[00:00:00]Καλησπέρα σας, θέλετε να μας πείτε το όνομά σας;

Βεβαίως, ονομάζομαι Νικόλαος Ιωάννου Λυχναρόπουλος.

Καλησπέρα σας κύριε Λυχναρόπουλε.

Ευχαριστώ πολύ.

Είναι Παρασκευή 10 Δεκεμβρίου 2021, είμαι μαζί με τον κύριο Νικόλαο Λυχναρόπουλο, βρισκόμαστε στον Βόλο. Είμαι η Ευφροσύνη Κίτσιου και είμαι Ερευνήτρια για το Istorima. Κύριε Λυχναρόπουλε, σας ευχαριστώ που με δεχτήκατε στο σπίτι σας, να είστε καλά. Ας ξεκινήσουμε. Θέλετε να μας πείτε λίγα πράγματα για σας, ας τα πάρουμε από την αρχή τα πράγματα, από τη παιδική σας ηλικία.

Κοιτάξτε, η καταγωγή μου είναι το χωριό Άγιος Ονούφριος Βόλου. Εκεί γεννήθηκα, είχα και μία αδερφή, μεγαλύτερη από μένα. Γεννήθηκα το 1935, θυμάμαι όμως πράγματα από το '40, '41 και μετά, γιατί τότε έγινε η ιταλική κατοχή. Θυμάμαι και τους Ιταλούς και πάνω εκεί, στον Άγιο Ονούφριο, έρχονταν και στρατιώτες Ιταλοί. Δεν ξέρω αν ξέρετε την Ανωμαλιά.

Φυσικά.

Εκεί πέρα, στην Ανωμαλιά, είχαν μαγειρείο, έκαναν φαγητό-

Α, μάλιστα.

Κάναν φαγητό για τους Ιταλούς. Και πήγαιναν και παιδιά Ελλήνων και τα δίνανε οι Ιταλοί φαγητό. 

Ενώ ήταν για τους στρατιώτες;

Ναι, ναι. Μετά θυμάμαι και τους Γερμανούς, θυμάμαι την πρώτη μέρα που ήρθαν τα γερμανικά αεροπλάνα για να βομβαρδίσουν. Ήμουν εκεί, στη πλατεία του χωριού, και χτύπησαν οι σειρήνες και ήταν ένα κορίτσι μεγαλύτερο από μας, ήταν κι άλλα παιδιά, και λέει: «Όταν ακούτε αυτό, να κρύβεστε». Και πήγα και κρύφτηκα μέσα σ' ένα αρτοποιείο εκεί. Το θυμάμαι αυτό, η πρώτη εμπειρία. Και γενικά, ας πούμε, τους Γερμανούς, θυμάμαι αρκετά πράγματα. Τώρα δεν μας παίρνει κι ο χρόνος να πω λεπτομέρειες, αλλά θυμάμαι όλα αυτά που κάναν οι Γερμανοί. Τα αποτρόπαια εγκλήματα που έκαναν.

Αν θέλετε να μου μιλήσετε για κάποια σχετική εμπειρία...

Ναι. Βέβαια, σχετική εμπειρία δεν έχω-

Κάτι που μπορεί να θυμάστε-

Αλλά απ' ό,τι άκουγα, να πούμε, για τους Γερμανούς. Αυτά θυμάμαι για τους Γερμανούς, τους οποίους... Θυμάμαι επίσης ότι έρχονταν να βομβαρδίσουν και χτυπούσαν σειρήνες. Σας είπα, η πρώτη φορά που άκουσα σειρήνα ήταν τότε στη πλατεία του Αγίου Ονούφριου που ήμαν-

Σας έχει μείνει έντονα-

Αργότερα έρχονταν, ακούγονταν οι σειρήνες, χτυπούσαν τακτικά και κρυβόμασταν. Αυτά ήταν για τους Γερμανούς. Μετά έφυγαν οι Γερμανοί. Τώρα ακριβώς δεν θυμάμαι την ημερομηνία-

Δεν πειράζει.

Τα έχω γραμμένα κιόλας πότε φύγανε οι Γερμανοί. Θυμάμαι ακριβώς που φύγανε οι Γερμανοί-

Τη θυμάστε εκείνη την ημέρα-

Την ημέρα, ναι, ναι. Πόσο ήμουν τότε; Μικρός. Και έγινε εδώ μάλιστα, όταν έφυγαν, θυμάμαι ότι είπαν ότι ο δεσπότης εκείνη τη μέρα είπε το «Χριστός Ανέστη». Ναι, ο τότε δεσπότης, μητροπολίτης που είχαμε, είπε το «Χριστός Ανέστη», φύγανε οι Γερμανοί. Αυτό το θυμάμαι και μετά θυμάμαι, έγινε απελευθέρωση και αργότερα ήρθαν οι Άγγλοι. Τους Άγγλους επίσης τους θυμάμαι. Μάλιστα, για ένα διάστημα δούλευε κι ο πατέρας μου εκεί σ' ένα... Τι είχανε τώρα; Μαγειρείο είχαν κτλ. Κάποιο μέσον υπήρξε και έβαλε τον πατέρα μου εκεί πέρα και δούλευε κι αυτός εκεί πέρα και μας έφερνε καμιά φορά και τίποτα φαγητό από κει, ψωμί.

Μιας και είπατε για φαγητό, υπήρχε πείνα γενικά εκείνα τα χρόνια;

Α, ναι, πείνα. Να σου πω για την πείνα, ναι. Όταν υπήρξε πείνα, τώρα '40 με '41 ήταν, δεν είχαμε ψωμί και το μόνο που υπήρχε ήταν η μπομπότα. Το, με το...

Καλαμποκέλαιο-

Καλαμποκίσιο αλεύρι. Αυτό το πράγμα, αν το είχαμε κι αυτό. Και θυμάμαι μια φορά, επειδή εγώ όλο πεινούσα τότε και έλεγα: «Θέλω να φάω! Θέλω να φάω!», μου έλεγε ο πατέρας μου: «Δεν γίνεται -λέει-, θα σου δώσω λεφτά να πας στο φούρνο -υπήρχε ένας φούρνος εκεί πάνω- να πάρεις ψωμί και όλη τη μέρα να τρως απ' αυτό, την μπομπότα». Λοιπόν, πήγα εγώ, πήρα τη μπομπότα και σε μία ώρα την είχα φάει όλη-

Πεινούσατε τόσο πολύ!

Και μετά ήρθε ο πατέρας μου το βράδυ και λέει: «Τι είναι αυτό που έκανες;» Κι ένα άλλο πάλι, δεν ξέρω αν το έχετε ακούσει, το κατσαμάκι. 

Φυσικά, το έχω ακούσει. 

Το κατσαμάκι, ήταν καλαμποκίσιο αλεύρι.

Στο τηγάνι δεν είναι;

Όχι στο τηγάνι. Κρέμα, κρέμα, αντί για αλεύρι από σιτάρι, έβαζαν καλαμποκίσιο. Και έβαζε η μητέρα μου και τρώγαμε πολλές φορές χωρίς ψωμί, μόνο αυτό. Ούτε ζάχαρη μέσα, τίποτα. Δεν υπήρχε και ζάχαρη. Ένα διάστημα είχαν τις λεγόμενες ζαχαρίνες. Τώρα τι είναι οι ζαχαρίνες δεν ξέρω, αλλά δεν ήταν ζάχαρη, γλύκιζε όμως λίγο. Δεν υπήρχαν ούτε οι ζαχαρίνες και τρώγαμε σκέτο κατσαμάκι. Αυτά είναι οι πρώτες εμπειρίες απ' την εποχή εκείνη, οι οποίες δεν ξεχνιούνται.

Πηγαίνατε όμως σχολείο τότε, ήσασταν σε ηλικία που πηγαίνατε σχολείο;

Κοιτάξτε να δείτε τώρα, δεν θυμάμαι, βέβαια εγώ θα πήγα, δεν θυμάμαι ακριβώς πότε πήγα. Μέναμε στο Άγιο Ονούφριο. Το ξέρετε πού είναι τώρα το νηπιαγωγείο του Αγίου Ονούφριου;

Ναι, γνωρίζω πού είναι, ναι.

Πού είναι η πλατεία; Ανατολικά, εκεί ήταν το δημοτικό σχολείο, εκεί τελείωσα εγώ.

Μάλιστα.

Και το σπίτι μου ήταν ακριβώς από κάτω, δύο βήματα. Εκεί πήγα, είχαμε διάφορους δασκάλους, ένας ήταν ο Νικήτας ο Ζούμπος και μετά, όταν πήγα σε μεγαλύτερη τάξη, ήρθε η Παρασκευή η Χατζή. Παρασκευούλα Χατζή, η οποία ήταν και πολύ αυστηρή, απ' αυτήν τελείωσα εγώ. 

Ήταν αρκετά αυστηρό, έτσι, το σύστημα τότε, κύριε καθηγητά;

Κοιτάξτε τώρα, μονοθέσιο σχολείο, ένας δάσκαλος για όλα τα παιδιά, για όλες τις τάξεις. Και τα παιδιά, μερικά, ήταν και ζωηρά, χτυπούσαν κιόλας τότε οι δάσκαλοι. Εγώ καλός μαθητής ήμουν, τελείωσα το 1947 το δημοτικό και μετά ήρθα εδώ στον Βόλο στο πρώτο γυμνάσιο αρρένων. Που ήταν στην Ανθίμου Γαζή με Δον Δαλεζίου. Εκεί εκάθισα έξι χρόνια, εκεί τελείωσα.

Ήταν εξατάξιο τότε; Εξατάξια φοίτηση το γυμνάσιο;

Ναι, ναι, ήταν γυμνάσιο, τότε δεν υπήρχαν γυμνάσια και λύκεια, έξι χρόνια. Τελείωσα εκεί. Το... 

Ναι, αργότερα τελείωσα. Πήγα το '47 και μετά το θέμα είναι το εξής, ότι ούτε βιβλία είχαμε τότε. Το πολύ πολύ να παίρναμε ένα βιβλίο νεοελληνικών και τα άλλα τα δανειζόμουν. Ξέρετε ότι τα δανειζόμουν;

Αλήθεια κύριε καθηγητά;

Ναι, ναι τα δανειζόμουν. 

Τα δανειζόσασταν από βιβλιοθήκη, από συμμαθητές;

Όχι, από άλλα παιδιά, μεγαλύτερα, που είχαν τελειώσει και, ας πούμε, είχαν την προηγούμενη χρονιά και τα δανειζόμουν από κει. Κοιτάξτε να δείτε, θυμάμαι, είχα δανειστεί -επειδή μένετε κοντά στην Αγία Παρασκευή- από κει από την Αγία Παρασκευή, ήταν ένας συμμαθητής -τώρα μου διαφεύγει το όνομα- που είχα πάρει τα βιβλία του. Αργότερα, η αδερφή μου, που ήταν πέντε, έξι χρόνια μεγαλύτερη από μένα, εργαζόταν σε ένα μεταξουργείο εδώ στον Βόλο, στο Ετμεκτζόγλου, δεν υπάρχει τώρα-

Α, παλιό μεταξουργείο.

Και εκεί πέρα αυτός ο Ετμεκτζόγλου είχε μία κόρη μεγαλύτερη από μένα έναν χρόνο, που πήγαινε σε ιδιωτικό σχολείο. Αυτοί είχαν χρήματα, ας πούμε. Και μία φορά η αδερφή μου τη ρώτησε, Μαίρη την έλεγαν: «Μαίρη, μπορείς τα βιβλία αυτά να τα δίνεις, να τα δανείζεις και στον αδερφό μου;» Και είπε: «Ευχαρίστως!» Και μου τα έδωσε κάνα δύο χρονιές. Και μου έδωσε όχι μόνο αυτό, μου έδωσε και άλλα βοηθήματα, που με χρησίμευσαν πάρα πολύ κι έγινα πιο καλός μαθητής.

Είχατε όρεξη πάντως για μάθηση πολύ…

Σιγά σιγά με ήρθε η όρεξη. Και δεν σας είπα και το άλλο, ότι τα πρώτα χρόνια κι άλλα παιδιά κατεβαίναμε από τον Άνω Βό[00:10:00]λο, εδώ στον Βόλο, στο σχολείο, με τα πόδια κι ανεβαίναμε με τα πόδια και τα βιβλία τα είχαμε στη μασχάλη. Χωρίς τσάντα, εγώ τσάντα δεν πήρα ποτέ, ντρεπόμουν κιόλας να πάρω τσάντα, τα κορίτσια είχανε τσάντες, εμείς τα αγόρια δεν είχαμε-

Τα κρατούσατε στο χέρι τα βιβλία.

Τα είχαμε έτσι, ναι. Τα βιβλία τα είχαμε έτσι. Ας πούμε, έτσι εδώ.

Οπότε πηγαίνατε με τα βιβλία έτσι;

Πηγαίναμε, ερχόμασταν και πηγαίναμε με τα βιβλία. Αυτά είναι πολύ σοβαρά θέματα. Και σιγά σιγά αυτό το κορίτσι τότε, του Ετμεκτζόγλου, με βοήθησε πολύ με αυτά τα βιβλία και αισθάνομαι μία, έτσι, ευγνωμοσύνη, γιατί έγινα και πιο καλός μαθητής. Και μάλιστα τελείωσα το γυμνάσιο με άριστα, εκείνη την εποχή-

Ήτανε πολύ...

Που οι βαθμοί ήταν οι περισσότεροι κάτω από τη βάση-

Αυτό σας έλεγα.

Κι εγώ τελείωσα με άριστα, γιατί μπήκα μετά στο πνεύμα, άρχισα να αγαπάω τη μελέτη, διάβαζα κι έγινα καλός μαθητής. Καλός, ήσυχος ήμαν, δεν είχα κανένα πρόβλημα εκεί.

Υπήρχε κι η διαγωγή τότε που έπαιζε ρόλο…

Ναι και η διαγωγή βέβαια. Αλλά, σας λέω, τότε οι βαθμοί ήτανε... Κοιτάζαμε, όταν παίρναμε βαθμούς στο δίμηνο, παίρναμε στο τρίμηνο, αν έχουμε την βάση, αυτό ήταν. Ναι, όχι να πάρουμε μεγάλο βαθμό. Λοιπόν, τελείωσα από κει και μετά άρχισα στο σπίτι να λέμε, αφού τελείωσα, τι θα κάνω. Καλά τελείωσα, σαν καλός μαθητής, αλλά πού θα πήγαινα να σπουδάσω, θα πήγαινα πουθενά; Τα οικονομικά του πατέρα μου... Ο πατέρας μου ήταν καπνεργάτης και άνεργος.

Δούλευε όμως σε κάποιο καπνεργοστάσιο;

Τότε μπα, εκείνη την εποχή, όχι, παλιά. Λοιπόν και τότε ευτυχώς εργαζόταν η αδερφή μου και ζούσαμε. Μετά σκέφτηκα και οι γονείς μου λέγαν: «Πού να πας…» Και η μητέρα μου: «Μωρέ δεν δίνεις εδώ στην Ακαδημία στη Λάρισα, που είναι κοντά, αν περάσεις εκεί πέρα;» Ε, με βάλανε την ιδέα να πάω στην Παιδαγωγική Ακαδημία στη Λάρισα. Να μην τα πολυλογώ, έβαλα αυτόν τον στόχο. Και τότε ήταν και δυο, τρία άλλα παιδιά εδώ από τον Βόλο, συμμαθητές μου, που ήθελαν κι αυτοί να δώσουν εξετάσεις. Ξέρετε, εξετάσεις τότε γινόνταν εκεί-

Α, πηγαίνατε στην Ακαδημία...

Δεν είχε πανελλαδικές εξετάσεις-

Δίνατε μες στη σχολή δηλαδή-

Αν ήθελες στη Λάρισα, Λάρισα, άμα ήθελες στη Θεσσαλονίκη, Θεσσαλονίκη. Εμείς, επειδή ήταν εδώ κοντά η Λάρισα, είπαμε θα πάμε στη Λάρισα. Και αυτά τα λέω για τη γυναίκα μου, λέω: «Τι φαντάζεσαι, τι φροντιστήρια έκανα για να πάω να δώσω εξετάσεις;» και «Τι -λέει- τι έκανες;» λέω «Τι έκανα;» Θα δίναμε πέντε μαθήματα, Έκθεση, Αρχαία Ελληνικά, Μαθηματικά, Φυσική και Ιστορία, πέντε. Λοιπόν, άμα σας πω πόσο φροντιστήριο έκανα; Δύο μήνες το καλοκαίρι μόνο Μαθηματικά, τίποτε άλλο. Μόνο Μαθηματικά, δύο μήνες, σε ένα φροντιστήριο, του Ρηγόπουλου, που υπήρχε εδώ. Και με φίλους μου πήγαμε εκεί, τρεις φορές τη βδομάδα, όχι κάθε μέρα, πηγαίναμε εκεί μία ώρα, μιάμιση, αυτό ήτανε. Λοιπόν, αλλά λέω τη γυναίκα μου, στο τέλος κάναμε ένα διαγώνισμα εκεί στο φροντιστήριο και αφού έδωσα, ξέρετε, τι με είπε ο καθηγητής;

Τι σας είπε;

«Λυχναρόπουλε, εσύ θα είσαι στην πρώτη πεντάδα». «Μωρέ ας είμαι τελευταίος -του λέω-, τι πρώτη πεντάδα!» Ναι, όταν το άκουσα, δεν το πίστευα. Και μετά πήγα εκεί, έδωσα εξετάσεις στη Λάρισα, στην Ακαδημία, έμεινα σε μία θεία μου εκεί τρεις, τέσσερις μέρες. Δεν πηγαινοερχόμουν-

Ναι, γιατί έπρεπε να δίνετε και κάπως.

Δύσκολα. Και τελείωσα. Κι όταν έφυγα, όταν έβγαινα έξω, έβλεπα μερικούς ενθουσιασμένους: «Έγραψα έτσι, έκανα έτσι!» Λέω: «Άντε, εγώ θα μείνω, δεν θα περάσω!» Ήρθα εδώ, είναι και λίγο η φύση μου έτσι πολύ σχολαστικός και... Ήρθα εδώ: «Πώς έγραψες;» «Ε, τι έγραψα, δεν βαριέσαι, δεν θα περάσω!» Η μητέρα μου πάντοτε ήταν, έτσι, αισιόδοξη. «Άντε, ο Θεός...», δεν ξέρεις τι με έλεγε. «Μωρέ τι Θεό -λέω-, δεν πρόκειται να περάσω, τελείωσε, πάει» λέω. Και δεν είχα, δεν νόμιζα ότι θα περάσω.

Ήσασταν πιο ταπεινός κιόλας.

Ναι, δεν ήξερα κιόλας, ας πούμε, δεν ήξερα και τι γράφανε οι άλλοι. Γιατί δεν είναι αυτό, ξέρω γω τι έγραφαν οι άλλοι; Εγώ νόμιζα οι άλλοι γράφανε πολύ καλύτερα, πού να ξέρω! Καλά, Μαθηματικά εντάξει, έγραψα καλά, τώρα τα άλλα δεν μπορούσα να εκτιμήσω. Έκθεση... Μάλιστα, θυμάμαι και το θέμα της έκθεσης: «Eν ἱδρῶτι τοῦ προσώπου σου φαγῇ τὸν ἄρτον σου», αυτό μας είχανε βάλει. Από το Ευαγγέλιο ναι, ναι, που είπε ο Θεός στον Αδάμ. Όταν λοιπόν τελείωσα, πέρασαν κάμποσες μέρες, τότε δεν υπήρχαν ούτε τηλέφωνα, ούτε κινητά, ούτε τίποτα, περιμέναμε να δούμε τίποτα στην εφημερίδα. Μία μέρα κατέβαινα από τον Άγιο Ονούφριο και κατέβηκα εδώ, στις Αηδονοφωλιές. Εκεί πέρα ήταν καφενείο και είχανε κάποιο τραπέζι εκεί απ' έξω, σιδερένιο. Και ήταν κάποιος γνωστός μου, τώρα δεν μπορώ να θυμηθώ, και πήγα εκεί κοντά και είχανε μία εφημερίδα εδώ τοπική, «Ταχυδρόμος», «Θεσσαλία», δεν θυμάμαι τι ήταν. Και αυτός κοίταζε εκεί και βλέπω: «Αποτελέσματα της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Λάρισας». Πάει... Έμεινα έτσι. «Αμάν -λέω- τώρα!»-

Λογικό.

Άρχισα, λοιπόν, από κάτω, κοίταζα μήπως ήταν, τίποτα δεν έβλεπα. Προχωρούσα, προχωρούσα προς τα πάνω, απογοητεύτηκα. Και όταν έφτασα στην αρχή, τι είδα; Είχα περάσει δεύτερος.

Τρομερό…

Δεύτερος! Λοιπόν, μεταβολή, πήγα πάλι στο σπίτι, τους είπα, χάρηκαν όλοι. Και να μην τα πολυλογώ-

Μεγάλο επίτευγμα.

Πέρασα δεύτερος και πήγα μετά στη Λάρισα, στην Ακαδημία, γράφτηκα και σιγά σιγά άρχισαν και τα μαθήματα. Αλλά τι έγινε; Από τότε, ίσως και λίγο νωρίτερα, το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών, το ΙΚΥ, έδινε υποτροφίες στους πρώτους. Και πήρα υποτροφία.

Επειδή μπήκατε ως δεύτερος δηλαδή;

Ναι, δεύτερος. Πήραμε τρεις μόνον, τρεις. Ο πρώτος, ο δεύτερος, στα αγόρια, τα κορίτσια δίναν χωριστά, και η πρώτη από τα κορίτσια.

Α, μάλιστα.

Και πήρα υποτροφία, πρέπει να ήταν έξι χιλιάδες δραχμές τότε, τον χρόνο, όλα μαζί. Και έβγαλα τα έξοδα, γιατί θα δυσκολευόμουν να πληρώνω το ενοίκιο και το φαγητό. Δεν είχε τότε συσσίτια και τα λοιπά, πηγαίναμε έξω και τρώγαμε βέβαια, στα εστιατόρια.

Δηλαδή πληρώνατε;

Πληρώναμε, ναι. Και βρήκαμε κι ένα σπίτι με κάποιον άλλον από δω σπουδαστή και μείναμε εκεί. Και τον άλλον χρόνο πήγα σε ένα άλλο σπίτι. Και το θέμα είναι ότι επειδή ήμουν καλός μαθητής και πέρασα με πολύ καλό βαθμό, πήρα και τη δεύτερη χρονιά υποτροφία. Έτσι λοιπόν πήρα δύο χρονιές, δύο έτη ήταν οι παιδαγωγικές ακαδημίες τότε, πήρα υποτροφία δύο χρονιές. Και τελείωσα εκεί με άριστα. Να, εκεί το 'χω το-

Το είδα μπαίνοντας-

Το πρώτο πτυχίο, είναι αυτό. 9 και 31. 9 και 31 εκατοστά. Αυτό το πρώτο είναι της Παιδαγωγικής Ακαδημίας, που βλέπετε, που έχει και τη φωτογραφία μου. Λοιπόν, με αυτό τώρα να πω και άλλα λίγα ακόμη.

Φυσικά να πείτε.

Τι έγινε τώρα… Τελείωσα με το καλό, μέσα σε δύο χρόνια ακριβώς, μπήκα το '53 και τελείωσα το '55. Τότε είχαμε άλλο πρόβλημα. Καλά τελείωσα, πού θα πάω; Στρατιώτες δεν μας έπαιρναν αμέσως, αργούσαν λίγο. Πού να πάω να δουλέψω; Ο πατέρας μου είχε έναν συγγενή στη Λάρισα, ήταν Διευθυντής της Τράπεζας της Εθνικής, Μιλτιάδης Γεωργούλας. Το έχετε ακουστά το όνομα Γεωργούλας;

Το έχω ακουστά το-

Ποιο είναι; Τι ξέρετε για τον Γεωργούλα;

Σαν επίθετο το έχω ακουστά.

Δεν έχετε ακούσει για το στρατόπεδο εδώ;

Α, ναι, το Γεωργούλα.

Αδερφός αυτού.

Α, μάλιστα.

Είμαστε συγγενείς με τον Γεωργούλα αυτόν.

Τι ήταν;

Συνταγματάρχης. Είμαστε συγγενείς. Λοιπόν, ο πατέρας μου μού τον ανέφερε, ο Νίκος ο Γεωργούλας και ο Νίκος ο Γεωργούλας. Ο αδερφός του, Μιλτιάδης λεγόταν, ήταν διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας στη [00:20:00]Λάρισα. Είχαμε πάει εκεί και τα λοιπά, είδε ότι πέρασα, τελείωσα την Ακαδημία και ο άνθρωπος ενδιαφέρθηκε. Υπήρχε ένα κληροδότημα, τώρα σε ένα χωριό εδώ πέρα, πού, κάπου, δεν θυμάμαι ακριβώς, και μπορούσα να πάω να εργαστώ εκεί στο χωριό. Και ενδιαφέρθηκε και με έφτιαξε, ας πούμε, φρόντισε μόνος του, για να πάω από τον Σεπτέμβριο, τελειώσαμε το καλοκαίρι, ναι, να πάω να εργαστώ εκεί πέρα, στο σχολείο αυτό. Και χαρήκαμε. Λοιπόν, τώρα σαν πολλά λέω;

Όχι δεν λέτε πολλά, ίσα ίσα μου αρέσουν πάρα πολύ αυτά που λέτε…

Λοιπόν, τι γίνεται, ενώ ήμουν έτοιμος να πάω το φθινόπωρο εκεί, και καταλαβαίνετε τώρα, ήμουν, πόσο ήμουν, είκοσι ετών, και δεν μπορούσα μόνος μου, τώρα εγώ, πώς θα ζήσω εκεί. Πού θα πήγαινα, τι θα έτρωγα, πολύ δύσκολο-

Είχατε αγωνία.

Αυτό το σκεφτόμουν, δεν ήμαν και κάνα παιδί έτσι πολύ ξεβγαλμένο. Ένα απόγευμα, εκεί που περπατούσα στον Άγιο Ονούφριο, έρχεται ένας, σταματάει ένας νεαρός, ρώτησε για μένα και λέει: «Ο κ. Λυχναρόπουλος; Εγώ -λέει- ονομάζομαι Μπαλατσούκας, -δεν ξέρω αν το έχετε ακουστά το όνομα, Κώστας Μπαλατσούκας- και έρχομαι -λέει- εκ μέρους του κυρίου Αποστόλου». Ο Αποστόλου με τον Τάτσο είχαν το ιδιωτικό σχολείο, που λεγόταν Λύκειο Βόλου. Δεν ξέρω αν το έχετε ακουστά, ένα, δεν υπήρχε τότε άλλο-

Το λύκειο ήτανε ιδιωτικό.

Το Λύκειο Βόλου, ιδιωτικό, ναι. Και μου είπε να πάω εκεί. «Σε θέλει». Λέω εγώ: «Αυτόν ούτε τον ξέρω, ας πούμε». Λοιπόν, να μην τα πολυλογώ, από τη χαρά μου ότι με θέλει, σηκώθηκα, ήταν κάπως, έτσι, σουρούπωνε, και κατέβηκα κάτω εδώ. Μου είπε πού ήταν το σχολείο, το σχολείο ήταν Γαλλίας με Δεληγιώργη. Πήγα εκεί, παντάκλειστα, απόγευμα ήτανε, σουρούπωνε κιόλας. Και μετά πήγα στην παραλία, τα λεωφορεία, η αφετηρία ήταν στην παραλία τότε-

Α, ήταν στην παραλία-

Και πήγα εκεί να πάρω το λεωφορείο να πάω στον Άγιο Ονούφριο. Και εκεί που πήγαινα απέναντι, βλέπω έρχονται δύο κύριοι, ο ένας ήταν ο Τάτσος, ο μαθηματικός, που τον ήξερα λίγο και κατάλαβα. Πήγα και τους μίλησα. Κοίτα, πώς τα φέρνει... Λέω τη γυναίκα μου: «Εμένα η θεία πρόνοια με βοηθάει». Λοιπόν, ούτε τους ήξερα, τίποτα, ούτε με ξέρουν αυτοί, να μην τα πολυλογώ, μου λένε: «Έλα αύριο από το σχολείο». Την άλλη μέρα πήγα και μου λένε: «Θέλουμε να πάρουμε έναν δάσκαλο, αλλά όχι για όλο τον χρόνο, γιατί περιμένουμε κάποιον άλλον που είναι στρατιώτης». Τον Γιώργο τον Γερμάνη, αν τον έχετε ακουστά. «Έρχεσαι -για ξέρω γω- μέχρι την άνοιξη;» Λοιπόν, πήγα και στο σπίτι, είπα και τους γονείς μου, η μητέρα μου λέει: «Πήγαινε αυτού -μου λέει- μες στον Βόλο, πού να τρέχεις εκεί στα χωριά;» Λοιπόν, και μην τα πολυλογώ, με πήρανε για λίγους μήνες και το θέμα είναι ότι έμεινα όλο τον χρόνο. Δεν μπορούσαν να με βγάλουν. Γύρισε αυτός από το στρατό, αλλά δεν μπορούσαν να με βγάλουν τώρα από την μέση. Και είχαμε, ξέρετε πόσα παιδιά; Είπα τον γιο μου και τα 'χασε. Τριάντα εννιά μαθητές…

Τριάντα εννιά;

Τριάντα εννιά.

Και ήταν η πρώτη σας φορά;

Και ήταν πέμπτη τάξη και όχι μικρά παιδιά, πέμπτη. Μάλιστα, με μία μαθήτρια από τότε έχουμε επικοινωνία εδώ στον Βόλο.

Μάλιστα.

Λοιπόν και έμεινα εκεί, γύρισε κι αυτός ο Γερμάνης, δεν τον πήραν μετά, πήραν εμένα και με πήραν και τη δεύτερη χρονιά. Και πήγα δύο χρονιές στο Λύκειο Βόλου. Που ήταν το καλύτερο σχολείο τότε. Τα παιδιά ήταν όλα από, ας πούμε, από...

Καλές οικογένειες.

Ευκατάστατες οικογένειες. Ναι, έμεινα εκεί και μετά πήγα στρατιώτης. Αργούσαμε να πάμε, ναι.

Σας παίρνανε πιο μετά δηλαδή;

Ναι, ναι. Λοιπόν και πήγαμε εκεί και τελείωσα από κει. Πήρα και, ας πούμε, εμπειρίες από το σχολείο, ήταν εξαθέσιο. Νηπιαγωγείο, δημοτικό, γυμνάσιο, τα είχε όλα, ναι. Και μετά πήγα στρατιώτης, έγινα αξιωματικός πεζικού. Τώρα εσείς δεν τα ξέρετε-

Μ' αρέσει όμως-

Γιατί αυτές οι ειδικότητες είναι πολλές, είναι των διαβιβάσεων, είναι του μηχανικού, είναι του πυροβολικού. Εμείς ήμασταν του πεζικού. Και πήγα στο Ηράκλειο Κρήτης έξι μήνες και εκεί πέρα μας βγήκε η ψυχή, γιατί το πεζικό, ξέρετε, είχαμε όλο πορείες, όλο απάνω στα βουνά πηγαίναμε. Και έγινα αξιωματικός. Μετά έφυγα από κει, πήγα, πήρα μεταθέσεις διαφορές, τελικά στη Λάρισα και απολύθηκα μετά από δυο χρόνια. Τώρα πηγαίνουν για λίγους μήνες-

Εννιά μήνες.

Για δύο χρόνια τελείωσα από κει. Και μετά διορίστηκα στο δημόσιο και πήγα σε ένα σχολείο στην Αιτωλοακαρνανία.

Ήταν ο πρώτος σας διορισμός;

Ναι, ο πρώτος διορισμός, ναι, στο δημόσιο. Και έμεινα εκεί πέρα καμπόσο και μετά έδωσα εξετάσεις, υπήρχε η λεγόμενη Σχολή Μετεκπαίδευσης Δασκάλων του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τώρα δεν υπάρχει. Δηλαδή, ήταν στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Με εξετάσεις έμπαινες μέσα και ήταν διετής. Λοιπόν, πήγα και πέρασα και έμεινα δύο χρόνια στην Αθήνα. Τι λέει εκεί πέρα; 

«Πτυχίον Μετεκπαιδεύσεως Δημοδιδασκάλων εν τω Πανεπιστημίω Αθηνών»;

Αθηνών. Οι καθηγητές που είχαμε ήταν όλοι οι καθηγητές του πανεπιστημίου. Και σπουδαίοι καθηγητές, δεν ξέρω αν έχετε ακουστά, ο Τωμαδάκης, ο Τζανετάκος, ο Δασκαλάκης, ο Θεοδωρακόπουλος, αυτοί μας έκαναν. Δύο χρόνια, έπαιρνα και τον μισθό μου.

Ως δάσκαλος;

Ναι, εγώ, ας πούμε, είπαμε, το πρώτο που πήγα στη Λάρισα, πήγα με υποτροφία δύο χρόνια. Τώρα που διορίστηκα... Πήγα εδώ στο ιδιωτικό, χωρίς να ξέρω... Ποιος με ήξερε; Βλέπετε, κάποιος έχει ακούσει για μένα και είπε στους διευθυντές εκεί, στους ιδιοκτήτες, και με κάλεσαν και δούλεψα εκεί. Ναι, χωρίς να τους ξέρω. Και μετά έδωσα εξετάσεις την πρώτη χρονιά, πέρασα. Να, εδώ έχω και το λεύκωμα που ήμασταν. Αυτό το λεύκωμα, εδώ.

Αναμνηστικό.

Ναι, αναμνηστικό λεύκωμα. Εγώ είμαι εδώ. 

Θα μου επιτρέψετε να βγάλω τη φωτογραφία σας μετά;

Ε, πώς; Αλίμονο! Εδώ είναι και δάσκαλοι και δασκάλες. Μικτό ήταν. Και πήρα αυτό το πτυχίο και βλέπετε πώς το 'χω κι αυτό; Άριστα. 9. Το 9 στο πανεπιστήμιο είναι άριστα, άριστα, ναι.

Και άπιαστο.

Όχι, ναι. Λοιπόν, άριστα εκεί, 9 και 31, άριστα αυτό, 9, το πήρα κι αυτό. Και μετά όταν τελείωσα, πώς έτυχε και έμαθα για το ίδρυμα Fulbright. Το ξέρετε εσείς το Fulbright;

Σαν όνομα το 'χω ακούσει νομίζω, αλλά δεν γνωρίζω λεπτομέρειες.

Λοιπόν, εκείνο ήταν το κάτι άλλο δηλαδή.

Εντωμεταξύ είχατε παντρευτεί κιόλας;

Όχι, όχι.

Ήσασταν ελεύθερος;

Ήμουν ελεύθερος. Και αυτά τα λέω και τη γυναίκα μου, εγώ εκείνο που πιστεύω, στη Θεία πρόνοια. Δηλαδή, μπήκα στην Ακαδημία δεύτερος με υποτροφία, έρχεται άνθρωπος που δεν γνώριζε το λύκειο Βόλου και πήγα και δούλεψα δύο χρόνια στο καλύτερο σχολείο της εποχής εκείνης. Πάμε τώρα στην... Όταν ήμουν δύο χρόνια στην Αθήνα, ήξερα λίγα αγγλικά, δεν είχα πτυχίο και πήγα κι εκεί συνέχισα. Και εκεί συνέχισα με κάποιο φίλο μου, ο οποίος και αυτός έγινε καθηγητής μετά, τον Γιώργο τον Γκουράβα από τη Λάρισα, και αυτός ήταν ένα χρόνο νωρίτερα από μένα, φοιτούσε και έφυγε. Λοιπόν, την άλλη χρονιά που ήμουν εγώ δεύτερο έτος, είχα έρθει εδώ τα Χριστούγεννα στο σπίτι και επέστρεψα. Επειδή ήμουνα έφεδρος αξιωματικός, έτρωγα στη λέσχη αξιωματικών στην Αθήνα, δύο χρόνια.

Όσο φοιτούσατε δηλαδή;

Εκεί, δύο χρόνια, έτρωγα στη λέσχη αξιωματικών. Όπως καταλαβαίνετε, και πιο φθηνά ήταν και πιο καλά. Και εκείνη τη μέρα που μιλάμε τώρα δεν είχα κουπόνι, γιατί είχα έρθει, εδώ τα βγάζαμε τα κουπόνια και λέω: «Ας πάω κάτω στην Ομόνοι[00:30:00]α». Εκεί ήταν ένα εστιατόριο, το Παλλάδιον, πολύ καλό, ναι, πήγα εκεί, μόνος μου ήμουν, να φάω. Και την ώρα που έτρωγα, είχα φάει, βλέπω και μπαίνει μέσα αυτός ο Γκουράβας ο Γιώργος. Λέω: «Έλα εδώ!», με είδε εκεί, χαιρετηθήκαμε: «Πώς από δω τώρα;» Αυτός ήδη είχε επιστρέψει στο σχολείο. Λέει: «Ήρθα εδώ να δώσω εξετάσεις για το Fulbright, το αμερικανικό ίδρυμα», λέω: «Δώσε!» Το είχα ακούσει κι εγώ, αλλά απροετοίμαστος, τι να πω, δεν ήξερα. Αφού έφαγα και εγώ, προχωρήσαμε κάπου και εκεί που πηγαίναμε από έναν δρόμο, βλέπουμε έναν κύριο ο οποίος ήταν γνωστός του Γκουράβα, ο Αλέκος Κακαβούλης. Αυτός είχε τελειώσει κι αυτός μαζί με τον Γκουράβα έναν χρόνο νωρίτερα από μένα. Χαιρετηθήκαμε, τον σύστησε κι εμένα και λέει: «Να, είχα πάει να δώσω εξετάσεις στο Fulbright». Εκεί ζητούσαν αγγλικά, ένα τεστ εκατόν πενήντα ερωτήσεων, αγγλικά.

Εσείς γνωρίζατε τότε αγγλικά;

Ναι, εγώ ήξερα, την προηγούμενη χρονιά μαζί με τον Γκουράβα, αυτόν, κάναμε μαζί σ' ένα φροντιστήριο, του Μαλίδη. 

Α, κάνατε;

Συνέχισα ναι. Λοιπόν, τελείωσα εκεί. «Καλά -λέω- μήπως θυμάσαι καμία ερώτηση από αυτά;» Λέει: «Ναι, θυμάμαι κάνα δύο». Μου είπε κάνα δυο ερωτήσεις και εγώ ήξερα τις απαντήσεις. Λέω, λέει: «Τι κάνεις; -Λέει- Πηγαίνεις εκεί, σου δίνουν το τεστ και τίποτα άλλο, μετά άμα περάσεις». Την άλλη μέρα αντί να πάω στην μετεκπαίδευση στα μαθήματα, πήγα εκεί απροετοίμαστος εντελώς. Είπα το όνομά μου, την ιδιότητά μου, μου έδωσαν το τεστ, με έβαλαν σε ένα γραφείο μέσα, έγραψα και το έδωσα. Να μην πολυλογώ, πέρασα, με πήρανε, πέρασα και μετά και από μία επιτροπή που ήταν Αμερικανοί και Έλληνες, μας είδαν την προσωπικότητά μας και τα λοιπά, και πέρασα. Πηγά εγώ, λοιπόν, και εκείνο ήταν το κάτι άλλο, τι να σας πω! Για έξι μήνες, έξι μήνες πήγα στην Αθήνα, εκεί στο ίδρυμα, μας κατατόπισαν και πήγαμε Σεπτέμβριο και μείναμε μέχρι τον Φεβρουάριο του άλλου έτους. 

Σε ποια περιοχή πήγατε της Αμερικής;

Και πού δεν πήγα. Λοιπόν, κοιτάξτε να δείτε, βλέπετε εκεί πέρα δύο φωτογραφίες, αυτές είναι απ' την Αμερική.

Ναι, ναι. Α, μάλιστα.

Λοιπόν, να σας πω τώρα, στην αρχή πήγαμε στη πρωτεύουσα των Ηνωμένων Πολιτειών, την Ουάσιγκτον, μείναμε κάνα δυο μέρες εκεί, δεν θυμάμαι. Και μετά πήγαμε πού λέτε; Στο Μιλγουόκι, εκεί που είναι ο Αντετοκούνμπο-

Α, ναι, ναι, στο Μιλγουόκι, ναι.

Στο Μιλγουόκι και κάθισα μερικούς μήνες. Εκεί κάναμε τα μαθήματα και ήτανε από σαράντα και χώρες του κόσμου.

Πώς σας φάνηκε;

Αυτή την κάτω φωτογραφία τη βλέπετε; Όλοι αυτοί ήταν στο πρόγραμμα τότε, από διάφορες χώρες του κόσμου.

Πώς σας φάνηκε, έτσι, αυτή η συνύπαρξη; Φαντάζομαι, πολύ πρωτόγνωρο θα ήταν.

Ε, κοίτα, συνηθίσαμε. Μετά, την απάνω τη βλέπετε τη φωτογραφία; 

Ναι, ναι.

Μετά μας βάλανε σε μικρότερες ομάδες, αυτή είναι η ομάδα η πάνω. 

Η ομάδα που ήσασταν εσείς;

Μαζί, ναι, δεν είναι όλο Έλληνες, είναι και ξένοι. Και καθίσαμε μερικούς μήνες στο Μιλγουόκι, έρχονταν καθηγητές, μας μιλούσαν πολύ αργά, καθαρά, να καταλαβαίνουμε και αρχίσαμε κι εμείς να μιλάμε. Και μετά από ένα διάστημα, μας είπαν: «Θα κάνετε ένα ταξίδι τώρα, θα πάτε ο καθένας χωριστά». Και με στείλανε εμένα στο Τέξας, μόνος μου και πήγα σε μια πόλη που λέγεται Brownsville, στο Brownsville του Τέξας και έμεινα εκεί ένα μήνα. Με φιλοξένησε και μια οικογένεια Αμερικανών. Ερχόταν κάθε μέρα, ερχόταν και με έπαιρνε ένας από κει από την υπηρεσία και με πήγαινε σε κάποιο σχολείο. Πήγαινα, έβλεπα πώς εργάζονταν τα σχολεία, το μεσημέρι οι δάσκαλοι με έπαιρναν, με έκαναν τραπέζι, πέρασα καλά εκεί πέρα. Πήγα στο μέρος που σκότωσαν τον... Τον Κένεντι τον είχαν σκοτώσει.

Ναι, ναι. 

Πήγα στο μέρος, έχω και φωτογραφίες εκεί, λοιπόν, στον Κένεντι, -μην πω και πολλά- τελείωσα από κει. Α, εκεί πέρα, επειδή τους έκανε εντύπωση, ας πούμε, η σεμνότητά μου και τα λοιπά, έτσι ήμουν πάντοτε προσεκτικός, με κάνανε επίτιμο δημότη της πόλης του Brownsville. Έκαναν τελετή εκεί ο Δήμαρχος, με κάλεσαν και μ' έδωσαν…

Σαν αναμνηστικό.

Θα σας δώσω και σ' εσάς απ' αυτά, έχω. Επίτιμο δημότη της πόλης του Brownsville εκεί και μετά έφυγα από κει, ξαναγύρισα.

Φαντάζομαι πολύ μεγάλη τιμή, πάρα πολύ μεγάλη τιμή.

Ναι, βεβαίως, το συζητάτε τώρα; Και μετά γύρισα πάλι εκεί, στην έδρα μας, και μετά όταν τελείωσε περίπου προς τέλος του εξαμήνου, το πρόγραμμα, πήγαμε και κάναμε και εκδρομές. Πήγαμε, είχα φτάσει μέχρι τον Καναδά, πήγαμε στο Τορόντο του Καναδά και στους καταρράκτες του Νιαγάρα. Επίσης, έχω πάει στη Νέα Υόρκη, στο Empire State Building, ανέβηκα πάνω εκεί.

Πώς σας φαινόταν κύριε καθηγητά, σε σχέση με την Ελλάδα κιόλας; Το πρώτο σας ταξίδι;

Το βιβλίο σάς το έδωσα, το διαβάσατε;

Φυσικά, φυσικά το διάβασα.

Πώς λέγεται ο τίτλος, θυμάστε;

Δεν θυμάμαι τώρα, το έχω διαβάσει με τη μητέρα μου.

Ένα ονειρικό ταξίδι.

Ήταν σαν όνειρο δηλαδή;

Σαν όνειρο. Πού να φανταστώ εγώ, από φτωχή οικογένεια ήμουν.

Με πολλή προσπάθεια.

Λοιπόν, πού να φανταστώ θα μπορούσα να πάω εκεί. Και πήγαμε, πήγα μετά και στη Νέα Υόρκη, πήγα μετά στο Σικάγο, πήγα και στο Λος Άντζελες.

Γυρίσατε παρά πολλά.

Πάρα πολλά μέρη και το κυριότερο είναι ότι πήρα πολλές εμπειρίες από την εκπαίδευση εκεί πέρα. Γιατί σας λέω, πήγαινα σε σχολεία και έβλεπα και τα λοιπά και τελείωσα μετά στους έξι μήνες. Γύρισα εδώ και πήγα πάλι να εργαστώ στο σχολείο. Και μετά μου ήρθε η επιθυμία, αφού έμαθα και τη γλώσσα, να πάω να συνεχίσω τις σπουδές. Αφού έμαθα και τα αγγλικά, πήρα και θάρρος, ας πούμε, μιλούσα και πήγα και έδωσα εξετάσεις πάλι στο ΙΚΥ, Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών στην Αθήνα, για υποτροφία εξωτερικού. Το ΙΚΥ -και τώρα πιστεύω θα κάνει το ίδιο- είχε υποτροφίες εσωτερικού και υποτροφίες εξωτερικού. Λοιπόν, εξωτερικό έστελνε, από εμάς για παιδαγωγικά, έστελνε στη Γαλλία, στη Βρετανία, στη Γερμανία. Εγώ, μια που ήξερα τα αγγλικά, έδωσα εξετάσεις και ξέρετε εξετάσεις και πολύ δύσκολες. Για όλη την Ελλάδα, πόσες θέσεις είχαν; Δύο. 

Δύο θέσεις;

Δύο θέσεις για όλη την Ελλάδα. Για τη δική μας, ας πούμε, τη περίπτωση. Πήγα, πέρασα εκεί. Εκείνη τη χρονιά πήραν και πιο πολλούς, πήραν πέντε. Και μπήκα τρίτος. Και κάνα δυο άλλους, ήρθε και στη Βρετανία, άλλος στη Γερμανία και τα λοιπά. Εγώ πήγα στη Βρετανία και τότε παντρεύτηκα κιόλας και πήγαμε σαν γαμήλιο ταξίδι με τη γυναίκα μου. Ο πρώτος ο γιος μου γεννήθηκε εκεί στη Γλασκόβη-

Σπουδάζατε δηλαδή;

Η Γλασκόβη είναι στη Σκωτία, ξέρετε.

Ναι, ναι.

Λοιπόν, αυτά τα πρώτα τα έχω γράψει σ' αυτό εδώ το βιβλίο, που σας το έχω δώσει.

Το έχω ναι.

Να το ξαναδείτε λίγο. 

Φυσικά θα το δω.

Τώρα αυτό εδώ, Ένα ονειρικό ταξίδι. Βλέπετε είναι αυτοί, πόσοι ήταν, πόσοι ήταν! Απ' όλα τα μέρη του κόσμου.

Τρομερό.

Ναι. Λοιπόν, και μετά πήγα στην Βρετανία, εκεί έμεινα τρία χρόνια. Εκεί πήρα δύο πτυχία παιδαγωγικών, το Diploma in Education και το Master of Education.

Αυτά ήταν επιπέδου μεταπτυχιακών; 

Μεταπτυχιακά, ναι.

Δύο μεταπτυχιακά.

Δύο μεταπτυχιακά, ναι, και όταν λέμε τώρα μεταπτυχιακά, νομίζω τώρα έχουν και αυτά χάσει. 

Φυσικά.

Ξέρετε τι κόπο κάναμε να τα πάρουμε αυτά τα πτυχία; Τι να σας πω δηλαδή, η γυναίκα μου εδώ είναι. Κόπο!

Η πορεία σας είναι πολύ κοπιώδης και πολύ αξιόλογη.

Τώρα, ακούω, πάνε και παίρνουν master σ' έναν χρόνο. Εμείς κάναμε τρία χρόνια για το [00:40:00]master, τρία χρόνια.

Για το κάθε ένα κάνατε τρία χρόνια;

Όχι όλα.

Όλα μαζί. 

Ακούω λέει θα κάνω master στη Βρετανία έναν χρόνο, εμείς κάναμε τρία χρόνια. Το ένα ήταν το Diploma in Education. Εκεί τι λέει απάνω;

Για να διαβάσω.

Που λέει Diploma;

Diploma in Education.

Αυτό, Diploma in Education, αυτό, Master of Education.

Α, είναι δίπλωμα και μεταπτυχιακό.

Ναι. Αυτά τα δύο τα πήρα, λοιπόν, εκεί και μετά όταν γύρισα εδώ, τότε είπαμε να πάμε...

Γυρίσατε με τη σύζυγό και το ένα παιδί εδώ πέρα;

Ναι, αλλά θέλω να πω τελείωσα εκεί, εκεί περάσαμε ωραία, γιατί είχαμε μεν και τη μελέτη που ήταν φοβερή, είχαμε βρει και Έλληνες άλλους εκεί. Υπήρχε και ένας πρόξενος Έλληνας και πηγαίναμε και μας έκανε και διάφορες εκδηλώσεις. Λοιπόν, και μετά γύρισα εδώ.

Φαντάζομαι η ζωή ήταν πολύ διαφορετική εκεί στη Γλασκόβη.

Ναι, βέβαια, και σας λέω, πολύ δύσκολα τελειώσαμε και όταν ήρθα εδώ είχα δει ότι προκηρύχθηκαν θέσεις για καθηγητές παιδαγωγικής ακαδημίας και σχολών νηπιαγωγών. Λέω: «Ας κάνω μια αίτηση». Να μην τα πολυλογώ, έκανα αίτηση και με πήραν και πήγα στη Φλώρινα-

Η πρώτη σας θέση-

Και έμεινα εκεί οχτώ χρόνια περίπου στη Φλώρινα, καθηγητής Παιδαγωγικής Ακαδημίας Φλώρινας. Εκεί πέρασα καλά, οι σπουδαστές με αγαπούσαν κτλ. και επιπλέον έκανα και διάφορες ομιλίες. Μια απ' αυτές, ήταν ένας εκεί πέρα εισαγγελέας, ο Λάμπρος Καράμπελας, αυτός έβλεπε, όπως λέμε και τώρα, οι νέοι, η εγκληματικότητα των νέων υπήρχε από τότε. Και ήθελε κάτι να κάνει. Και βρήκε εμένα, εγώ είχα ασχοληθεί λίγο με αυτό το θέμα και έκανα την πρώτη ομιλία που έκανα εκεί για την εγκληματικότητα των νέων. Έγινε στο πνευματικό κέντρο της Φλώρινας, είχε έρθει ο νομάρχης, ήρθε ο διοικητής της χωροφυλακής, φυσικά-

Οι αρχές-

Ναι, όλες οι αρχές. Μεταξύ αυτών και ο Καντιώτης, τον ξέρετε τον Καντιώτη; Δεν τον ξέρετε τον Καντιώτη;

Όχι, τον ξέρω, κατάλαβα ποιον λέτε.

Ο Καντιώτης ήταν δεσπότης, πολύ αυστηρός. Λοιπόν, τέλος πάντων και έκανα αυτό και μετά με παίρνανε και την έκανα και σε άλλα μέρη την ομιλία, έγινα πολύ γνωστός και κάναμε κι άλλα με τους σπουδαστές, εκδηλώσεις και τα λοιπά.

Πρωτοπόρο για τότε να ασχοληθείτε.

Ναι, ναι, και με εκτιμούσαν εκεί πέρα και όταν πέρασαν περίπου οχτώ χρόνια, έμαθα ότι δίνουν πάλι κάτι υποτροφίες για έξω. Λέω: «Δεν κάνω μια προσπάθεια;»

Πήγατε ξανά;

Ξανά, και πήγα το 1980, έξι μήνες, μόνος μου πλέον.

Έχοντας την οικογένεια εδώ.

Η γυναίκα μου εδώ. Πάλι στη Σκωτία σε μία πόλη που λέγεται Στέρλινγκ. Εκεί πέρα πήγα έξι μήνες και τότε έπαιρνα και τον μισθό μου εδώ του καθηγητού και έπαιρνα και χρήματα από την υποτροφία.

Ήταν επιμόρφωση πάλι, κάτι;

Επιμόρφωση. Αυτό το είχε προκηρύξει το Υπουργείο Παιδείας. Μάλιστα, τότε υπουργός ήταν ο Βαρβιτσιώτης. Πήγα εκεί πέρα έξι μήνες, καλά πέρασα, έμαθα και ορισμένα πράγματα. Γύρισα μετά, εντωμεταξύ, πήρα μετάθεση και ήρθα στη Λάρισα. Και ήρθα στην Ακαδημία στη Λάρισα, έμεινα αρκετά χρόνια εκεί, μέχρι το '90 και στο διάστημα αυτό έγινε και η λεγόμενη ΣΕΛΔΕ. Δεν ξέρω αν την έχετε ακουστά;

Την έχω ακουστά, αλλά…

Ναι, η ΣΕΛΔΕ. Η ΣΕΛΔΕ είναι Σχολή Επιμόρφωσης Δασκάλων. Έγινε και σε άλλες πόλεις κι έγινε και στη Λάρισα. Και δίδασκα και εκεί. Δηλαδή και στην Παιδαγωγική Ακαδημία, στους σπουδαστές και στους δασκάλους, αυτοί ήταν δάσκαλοι που έρχονταν για επιμόρφωση. Δούλεψα κι εκεί κάμποσα χρόνια και μετά, παράλληλα, έγινε και η ΣΕΛΜΕ. Η ΣΕΛΜΕ ήταν σχολή επιμόρφωσης λειτουργών μέσης εκπαίδευσης.

Ήτανε για δασκάλους-

Για καθηγητές.

Για δευτεροβάθμια, ας πούμε, που λέμε σήμερα.

Ναι, δευτεροβάθμια. Εργάστηκα κι εκεί. Να σας πω και κάτι τώρα;

Ναι. Φυσικά να μου πείτε. 

Καλά πηγαίναμε στη ΣΕΛΔΕ, οι δάσκαλοι ήταν από δω από τη Θεσσαλία. Επιλέγονταν με κλήρωση, όχι επιλέγονταν, γινόταν κλήρωση, όσοι περνούσαν. Λοιπόν και παράλληλα έγινε και η ΣΕΛΜΕ για τους καθηγητές και είχαν... Τους φέρανε εκεί, στον ίδιο χώρο πού ήταν η Παιδαγωγική Ακαδημία, είχαμε ένα αμφιθέατρο και κάναμε μάθημα εκεί πέρα. Και έρχονταν και τους δίδασκαν και καθηγητές του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, μεταξύ άλλων. Εγώ δίδασκα στους δασκάλους. Και μία φορά ένας καθηγητής απ' τη Θεσσαλονίκη που τους έκανε το μάθημα της μεθοδολογίας, δεν μπόρεσε να 'ρθει, είχε κάποια δουλειά και δημιουργήθηκε ένα πρόβλημα, ποιος θα το διδάξει, ποιος θα το διδάξει, και στο τέλος μου λέει ο διευθυντής εκεί, Καραγιάννης λεγόταν.

Πώς λεγόταν, συγγνώμη;

Καραγιάννης, ο διευθυντής, Γιώργος. Έχει πεθάνει. Και μου είπε να το κάνω εγώ. Πήγα κι εγώ, είχα λίγο έναν δισταγμό, λέω: «Πώς θα με βλέπουν αυτοί;» Δίδασκα και στην Ακαδημία. Αυτοί ήταν όλοι οι καθηγητές διορισμένοι, δεν ήταν νεοδιόριστοι. Λοιπόν, πήγα και ετοιμάστηκα καλά, είχα και διαφάνειες, τότε δεν είχαμε τέτοια μέσα. Και με παρακολούθησαν όλοι, μία αίθουσα μεγάλη, το αμφιθέατρο γεμάτο, άντρες και γυναίκες. Και τελείωσα κάποια στιγμή, ήταν ορισμένες ώρες, λέω: «Ευχαριστώ πολύ που παρακολουθήσατε και τα λοιπά. Τελείωσα». Λέει: «Γιατί τελείωσε;», λέω: «Αυτές είναι οι ώρες που δίνανε». «Όχι -λέει-, θέλουμε να μας κάνεις κι άλλο, ναι, θέλουμε κι άλλο». Λέω: «Πέστε τον διευθυντή, αν γίνεται». Και πήγαν απάνω και το είπαν και μου έδωσε κι άλλες ώρες. Και την άλλη χρονιά αντί να βάλει τον καθηγητή εκεί από τη Θεσσαλονίκη, έβαλε εμένα και τους έκανα. Δίδαξα κι εκεί και μετά γίνανε τα ΠΕΚ. ΠΕΚ είναι Περιφερειακά Επιμορφωτικά Κέντρα. Καταργήθηκαν οι παιδαγωγικές ακαδημίες, καταργήθηκαν οι ΣΕΛΜΕ, καταργήθηκαν οι ΣΕΛΔΕ, όλα αυτά, και γίνανε τα ΠΕΚ. Στα ΠΕΚ έρχονταν καθηγητές μέσης εκπαίδευσης, δάσκαλοι, νηπιαγωγοί, όλοι.

Διδάσκατε εκεί μετά;

Δίδασκα στα ΠΕΚ, δύο χρόνια δίδαξα, δύο χρόνια δίδαξα στα ΠΕΚ. Και από κει πήρα σύνταξη μετά. Τώρα πού δίδασκα; Δίδαξα στο τμήμα των μαθηματικών, στο τμήμα των ξένων γλωσσών και τα λοιπά. Να συμπληρωθεί το ωράριο που έκανα, ναι, αλλά μόνο σε καθηγητές, όχι στη δημοτική εκπαίδευση. Υπήρχε και η δημοτική, αλλά με βάλανε στη μέση εκπαίδευση. Και έκανα εκεί και μετά πήρα σύνταξη το 1994. Αυτή ήταν όλη μου η πορεία. Τώρα αυτό σας τα ‘χω γραμμένα, τα πτυχία που πήρα, είναι της Παιδαγωγικής Ακαδημίας, αυτό, άριστα, άριστα. Δύο εκείνα και δύο εκείνα. Εντωμεταξύ, που ήμουν στη Φλώρινα, πήγα και στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και τελείωσα και τη Φιλολογία.

Α, τελειώσατε και τη Φιλολογία.

Για κοιτάξτε εκεί.

Μπράβο σας. Φιλοσοφική Σχολή…

Έχω Παιδαγωγικής Ακαδημίας, Φιλολογίας, μετεκπαίδευσης δύο χρόνια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και δύο από τη Σκωτία, δύο μεταπτυχιακά.

Κι έχετε κι από την Αμερική δίπλωμα-

Αυτά είναι εκείνα από την Αμερική. Ναι, αυτό, ναι. Όλα τα βάλαμε; Έμεινε τίποτα; Ναι.

Έχετε και δημοσιεύσεις πολλές. Ασχολείστε δηλαδή και με τη συγγραφή.

Να 'ρθούμε τώρα και στη συγγραφή.

Φυσικά!

Λοιπόν, έχω γράψει δύο βιβλία. Το πρώτο είναι το Ονειρικό[00:50:00] ταξίδι και το δεύτερο, δεν θα το ξέρετε αυτό.

Αυτό δεν το γνωρίζω, όχι.

Είναι αυτό εδώ. Τι λέει; 

Μεταπτυχιακές σπουδές στη Σκωτία. Είναι η εμπειρία σας δηλαδή.

Αυτό είναι το πανεπιστήμιο εκεί. Εκεί έχω όλη μου τη ζωή στη Σκωτία. Λοιπόν, έχω αυτά τα δύο τα βιβλία και τι άλλο; Έχω στα σκαριά και ένα άλλο για την εργασία μου στις παιδαγωγικές ακαδημίες. Όλα αυτά που σας είπα θέλω να τα κάνω βιβλίο. Αυτά τα δυο τα βιβλία τα έβγαλα με δικά μου έξοδα. Όλοι βγάζουν βιβλία, κάπου έχουν, έτσι δεν είναι; Χρηματοδοτούνται και βγάζουν και χρήματα. Εγώ και στο ένα και στο άλλο τα έβαλα από την τσέπη μου. Μετά είπα να βγάλω κι ένα, εδώ που λέω για τις παιδαγωγικές ακαδημίες. Ήταν τότε ο Βασίλης ο Χατζόπουλος εκεί πέρα, με τον Βασίλη είμαστε και συγγενείς, εγώ και η γυναίκα μου, τον οποίον τον εκτιμώ, τον αγαπώ και τα λοιπά και τον είπα. Μου λέει: «Νίκο, δεν γίνεται, δεν μας δίνουν χρήματα για βιβλία». Πήγα μετά και στην αντιπεριφερειάρχη. Και αυτή τα ίδια μου είπε. Τώρα να πω και τον μπαμπά σου, μήπως γίνει τίποτα; Εγώ δεν θέλω να βγάλω χρήματα. Αν πωληθούν αυτά τα βιβλία, αυτό το βιβλίο που θα βγάλω, αν πουληθεί, θα βγάλουν και χρήματα, γιατί έχω πολλά ονόματα μέσα σπουδαστών και δασκάλων. Εδώ είναι ο εαυτός μου μέσα.

Αυτό θα σας έλεγα…

Τα δώρισα, εγώ δώρισα πολλά.

Το ξέρω, έχω κι εγώ βιβλίο σας.

Μπράβο, δώρισα πολλά. Αλλά το θέμα είναι ότι εκείνο έχει ονόματα μέσα-

Την ιστορία δηλαδή-

Ναι, από σπουδαστές που είχα στη Φλώρινα, που είχα στη Λάρισα, από αυτούς που ερχόταν στη Σχολή Επιμόρφωσης, ονόματα και φωτογραφίες και τα λοιπά. Ναι.

Να σας κάνω έτσι κι εγώ μία ερώτηση, όλα αυτά που μου είπατε. Από άποψη βιογραφικού έχετε ολοκληρώσει για να σας κάνω και εγώ μία ερώτηση; 

Τώρα εδώ τα είχα γραμμένα εγώ, ό,τι θα πω.

Φυσικά, δείτε τι θέλετε.

Και το τελευταίο που ήθελα να πω είναι για την πολιτιστική μου δραστηριότητα, ήταν που ήμουν στην ΕΚΠΟΛ. Η ΕΚΠΟΛ είναι τοπική ομάδα Βόλου του τμήματος Ελλάδος, Ευρωπαϊκής Ένωσης Εκπαιδευτικών. Λοιπόν, εκεί πέρα εγώ ήμουν γενικός γραμματέας από το 1988. Απο το 1988 μέχρι το 2018, ήμουν γενικός γραμματέας. Τώρα έφυγα, είναι άλλοι και τα λοιπά. Εκεί πέρα κάναμε κι εκεί αρκετές εκδηλώσεις, καλές ομιλίες αυτά και μετά έφυγα. Το μόνο που θέλω να πω είναι ότι-

Φυσικά να μου πείτε-

Το 1991, στις 30 Ιανουαρίου, στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία, στην Αθήνα, ο πρόεδρος του τμήματος Ελλάδος της AEDE, ο Χρήστος ο Κολόκας, μου έδωσε το αργυρό μετάλλιο του EQ, με βράβευσε. Μια στιγμή, μια στιγμή. Δεν βιάζεστε, ε;

Όχι φυσικά. 

Ε, αφού δεν βιάζεστε... Έχω, θα σας τα δείξω.

Να μου τα δείξετε.

Ναι, λοιπόν. Να, εδώ. Εδώ, στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία. Απάνω, ναι. Εμένα με τίμησαν. 

Αυτό το βραβείο ήτανε για τη δραστηριότητα σας στις ακαδημίες, περί τίνος ήταν;

Όχι, στην ΕΚΠΟΛ.

Α, στην ΕΚΠΟΛ.

Αυτό εδώ είναι για την ΕΚΠΟΛ. Όχι για τις παιδαγωγικές ακαδημίες.

Είναι για τη δράση σας την πολιτιστική.

Στην ΕΚΠΟΛ, που ήμουν γενικός γραμματέας. Ξέρετε, εγώ φρόντιζα και κάναμε ένα σωρό εκδηλώσεις εδώ τότε. Μην κοιτάζετε τώρα, δεν είμαι εκεί. Κάναμε πολλές εκδηλώσεις, ομιλίες, άλλες εκδηλώσεις, τις οποίες είναι γραμμένες εδώ. Δεν ξέρω ο μπαμπάς σου αν το έχει αυτό. Να, εδώ έχω στο τέλος και φωτογραφίες από διάφορες εκδηλώσεις.

Φαντάζομαι και από ομιλίες που θα έχετε κάνει. Πάρα πολύ υλικό. Μιας και όμως αναφερθήκατε στο τρίτο σας βιβλίο που έχετε σκοπό, όπως μου είπατε να εκδώσετε κάποια στιγμή, κύριε καθηγητά, έτσι, αν σας έλεγα από όλη σας τη διαδρομή στις παιδαγωγικές ακαδημίες, υπάρχει κάτι, έτσι, που να σας έχει μείνει από τη διδασκαλία πιο έντονα; Κάποια εμπειρία σας, ας πούμε, στους χώρους εκεί του αμφιθεάτρου, τι σας έχει μείνει τώρα, μετά από όλα αυτά τα χρόνια που έχουν περάσει;

Κοιτάξτε να δείτε, εγώ τώρα υπηρέτησα σε δύο παιδαγωγικές ακαδημίες, είπαμε στη Φλώρινα και στη Λάρισα. Τίποτα έτσι πολύ εντυπωσιακό δεν θυμάμαι, αλλά γενικά θυμάμαι ότι οι σπουδαστές μας παρακολουθούσαν με προσοχή, μας εκτιμούσανε. Ναι, αυτά τα θυμάμαι, ας πούμε, τι άλλο να πω; A, ναι, δεν σας είπα και κάτι άλλο, ότι εμείς ήμασταν καθηγητές παιδαγωγικής ακαδημίας. Μετά ακούστηκε ότι τις παιδαγωγικές ακαδημίες θα τις κλείνανε, εμείς πού θα πηγαίναμε; Αρχίσαμε τότε να φροντίζουμε να δούμε πού θα μας βάλουν και τα λοιπά, κανένας δεν μας βοηθούσε. Τελικά στις 13 Οκτωβρίου του 1989, πήγαμε στην Αθήνα. Μάλιστα, πρέπει να ήταν τότε υπουργός παιδείας αυτός ο Γιώργος Παπανδρέου, αν δεν κάνω λάθος. Και μας κάνανε παρέδρους του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Το ξέρετε το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο; Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο ήταν ένα ίδρυμα που ήταν στην Αθήνα και φρόντιζε για θέματα εκπαίδευσης. Εκεί πέρα υπήρχαν δύο κατηγορίες ανθρώπων που εργάζονταν, οι πάρεδροι και οι σύμβουλοι. Οι σύμβουλοι σίγουρα ήταν διδάκτορες και οι πάρεδροι, αυτοί ήταν μόνιμοι. Εμάς, τι να κάνουν, βρήκαν μία λύση και είπαν: «Θα σας βάλουμε ειδικούς, θα σας βάλουμε στους παρέδρους, αλλά αφού δεν θα είστε εδώ να εργάζεστε, απλώς τον τίτλο θα έχετε». Μας βάλανε και μας ονομάσανε ειδικούς παρέδρους. Ειδικούς παρέδρους του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Το οποίο δεν ήμασταν, ας πούμε, όπως ήταν οι μόνιμοι, ήμασταν λίγο κατώτεροι. Αυτό έγινε το '89. Το 2007, μετά από λίγα χρόνια, εμάς μας βάλανε στην κατηγορία των μόνιμων παρέδρων και μας δίνανε, που ήταν αντίστοιχος με τον αναπληρωτή καθηγητή του Πανεπιστημίου του 2007.

Στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο πάλι.

Στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Μας έδωσαν αυτά. Βέβαια, δεν εργαστήκαμε εκεί ποτέ, απλώς μας έδωσαν τον τίτλο αυτό και λίγο αυξήθηκε ο μισθός. Άρα λοιπόν, τον Οκτώβριο του '89 μας κάναν ειδικούς παρέδρους, δεν ήμασταν μόνιμοι και μετά το 2007, δηλαδή μετά από οκτώ χρόνια, μας έκαναν μόνιμους παρέδρους, που ήταν αντίστοιχος με τον καθηγητή πανεπιστημίου. Ναι, αυτά. Τώρα που είπατε για τις ακαδημίες, εκείνο που εγώ ξέρω είναι ότι μας αγαπούσαν οι σπουδαστές. Και εμένα, ξέρω γω, δεν έχουν να πουν κανένα κακό λόγο.

Αυτό μπορώ να το επιβεβαιώσω κι εγώ γνωρίζοντάς σας.

Για μια στιγμή τώρα. Δεν πρέπει να δείξω, αλλά θα δείξω κάτι.

Θέλετε να σας βοηθήσω;

Όχι, δεν είναι τίποτα, να βγάλω εκείνο θέλω. Να βγάλω τον φάκελ[01:00:00]ο. Να ο Γεωργούλας που λέω-

Α, που μου είπατε.

Αυτός είναι ο Νίκος Γεωργούλας-

Που έχουν το στρατόπεδο, ναι.

Που έχουν το στρατόπεδο, ο οποίος είχε κι άλλα αρκετά αδέρφια και άντρες και γυναίκες και είχα σχέση μ' αυτούς. Αυτόν δεν τον γνώρισα βέβαια, αλλά με τα αδέρφια του είχα σχέσεις. Τώρα να σας τα δείξω, δεν ξέρω αν κάνει;

Ό,τι μου πείτε.

Αστειεύομαι. Από Φλώρινα. Να 'μαι εγώ. Από εκδήλωση που κάναμε, για τη μέρα της μητέρας ήταν;

Μάλιστα. Από τις εκδηλώσεις δηλαδή που κάνατε διδάσκοντας;

Ναι. Εδώ που είχαμε πάει εκδρομή. Εκδρομή εδώ. Εγώ με τα γυαλιά εκεί πέρα. 

Έχετε πολλές αναμνήσεις από τις ακαδημίες;

Έχω, αυτά είναι από Φλώρινα. Εδώ πέρα μία άλλη εκδήλωση απ' τη Φλώρινα.

Κάνατε δηλαδή και δραστηριότητες-

Ναι, πολιτιστικές βέβαια κάναμε. Δεν σας είπα-

Να μου πείτε.

Ένα διάστημα έφυγε ο διευθυντής της ακαδημίας της Φλώρινας, μετατέθηκε στη Θεσσαλονίκη και ο υποδιευθυντής, υπήρξε θέμα υποδιευθυντή. Και το Υπουργείο Παιδείας όρισε εμένα υποδιευθυντή. Και σαν υποδιευθυντής έκανα και χρέη διευθυντού. Ε βέβαια, δεν υπήρχε και διευθυντής τότε ακόμα, οπότε έκανα και χρέη διευθυντού. Και εγώ είμαι τέτοιος, είμαι μαθημένος-

Θέλατε να κάνετε δραστηριότητες-

για τέτοια πράγματα και έκανα, ναι. 

Υπάρχει έτσι κάποια που να σας έχει μείνει από τη Φλώρινα, να μου πείτε ενδεικτικά, κάποια δραστηριότητα που να θυμάστε; Αν και έχετε πολλές.

Εδώ με βλέπετε εμένα; Πού είμαι;

Εδώ δεν είστε; Στη μέση είστε ή όχι ή κάνω λάθος;

Όχι ντε.

Περιμένετε θα σας γνωρίσω.

Αριστερά κάπως. 

Μην νομίζετε ότι βλέπω και πολύ καλά εγώ. Δεν είστε αυτός ο κύριος εδώ;

Αυτός, εδώ.

Ναι, ναι, αυτόν εννοώ.

Αυτός ναι.

Ναι, ναι.

Αυτά, έχω κι εδώ κι άλλη.

Εδώ είναι πάλι από εκδηλώσεις που έχετε κάνει.

Από εκδηλώσεις ναι, απ' τη Φλώρινα είναι. Ε, μετά ήρθα εδώ στη Λάρισα κι εδώ έχω πάλι.

Κάνατε δηλαδή και πολλές εξωακαδημαϊκές.

Κάναμε τέτοιες εκδηλώσεις, εμένα μ' άρεσαν αυτά και ασχολήθηκα πολύ μ' αυτά. Αυτά τα έχω να τα βάλω στο βιβλίο. 

Α, μάλιστα. 

Ε, βέβαια, γι’ αυτό τα έχω εδώ. Μην τα μπερδέψουμε.

Θέλετε να σας βοηθήσω; 

Όχι, δεν πειράζει, θα τα βάλω εγώ. Τι να κάνουμε.

Α, μετά είναι από Λάρισα, ας πούμε; 

Για να δω από Λάρισα. Εμ, δεν έχω κι από Λάρισα;

Φυσικά. Κάτσατε πάρα πολλά χρόνια στη Λάρισα. 

Αλίμονο. Εδώ πού είμαι; 

Λοιπόν. Όχι, όχι... Εδώ δεν είστε;

Αυτό. 

Καλά, προφανώς.

Λοιπόν, έχω κι άλλες εδώ. Εδώ είναι πάλι από...

Πάλι από δραστηριότητες.

Δραστηριότητες, εκδρομές. Ορίστε, από Λάρισα. Αυτές είναι αδελφές. Οι δασκάλες. Κι ο πατέρας μου. Ο παπα-Γιώργης. Εδώ. Σπουδάστρια, εγώ εκεί κι η μητέρα της. Όταν πήραν τα πτυχία. Εδώ με τις σπουδάστριες.

Είχατε καλές σχέσεις με τα παιδιά.

Καλές σχέσεις ναι. Μου στέλνανε στη γιορτή μου και κάρτες. Μια φορά είχα καλέσει μερικές σπουδάστριες και ήρθαν εδώ στο σπίτι μας. Να εγώ είμαι εδώ, η γυναίκα μου, αυτή και αυτή και αυτοί είναι σπουδαστές. Σπουδάστριες. Ναι. Αυτή, αυτή, αυτή, αυτή, είναι όλες σπουδάστριες. Και μετά τους πήγα εκδρομή, βόλτα στη Μακρινίτσα.

Α, τι ωραίο. Κάνατε, δηλαδή, δεσμούς, με τα παιδιά.

Ε, βέβαια. Με θυμούνται.

Σε έναν νέο δάσκαλο, κύριε καθηγητά, αν έπρεπε να δώσετε, έτσι, μία συμβουλή, τι θα του λέγατε; Σε έναν που διδάσκει τώρα.

Κοιτάξτε να δείτε, εκείνο που θέλω να πω είναι να αγαπάει αυτό που κάνει. Άμα δεν το αγαπάς και πας έτσι, το κάνεις αγγαρεία, δεν γίνεται τίποτα. Εγώ το αγάπησα, δεν ξέρω, ήμουν και τυχερός που και στη Φλώρινα που πρωτοπήγα βρήκα καλούς και ο διευθυντής ήταν πολύ καλός και ο υποδιευθυντής. Και ήταν ζεστή ατμόσφαιρα. Ξέρετε τι είναι η πρώτη εντύπωση; Αν πηγαίναμε και ήταν κανένα στραβόξυλο; Και έτσι αποκτήσαμε, συναδελφικά αγάπη ο ένας με τον άλλο σαν συνάδελφοι, αλλά αγαπήσαμε και τους σπουδαστές. Και τι να πω; Ήταν αμοιβαίο, μας αγαπούσαν και οι σπουδαστές και στη Φλώρινα και στη Λάρισα. Τώρα, το βιβλίο θα το γράψω, θα είναι με όλες αυτές τις εμπειρίες που έχω και απ' τη Φλώρινα και απ' τη Λάρισα. Φλώρινα, είπαμε, γύρω στα οχτώ χρόνια που έμεινα. Μ' αγαπάνε κιόλας εμένα, γιατί είμαι και γω καλός, δεν περιαυτολογώ, είναι ο χαρακτήρας μου. 

Έχετε κρατήσει και σχέσεις με τους φοιτητές σας;

Ναι, και μάλιστα εκείνο που θυμάμαι όταν έφυγα, πήγα χαιρέτησα τις αρχές, τον νομάρχη και πήγα και στον δεσπότη, τον Καντιώτη, ο οποίος Καντιώτης, πολύ αυστηρός άνθρωπος και πήγα και τον είπα: «Σεβασμιότατε να σας χαιρετήσω». «Πού θα πας;» Λέω: «Θα πάω στη Λάρισα». «Όχι, να μείνεις εδώ, σε θέλουμε», μου λέει. Λέω: «Δεν γίνεται τώρα, έχω πάρει μετάθεση». Το θυμάμαι αυτό, με έκανε εντύπωση. Ο Καντιώτης ήταν πολύ αυστηρός, πέθανε εκατόν δύο ετών, αν δεν κάνω λάθος.

Είχατε αφήσει δηλαδή το στίγμα και στην ευρύτερη περιοχή.

Ναι, ναι, σας λέω και στη Φλώρινα με θυμόνται, και στη Λάρισα με τους σπουδαστές εδώ.

Είδα πολλές, αν μου επιτραπεί ο όρος, και έξω απ' την ακαδημία, δραστηριότητες. Πολλές…

Α, ναι, βέβαια. 

Υπήρχε δηλαδή μια σχέση πολύπλευρη με τα παιδιά, ας πούμε, των καθηγητών.

Κοιτάξτε, εμένα μ' άρεσε αυτό το πράγμα, δεν ήταν όλοι οι συνάδελφοι έτσι, αλλά εμένα μ' άρεσε αυτό και κάναμε αυτές τις εκδηλώσεις, όπως είδατε εκεί.

Σας άρεσε η διδασκαλία;

Και η διδασκαλία και αυτές οι εξωσχολικές δραστηριότητες μου αρέσανε. Εδώ είναι από εκδρομή που κάναμε. Από εκδρομή. Έχουμε φωτογραφίες από εκδρομή με τους σπουδαστές. Αν σε περίπτωση βγάλω βιβλίο, θα τις βάλω αυτές.

Έχετε πάρα πολύ υλικό.

Ναι. Εδώ τώρα, αν θυμάστε αυτό-

Α, είναι το βιβλίο, το θυμάμαι.

Έχω εδώ πέρα κι εδώ φωτογραφίες, γράφω τι είναι η καθεμία και στο τέλος μας επιτρέπουν, αυτοί που βγάζουν το βιβλίο, να βάλουμε ένα δεκαεξασέλιδο έγχρωμες. Δεν μπορείς να βάλεις περισσότερες έγχρωμες. Εδώ πέρα έχω...

Αυτά είναι από την Αμερική.

Αυτά είναι από την Αμερική, ναι. Είχαμε πάει... Είναι ο Λευκός Οίκος. Έχω πάει μέσα στον Λευκό Οίκο και υπάρχει εκεί πέρα το δωμάτιο, που λέει, το πράσινο δωμάτιο. Κοιτάξτε πώς είναι, όλο πράσινο μέσα. Το κόκκινο δωμάτιο-

Α, έχει σαν χρώματα μέσα.

Το γαλάζιο δωμάτιο, αυτά τα είδα, πήγα μέσα. Εδώ είναι ο τάφος του Κένε[01:10:00]ντι. Εδώ είναι το σπίτι του Ουάσινγκτον και κάτι άλλα. Και μετά εδώ είναι αυτή που ήταν υπεύθυνη του προγράμματος, η Αμερικανίδα η Hamilton, ένας φίλος μου, ο Νικόδημος, ο οποίος δυστυχώς έχει πεθάνει.

Α, και είστε...

Εγώ είμαι εκεί, ναι. Και εδώ είναι το ξενοδοχείο που μέναμε τότε στο Μιλγουώκι.

Φαντάζομαι σας φαινόταν σε σχέση -καλά μου το είπατε κιόλας- συγκριτικά με την Ελλάδα, τεράστια πολιτεία φαντάζομαι.

Εδώ είναι... Αυτές οι δύο είναι ηθοποιοί, όπως πηγαίναμε εκεί πέρα στο Λος Άντζελες, αυτές γύριζαν ένα έργο και βγήκανε έξω και δέχτηκαν και βγάλαμε φωτογραφία.

Πάντως είχατε έτσι θάρρος, θέλω να πω ότι θα ήταν μεγάλη μετάβαση να πάτε σε μια χώρα του εξωτερικού να μείνετε από την Ελλάδα, είχατε θάρρος.

Κοιτάξτε, δεν μπορώ να πω ότι είμαι πολύ θαρραλέος άνθρωπος. Η λογική όλα τα κάνει. Εδώ είναι ο ΟΗΕ, το κτίριο. Πήγαμε και εκεί, στον ΟΗΕ. Εκεί είμαστε στο Brownsville στο Τέξας με τον σπιτονοικοκύρη που έμενα και εδώ είμαι μόνος μου. Και τελειώνει εδώ. Λοιπόν, εάν πάτε στο σπίτι, ρίξτε μια ματιά.

Φυσικά, θα το ρίξω. Αν μου επιτρέπετε θα βγάλω μια φωτογραφία, αυτές τις δύο φωτογραφίες που έχετε κρεμασμένες

Βεβαίως, πώς δεν σας επιτρέπω!

Κύριε καθηγητά, μου είπατε για την διαδρομή σας κι αυτά, θέλετε να προσθέσετε κάτι ακόμη ή έχετε ολοκληρώσει; 

Κοιτάξτε να δείτε, εγώ είχα σημειώσει ορισμένα πράγματα να σας τα πω, δεν ξέρω, αν τα είπα όλα.

Φυσικά, να πείτε.

Για το δημοτικό, το γυμνάσιο σάς είπα. Για την Παιδαγωγική Ακαδημία σάς είπα. Για το Λύκειο του Βόλου. Στο στρατό που ήμουν έφεδρος αξιωματικός. Για τη μετεκπαίδευση στο πανεπιστήμιο δύο χρόνια. Για το Fulbright που πήρα την υποτροφία για έξι μήνες. Μετά, εκεί, σας είπα πού πήγα, σε ποια μέρη. Ουάσινγκτον, Μιλγουόκι, Brownsville και τα λοιπά. Στον Λευκό Οίκο πήγα, στο Καπιτώλιο, το Καπιτώλιο είναι εκεί στην Ουάσινγκτον. Μετά πήγαμε στους καταρράκτες του Νιαγάρα. Μετά πήγα για τη Γλασκόβη, τα δυο πτυχία που πήρα, το Στέρλινγκ. Σας είπα, στη Φλώρινα μετά, εκτός από τη διδασκαλία στο ίδρυμα, έκανα και διάφορες ομιλίες. Δεν τις είπα όλες τώρα. Πηγαίναμε και σε διάφορα χωριά και κάναμε και τα λοιπά.

Κάνατε, δηλαδή και για τη τοπική κοινωνία πράγματα.

Ναι, κοιτάξτε, κάναμε μέσα στην πόλη, αλλά πήγαμε και σε διάφορα χωριά και μιλούσαμε. Όχι εγώ, ήτανε κι άλλοι, υπήρχε ένα πρόγραμμα και μάλιστα ο νομάρχης εκεί, ο τότε νομάρχης, μου έστειλε και ένα έγγραφο ευχαριστήριο που έκανα τις ομιλίες. Ας πούμε είχαμε κάνει με τους σπουδαστές, εμείς βοηθούσαμε τους σπουδαστές και κάνανε διαφορές εκδηλώσεις. Μία από αυτές ήταν για τον Σεφέρη, για τον Σεφέρη, ναι, και άλλες. Να δούμε τι άλλο έχουμε εδώ.

Ναι, ναι, δείτε.

Για τις ΣΕΛΔΕ και της ΣΕΛΜΕ σας είπα-

Και για το ΠΕΚ

Για τα ΠΕΚ σας είπα, από κει τελείωσα μετά. Και μετά σας είπα και δύο λόγια για-

Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.

Ναι, για το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Για μια στιγμή.

Φυσικά.

Αυτά όλα είναι εδώ από την αυτή.

Για την ΕΚΠΟΛ μού είπατε.

Για την ΕΚΠΟΛ. Μου δίνετε αυτό τον φάκελο;

Φυσικά. Αυτό εδώ πάνω;

Αυτό όλο, όπως είναι. Λοιπόν, εδώ τι λέει; Μεταπτυχιακές σπουδές-

Στη Σκωτία.

Για μια στιγμή. Τίνος είναι αυτό το βιβλίο; Δικό σας!

Ευχαριστώ πάρα πολύ, κύριε καθηγητά, ευχαριστώ πάρα πολύ.

Τα έχω ετοιμάσει εγώ όλα. Είμαι στην οργάνωση... Λοιπόν, το έχω ετοιμάσει, αυτό είναι για σας. 

Σας ευχαριστώ πάρα πάρα πολύ.

Το μόνο που θέλω, να το διαβάσετε.

Θα το διαβάσω και θα επικοινωνήσω μαζί σας να σας πω.

Εδώ πέρα είναι όταν με κάνανε... Όταν έβγαλα αυτό το βιβλίο, το έστειλα στο Fulbright στην Αθήνα, εγώ δεν τους ήξερα αυτούς, γιατί άλλοι ήταν τότε, εργαζόταν. Μεταξύ αυτών ήταν η κυρία Ζενέτου. Λοιπόν, βλέπετε που κρατάει το βιβλίο μου;

Α κρατάει το βιβλίο σας.

Αυτοί όλοι είναι δάσκαλοι, εκπαιδευτικοί, που θα πήγαιναν στην Αμερική με το Fulbright. Όταν το είδε αυτό το βιβλίο με πήρε τηλέφωνο, κόντεψα να κλάψω από τα λόγια που μ' έλεγε, συγκινήθηκα. Να, γράφει Fulbright απάνω, η κυρία Ζενέτου. Γράφω εδώ πέρα. Το γραφώ αυτό. Θα σας το δώσω κι αυτό, θα το δείτε.

Να μου δώσετε. Με χαρά... Σας ευχαριστώ.

Τι με ευχαριστείτε, αφού εγώ τα έχω έτοιμα όλα. Η Καθημερινή, το 2018, έβγαλε αυτό το ένθετο. Κάποιος μου είπε, εγώ δεν είχα πάρει Καθημερινή, μία δασκάλα μου είπε ότι… Εδώ μέσα αυτοί είναι όλοι νέοι που πήγαν κτλ., και εδώ πέρα είχε πάει κι αυτός. Αυτή είναι η διευθύντρια του Fulbright, η Ζενέτου. Κάναμε παρουσίαση του βιβλίου αυτού εδώ και ήρθε αυτή. Λοιπόν, και εδώ είναι με τον Παυλόπουλο, τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Και κάνουν διάφορα και εδώ πέρα λέει, αυτό που το έχω εδώ κόκκινο, λέει αυτός που τους μιλάει εδώ πέρα τι είναι: «Υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις υποτρόφων που σας έχουν κάνει ιδιαίτερη εντύπωση;» Και λέει αυτή: «Πολλές. Από τον Βολιώτη Νικόλαο Λυχναρόπουλο, που πήρε υποτροφία τη δεκαετία του 1960 και πριν από λίγα χρόνια κατέγραψε όλη την εμπειρία σ' ένα συγκινητικό βιβλίο με τον τίτλο Ονειρικό ταξίδι». Εδώ το έβαλα, θα το δείτε κι εσείς, σας το δίνω αυτό. Εδώ αυτό είναι από τότε που έγινε το ίδρυμα και έχει και σπουδαία πρόσωπα μέσα. Έχει τον Fulbright. Ο Fulbright είναι αυτός εδώ που τα έκανε αυτά. Εδώ είναι ποιοι πήγαν εκεί. Ένας απ' αυτούς που πήγε, ήταν υπότροφος, ήταν και ο Σεφέρης. Και άλλοι, αλλά έχει μόνο τον Σεφέρη, γιατί λέει όσοι πήραν τι; Οι υπότροφοι που έχουν λάβει βραβείο Νόμπελ. Και έχει αυτούς μόνο και έχει τον Σεφέρη.

Πήγαν σπουδαία ονόματα.

Βέβαια, πήγαν και σπουδαία. Κι εδώ είναι η φωτογραφία του Παυλόπουλου, αυτός είναι ο Αμερικανός. Ποιος είναι; Ο πρέσβης, ο Πάιατ, που είναι και σήμερα. Αυτή είναι η κύρια Ζενέτου του Fulbright και άλλα άτομα ή πήγανε ή θα πήγαιναν. Εδώ πέρα πιο μέσα, τι άλλο έχει. Εδώ έχει φωτογραφίες πάλι άλλες, δεν λέει τι είναι. Και εδώ πέρα έχει τον Τζον Κένεντι που υπογράφει, τον βλέπεις;

Ναι, ναι.

Και εδώ πέρα έχει τον βασιλιά, τον Παύλο, την Φρειδερίκη, αυτός ήταν ο γιος τους. Και αυτός είναι ο Τσάτσος, τον θυμάσαι;

Α, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

Πρώτος Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Έχει κι αυτά. Λοιπόν, επειδή έχω κι άλλο τέτοιο...

Με μεγάλη μου χαρά. Έχετε αντίγραφο;

Έχω. Άρα σας δίνω.[01:20:00]..

Ως προς το ηχητικό έχουμε ολοκληρώσει ή θέλετε να προσθέσετε κάτι άλλο στην ηχογράφηση; 

Κλείσ’ το τώρα λίγο.

Έχουμε ολοκληρώσει; Έχετε ολοκληρώσει δηλαδή;

Ξέρω γω, τι να πω; Μήπως ξέχασα τίποτα;

Κοιτάξτε, άμα θέλετε, δεν υπάρχει πρόβλημα.

Είπαμε για τα δύο βιβλία που έκανα και ότι έχω ένα, το οποίο θα το ονομάσω Ένα ονειρικό… Όχι, Ονειρικό Ταξίδι το έχω.

Α, μη μου πείτε τον τίτλο αν είναι ανέκδοτο καλύτερα. Άμα δεν έχει εκδοθεί να μη μου τον πείτε.

Όχι, δεν το έχω εκδώσει. Είπαμε ότι δίδαξα στη ΣΕΛΜΕ, ότι δίδαξα στη ΣΕΛΔΕ, ότι δίδαξα δύο χρόνια στα ΠΕΚ Λάρισας, ότι έκανα διάφορες ομιλίες και στη Φλώρινα και όταν ήμουν στη Λάρισα έκανα πολλές. Και στη Λάρισα και στον Βόλο. Και άλλες τέτοιες, ναι. Μετά, είπα για τα πτυχία, τα οποία έχω πάρει. Πήγα σε μεγάλες πόλεις της Αμερικής, αυτό ήταν πολύ σπουδαίο για μένα, γι' αυτό και το έκανα Ονειρικό το ταξίδι. Πού να φανταστώ εγώ ότι θα πήγαινα στην Αμερική και θα μου κάνανε και τέτοιες τιμές και θα πήγαινα σε τόσα μέρη; Καταλάβατε; Ξέρετε πόσο μακριά είναι το Τέξας; Τέρμα νότια. Πήγα στο Τέξας και πήγα στο μέρος που σκότωσαν τον Κένεντι ακριβώς. Και επιπλέον, μια που ήμουν εκεί, στο Brownsville, απέναντι είναι μια πόλη Μεξικάνικη, το Ματαμόρος, αν δεν κάνω λάθος, και πήγαινα εκεί... Υπάρχει ο ποταμός, Ρίο Γκράντε και υπάρχει η γέφυρα, περνάς τη γέφυρα και βρίσκεσαι σε άλλο κράτος. Ναι, βρίσκεσαι σε άλλος κράτος και εκεί πέρα είχα φίλους εγώ, Αμερικανούς. Με αγαπούσαν οι άνθρωποι και λέει: «Να πάμε, να πάμε στο Ματαμόρος». Και με πήρανε και πήγαμε στο Ματαμόρος-

Άρα είδατε και...

Το οποίο σας είπα είναι στο Μεξικό.

Άρα είδατε και λίγο αυτή τη Λατινική Αμερική...

Ναι, ναι, ναι. Να τα πάρω με τη σειρά τώρα, μη ξεχάσω τίποτα. Αυτό είναι εδώ που είναι, είπαμε, η κ. Ζενέτου.

Απ' το Fulbright.

Απ' το Fulbright και αυτοί είναι Έλληνες που θα πήγαιναν στην Αμερική ή γύρισαν, δεν ξέρω ακριβώς. Λοιπόν, γράφω κιόλας εδώ.

Ευχαριστώ πάρα πολύ.

Αν έχετε ολοκληρώσει μπορώ να την κλείσω την ηχογράφηση.

Τώρα τι να πω άλλο, ξέρω κι εγώ τώρα;

Αρχικά, αφού έχετε ολοκληρώσει, θέλω να σας ευχαριστήσω πολύ.

Τι να με ευχαριστήσετε.

Έχω ξανανοίξει εγώ τη μαγνητοφώνηση, θέλω να σας ξαναπώ κι εγώ ένα ευχαριστώ και για το υλικό που μου δώσατε και για όσα συζητήσαμε.

Λοιπόν, Φροσούλα, ευχαριστώ πολύ, μ' έκανες την τιμή να 'ρθεις στο σπίτι να πάρεις αυτά τα στοιχεία που ήθελες, τα έδωσα με μεγάλη μου ευχαρίστηση. Εκτιμώ και σένα ατομικά και τους γονείς σου και θέλω πάλι να σ' ευχαριστήσω για την τιμή που μου έκανες να 'ρθεις στο σπίτι να πάρεις αυτές τις πληροφορίες.

Δικιά μου η τιμή, κύριε καθηγητά.

Αλίμονο τι, αυτό με ευχαρίστησε πολύ.

Και μένα με ευχαρίστησε και όλη δικιά μου η τιμή, σας το λέω από τα βάθη της καρδιάς μου.

Ε Αλίμονο, τίποτα, δεν χρειάζεται.