν είχε τις δυνατότητες να οργανώσει την κοινωνία προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά και το σχολείο το οποίο για λίγο λειτούργησε στην περιοχή μας κι αυτό δεν έδωσε τη δυνατότητα να δημιουργηθούνε σύλλογοι γονέων-κηδεμόνων, αλλά και ποτέ δεν δημιουργήθηκε... δεν είχε δημιουργηθεί πολιτιστικός σύλλογος, εξωραϊστικός σύλλογος σε αυτό το κομμάτι που λέγονται ξωμάχοι. Έτσι λοιπόν γεννήθηκε η ιδέα το 2013 και μια... έκανα... πρωτοπήρα πρωτοβουλία και συναντήθηκα με κάποιους ανθρώπους εδώ της περιοχής μας, οι οποίοι αγκάλιασαν αυτή τη σκέψη και ιδρύσαμε τον πολιτιστικό σύλλογο Ξωμάχων Ταξιάρχες, διότι Ταξιάρχες είναι η εκκλησία μας. Λοιπόν. Και αφού πέρασε ένα οχτάμηνο έγιναν εκλογές, ανέλαβε το διοικητικό συμβούλιο το νέο το 2016, και ο Σύλλογος, επανέρχομαι, ιδρύθηκε το 2014. Και προχωράμε μέσα από αναβίωση, με εκδηλώσεις αναβίωσης, παράδοσης. Έχουμε κάνει δύο πολύ σημαντικές εκδηλώσεις, η μία το άλογο στο αλώνι και η άλλη τα σταφύλια στο πατητήρι, και αγκαλιάστηκε από τον κόσμο, αγκαλιάστηκε πραγματικά. [00:30:00]Έχουμε δημιουργήσει μια ομάδα εθελοντική, αλληλεγγύης, την οποία εγώ έχω την ευθύνη και είμαστε κοντά σε κάθε άνθρωπο που μαθαίνουμε ότι χρειάζεται βοήθεια. Η βοήθεια που δίνεται είναι σημαντική και σπουδαία, διότι δίνουμε κουράγιο και δύναμη στους ανθρώπους, που για διάφορους λόγους βρίσκονται ξαφνικά σε ανάγκη και δεν ξέρουμε σε ποιον από όλους μας αύριο θα υπάρχει αυτό. Έτσι, λοιπόν, μέσα από τις δράσεις μας, την αλληλεγγύη, την ψυχαγωγία, αλλά και την ένωση των ανθρώπων αυτής της περιοχής λειτουργεί ο σύλλογός μας όλα αυτά τα χρόνια και εκτός Νομού έχουμε πάρα πολλές παραστάσεις και συνεργασίες με άλλους συλλόγους, εκτός Νομού Ηλείας, και αυτό φαίνεται και από την κάθε εκλογική διαδικασία, από το... τους ανθρώπους που συμμετέχουν, τον αριθμό, έχει σημασία το να ψηφίζουν τριακόσιοι, τετρακόσιοι κάποιες φορές, άνθρωποι να έρχονται να αγκαλιάζουν τον Σύλλογο όταν βλέπουμε σήμερα το τι συμβαίνει γύρω μας. Γι’ αυτό επιμένω και λέω ότι οι σύλλογοι είναι το κύτταρο του πολιτισμού, είναι το κύτταρο που ενώνει τις κοινωνίες, και μάλιστα υπάρχει ανάγκη μεγάλη εδώ στην ύπαιθρο ακόμα περισσότερο να υπάρξουν σύλλογοι: να δυναμώσουμε, να ενώσουμε τις δυνάμεις μας και να ενδυναμώσουμε τους συλλόγους. Είναι απαραίτητο και χρήσιμο. Εμείς σαν σύλλογος θα συνεχίσουμε, τώρα γίνεται μια προσπάθεια ανανέωσης του διοικητικού συμβουλίου να μπουν και άλλοι νέοι σε ηλικία, άνθρωποι που θα αγκαλιάσουν αυτές τις δράσεις και αυτές τις προσπάθειες, να αφήσουμε εμείς οι μεγαλύτεροι περιθώριο στους νεότερους. Ας γίνουμε επίτιμοι, ας μην είμαστε εμείς στο διοικητικό συμβούλιο, να είναι οι νεότεροι. Εμείς θα παρακολουθούμε, θα υποβοηθούμε και θα συμβουλεύουμε τους νεότερους. Είμαι βέβαιος ότι θα τα καταφέρουμε. Οι νέοι μας είναι άξιοι άνθρωποι, εγώ είμαι αυτής της αρχής και το πιστεύω ακράδαντα. Οι νέοι μας είναι άξιοι, ιδιαίτερα εδώ της περιοχής έχουν δυνάμεις. Υπάρχουν δυνάμεις κρυμμένες και πρέπει να βγουν μπροστά και να βοηθήσουμε εμείς οι παλαιότεροι πάνω σε αυτό το κομμάτι.

Πείτε μας για τη σημασία της λέξης «ξωμάχος» και πώς συνδέεται με τη ζωή σας στα Καρβουνιαραίικα.

Ξωμάχος, για όσους έχουμε μελετήσει λίγο τον Καζαντζάκη, λίγο τον Καρκαβίτσα, λίγο τον Λουντέμη, λίγο τον Παπαδιαμάντη, αναφέρονται συνεχώς για τους ξωμάχους, υπάρχουν και σε κινηματογραφικές ταινίες... η αναφορά. Ξωμάχος είναι αυτός που μάχεται έξω, είναι ο άνθρωπος που παλεύει με τη γη, είναι ο άνθρωπος που μένει στο λινό, εκτός άστυ, εκτός πόλεως. Έξω μάχομαι, έξω-μάχος. Εμείς εν συντομία το λέμε «ξωμάχων», ξωμάχος, αλλά είναι ο έξω-μάχος, ο έξω. Αυτό πρεσβεύουμε, αυτά είναι τα μέλη μας, που αγαπούν τις δράσεις μας, που έχουν κατανοήσει το καταστατικό μας και έχουν αγκαλιάσει τον Σύλλογο. Τώρα είμαστε σε μια φάση που θα έχουμε κι άλλες δράσεις να κάνουμε, νέες ιδέες, τις οποίες θα παρουσιάσουμε στην περιοχή μας. Το μόνο που ελπίζω να βρεθεί κάποια λύση είναι να στεγαστούμε κάπου, ώστε να παρουσιάσουμε τη λαογραφική μας έκθεση. Έχομε πάρα πολλά σκεύη και πολλά εργαλεία από τα παλιά, από αυτά τα σημαντικά που έδωσαν στη ζωή των προγόνων μας βοήθεια για να επιβιώσουν, τα έχουμε συγκεντρώσει, συγκεντρώνουμε συνεχώς, και ελπίζω κάποια στιγμή να βρεθεί και ένας άλλος χώρος εκτός από τα Καρβουνιαραίικα, εκτός Καρβουνιαραίικα, να είναι κοντά στην πόλη, να είναι προσβάσιμο, ώστε όλα αυτά που έχουμε να μη μείνουν χωρίς να τα έχει δει ούτε το τελευταίο παιδί, και ο τελευταίος άνθρωπος στην περιοχή μας και να του εξηγήσουμε τι έκανε ακριβώς το κάθε εργαλείο ή το κάθε αγγείο ή το κάθε σκεύος από αυτά τα παλιά που έχουμε και ήτανε το... ο τρόπος ζωής των προγόνων μας. Ελπίζω κάποτε να βρεθεί κάτι, ώστε να τα στεγάσουμε και να τα παρουσιάσουμε όλα αυτά τα εκθέματα μαζί με τις ιδέες [00:35:00]μας, μαζί με τις προτάσεις μας, μαζί με το καταστατικό μας, να οδηγήσουμε και τον Σύλλογο Ξωμάχων, αλλά και να συμπορευτούμε και να συμπορευτούν και άλλοι σύλλογοι, ώστε να γίνουμε το καλύτερο. Να γίνουμε το καλύτερο για την περιοχή μας, για τον τόπο μας, για τους ανθρώπους μας.

Θέλετε να μας αναφέρετε μερικά από τα σκεύη και τα παλιά αντικείμενα που έχετε;

Έχουμε πλούσια συλλογή, πάρα πολύ πλούσια συλλογή. Μας τα έχουν δώσει με χαρά συμπολίτες μας, μας τα έχουνε δώσει με χαρά οι γείτονες, οι φίλοι, από πολλά μέρη της Ελλάδος. Ακόμα και από τις Σέρρες έχουμε εδώ, απ’ το Αίγιο, από Αμαλιάδα συγκεντρώσει εργαλεία και σκεύη. Τι να πρωτοπεί κανείς; Καλό είναι να τα παρουσιάσουμε σε κάποια εκδήλωση, να τα δει ο κόσμος. Είναι αναντικατάστατα αυτά, είναι μέσα απ’ τη ζωή μας, μέσα απ’ την ψυχή μας αυτά, κατορθώσαμε και συγκεντρώσαμε. Δηλαδή να σας πω ένα παράδειγμα. Μας έδωσε μια κυρία πρόσφατα μια κουβέρτα του 1955, η οποία είναι φτιαγμένη στον αργαλειό, ένα σπάνιο συλλεκτικό κομμάτι, το οποίο όποιος γνωρίζει τι κόπος χρειαζόταν στο να... μετά την κουρά των ζώων να τα... να κάνει το ξάνοιγμα, που λέγαμε, να πάει στο ποτάμι να τα πλύνει, να τα στεγνώσει, να τα φέρει, να τα βάλει στη ρόκα, να τα γνέσει, να τα βάλει στον μύλο το καρούλι να το κάνει νήμα, να τα βάλει στον αργαλειό, να φτιάξει το στοιβόλι, να τα βάλει στον αργαλειό και να έχουμε σήμερα όλα αυτά τα κειμήλια θα έλεγα στα χέρια μας και έχουμε και διάφορα σεντόνια, διάφορες προσόψεις, πετσέτες του τότε, της τότε εποχής, του 1950, του 1960. Πρόσφατα μας έδωσε ένας κύριος μια κουβέρτα από το Βασιλικό Ναυτικό. Καταλαβαίνετε πόσο παλιά είναι η κουβέρτα αυτή που υπηρετούσε εκεί ο ναύτης και την έχουμε εμείς στα χέρια μας. Έχουμε φωτογραφίες οικογενειών της περιοχής μας και η σκέψη μας είναι αν εγκατασταθούμε κάπως σε κάποιον χώρο να ζητήσουμε από όλους... από όλα τα μέλη μας να μας δώσουν φωτογραφίες των γονιών τους να τις βάλουμε σε μια αίθουσα. Θα μείνει ανάμνηση των γονιών, των παππούδων, να μείνουνε, να ’ρχονται τα παιδιά, τα εγγόνια, τα δισέγγονα να βλέπουν τον παππού τους, τη γιαγιά τους. Δηλαδή έχουμε σκέψεις βαθιές, του μέλλοντος, απ’ το παρελθόν προς το μέλλον. Μόνο έτσι δεν θα ξεχαστούν οι άνθρωποι, μόνο έτσι δεν θα ξεχαστούν. Έχουμε και πολλές φωτογραφίες πολιτικών –άσχετα το πού ανήκει ο καθένα– του Παπανδρέου, του Καραμανλή, του Κωνσταντίνου Καραμανλή, του Βενιζέλου, των βασιλέων, είμαστε ένας σύλλογος πολυσυλλεκτικός και ένας σύλλογος που αγκαλιάζουμε τα πάντα. Δεν χρωματίζουμε, δεν κομματίζουμε. Ό,τι βρεθεί στον δρόμο μας παλιό το μαζεύουμε. Έχουμε μια δυνατή βιβλιοθήκη με περίπου τρεισήμισι χιλιάδες βιβλία. Πιστεύω ότι είναι... αυτή η βιβλιοθήκη θα μπορούσε να είναι κάπου αλλού, όχι εδώ, όχι εδώ διασκορπισμένα στα δωμάτια δεξιά-αριστερά. Θα μπορούσε να είναι σε έναν χώρο που θα ήταν χρήσιμο. Θα βοηθούσε τα παιδιά μας, τα εγγόνια μας, τους νέους της περιοχής μας να ξεμπλοκάρουν από το ίντερνετ, το οποίο το επιβραβεύω όταν χρησιμοποιείται για μάθηση. Εγώ το επιβραβεύω, γιατί κι εγώ από το ίντερνετ έχω διαβάσει και έχω βρει πάρα πολλά στοιχεία τα οποία με έχουνε βοηθήσει. Όμως το βιβλίο είναι βιβλίο, έτσι; Ανοίγει το μυαλό, ανοίγει τη σκέψη, το βάζει το μυαλό να λειτουργήσει το διάβασμα. Εδώ ένα σταυρόλεξο παίρνουμε να διαβάσουμε και αμέσως πόσο ωραία αισθανόμαστε που το λύσαμε, που λύσαμε αυτό το δύσκολο πράγμα.

Μιλήστε μας για τις δύο εκδηλώσεις που έγιναν και αφορούσαν την αναβίωση στο αλώνι και στο πατητήρι.

Ωραία. Η πρώτη εκδήλωση που έγινε από τον σύλλογό μας, την αναβίωση «Το άλογο στο αλώνι», έγινε σε έναν χώρο που μας είχε παραχωρήσει ο Δήμος Ανδραβίδας-Κυλλήνης, με ομόφωνη απόφαση, και τώρα δεν το έχουμε βέβαια, γιατί πρέπει να το αναφέρουμε κι αυτό. Η νέα Δημοτική Αρχή είδε ότι μπορούσε τον χώρο αυτόν να τον αξιοποιήσει διαφορετικά. Δεν τον έχει αξιοποιήσει, παραμένει έτσι, έρμαιο. Εμείς λοιπόν κάναμε την αποκατάσταση και εκεί κάναμε τα εγκαίνια μιας παρουσίασης των παλιών σκευών, των εργαλείων, δημιουργήσαμε μουσική εκδήλωση με παραδοσιακά τραγούδια, με χορευτικά, και έγινε [00:40:00]στον χώρο αυτό του πρώην δημοτικού σχολείου Θανασουλαίικων. Ήταν μια τριήμερη εκδήλωση. Δυστυχώς τη δεύτερη μέρα είχαμε μια έντονη βροχή, αλλά την επομένη καλυτέρευσε ο καιρός, γιατί ήταν Ιούλιος του του ’16, του ’17 και κατορθώσαμε και κάναμε τη μουσική εκδήλωση το βράδυ εκεί. Επισκέφθηκαν την εκδήλωσή μας πάνω από χίλια άτομα με μεγάλο ενδιαφέρον, μεγάλο ζήλο. Έφεραν οι γονείς τα παιδιά τους, τα εγγόνια τους να δουν αυτά όλα που στήσαμε στην έκθεση. Ικανοποιήθηκαν, διότι αυτό μας το είπαν, και ικανοποιηθήκαμε κι εμείς, γι’ αυτό μας έδωσε κουράγιο να κάνουμε την επόμενη χρονιά εδώ στα Καρβουνιαραίικα, στον χώρο τον δικό μας, πάλι μια μουσικοχορευτική εκδήλωση, μέρα μεσημέρι την κάναμε, πάλι με εκθέματα που είχαν πολλαπλασιαστεί, είχαν αυξηθεί. Κάναμε το πατητήρι, τα σταφύλια στο πατητήρι, τα σταφύλια στη στρίβλα και βγάλαμε κρασί και είδαμε πώς γινόντουσαν με χειρωνακτικό τρόπο... τότε οι παλιότεροι πώς έφτιαχναν το κρασί και τον μούστο. Σε αυτή την εκδήλωση ήρθαν... ήρθε και μας τίμησε και από Αθήνα, απ’ την ενορία μου ο πατήρ Ιγνάντιος, ο αρχιμανδρίτης, με περίπου εβδομήντα φίλους που συνταξίδεψαν με τον αρχιμανδρίτη με διώροφο λεωφορείο, που ήρθε για πρώτη φορά στα Καρβουνιαραίικα διώροφο λεωφορείο, μεγάλη υπόθεση, έτσι; Γιατί εδώ είμαστε μες στην ερημιά. Και έγινε εδώ πέρα το πανηγύρι μας, η εκδήλωσή μας, ευχαριστήθηκαν, ήταν ολοήμερη, και πήγε μέχρι αργά το βράδυ. Κι εδώ υπήρχε μια πολύ μεγάλη ικανοποίηση. Στη συνέχεια βέβαια ήρθε... ήρθαν πιο δύσκολες εποχές. Ο χρόνος ήτανε για τα πολλά παιδιά του συλλόγου μας... ήτανε ο δρόμος που έπρεπε να εξελιχθούνε επαγγελματικά κάπου καθίσαμε, να το πω έτσι λαϊκά, αλλά ξαναβρήκαμε τους ρυθμούς μας δημιουργώντας την ομάδα αλληλεγγύης που αναφέραμε, δημιουργώντας την τράπεζα σπόρων, παραδοσιακών σπόρων, την οποία έχουμε έναν χώρο και καλλιεργούμε εδώ, δίνουμε σε όσους επιθυμούν παραδοσιακούς σπόρους και όχι υβρίδια για να έχουν πλέον στον κήπο τους. Από άνθη, από κηπευτικά, από δενδρύλλια τα οποία έχουν αγκαλιαστεί, αυτή η πρωτοβουλία έχει αγκαλιαστεί πάρα πολύ και μας έχουν αγκαλιάσει και από τη Νάξο, απ’ την Απείρανθο, από τις Σέρρες, από τη Ρόδο μας έχουν στείλει παραδοσιακούς σπόρους, απ’ την Άρτα. Και ανταλλάσσουμε σπόρους και είδη παραδοσιακά, ώστε να επαναφέρουμε στους κήπους μας και τους μπαξέδες μας αυτό το ωραίο και το παλιό, να φύγουμε από τα λιγούστρα και από τα γκαζόν και να δώσουμε και τη δυνατότητα της εξέλιξης. Διότι ένα λουλούδι, ένα φυτό σε βάζει σε σκέψεις πώς θα το μεγαλώσεις, πώς θα το διατηρήσεις, πώς θα το ’χεις και του χρόνου, πώς θα δώσεις και στον γείτονα, στην πόλη. Μοιράσαμε περίπου τετρακόσια σακουλάκια με σπόρια, παραδοσιακά άνθη, στο Δημοτικό Σχολείο της Βάρδας. Μοιράσαμε εξακόσια περίπου σακουλάκια με παραδοσιακούς σπόρους και άνθεων σε μια εκδήλωση πρωτομαγιάτικη στο χωριό Μέλισσα. Δεν είχαμε ξαναδεί τέτοια προτίμηση και τέτοιο ενδιαφέρον από τους φίλους μας που είχαν έρθει σε αυτές τις δύο εκδηλώσεις. Μας ευχαρίστησαν, τους ευχαριστήσαμε και θα συνεχίσουμε με το νέο διοικητικό συμβούλιο να κάνουμε ακόμα περισσότερα και καλύτερα πράγματα για τον τόπο μας.

Έχετε και μια συλλογή από μαχαίρια και σουγιάδες. Πείτε μας τις ιστορίες πίσω από αυτά.

Έχω... έχουμε... έχω-έχουμε, εκτός απ’ τα μαχαίρια τα λευκαδίτικα και κρητικά, τα οποία είναι κειμήλια, έχουμε και άλλα πράγματα οικιακά, τα οποία τα έχουμε εδώ, είναι δύσκολο να τα παρουσιάσουμε. Όμως το λευκαδίτικο μαχαίρι γνωρίζουμε πολύ καλά ότι ήταν τα όπλα, ήταν εκεί γινόντουσαν εκεί στη Λευκάδα τα όπλα των οπλαρχηγών μας, των στρατηγών μας της Επαναστάσεως, και της προεπαναστάσεως επί Τουρκοκρατίας, αλλά και σήμερα και σήμερα λειτουργεί από ότι ξέρω ΛΑ.Ε. στην Επιμόρφωση, Λαϊκή Επιμόρφωση στη Λευκάδα, και είναι καλό οι νέοι να τα δούνε αυτά και να προσέλθουν προς αυτούς τους [00:45:00]χώρους, να δουν πώς γίνονται τα μαχαίρια, τα σπαθιά, όλα αυτά τα οποία είχαν οι πρόγονοί μας για να είμαστε εμείς ελεύθεροι. Έχουμε όμως και άλλα συλλεκτικά, πολλά, εκτός απ’ τη βιβλιοθήκη έχουμε κέρματα, χαρτονομίσματα, γυάλινα πράγματα, απ’ τους γονείς μας, τις γιαγιάδες μας, τους παππούδες μας. Ίσως να κατορθώσουμε τώρα άμεσα να φτιάξουμε και κάνα δυο στολές, μία γυναικός και μία ανδρός, παραδοσιακές των προγόνων μας. Έχουμε τα υφάσματα, είμαστε στη διαδικασία ανεύρεσης μιας γυναίκας ή ενός ανδρός που θα ξέρουν τη ραπτική σε αυτά, δύσκολο είναι το κομμάτι αυτό από ό,τι έχουμε ρωτήσει, αλλά πιστεύω θα τα καταφέρουμε και να έχουμε και κάποιες παραδοσιακές στολές στον χώρο του συλλόγου μας.

Επειδή φύγατε σε μικρή ηλικία για να πάτε στην Αθήνα, πώς ήταν η μετάβαση από το χωριό σε μια μεγάλη πόλη;

Με ενθουσιασμό έφυγα από δω, θα το πω ξεκάθαρα. Μεγάλο ενθουσιασμό, γιατί τα αδέρφια μου μένανε στην Αθήνα και ερχόντουσαν εδώ με ωραία ρούχα, κουστουμαρισμένοι με τη γραβατούλα τους, οι αδερφές μου καλοντυμένες, με καθαρά χέρια, με καθαρά πόδια, με καθαρό μυαλό και υπήρχε μια ζήλια. Γιατί εμείς μες στη λάσπη, μες στη σκόνη, μέσα στα... στην κτηνοτροφική διαδικασία, στην αγροτική διαδικασία, εγώ έφυγα με μεγάλο ενθουσιασμό απ’ το χωριό. Ήτανε για μένα διαφυγή. Και γι’ αυτό και πάλεψα εκεί, πάλεψα στην Αθήνα. Έπρεπε να βρω τον δρόμο μου, να βάλω στόχους. Στην αρχή ήμουν μπερδεμένος βέβαια: τι θα κάνω, τι θα φτιάξω. Αλλά είχα τα αδέρφια μου, είχα τον νουνό μου, ο οποίος με πήρε μαζί του σε μια εταιρεία που ήταν προϊστάμενος, μετά έγινε διευθυντής και μετά έγινε και εργοστασιάρχης. Αλλά αυτός ο άνθρωπος ήταν το στίγμα. Εκεί με πήγε ο πατέρας μου και τα αδέρφια μου, σε αυτό τον άνθρωπο, τον Κωνσταντίνο Παπαδόπουλο του Αντωνίου. Με είχε βαφτίσει και με πήγε εκεί, ήτανε καθηγητής στην... σε μια σχολή, ΣΚΥΠ λεγότανε, Σχολή Κλωστοϋφαντουργών στην Πειραιώς, απέναντι ακριβώς από το «Λαΐς». Δεν υφίσταται αυτή η σχολή σήμερα, τα κτίρια δεν ξέρω, υπάρχουν, αλλά δεν ξέρω τι έχει γίνει, γιατί πλέον δεν υπάρχει και κλωστοϋφαντουργία στην Ελλάδα. Και παίρνοντάς με και καθοδηγώντας με, ανέπτυξα κι εγώ τις γνώσεις μου, βρήκα το δρόμο μου, τα βήματά μου και έγινα αυτό που έγινα, αυτό που κατόρθωσα κι εγώ μέσα σε αυτή... σε αυτήν τη ζωή.

Τι δυσκολίες αντιμετωπίσατε τον πρώτο καιρό που εγκατασταθήκατε στην Αθήνα;

Όταν εγκατασταθήκαμε στην Αθήνα, εκεί που πήγα εγώ ήτανε στο Αιγάλεω. Γραβιάς και Αναγεννήσεως γωνία, το μπαρουτάδικο, πίσω από μας ήταν η μάντρα του μπαρουτάδικου. Εκεί, από ό,τι έχω πληροφορηθεί, έχουν γίνει τα ΤΕΙ Δυτικής Αθήνας, το Αιγάλεω, το λεγόμενο, το Αιγάλεω. Εκεί λοιπόν ήτανε μια αυλή, γύρω γύρω δωμάτια και μία και μοναδική τουαλέτα και ένα λάστιχο για να πλενόμαστε, και μέναμε γύρω στις έξι-εφτά οικογένειες εκεί. Ήταν και από το Καπελέτο μια οικογένεια, Μόσχος Παναγιώτης με την οικογένειά του, τα παιδιά του. Πολύ χρήσιμος άνθρωπος, μας βοήθησε πάρα πολύ κι αυτός και μας καθοδηγούσε, γιατί ήτανε άνθρωπος γνώσης... γνώσεων και άνθρωπος με βαθιά συναισθήματα και αγάπη για τον συνάνθρωπο, και μας βοήθησε πάρα πολύ. Εκεί ήτανε δύσκολα τα χρόνια. Δύσκολα τα χρόνια, διότι όταν όλοι μαζί σε μια αυλή, τα ωράρια ήταν διαφορετικά, οι συνθήκες εργασίας του καθενός μας ήταν διαφορετική. Εμείς οι μικρότεροι θέλαμε να βγαίνουμε να παίζουμε, οι άλλοι οι ανθρώποι θέλαν να ξαπλώσουν, να ξεκουραστούνε, άλλοι είχανε βάσανα, άλλοι είχαν χαρές. Τα συναισθήματα δηλαδή ήτανε... και η λειτουργία των οικογενειών αυτών ήταν ανάμεικτες. Όμως αγκαλιάζονταν από όλους, υπήρχε κατανόηση, υπήρχε κατανόηση στους ανθρώπους, δεν υπήρχε ο εκνευρισμός που υπάρχει σήμερα. Σήμερα υπάρχουν πολλά νεύρα, ρε παιδί μου, δεν ξέρω γιατί. Ο κόσμος έχει όλο νεύρα. Νεύρα. Φταίει που αφήσαμε το Nescafé και πήγαμε στο freddo cappuccino; Δεν ξέρω, πάντως πολλά νεύρα έχει ο κόσμος σήμερα, πολλά νεύρα. Και δεν μπορώ να το [00:50:00]εξηγήσω, εγώ δεν μπορώ να το ερμηνεύσω αυτό, δεν ξέρω. Το εισπράττω, αλλά δεν μπορώ να το ερμηνεύσω γιατί έχει τόσα πολλά νεύρα ο κόσμος. Έτσι λοιπόν ήτανε η Αθήνα, έτσι ήταν η γειτονιά, μετά πήγαμε στον Ταύρο, εκεί πάλι σε μια αυλή, αλλά με λιγότερους ανθρώπους εκεί στην αυλή, άγνωστοι ο ένας με τον άλλον, οπότε ταμπουρωθήκαμε, δεν ανοιχτήκαμε να κάνουμε ιδιαίτερες σχέσεις, γιατί του καθενός ήταν το επάγγελμα και η κουλτούρα διαφορετική, αυτοί ήταν άλλοι από Σέρρες, άλλοι από Ρόδο. Εμείς Πελοποννήσιοι, δεν βρήκαμε κάποια κοινά στοιχεία, αλλά συμβιώναμε εκεί πέρα στα... στους χώρους με μια καλησπέρα, μια καλημέρα. Κάθε Κυριακή φεύγαμε πηγαίναμε στον Βοτανικό να παίξουμε μπάλα, είχαμε κόψει ένα συρματόπλεγμα που υπήρχε στις σχολές τη Γεωπονική Σχολή, το οποίο το ξαναδέναμε το μεσημέρι και πηγαίναμε και μπαίναμε μέσα, ο φύλακας έκανε τα στραβά μάτια. Εντάξει, αυτή ήταν η άθληση που κάναμε, γιατί τις υπόλοιπες μέρες είπαμε: εργασία, σχολή και προσπάθεια για το ζην.

Ωραία. Θέλετε να προσθέσετε κάτι άλλο για τη ζωή σας;

Να προσθέσω και να ευχαριστήσω την οικογένειά μου, να ευχαριστήσω όλους αυτούς τους ανθρώπους που με αγάπησαν, όταν πολιτεύτηκα στην αυτοδιοίκηση. Βασικά δεν θέλω μόνο να τους ευχαριστήσω, θέλω να τους συγχαρώ αυτούς τους ανθρώπους που είδαν στο πρόσωπό μου αυτό που είδαν και με αγκάλιασαν και βοήθησαν τον τόπο τους. Δεν βοήθησαν προσωπικά εμένα, βοήθησαν τον τόπο τους, βοήθησαν την κοινωνία, τα παιδιά μας όλα. Όλοι μαζί συνυπήρξαμε και κάναμε κάτι καλύτερο και ωραιότερο για τους νεότερους. Είναι πολλά τα περιστατικά τα οποία θα έπρεπε να πω, αλλά, εντάξει, είναι και κάποιες στιγμές που δεν φέρνουνε και τόσο χαρά. Είναι και στιγμές λύπης, είναι και στιγμές απόγνωσης, διότι χάσαμε σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή μας, φίλους, συγγενείς, αδέρφια, γονείς, εντάξει, οι γονείς μεγαλώσανε αυτό είναι, κι εμείς θα φύγουμε από αυτό τον κόσμο τον μάταιο. Με λυπεί όμως το εξής: ενώ ξέρουμε ότι θα φύγουμε από αυτή τη ζωή, όλοι το ξέρουμε, όλοι λειτουργούμε λες και είμαστε αθάνατοι. Οι πράξεις μας, οι ενέργειές μας, οι συμπεριφορές μας είναι λες και είμαστε αθάνατοι. Ενώ ξέρουμε ότι είμαστε εφήμεροι γι’ αυτόν τον τόπο, ο χρόνος ζωής μας είναι άγνωστος για τον καθένα ξεχωριστά, αλλά λειτουργούμε με αυτό που προανέφερα: λες και είμαστε αθάνατοι. Και ταυτίζεται και με το άλλο που είπα πριν, τα νεύρα που έχει ο κόσμος. Νεύρα, νεύρα πολλά νεύρα έχει ο κόσμος, δεν ξέρω πού οφείλεται αυτό το πράγμα. Τώρα δεν θέλω να πω άλλα πράγματα, δεν χρειάζεται, δεν χρειάζεται. Γιατί, όπως έλεγε, και ο πατέρας μου: «Αν ήθελα –λέει– να έχω καβγάδες και να έχω βάσανα θα έκανα παρέα με τους συγγενείς μου». «Πατέρα, τι είναι αυτά τα λόγια;» «Θα με βρείτε –λέει– και με θυμηθείτε. Θα με θυμηθείτε, γι’ αυτό κάντε λίγο παραπέρα και κρατήστε... συγκρατήστε την οργή σας, συγκρατήστε... κρατήστε άμυνα σε όλα». Τα δύσκολα χρόνια εκείνα τα λένε αυτά οι γονείς μας, οι άνθρωποι οι οποίοι για να φέρνουνε ένα πιάτο... ένα κατιτίς να βάνουνε στο κατσαρόλι, έπρεπε να παλεύουν μέρες. Μέρες να παλεύουν, διότι το κακό έρχεται άμεσα, γρήγορα και το μαθαίνουν όλοι. Το καλό και προς το ζην πρέπει να παλέψεις πάρα πολύ μεγάλο διάστημα για να το κάνεις καλό. Αυτό ήτανε σχολείο για τους ανθρώπους, σήμερα δεν υπάρχει αυτό. Με ένα τηλέφωνο ο delivery έξω απ’ το σπίτι. Τότε έπρεπε να πας στον μπαξέ, να φυτέψεις το φασολάκι, το κολοκυθάκι την κατάλληλη ώρα, να κάνεις τη χειρωνακτική εργασία, να κάνεις τη χειρωνακτική περίφραξη, όχι να μη σ’ το πάρουνε οι γείτονες, οι περαστικοί, να μη σ’ το φάνε και τα άγρια θηρία. Τα αγριογούρουνα, οι αλεπούδες τρώγανε τα κηπευτικά. Μπαίνανε μέσα και τα τρώγανε. Τώρα τα βλέπουμε σε βιντεάκια, τα TikTok, τα βλέπουμε και τότες έπρεπε να τα φράξουν. Αυτά λοιπόν έκαναν και τρεις και τέσσερις και πέντε μήνες να γίνουνε για να μπουν στην κατσαρόλα. Όμως από αυτή την κατσαρόλα, [00:55:00]που τρώγαμε όλοι, πάντα η νοικοκυρά κράταγε και μία κουταλιά απ’ τον καθέναν μας και έμενε ένα πιάτο πίσω στην κατσαρόλα να μην περάσει κάποιος άνθρωπος, κάνας ξενομερίτης, κάνας μουσαφίρης, να μην ντροπιαστεί η οικογένεια, να έχει ένα πιάτο φαΐ να δώσει στον περαστικό, τον πεινασμένο, τον διακονιάρη. Σήμερα δεν το κάνουμε αυτό. Δεν το κάνουμε αυτό, δεν ξέρω. Έχουν αλλάξει όλα, έχουνε γίνει ανατροπές στη ζωή μας, μεγάλες ανατροπές.

Ωραία. Λοιπόν, σας ευχαριστώ πάρα πολύ για τον χρόνο σας.

Κι εγώ.

Εύχομαι ό,τι καλύτερο για τον Σύλλογο και να συνεχίσετε ό,τι κάνετε.

Θέλουμε και τη δική σου παρουσία όμως, Αντρέα. Αφού είσαι εδώ συντοπίτης, είσαι και νέος άνθρωπος. Τον μπαμπά σου τον είχα γνωρίσει πριν κάποια χρόνια τότε που είχε το κατάστημά του με τα ηλεκτρικά, αλλά και στην εκκλησία στον Σπάτα στον Άγιο Νικόλαο και αυτό σε τιμά και σένα, διότι είστε μια οικογένεια με παράδοση, μια οικογένεια με αρχές. Σε θέλουμε κοντά μας, στον Σύλλογο και στη ζωή μας ως άνθρωπο, ως φίλο εδώ νέο, να ακολουθείς κι εσύ τα χνάρια μας.

Με τιμάνε τα λόγια. Λοιπόν, ευχαριστώ και πάλι για τον χρόνο σας.

Κι εγώ ευχαριστώ, Αντρέα μου, να ’σαι καλά, Ανδρέα Καρουσιώτη. Σε ευχαριστώ πάρα πολύ.

Καλή σας μέρα.

Καλημέρα.

Γεια σας.

Να ’μαστε καλά, υγεία να ’χουμε.