[00:00:00]Καλημέρα, είμαι η Σέτα Αστραίου Καρύδη, είμαι Ερευνήτρια στο Ιστόρημα, είμαστε εδώ με την Πηνελόπη στο σπίτι της στα Εξάρχεια, είναι 30 Οκτώβρη του 2020 και θα μας μιλήσει για ένα ταξίδι της.

Καλημέρα, είμαι η Πηνελόπη. Θα σας πω για ένα ταξίδι που έκανα –μακρινό– που έκανα στο Μεξικό πριν τρία χρόνια, όταν ήμουνα είκοσι πέντε, το οποίο ήταν το πιο διαφορετικό ταξίδι που έχω κάνει. Γενικά, μου αρέσει πολύ να ταξιδεύω. Έχω γυρίσει σε πολλά μέρη. Κυρίως, όμως, στην Ευρώπη. Αυτό, ακριβώς επειδή ήτανε εκτός Ευρώπης, ήτανε στο Μεξικό, σε κάτι τελείως διαφορετικό, με έχει σημαδέψει κάπως και… ναι, έχω να πω πολλά γι’ αυτό το ταξίδι.

Ωραία, πότε έκανες αυτό το ταξίδι; Πόσων χρονών ήσουνα ;

Ναι, ήμουνα… Πριν τρία χρόνια, το καλοκαίρι του ’17. Πήγα στο Μέξικο με τον τότε σύντροφό μου. Πήγα… Αρχές Ιουλίου νομίζω έφυγα. Φτάσαμε στο Mexico city με σκοπό… Δεν είχαμε φτιάξει ένα πολύ μεγάλο πλάνο για το τι θα κάνουμε, αλλά… κάπως το βρίσκαμε το επόμενο μέρος… Αλλά θέλαμε να γυρίσουμε. Δηλαδή, θέλαμε να κάνουμε, έτσι, τουρ. Οπότε, το βρίσκαμε… Δηλαδή, από κόσμο που συναντάγαμε και μας έλεγε… μας πρότεινε μέρη, έτσι φτιάχναμε και το πρόγραμμα του ταξιδιού. Είχαμε στο μυαλό μας, βέβαια, ότι θέλουμε να πάμε στις Τσιάπας, που είναι η περιοχή που υπάρχουν εκεί τα περισσότερα Ζαπατιστικά χωριά. Αλλά ήταν το μόνο που είχαμε στο μυαλό μας, δεν ξέραμε που αλλού θα θέλαμε να πάμε. Τώρα στο Μεξικό υπάρχει… Καταρχήν, είναι τεράστια χώρα. Τεράστια, τεράστια, τεράστια! Δηλαδή, μόνο το Mexico city έχει είκοσι ένα εκατομμύρια κατοίκους. Δηλαδή, δύο φορές η Ελλάδα είναι μία πόλη. Θυμάμαι ότι όταν φτάναμε βράδυ με το αεροπλάνο και είχαμε αρχίσει την προσγείωση, και έβλεπα την πόλη και τα φώτα, και δεν μπορούσα να πιστέψω την έκταση, δεν μπορούσα να πιστέψω ότι φτάνω σε μία πόλη. Δεν τελείωνε. Ήτανε ένα αχανές, αχανές, αχανές, αχανές μέρος με άπειρα φώτα, το οποίο είναι… Δεν ξέρω, είναι μεγέθη που νομίζω δεν μπορώ καν να συλλάβω ακόμα. Κάτι τελείως διαφορετικό από τα Ευρωπαϊκά, γενικά, μεγέθη νομίζω. Δηλαδή, εδώ πάμε στο Λονδίνο και μας φαίνεται τεράστιο –που όντως έχει πάρα πολύ κόσμο– αλλά το να έχει είκοσι ένα εκατομμύρια μία πόλη… δεν ξέρω, με είχε εντυπωσιάσει. Φτάσαμε εκεί. Ήταν κάποιοι φίλοι μας από Ευρώπη, οι οποίοι μένανε εκείνη την περίοδο στο Mexico city, σε μια γειτονιά πολύ κοντά στο Πανεπιστήμιο, το αρκετά γνωστό του Μεξικού, το Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού, UNAM λέγεται. Ήτανε μια γειτονία η οποία δεν ήτανε τουριστική. Ήτανε μακριά από το τουριστικό, ας πούμε, θόρυβο. Και νομίζω ότι από την πρώτη μέρα είπα ότι θέλω να μείνω εδώ πέρα για πάντα. Δεν ξέρω, πώς… Ένιωσα… ήδη από την πόλη, που λένε: «Ντάξει μωρέ, η πόλη είναι πολύβουη, είναι τεράστια, είναι χάος. Δε θα σ’ αρέσει. Πρέπει να πας στη φύση, π.χ., για να σ’ αρέσει...», αλλά εμένα με είχε εντυπωσιάσει. Πήγαμε κοιμηθήκαμε και το επόμενο πρωί που ξυπνήσαμε αρχίσαμε τις βόλτες. Ένιωθα τέλεια. Πήγαμε είδαμε το πανεπιστήμιο. Επίσης τεράστιο. Είναι μια… ένα τεράστιο campus, το οποίο, επίσης, φημίζεται πάρα πολύ για τις σπουδές ανθρωπολογίας που έχει, εθνογραφίας, πολιτικών επιστημών… Είναι πάρα πολύ καταξιωμένο, ας πούμε, και έχει φοβερές σπουδές. Επίσης, τα κτίρια… Θυμάμαι, δηλαδή, τα κτίρια του πανεπιστημίου, που έχουνε αυτά τα… murales λέγονται, που είναι τεράστιες τοιχογραφίες, που συνήθως έχουνε περιεχόμενο επαναστατικό. Δηλαδή, είτε από την πρώτη επανάσταση του Ζαπάτα και του 20ού αιώνα είτε πιο μετά. Είναι οι τοιχογραφίες που έκαναν πολλοί κομμουνιστές ζωγράφοι. Και ο Ντιέγκο Ριβιέρα και η Φρίντα Κάλο. Υπάρχει πάρα πολύ στην κουλτούρα της ζωγραφικής, ας πούμε, η τοιχογραφία. Που έχει πολλές αναπαραστάσεις με θέμα την επανάσταση, τους αγρότες που οργανώνονται, τους εργάτες. Που είναι λίγο περίεργο, βέβαια, απ’ την άλλη, γιατί το βλέπεις σε πανεπιστήμιο. Και δεν έχεις συνηθίσει να βλέπεις τοιχογραφίες που θυμίζουν, ας πούμε, κομμουνιστικούς αγώνες[00:05:00], για παράδειγμα, σε τόσο μεγάλη έκταση, σε θεσμικά κτίρια και επίσημα κτίρια. Δεν ξέρω, με είχε εντυπωσιάσει κι αυτό.  Αφού πήγαμε στο Πανεπιστήμιο, μετά θυμάμαι… Θέλω να πω για την πρώτη μέρα, γιατί θυμάμαι πήγαμε στο… σε ένα μπαρ, που εκεί είναι… Υπάρχουν… υπάρχει μια πληθώρα ποτών, τέλος πάντων. Το αλκοόλ δεν είναι μόνο η τεκίλα. Η τεκίλα, βασικά, καν δεν πολύ-υπάρχει πέρα από το βορρά. Είναι αλλιώς τα ποτά… Υπάρχουν πάρα… υπάρχουν δύο κατηγορίες ποτών: αυτά που βγαίνουνε με τη κλασική, θέλω να πω για το αλκοόλ… με την κλασσική μέθοδο της απόσταξης κτλ., αλλά υπάρχουν και πάρα πολλά ποτά, τα οποία βγαίνουνε από fermentation. Ένα από αυτά, που είναι το πιο διάσημο, είναι το πούλκε. Το πούλκε… παίρνεις από τον κάκτο την αγάβη, το μέσα, τη σάρκα και το αφήνεις στον ήλιο πάρα πολλές μέρες. Αυτό αρχίζει και ζυμώνεται, παράγεται αλκοόλη και γίνεται ένα παχύρρευστο υγρό, το οποίο είναι άσπρο –είναι πολύ περίεργο– στο οποίο αναπτύσσεται και ανθρακικό. Σε μεθάει πάρα πολύ. Και αντίστοιχα υπάρχουν και τα μπαρ που είναι οι πουλκερίες. Οπότε, πήγαμε σε μία πουλκερία με πάρα πολλούς μεθύστακες, jukebox μέσα, τραπέζια ολόκληρα που το ποτό –αυτό το άσπρο παχύρρευστο– μπαίνει σε κουβάδες. Και εσύ παίρνεις τον κουβά, παίρνεις ένα χωνί, ένα… μια μικρή κανατούλα, ας πούμε, και γεμίζεις τα ποτήρια σου από τους κουβάδες. Και απλά αλλάζουν οι κουβάδες χέρια και όλοι πίνουνε με τις ώρες. Και θυμάμαι ότι δεν το πίστευα το κλίμα! Να παίζει μουσική, να υπάρχει αυτό το jukebox, να είναι, έτσι, κάπως παλιακό, να πίνουν όλοι από το… Είχα πάθει… Δεν ξέρω, είχα πάθει σοκ. Έλεγα: «Θέλω να μείνω εδώ για πάντα». Δεν ξέρω, το κλίμα… Δεν μπορώ να το περιγράψω πόσο μου άρεσε. Αυτές ήτανε, κάπως, οι πρώτες μέρες και έπειτα ξεκινήσαμε το ταξίδι. Δηλαδή, από το Mexico city για να φτάσουμε στην Τσιάπας θα κάναμε ένα γύρο που θα περίεχε την Οαχάκα από κάτω… όχι, πώς είναι… νοτιοδυτικά… νοτιοδυτικά Οαχάκα για να περάσουμε στις Τσιάπας και να κλείσουμε τον κύκλο.

Το πιο τουριστικό μέρος είναι προς τη μεριά του Ατλαντικού. Εκεί υπάρχουνε τεράστιες ξενοδοχειακές μονάδες. Καταστροφή, προφανώς, της φύσης, κότερα, πολλοί δυτικοί τουρίστες… Έχει αλλοιωθεί πάρα πολύ το μέρος. Αλλά, προφανώς, μιλάμε για τέτοιες εκτάσεις και για τέτοια… τέτοιες ποικιλότητες, εθνοτικές, γλωσσικές, οι οποίες δεν μπορούμε να τις φανταστούμε με τα μεγέθη αυτά που μιλάμε εμείς εδώ, στην Ελλάδα. Το πρώτο… Το άλλο, ας πούμε, που είχα δει… Πειράζει που μιλάω συνέχεια; Θα τα πω σερί. Αυτά μου αρέσουν πάρα πολύ να τα λέω γι’ αυτό το ταξίδι. Λοιπόν. Είχα δει ότι υπάρχει μία πόλη στην Οαχάκα, στον… στο νομό… διαμέρισμα… Οαχάκας, που λέγεται Χουτσιτάν ντε Σαραγκόσα. Αυτό είχα δει ένα ντοκιμαντέρ –γιατί νομίζω ο Αυγερόπουλος έχει κάνει ένα ντοκιμαντέρ– για το τρίτο φύλο της φυλής, της εθνοτικής ομάδας που κατοικεί σε εκείνη την περιοχή, που είναι οι Ζαποτέκοι –Ζαποτέκ. Το τρίτο φύλο το λέμε εμείς κάπως... είναι πιο δυτικός τρόπος. Όπου είναι γυναίκες… πώς να το πω, είναι άνθρωποι που έχουνε τέλος πάντων –πώς να το πω– assigned male at birth, που έχουνε γεννηθεί ως άντρες –σε εισαγωγικά–, οι οποίοι πάρα πολύ συχνά ντύνονται γυναίκες, και βάφονται και κυκλοφορούν ως γυναίκες, και τους… έχουνε γυναικεία ονόματα, γυναικεία pronouns και τέτοια, και κάνουνε σουίτς. Δηλαδή μπορεί να το κάνουνε αυτό μόνο το βράδυ, και την υπόλοιπη μέρα να είναι με αντρικά –σε εισαγωγικά– πάλι ρούχα ή μόνιμα αλλάζουνε και περνάνε στο να είναι muxes. Λέγονται «muxes» –m-u-x-e-s. Οι οποίες έχουνε και… Στη παράδοση των Ζαποτέκων έχουν και ένα ιερό ρόλο αυτά τα άτομα. Όχι ιερό με την έννοια της λατρείας, αλλά μία ξεχωριστή θέση στην κοινότητα. Προξενούν ένα παραπάνω σεβασμό, υπάρχει μία ξεχωριστή θέση, προβάλλονται πάνω τους, ας πούμε, σαν η συνέχιση της παράδοσης, της Ζαποτέκικης παράδοσης. Που είναι πολύ σημαντικό γιατί… –θα πω αργότερα γι’ αυτό– αυτοί οι άνθρωποι προσπαθούν με όλα τα μέσα, ακόμη και σήμερα, να αντισταθούνε στο castellanizacion που λένε. Δηλαδή, στην ισπανοποίηση της γλώσσας τους, της απαγόρευσης της γλώσσας τους, στο ότι δεν έχουν σχολεία, δεν έχουν εκπομπές, δεν έχουνε τηλεόραση στη γλώσσα του[00:10:00]ς. Είναι όλα… Η θεσμική γλώσσα της αποικιοκρατίας, η ισπανική. Οπότε, οι muxes είναι… φέρουνε την κουλτούρα, τη διατηρούνε κτλ. Θα πω γιατί είπα ότι εμείς το λέμε «τρίτο φύλο». Δεν το… Η Zαποτέκικη κουλτούρα δεν έχει φύλα. Βασικά, αυτό μου το εξήγησε ένας Μεξικανός ανθρωπολόγος που γνώρισα στην Οαχάκα, ο οποίος μου είπε ότι οι Ζαποτέκοι έχουνε το… οι κατηγοριοποιήσεις, ας πούμε, είναι: το ζώο, το πράγμα και το ser humano, δηλαδή το να είσαι άνθρωπος. Μέσα σε αυτό δεν υπάρχει άλλη κατηγοριοποίηση κανονικά, οπότε εμείς λέμε «το τρίτο φύλο». Είναι πιο Δυτικό εγώ θεωρώ. Πιο Δυτική προβολή. Αυτές είναι οι τρεις καταστάσεις, δεν είναι τα τρία φύλα. Αυτή είναι η πόλη που είναι οι περισσότερες από τις muxes, και είναι και πιο πυκνοκατοικημένη από Ζαποτέκους, και διατηρεί πιο πολύ την παράδοση αυτή. Πώς ήρθα ακόμη πιο κοντά σε αυτούς; Πριν φτάσω στη Χουτσιτάν ντε Σαραγκόσα πήγα στην Οαχάκα στο κέντρο –στη πρωτεύουσα, ας πούμε, του διαμερίσματος της Οαχάκας– και είχε μία γιορτή. Δε θυμάμαι τι γιορτή ή τι γιορτάζανε. Κι οπότε στους δρόμους υπήρχανε ορχήστρες, παίζανε μουσικές. Και ταυτόχρονα βλέπω ένα parade, το οποίο ήτανε λίγο ξεχωριστό απ’ το υπόλοιπο πανηγύρι στους δρόμους, που είχε μπροστά πάρα πολλά χάλκινα όργανα, πνευστά, που παίζανε μία μουσική η οποία θύμιζε μπάλκαν μουσική –σαν τα χάλκινα πάνω, ας πούμε, στη Μακεδονία ή στη Σερβία–, πάρα πολλές muxes –τις οποίες εγώ τις είχα δει στο ντοκιμαντέρ– και μια απίστευτη γιορτή. Ποτό στο δρόμο, σε κερνάγανε ο κόσμος κι αυτά. Αυτό ήτανε το αντίστοιχο pride, εγώ θα πω, για τους Ζαποτέκους. Εκεί γνώρισα –ήταν οι περισσότεροι Ζαποτέκοι– εκεί γνώρισα αυτόν τον ανθρωπολόγο, ο οποίος ήτανε queer activist και ανθρωπολόγος, και πήγαινε συνέχεια στην Οαχάκα. Και κάπως είχε πάρα πολλές σχέσεις με πολλούς πληθυσμούς από τη Ζαποτέκικη εθνοτική ομάδα, να πούμε. Οι οποίοι είναι ιθαγενείς, έτσι; –αυτό εννοείται. Δεν είναι… Προσπαθούν να διατηρήσουν την ιθαγενική ταυτότητα. Και μου είπε ότι αυτή η γιορτή λέγεται μπινίγκεχσε, η οποία είναι το αντίστοιχο pride. Πάρα πολλά queer άτομα, πάρα πολλές muxes… Ένα απίστευτο μείγμα από κόσμο που γιόρταζε. Και μας κάλεσε, μετά από αυτή τη γιορτή, να πάμε σε ένα χώρο που είχανε κλείσει για να κάνουμε πιο private γιορτή. Οπότε, πήγαμε και… Ντάξει, δεν… Δηλαδή, μου μάθαιναν χορούς, το ‘να-τ’ άλλο, έβγαζα… βγάζαμε φωτογραφίες. Έβλεπες, ας πούμε, μεξικανό μπρουτάλ, μάτσο άνδρα να είναι με τη γυναίκα του που είναι muxes και να χορεύουνε. Ήτανε… Κάνανε σόου αυτές οι… Βάζω το… Crossdressers… τέλος πάντων, δεν ξέρω… ή τρανς… δεν ξέρω… Βάζω τη Δυτική ορολογία, γιατί είναι κάτι μακριά, δυστυχώς, από αυτό που έχουμε εμείς.

Να ρωτήσω κάτι;

Ναι.

Υπάρχει καθόλου μέσα σε όλο αυτό και η επέμβαση; Είναι… Ή βασίζονται κυρίως στο πώς… στο performative ή στο εμφανισιακό; Υπάρχει…

Ναι. Δε μου είπανε για-

Το ιατρικό, έστω. Εννοώ-

Το ιατρικό κομμάτι, η αλήθεια είναι, δεν το… δεν ξέρω. Νομίζω σε πολλές, θα μπορούσα να πω ότι… Όχι, είχανε κανονικά στήθος πολλές, τώρα που το θυμάμαι, αλλά δε θυμάμαι να το συζήτησα αυτό καθόλου. Ναι, και ήταν ένα απίστευτο πάρτι. Δεν ξέρω… θα το θυμάμαι για πάντα! Ένιωθα λίγο έξω απ’ τα νερά μου, γιατί… «Τι κάνω εγώ εδώ;». Ήμουνα η μόνη λευκή –εγώ και ο φίλος μου. Αλλά, ντάξει, μας είχανε καλέσει. Χορεύαμε… ήτανε... Καλά, δεν μπορώ να περιγράψω το πώς… για τι πάρτι μιλάμε, για τι ξεφάντωμα, για τι όρεξη, τι χορός… Άπειρες ώρες. Ήταν τρομερό! Δεν ξέρω, μου φάνηκε πολύ τυχερή που μόνο και το είδα αυτό το πράγμα. Προφανώς, βέβαια, αυτό… Προσπαθώ να μην το ερμηνεύω, να μη το… Προσπαθώ να το περιγράψω όσο πιο αποστασιοποιημένα, με την έννοια του σεβασμού. Ότι δε θεωρώ ότι ένας δυτικός που σκάει σε μία μη δυτική… σε ένα μη δυτικό περιβάλλον, μπορεί κατευθείαν να τα ξέρει όλα, για παράδειγμα. Δεν έχω διαβάσει, δεν έχω ζήσει, δεν έχω διαβάσει [00:15:00]αρκετά, δεν έχω μάθει αρκετά. Προσπαθώ να το περιγράψω λίγο… όσο το δυνατόν γίνεται μέσα από την εμπειρία μου. Τρελάθηκα εκεί! Και πάλι στην Οαχάκα πήγαμε και βρήκαμε… Μέσα πάλι από αυτόν τον φίλο… Ήταν πολύ σημαντικός –αυτός που γνώρισα, ο ανθρωπολόγος– queer activist, γιατί μου είπε: «Θα πας εκεί και θα βρεις αυτούς. Έχουν ένα χώρο κάποιοι άνθρωποι, οι οποίοι προσπαθούν… έχουνε φτιάξει ένα αυτόνομο ραδιόφωνο». Οι οποίοι είναι Ζαποτέκοι επίσης και προσπαθούν να κάνουν εκπομπές μόνο στα ζαποτέκικα.

Διαφέρει, δηλαδή, η γλώσσα…

Πολύ. Καμία σχέση. Καμία.

Εσύ ξέρεις ισπανικά;

Ναι.

Και δεν μπορούσες να καταλάβεις;

Καθόλου. Είναι… Στο Μεξικό υπάρχει… Νομίζω είναι... Πρέπει να μιλάμε πάνω από εκατοντάδες γλώσσες. Πρέπει να μιλάμε για… χίλιες; Είναι άπειρες οι γλώσσες. Και μιλάμε για τελείως διαφορετική γλώσσα. Και θα πω και μετά για τις Τσιάπας, που λέμε: «Α, οι Ζαπατίστας». Οι Ζαπατίστας μπορεί να είναι από εφτά φυλές. Και μεταξύ τους δε συνεννοούνται, μιλάνε μόνο στα ισπανικά. Παρόλο που εμείς λέμε: «Α, θα ‘ναι διάλεκτοι». Όχι. Αυτό το ‘χει και πολύς κόσμος με την Αφρική, που λέει: «Α, αφρικανική διάλεκτος». Εννοώ, είναι χιλιάδες οι γλώσσες. Μιλάμε για τελείως διαφορετικές γλώσσες. Προσπαθούνε να αντισταθούν, επίσης, στο castellanizacion –αυτοί μου το ‘πανε αυτό. Επειδή ήτανε και άνθρωποι, έτσι, κινηματικοί, αριστεροί αυτόνομοι. Συμμετείχανε σε αγώνες. Για παράδειγμα, ο ένας που μας μίλαγε είχε περιορισμό κυκλοφορίας από το κράτος σε ένα πολύ μικρό χώρο. Δηλαδή, στο σπίτι του στην Οαχάκα…. Δηλαδή, στο σπίτι του… Στο ραδιόφωνο μπορεί να πηγαίνει, είναι ένας πολύ μικρός χώρος. Αν βγει από αυτό, θα τον συλλάβουν. Γιατί έχει συμμετάσχει… είναι πάρα πολύ γνωστή η δράση του σε φοβερούς αγώνες για τα αιολικά πάρκα που γίνονται εκεί. Η… Που κλέβουνε τη γη των ιθαγενών για να χτίσουνε αιολικά πάρκα. Μένουνε χωρίς γη, μένουν χωρίς καλλιέργειες. Προφανώς δεν παίρνουνε τίποτε πλέον, ούτε αποζημίωση ούτε τίποτα. Οπότε, έχει στηθεί κατά καιρούς ένας πολύ μεγάλος αγώνας εκεί. Αυτός μας είχε πει: «Εμείς προσπαθούμε με κάθε τρόπο να αντισταθούμε στο castellanizacion». Αυτό… πολλοί ιθαγενείς που μίλησα είναι… το βάζουν ότι: «Είναι ένας αγώνας που το κάνουμε πεντακόσια χρόνια και θα συνεχίσουμε να το κάνουμε». Ότι: «Όλες οι γενιές πριν, οι παππούδες μας, όλοι, όλοι, όλοι προσπαθούμε να αντισταθούμε στην ισπανική αυτοκρατορία κάποτε, στους Ισπανούς τώρα, στο αμερικάνικο κεφάλαιο τώρα, στο ισπανικό κεφάλαιο...». Είναι ένας συνεχής αγώνας που ποτέ δεν τελειώνει. Και με πολύ κόστος πολλές φορές. Δηλαδή, εδώ μιλάμε πολλές φορές για εξαφανίσεις ανθρώπων που αγωνίζονται εκεί. Αυτός είχε την απαγόρευση, ας πούμε, κυκλοφορίας. Περιορισμό. Πήγαμε σε αυτό το ραδιόφωνο… και αυτό… από κει μάθαμε αυτά γι’ αυτούς. Βέβαια, απ’ όταν έφυγα από το Μεξικό… Έφυγα Αύγουστο –τέλη Αυγούστου– και μετά, το Σεπτέμβριο έγινε σεισμός και είδα ότι είχανε πολλές... Ειδικά στην Οαχάκα είχε χτυπήσει πολύ και πολλά από αυτά που είχαμε πάει είχανε τρομερές ζημιές. Αυτά για την Οαχάκα. Ωστόσο, εντάξει, το ταξίδι ήταν ένα… Προφανώς, μόνο επιδερμικά θεωρώ ότι έχω αγγίξει όλα αυτά τα πράγματα που λέω. Συνεχίσαμε για τις Τσιάπας μετά από την Οαχάκα.

Να σε ρωτήσω κάτι. Για τις Τσιάπας ξέρω ότι συνήθως για να μπεις σαν δυτικός μέσα ότι υπάρχει κάποια προεργασία. Πηγαίνεις στη Βαρκελώνη ή στη Μαδρίτη, υπάρχουν κάποια κέντρα που σε προετοιμάζουν. Είχες κάνει κάποια προετοιμασία για να μπορείς να πας στις Τσιάπας; Ή… Ως τι πήγατε, δηλαδή;

Ναι.

Επειδή γίνεται όλο και πιο δύσκολο να μπει κάποιος μέσα στην περιοχή των Ζαπατίστας.

Ωραία. Οι Τσιάπας είναι ένα τεράστιο γεωγραφικό διαμέρισμα. Έχει πόλεις και ανθρώπους που δεν έχουν καμία σχέση με τους Ζαπατίστας. Έχει κάποιους ακόμη μέσα στις Τσιάπας που μπορεί να πει… Μεξικανό, ο οποίος να πει: «Α, δεν ήξερα ότι υπάρχουν ακόμη οι Ζαπατίστας». Είναι μια τεράστια έκταση και μια τεράστια απόσταση. Προφανώς, μπορείς να δεις τα πάντα. Όντως μου έτυχε να είμαι στις Τσιάπας: «Α, θέλω να πάω στους Ζαπατίστας» και να μου λένε: «Γιατί, υπάρχουν ακόμη;». Οι Ζαπατίστας είχανε κάνει το μεγάλο κάλεσμα στα μέσα του ’90. Από τότε, συνεχόμενα, υπάρχει αυτό που είπες: ένα τεράστιο, ιντερνάσιοναλ δίκτυο, το οποίο φέρνει δυτικούς εκεί να στηρίξει τον αγώνα τους ή να δει κτλ. Κάνουνε καλέσματα. Ωστόσο, επειδή –θα το πω αυτό– έχουνε γίνει πολλές μαλακίες μάλλον από δυτικούς, που σκάνε χωρίς καμία ευαισθητοποίηση, χωρίς καμία συνείδηση βασικά… όντως, χρειάστηκε μια εκπαίδευση. Ο τρόπος που έγινε είναι ότι πήγαμε στο Σα[00:20:00]ν Κριστόβα ντε λας Κάσας, που είναι η πρωτεύουσα της Τσιάπας, και αντίστοιχα είναι και η πόλη που οι Ζαπατίστας το ‘94 κατεβήκανε και πήρανε ας πούμε. Και υπάρχουνε δύο τρόποι. Κάθε καλοκαίρι οι Ζαπατίστας κάνανε –αλλά το καλοκαίρι που πήγα εγώ, το ‘17, δεν το κάναν αυτό– το escuelita. Που κάνουν αυτό: σαν εκπαίδευση για δυτικούς. Σε καλούνε και τρεις βδομάδες μένεις σε κοινότητα, μένεις σε σπίτι ζαπατιστικό και ζυμώνεσαι πολιτικά, ζεις την κοινοτική ζωή, μαθαίνεις κτλ. Εκείνο το καλοκαίρι δεν υπήρχε για μας αυτό. Δεν έγινε το escuelita. Κάναμε το… «παρατήρηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων», έτσι λέγεται. Έρχονται λευκοί, συνεννοούνται με τη ΜΚΟ που ασχολείται σε… με βάση το Σαν Κριστόβα ντε λας Κάσας με τα δικαιώματα των ιθαγενών. Προσπαθεί να σταθεί ένα εμπόδιο στο κράτος, στο στρατό, στις επιθέσεις του στρατού, στις δολοφονίες, στις απαγωγές, στις εξαφανίσεις. Και έχει σκεφτεί… Ας πούμε, υπάρχει αυτή η λογική, της ανθρώπινης αλυσίδας, ότι θα στέλνουμε συνέχεια δυτικούς –που είναι πολύ πιο δύσκολο για το μεξικανικό κράτος, τέλος πάντων, να δολοφονήσει έναν Αργεντίνο, να δολοφονήσει έναν Γερμανό– σαν εμπόδιο και να καταγράφουν τα ανθρώπινα… τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που συμβαίνουν στην κοινότητα. Εμείς είπαμε ψέματα. Ντάξει… –πώς λέγεται αυτό, όταν έχεις… Εντάξει, ήμασταν σίγουρες για τον εαυτό μας ότι θα πάμε κάπως ευαισθητοποιημένοι, ότι δε… Έχουμε ασχοληθεί με τους Ζαπατίστας, έχουμε διαβάσει χρόνια… Δεν είμαστε αλλοπρόσαλλοι, τρελαμένοι δυτικοί που θα πάμε να κάνουμε γυμνοί στο ποτάμι μπάνιο, γιατί το ακούσαμε κι αυτό. Οπότε, είπαμε ότι έχουμε… είπαμε κάπως ψέματα ότι από μία οργάνωση –στην Αυστρία νομίζω– ότι έχουμε κάνει την προεργασία. Και κάναμε εκεί ένα σεμινάριο διήμερο, όπου όλοι έπρεπε να πούμε για τι λόγους, γιατί θες να πας σε κοινότητα. Κάπως να το πιστοποιήσουν, μην πάει κάποιος και αρχίσει και βγάζει ας πούμε… –γιατί έχουνε γίνει όλα– αρχίζει βγάζει βίντεο χωρίς να ρωτάει, θεωρεί ότι βλέπει, δεν ξέρω, κάποιο έκθεμα σε μουσείο; Ή καλλιτέχνες που θέλανε απλά να πάνε να κάνουν κάτι καλλιτεχνικά πράγματα εκεί, τα οποία ήτανε τουλάχιστον shady. Δηλαδή, δε... Και θυμάμαι μας έδωσαν αυστηρούς κανόνες μέσα στους οποίους μου είχε κάνει τρελή εντύπωση αυτό, ότι: δε θα κάνετε γυμνοί μπάνιο στο ποτάμι. Οι άνθρωποι εκεί κάνουνε με τα ρούχα τους στο ποτάμι. Γιατί, λέει, έχουνε γίνει τα ευτράπελα εκεί πέρα από ανθρώπους που έρχονται με μία λογική χίπη. «Πάω στη φύση, μου ανήκει όλος ο κόσμος». «Είμαι Αμερικανός και θα κάνω τα πάντα, ό,τι μου ‘ρθει».  Λοιπόν, πάμε εκεί. Εμείς διαλέγουμε την πιο μακρινή κοινότητα, η οποία είναι η κοινότητα Λα Ρεαλιδάδ. Εκεί είχε σκοτωθεί ο δάσκαλος Γκαλεάνο. Είχανε το σχολείο και είχε δολοφονηθεί το ’14. Γιατί ο στρατός κάνει το εξής: προσπαθώντας να διασπάσει τα ζαπατιστικά χωριά, πάει και πληρώνει κάποιους ιθαγενείς, τους δίνει ένα πενιχρό, βέβαια, εισόδημα, και πληρώνει για να φύγουνε από τους Ζαπατίστας και να γίνουνε, ουσιαστικά, ρουφιάνοι και πληροφοριοδότες του στρατού και του μεξικανικού κράτους. Αυτή η κοινότητα, αυτό το χωριό, πλέον είχε φτάσει, μέσα από αυτή την τακτική του κράτους, τα 2/3 να είναι μη Ζαπατίστας. Και οι άλλη πόλη να είναι Ζαπατίστας και να είναι στα μαχαίρια. Από τη μη ζαπατιστική μεριά των ιθαγενών, απ' αυτή σκοτώθηκε και ο δάσκαλος Γκαλεάνο, προφανώς με κάποιο αντάλλαγμα. Είναι εμφυλιοπολεμικό το κλίμα. Δε μιλάνε… δε μιλάνε καθόλου, δεν… Αλλά μιλάμε σε ένα πάνμικρο χωριό. Χωριό, βασικά, που δεν έχει δρόμους… Δεν ξέρω στα πόσα χιλιόμετρα… στις δύο ώρες δεν έχει δρόμο. Είναι χωματόδρομος μέσα στη ζούγκλα. Είναι πολύ απομονωμένη η Λα Ρεαλιδάδ. Και είναι εμφυλιοπολεμικό το κλίμα. Επίσης, τότε είχε μια κατολίσθηση τεράστια. Και ήτανε μέσα στη ζούγκλα και δεν είχανε δρόμο, είχανε κομμένο δρόμο. Φτάσαμε μέχρι ένα σημείο εμείς και μετά ήρθε ζαπατιστικό φορτηγό, αγροτικό, και μας πήρε. Και πηγαίναμε, πηγαίναμε, πηγαίναμε… Φτάσαμε εκεί, έπρεπε να είμαστε –επειδή είναι ακριβώς εμφυλιοπολέμικο το κλίμα– έπρεπε να είμαστε σε ένα χώρο μόνιμα, να μη βγαίνουμε. Δηλαδή, με τον κήπο… Εντάξει, έτσι κι αλλιώς κήπος είναι όλα κάτω, δεν έχει δρόμο. Είναι γρασίδι, ξέρω γω, φυτά, δέντρα, ποταμάκι και τα δύο[00:25:00] καλυβάκια, που εκεί θα είχαμε μια αιώρα, που ήταν το βασικό πέρασμα για να κοιτάμε αν θα ‘ρθει ο στρατός και να καταγράφουμε. Απ' τις 06:00 το πρωί –πρέπει να κάναμε μία βάρδια– μέχρι το βράδυ, μέχρι να νυχτώσει. Βέβαια, ήμασταν –σε εισαγωγικά– τυχεροί, επειδή υπήρχε η κατολίσθηση και δεν μπορούσε να έρθει κάποιο όχημα. Οπότε, σχεδόν ήμασταν σίγουροι ότι τουλάχιστον από τη μία μεριά δε θα έρθει ποτέ κανείς. Και εκεί έχεις επαφή με έναν υπεύθυνο της κυβέρνησης, της τοπικής. Υπάρχει το στρατηγείο, επίσης, στη Ρεαλιδάδ. Οι Ζαπατίστας έχουνε κάτι καρακόλες που είναι πέντε στρατηγεία. Και εκεί ήτανε ένα από αυτά, επίσης περιφραγμένο, που εκεί γίνονται οι συνελεύσεις, η κυβέρνηση, η αλλαγή της κυβέρνησης, οι φιέστες… όλα αυτά… Και είχαμε επαφή με τον ένα κύριο. Ντάξει, τώρα, οι Ζαπατίστας είναι τεράστια ιστορία. Θα πω πράγματα που μου κάναν εντύπωση πιο πολύ. Ένα, ας πούμε: είναι απαγορευμένο το αλκοόλ σε όλες τις ζαπατιστικές κοινότητες. Αυστηρά. Γιατί… Το ‘χουνε βάλει οι γυναίκες. Υπάρχει ίδια εκπροσώπηση γυναικών και αντρών. Οι γυναίκες το ‘χουνε βάλει από το ‘96, για… σαν μέτρο μείωσης… περιορισμού της έμφυλης βίας. Και τηρείται αυστηρά. Δεν υπάρχει κατανάλωση αλκοόλ. Οι γυναίκες έχουνε το δικό τους μίνι μάρκετ, οι άντρες το δικό τους. Αλλά αυτό δεν… είναι σαν… Το επιθυμούνε και οι δύο. Γιατί θέλουνε να αράζουν μόνο οι γυναίκες, να κάνουνε τις συζητήσεις τους, να πουλάνε, να βγάζουν τα δικά τους λεφτά κτλ. Κάτι που μου έμεινε, είναι ότι μία φορά… ένας που ήταν στην ηλικία μου μίλαγε και λέει: «Έχεις καταλάβει τι γίνεται εδώ πέρα; Οι γονείς μας διώξανε τα αφεντικά, διώξανε τους γαιοκτήμονες. Τους τσιφλικάδες τους διώξαμε και πήραμε τη γη, και είναι δικιά μας». Και, ντάξει, δεν ξέρω, μου φαίνεται… Είναι κάτι που όντως έχει συμβεί, και οι άλλοι το ζούνε και προσπαθούν το αναπτύξουνε με κανένα μέσο, με πάρα πολύ κόστος. Ήτανε σοκαριστικό, δεν.. 

Ήθελα να σε ρωτήσω. Επειδή διαφέρει… –ειδικά στους Ζαπατίστας–, αν έχετε επισκεφτεί σχολείο. Για την οργάνωση, στα σχολεία πώς λειτουργούνε. Έχεις πάει σε σχολείο Ζαπατίστας, έχεις…

Τότε ήτανε το καλοκαίρι, δεν λειτουργούσε το σχολείο. Είχε escuelita εκεί… είχε σχολείο στη Ρεαλιδάδ, αλλά δε λειτουργούσε, ήτανε σε διακοπές τα παιδιά. Αλλά πήγαμε σε πανεπιστήμιο. Βασικά, είχανε ένα φεστιβάλ τέχνης ζαπατιστικό, στο Σαν Κριστόβα ντε λας Κάσας –πριν «σκάσουμε» στην κοινότητα–, που ήτανε… είχανε κάνει κάλεσμα σε καλλιτέχνες και οτιδήποτε γύρω από το κόσμο, απ' όλο τον κόσμο, για… πάλι για ζύμωση και εκδηλώσεις, για παραστάσεις… Αλλά είχε πιο καλλιτεχνικό… Πώς λεγότανε; Δε θυμάμαι πώς λεγότανε το πανεπιστήμιο, ήτανε… Έχουνε φτιάξει ένα ζαπατιστικό πανεπιστήμιο. Για τέχνη, για εκδηλώσεις… Και… Αυτό ήταν πιο πολύ. Κυρίως, δηλαδή, είδα παραστάσεις από παιδιά ζαπατιστικά. Ναι, κυρίως καλλιτεχνικά δρώμενα είδα. Μουσική… Αλλά δεν έτυχε να δω σχολείο. Ήτανε και περιορισμένο το διάστημα. Ντάξει, το άλλο που μου έκανε εντύπωση είναι ότι… Πέσαμε πάνω στην αλλαγή της κυβέρνησης. Αλλάζει κάθε τρία χρόνια, οπότε αυτό συνοδεύεται από μια φιέστα τριήμερη. Που παράτυπα, τελικά, ο υπεύθυνος που μας μίλαγε, μας άφησε να μπούμε μέσα, γιατί μας είχε συμπαθήσει. Οπότε, μας έβαλε μέσα στο καρακόλ και είδαμε την τριήμερη φιέστα. Ντάξει, ήτανε από όλα τα χώρια. Ταξιδεύανε όλη τη μέρα, γιατί ήτανε το σημείο συνάντησης. Και παράλληλα, επειδή μιλάμε για μία πολύ αγροτική ζωή –που κυρίως, ρε παιδί μου, μέσα στη μέρα σου είναι το να δουλεύεις στο χωράφι, ζεις μέσα-μέσα στη ζούγκλα–, ήτανε και το γεγονός της χρονιάς. Γιατί εκεί θα γνωριστούνε οι νέοι, θα φλερτάρουνε, θα χορέψουνε, θα βρει ποιος θα παντρευτεί ποιον. Θυμάμαι μια στιγμή ότι έβλεπα… Ήτανε τα μπάνια –είναι όλα κοινά, μπάνια, κουζίνες, όλα αυτά– και είδα τα κορίτσια πώς προετοιμάζονταν. Και βρέχανε… κάνανε μπάνιο, φτιάχναν τα μαλλιά τους να ‘ναι όμορφες, είχανε βάλει τα καλά τους φορέματα. Και απ’ την άλλη μεριά ήτανε τα αγόρια –μικρά, δεκαπέντε χρονών–, τα οποία είναι η ευκαιρία τους να φλερτάρουνε, να γνωριστούνε. Δεν έχουνε να βγουν στο μπαρ, όπως έχουμε εμείς. Καμία σχέση. Τα αγόρια ετοιμάζονταν, προσπαθούσανε να γίνουν ωραίοι. Είχανε βάλει τις μπότες τους –γιατί έχουν κι αυτές τις ραντζέρικες μπότες. Όσο πιο φανταχτερή, τόσο πιο κούκλος ο[00:30:00] άλλος. Με τη κροκοδειλέ μπότα… Γαλάζια, κόκκινη, πορτοκαλί… ό,τι θέλει ο καθένας για να φλερτάρει καλύτερα –δεν ξέρω… Και θυμάμαι αυτή τη σκηνή, αυτό το… Ένιωθες αυτή την ανυπομονησία να φλερτάρουνε. Πώς θα γίνει το πάρτι. Και μετά, σιγά-σιγά, δειλά-δειλά, χορεύανε. Οι μεγάλοι καθόντουσαν, γιατί… Σαν να βαριόντουσαν μου φαινόντουσαν, αλλά… Επίσης, ντάξει, μιλάμε για πάρτι χωρίς αλκοόλ, έτσι; Μόνο με καφέ και κόκα κόλα επίσης. Γιατί στο Μεξικό η κόκα κόλα είναι πιο φτηνή απ' το νερό, λόγω των εργοστασίων εκεί –είναι τραγικό. Καφές, κόκα κόλα και χορός εκεί συνέχεια τα ζευγάρια. Τρομερό, δηλαδή μια… ένα απίστευτο πράγμα.

Θέλω να ρωτήσω, κάπως, το πώς σαν βλέπανε εσάς; Γιατί σίγουρα είναι συνηθισμένοι στο… με το human rights watch-monitors… δεν ξέρω…

Σωστό. 

Ότι κάπως: «Υπάρχουν αυτοί οι τύποι που έρχονται για μικρά, τακτικά διαστήματα, αλλάζουνε… Είναι συνήθως λευκοί και περιφέρονται στη γη των καρακόλ». Και είναι κάτι που… είναι κάπως ότι –ακόμη και αν δεν το θέλουνε– είναι κάπως ατραξιόν και σίγουρα, συνειδητά, ξέρουνε ότι τους κοιτάει κάποιος- 

Σωστό-

Και, κάπως, πώς είναι αυτό το πράγμα, και πώς το νιώθεις εσύ, και πώς συνυπάρχεις με αυτό το πράγμα;

Λοιπόν, εμείς ήμασταν σε μια κατάσταση που… αυτό… προσέχαμε συνέχεια τις κινήσεις μας. Δηλαδή, αυτό: άμα ήθελα να κάνω στο ποτάμι μπάνιο, έμπαινα με όλα τα ρούχα. Αλλά εκεί μπορεί να τύχαινε να μαζευτούν κάποια παιδάκια και να κοιτάνε. Κυρίως, ας πούμε, τα παιδάκια θυμάμαι. Όταν πήγαινα στο μίνι μάρκετ των γυναικών, κορίτσια μικρά ή μεγάλα ή γυναίκες γελάγανε όταν έμπαινα. Με κοιτάγανε κάπως και γελάγανε. Δεν ξέρω, τους φαινόμουν αστεία. Και λέω: «Α! Σκέψου πώς νιώθει, λοιπόν, ένας μη-λευκός όταν έρχεται σε λευκή χώρα και όχι απλά γελάνε, αλλά είναι επιθετικός ο κόσμος». Δηλαδή, πώς νιώθει ο άλλος. Αλλά… ναι, κυρίως γελάγανε. Κάθε πρωί, επίσης, ερχότανε μία γυναίκα και μας έφερνε τορτίγιες, γιατί…, κάθε πρωί για δώρο, με τις οποίες είχαμε επαφή. Θυμάμαι ότι με ρωτάγανε πολλοί πώς γίνεται να μην είμαι παντρεμένη ενώ είμαι είκοσι πέντε, πώς γίνεται να μην έχω παιδιά. Υπήρχε ένα τέτοιο, αλλά γενικά είναι πολύ… δεν ασχολόντουσαν πάρα πολύ. Δεν… Σου λέω, κυρίως θυμάμαι τα γέλια. Απ’ την άλλη, αυτό… Επειδή εκεί το ‘χουν συνηθίσει… συνήθως θα είναι δύο-τρεις λευκοί που θα κάνουνε την παρατήρηση, ξέρουν ότι δεν μπορούν να βγούνε κιόλας, μπορεί να… Δεν μας… Ούτε πέφτανε πάνω μας ούτε... Δηλαδή, δε μας θαυμάζανε. Αυτό. Πάλι καλά. Απλά, δεν… 

Και πόσο καιρό ήσουνα στα Τσιάπας; 

Στην κοινότητα ήμουνα δέκα μέρες. Στις Τσιάπας συνολικά δύο βδομάδες... τρεις; 

Ωραία. Άρα, κάπως… Πώς ήταν η καθημερινότητα;

Ναι... Ξύπναγες 06:00 η ώρα και ξεκίναγες την παρατήρηση. Καθόσουνα. Ντάξει, ξέραμε ότι δε θα περάσει κάποιος, οπότε καθόμουνα. Δεν μπορούσες να δεις και πολύ. Μπορεί να έκανα ένα μπάνιο στο ποτάμι, δίπλα μου ήτανε. Έτρωγες τορτίγια με αβοκάντο, είχες δέντρο αβοκάντο. Α ναι, θυμάμαι μια στιγμή της ζωής μου, για την οποία θα ντρέπομαι για πάντα. Είχε βρέξει, οπότε όταν ξυπνήσαμε είχαν πέσει πάρα πολλά αβοκάντο κάτω. Και ήρθανε όλα τα παιδάκια του χωριού να μαζέψουνε αβοκάντο. Και εγώ επειδή εκεί πείναγα, γιατί είχες… μπορούσες να μαγειρέψεις μόνο με φωτιά και είχε μόνο να πάρεις μακαρόνια, και τόνο, και τορτίγια, και αβοκάντο. Και εγώ πείναγα στην αρχή, τρώγαμε μόνο μία φορά τη μέρα. Και με έπιασε ένα άγχος, ότι: «Α! Τα παιδάκια θα πάρουνε όλα τα αβοκάντο!». Που στην τελική είναι δικά τους και ντράπηκα πάρα πολύ για τον εαυτό μου! Και πήγα και εγώ να μαζέψω, και τους λέω: «Εγώ δεν έχω πάρει», ξέρω γω, ένα τέτοιο πράγμα. Νομίζω ντρέπομαι πολύ για μένα. Και τα παιδάκια όλα μου έδωσαν από ένα, γιατί είναι φουλ συνηθισμένοι στην κουλτούρα τους να μοιράζονται τα πάντα. Εγώ, απλά, η χαζή η δυτική έσκασα και φοβόμουνα μη μου πάρουν το φαγητό, που στην τελική είναι δικό τους. Και θα ντρέπομαι για πάντα γι΄ αυτή τη στιγμή. Και μου έκανε τρελή εντύπωση πως απλά μου δώσανε όλα: «Πάρε αυτό, πάρε αυτό, πάρε αυτό». Οπότε θα μαγείρευες κάτι. Θα ξεκίναγες το μαγείρεμα, το οποίο ήτανε στη φωτιά και θα ξεκίναγες να φτιάχνεις… Φτιάχναμε μακαρόνια με κόκκινη σάλτσα, ρύζι. Ή για πρωινό, κουάκερ ξέρω γω. Ήταν λίγα τα τρόφιμα. Και θα καθόμουν όλη μέρα. Είχα βρει εκεί κάτι βιβλία που είχαν αφήσει άλλοι observadores, ο[00:35:00]πότε τα διάβαζα. Και είχα βρει και μια ισπανική γραμματική, οπότε διάβαζα συνέχεια για τα ισπανικά. Και θα ερχόταν ο δον Εστέμπαν, που ήταν ο υπεύθυνος που επικοινωνούσε μαζί μας, και θα μας έλεγε ιστορίες από άλλους observadores, ιστορίες πώς είχε πάει να δουλέψει πολύ μακριά –σε αυτή την τουριστική περιοχή που είπα– κάποτε, και πώς είχε γνωρίσει μια πλούσια που ήθελε να τον παντρευτεί, αλλά αυτός ήθελε να γυρίσει στα παιδιά του και στη γυναίκα του στην κοινότητα. Τέτοια πράγματα... Ήτανε… Μας λέγανε πάρα πολλές ιστορίες. Ντάξει, ο χρόνος κυλάει τελείως αλλιώς –εννοείται. Δηλαδή, ακόμα και στην αφήγηση της ιστορίας θα έχεις πολλές φορές επανάληψη την ίδια φράση με άλλα λόγια, γιατί… Γι’ αυτό ζει ο άνθρωπος που δεν είναι… δεν βομβαρδίζεται από όλη αυτή την πληροφορία που βομβαρδιζόμαστε εμείς. Οπότε, η ιστορία είναι πολύ ζωντανή. Και πάρα πολύ φουσκωμένη, κιόλας, κάποιες φορές. Είναι τρομερό το storytelling. Και μετά από αυτό… μετά απ’ αυτό, ντάξει, φύγαμε. Λέω: «Ντάξει, δέκα μέρες = μηδέν. Δεν μπορείς να μάθεις». Είναι… δεν… Μιλάμε για κάτι τελείως άλλο. Ναι, ας πούμε, οι Ζαπατίστας. Γνωρίσαμε φυλή: Τσιλ, Τσολ, Τσοτσάλ. Δεν… Άλλες γλώσσες. Εμάς μας φαίνεται… Άλλες τελείως. Δεν είναι διάλεκτοι, είναι τελείως άλλες. Είναι Ζαπατίστας που αναγκαστικά θα μιλάνε με τα ισπανικά, γιατί είναι από τελείως άλλη φυλή.

Έπειτα πήγαμε στο Γιουκατάν. Το διαμέρισμα του Γιουκατάν, που εκεί είναι και η περισσότερη ανάπτυξη. Δηλαδή, υπάρχει μία πόλη, η Μέριδα, που είναι η πρωτεύουσα του Γιουκατάν. Που τη λένε «η Ελβετία του Μεξικό», γιατί εκεί ζούνε όλα τα παιδιά των narcotraficantes, των ναρκεμπόρων, και έχει κάπως ειρήνη. Γιατί εκεί ζουν… έχουν πέσει άπειρα λεφτά απ' τους ναρκέμπορους. Ζούνε τα… οι οικογένειές τους. Βλέπεις δεκαοχτάχρονα, λευκά Μεξικανάκια με τζιπ και τέτοια. Σπουδάζουν, έχουν πανεπιστήμια. Οπότε είναι κάπως κυριλέ. Και από κει και πέρα, και απ’ τη μεριά του Ατλαντικού, φουλ ξενοδοχεία, φουλ λευκοί… τέτοιο πράμα... Στο δρόμο, βέβαια, για το Γιουκατάν, εγώ ξύπνησα στο λεωφορείο το πρωί και δεν είχα μέσα στην τσάντα μου τίποτα πλέον. Μιλάω για τη τσάντα που είχα διαβατήριο, κινητό, λεφτά, κάρτες, ταυτότητα… τα πάντα. Ήτανε και προς το τέλος του ταξιδιού και έπρεπε να πετάξω την επόμενη μέρα από Μέριδα για Mexico city, να κοιμηθώ ένα βράδυ Mexico city και μετά είχα προγραμματισμένη πτήση για Νέα Υόρκη. Μετά από τρεις μέρες, για Νέα Υόρκη. Πλέον δεν είχα τίποτα, βέβαια. Πήγα στην αντίστοιχη ΓΑΔΑ, ας το πούμε έτσι. Μου γράψαν ένα χαρτί ότι μου κλέψανε… Έτσι μπόρεσα να κάνω την εσωτερική πτήση, αλλά φτάνοντας στο Mexico city –Δεκαπενταύγουστο για την Ελλάδα– έτρεχα στην πρεσβεία, η οποία δεν μπορούσε να μου βρει καμία λύση. Μου έδωσε ένα χαρτί και μου είπε ότι ο μόνος τρόπος να φύγω από δω είναι να κλείσω καινούργια πτήση που θα είναι μόνο τράνζιτ για Αθήνα και δε θα χρειαστεί να βγω σε κάποιο αεροδρόμιο, γιατί πλέον δεν είχα κανένα χαρτί. Εγώ το αψήφησα αυτό και θεώρησα ότι με αυτό το χαρτί μπορώ να προσπαθήσω να πάω Νέα Υόρκη, που μάλλον θα κατέληγα στο JFK κάπου έγκλειστη. Και θεώρησα ότι μπορώ να το αψηφήσω. Δηλαδή, παρόλο που ήμουν είκοσι πέντε χρονών, που θα μπορούσες να πεις ότι υπάρχει μια ωριμότητα, εγώ αποφάσισα να ξεγελάσω τους Νεοϋορκέζους border officers. Οπότε πήγα να μπω στο αεροπλάνο. Οι άνθρωποι δεν το κατάλαβαν ότι πάει να ταξιδέψει άνθρωπος χωρίς διαβατήριο. Και τελευταία στιγμή το κατάλαβαν…. Ήρθαν… Το κατάλαβαν οι Νεοϋορκέζοι πρώτα, και πήρανε τους Μεξικανούς και τους λένε: «Τι κάνετε; Μπαίνει άτομο», και ήρθαν και με βγάλανε ενώ εγώ έμπαινα στο αεροπλάνο. Επίσης, εγώ επέλεξα να μιλήσω στο τηλέφωνο με τον border officer και να του λέω: «Γιατί μου το κάνετε αυτό;». Δηλαδή, το είχα πάρει πολύ προσωπικά. Το οποίο είναι ότι παίρνω τόσο προσωπικά μια συνθήκη συνόρων, την οποία την ξέρω. Απλά δεν ξέρω με τι θράσος και με τι τουπέ θεωρούσα ότι μπορώ να πάω στο JFK χωρίς βιομετρικά δεδομένα. Ο άνθρωπος μού εξηγούσε –πλέον τον συμπονώ– μου εξηγούσε ότι δεν μπαίνει κανείς στη χώρα μας χωρίς βιομετρικά δεδομένα. Δε γίνεται. Και εγώ έλεγα: «Απελάστε με τότε» . Δηλαδή, μιλάμε για μια κατάσταση… άλλο... Οπότε, τι έγινε; Έφυγε ο φίλος μου και έμεινα εγώ. Πριν φύγει μου έκλεισε εισιτήριο με την κάρτα του –το οποίο επέλεξα επίσης να μην είναι τράνζιτ, γιατί ήθελα το πιο φτηνό– και να πάω Λονδί[00:40:00]νο με αυτό το τρόπο –χωρίς βιομετρικά δεδομένα. Λέω: «Θα πάω Λονδίνο, θα είμαι πιο κοντά. Κι αν είναι, με απελαύνουν από κει για Ελλάδα». Δηλαδή, κάπως έτσι τα σκέφτηκα. Καμία λογική, θεωρώ, σε όλο αυτό. Καμία.

Τελικά;

Τελικά. Είμαι εκεί, λέω στους φίλους μου –μπαίνω σ’ ένα ίντερνετ καφέ–, τους λέω: «Παιδιά, θα ξαναγυρίσω σπίτι στο Mexico city το βράδυ, γιατί έχω ξεμείνει. Τελικά, εγώ δεν έφυγα». «Ναι;». «Ναι». Πάω στη γειτονιά –την αρχική που είχαμε μείνει, τη φοιτητική– περιμένω μέχρι τις 23:00, πουθενά οι φίλοι μου. Δεν είχα να μπω. Είχα όλο το μπακ πακ μαζί. Άρχισα να τριγυρνάω στα μαγαζιά και να τους λέω: «Σας παρακαλώ, να μείνω σε σας. Ανοίξτε μου να μείνω…». Και όλοι μου λέγανε ότι: «Έχουμε κάμερα, δεν είναι δικά μας τα μαγαζιά». Μιλάμε για μικρά μαγαζιά… τορτιγιερία, ένα μίνι μάρκετ και ένα μαγαζί με ίντερνετ καφέ, πολύ μικρό. Και αρχίσαμε… Και όλοι μου λέγαν: «Θα δει το αφεντικό μου ότι κοιμίζω κάποιον, δε γίνεται». Μετά έψαχνα ένα χόστελ, ένα ξενοδοχείο να… Παρακαλούσα να μείνω εκεί. Μου λέει: «Το κοντινότερο είναι είκοσι λεπτά με αμάξι –δεν ήτανε…– και είναι κακόφημο, δεν είναι πολύ καλή λύση να πας μόνη σου εκεί». Ο άνθρωπος από το ίντερνετ καφέ είχε βρει μια λύση, ότι πριν κλείσει το μαγαζί θα με χώσει στην τουαλέτα και δε θα με βγάλει. Και από κει δίπλα είχε ένα δωματιάκι, οπότε θα κοιμόμουνα εκεί. Και μου είπε: «Θα ‘ρθω εγώ νωρίτερα, 06:00 η ώρα το πρωί, να σε βγάλω και να ανοίξω μετά το μαγαζί». Να μη φανεί κάπως. Ντάξει, και αυτό μου φαινότανε μία λύση... Δεν ξέρω… Αλλά τελικά πήρα την απόφαση να πάω… Επειδή άρχισαν να κλείνουν όλα και άρχισα να φοβάμαι –γιατί ήταν 23:30 το βράδυ και έκλειναν όλα τα μαγαζιά–, αποφάσισα να μη μείνω στο ίντερνετ καφέ. Σκέφτηκα ότι η μόνη λύση είναι να πάω στο μετρό και να γυρίσω στο αεροδρόμιο προσπαθώντας, ας πούμε, να μείνω εκεί μέχρι τη μεθεπόμενη μέρα που ήτανε η πτήση μου. Ή τουλάχιστον… Ναι... Διανυκτέρευσα στο αεροδρόμιο, δεν πλήρωσα κάτι στο μετρό, δεν πλήρωσα το ένα-δεν πλήρωσα το άλλο. Και στο αεροδρόμιο πήγα μέσα σε ένα μαγαζί, είπα σε ένα τύπο την ιστορία μου. Μου έδωσε δωρεάν ίντερνετ, μου έφερε φαγητό να φάω. Είναι άπειρα δοτικοί. Ότι: «Δεν το πιστεύω ότι σου ‘χει συμβεί στη χώρα μου αυτό, θα σου δώσω τα πάντα». Και το επόμενο πρωί πήγα στους φίλους μου, μου δώσανε λίγα λεφτά, γύρισα στο αεροδρόμιο… Κάπως την έβγαλα, τέλος πάντων. Το πίστεψαν ότι όντως έχω ενημερώσει την αεροπορική, έχω ενημερώσει και το Λονδίνο ότι θα «σκάσω» έτσι. Για κάποιο λόγο δε με εμποδίζει κάποιος, όποτε πλέον μπαίνω στο αεροπλάνο μετά από τρεις μέρες περιπλάνηση. Και με διάφορο κόσμο που μου έδινε πράγματα, φαγητό, φρούτα, κάποια λεφτά όταν ήθελα να φάω. Εκεί συνειδητοποίησα, επίσης, πόσες ανάγκες έχουμε. Δηλαδή πεινάμε όλη την ώρα, θέλουμε νερό, θέλουμε κινητό… δεν ξέρω… Και όλα κοστίζουν. Δηλαδή, συνειδητοποίησα ότι δεν έχω καμία εκπαίδευση να μπορώ να τη βγάζω κάπως. Που ήμουνα μια λευκή στο Μεξικό, που στην τελική όλοι μου δίνανε πράγματα. Έφτασα στο Λονδίνο, πάω στον border officer, του λέω: «Γεια, δεν έχω διαβατήριο και δεν έχω τράνζιτ πτήση». Μου λέει: «Τι εννοείς; Πώς ήρθες εδώ πέρα; Τι θα σε κάνουμε;» και τέτοια. Έτυχα, πάλι καλά, σε μη-λευκό border officer στο Λονδίνο, ο οποίος έτρεξε, ο καημένος, και μου βρήκε αυτός τη βαλίτσα… με έβαλε σε ένα δωματιάκι να κάτσω μέσα στο τράνζιτ, μου βρήκε τη βαλίτσα μου την έφερε, και με πέρασε από μέσα από το αεροδρόμιο και έτσι κατάφερα και γύρισα στην Ελλάδα. Είχα διάρροια για πάρα πολύ καιρό. Γενικά είχα συνέχεια διάρροια στο Μεξικό, λόγω του φαγητού και του νερού που δεν έχω συνηθίσει. Και θυμόμουν αυτό το ταξίδι… Είχα χάσει πλέον πάρα πολλά λεφτά, αλλά… δεν ξέρω, το θυμάμαι ακόμα και θέλω ακόμα να πάω να μείνω εκεί.

Τέλεια...

Αυτό ήτανε.

Ωραία. Ευχαριστώ πάρα πολύ.

Και εγώ. Ευχαριστώ. Καλή συνέχεια.