[00:00:00]Καλησπέρα σας! 

Καλησπέρα σας!

Θα μας πείτε το όνομά σας; 

Κώστας Λεμονής το επίθετο, το παρατσούκλι Σκούρλος.

Είναι Κυριακή 26 Ιουλίου του 2020. Είμαι με τον κύριο Κωσταντή Λεμονή, με το παρατσούκλι Σκούρλος, στον Πλατύ Γιαλό της Σίφνου. Εγώ ονομάζομαι Μαρία-Μαρίνα Μπουκίου, είμαι ερευνήτρια στο Istorima και ξεκινάμε τη συνέντευξη. Κύριε Κωσταντή, πότε γεννηθήκατε και πού; 

Στη Σίφνο το 1945. Ιούλιο. Ιούλιο, ε; Ιούλιο. Με μια μαμή, δίχως γιατρό. 

Σε ποιο μέρος της Σίφνου; 

Άγιο Λουκά, Άγιο Λουκά Σίφνου. 

Πείτε μας λίγα λόγια για την οικογένειά σας. 

Η οικογένεια, πολύ καλοί οι γονείς μου. Το επάγγελμά τους ήτανε κεραμικά. Εγώ δεν έμαθα κεραμικά, γιατί το '56 βγήκανε οι μπουκάλες με το πετρογκάζ και είχανε νεκρώσει τα κεραμικά για λίγον καιρό και έγινα οικοδόμος.

Τα παιδικά σας χρόνια, εδώ στη Σίφνο, πώς ήτανε;

Πολύ ωραία ήτανε! Παίζαμε εδώ στην αμμουδιά με τα γειτονόπουλα, πηγαίναμε στα ψάρια με τις βάρκες, πιάναμε διάφορα, χάνοι. Υπήρχε μια τράθα, πριν να βγουν τα μηχανήματα, και ετραβούσαμε ροκχάνα στην πλάτη για να μας δώσουνε λίγα ψάρια. Ε, ωραία ήτανε!

Τι είπατε ότι τραβούσατε; 

Τράτθα, τράτθα και βάζαμε στην πλιάτη μια ροχάνα που είχε ένα σκοινί, και κάναμε ένα κόμπο, για να φέρουμε την τράτθα, που ήτανε μες στη θάλασσα. Την τράτα την ήβαζε η βάρκα, και μετά την τραβούσαμε από την αμμουδιά όξω. Δεν υπήρχανε μηχανήματα, όπως έχουνε τώρα. Για να φέρουμε την τράτθα από τη θάλασσα την τραβούσαμε με την πλιάτη, στην αμμουδιά, τέσσερις από δω και τέσσερις απέναντι και...

Εσείς πώς ξεκινήσατε να ασχολείστε με το ψάρεμα; 

Ίσως να 'ναι χαρίσματα, από μικρός είχα μανία. Από μικρός, πολλή μανία, η οποία... Είμαι τύπου επαγγελματίας. Τώρα, στα χρόνια έχω ταΐσει κόσμο αμέτρητο. Πολύ κόσμο έχω ταΐσει.

Πώς τον έχετε ταΐσει, δηλαδή; 

Επί το πλείστον μελανούρια, με το καλάμι, χειροποίητα. Δυο εστιατόρια τροφοδοτώ. Με τρία ψωμιά ξερά και με λίγο βρομότυρο, ένα καλάμι και φέρνω... Έχω πάρει μεροκάματο μέχρι πεντακόσια ευρώ. Ένα καλάμι από την καλαμιά. 

Δηλαδή, από ποια ηλικία ασχολείστε με το ψάρεμα;

Από πολύ μικρός, πριν να πάω σχολειό. Πριν να πάω σχολειό. Έχω κάνει βάρκες αμέτρητες. Τώρα έχω κάνει την τελευταία βάρκα στην Κοιλάδα, οκτώ μέτρα, και πάω και σε άλλα νησιά: Μήλο, Κίμωλο, Υπόλυβο, Πάρο, όπου τύχει. Αντιτορπιλικό. Θηρίο. Αν είχα αυτά τα λεφτά όλα που έχω δώσει στις βάρκες και στις μηχανές, θα 'χα κάνει έναν ουρανοξύστη.

Το ψάρεμα τι σημαίνει για σας; 

Φοβερή δύναμη, ψυχαγωγία. Όσο και να αυτό, ήμπηκα στη βάρκα, είναι όλα... Γίνομαι θηρίο. 

Μάλιστα. Οι γονείς σας, για πείτε μας λίγο…

Δυο χόμπια μου 'δωσε η φύση. Κυνηγός και ψαράς. Και ηκάθησαν και τα δυο απάνω μου, και έχει τόσοι ανθρώποι που είναι απήνουνε το ένα, αλλά έχει και τα δυο. Τρία τουφέκια έχω, τρία τουφέκια, σκύλοι αμέτρητοι. 

Με το κυνήγι πότε αρχίσατε να ασχολείστε; 

Από δεκαπέντε χρονώ. Από μικρός ήτρεχα με τοις κυνηγοί, από δεκαπέντε χρονών. Δεκαεφτά χρονών μου 'βγαλε ο Ρόχος ψεύτικο πιστοποιητικό πως είμαι δεκαοκτώ, για να βγάλω άδεια. Πολλά χρόνια, πολλά.

Είχατε, δηλαδή, αυτή την αγάπη μέσα σας για το κυνήγι…

Ίσως από τη φύση! Ξέρω γω, ρε παιδί μου; Τι να σου πω; Φοβερό πράγμα! Φοβερό!

Και πού πηγαίνατε για κυνήγι; 

Έχει η Σίφνο, έχει πολύ κυνήγι. Και λαγό και πέρδικα. Και μπεκάτσες έρχονται, ορτύκια, τα πάντα. Τα πάντα, αγριοπερίστερα έχει. Όλα έρχονται. Περνούνε στα περάσματα το… Σύμφωνα με την εποχή το καθένα.

Κάθε πότε πηγαίνατε για κυνήγι;

Τρία πράγματα μ' αρέσανε: Κυνήγι, ψάρεμα και το γλέντι! Το γλέντι, ο χορός, ο χορός, τι να σου πω; Τελευταίος ήφευγα από τοις γάμοι! Ήθελα να σκουπίσω το πρωί να φύω. Ο χορός... Μην ψάχνεις τώρα! 

Από μικρό παιδί;

Από μικρός με τα γλέντια. Τι να σου πω; Χρόνια, πολλά.

Τι ήταν αυτό που σας άρεσε πιο πολύ στα γλέντια;

Ο ενθουσιασμός, η χαρά, το κέφι, τραγούδι και χορός. Καλά, άσε που ήμουνα ζεϊμπεκλής, αν ξαναγίνει άλλος κόσμος, μπορεί να ξαναγίνει δεύτερος. 

Τι χορούς χορεύατε τότε;

[00:05:00]Συρτά, ζεϊμπέκικα, χασάπικα, τσιφτετέλια. Χαμός, χαμός! Τα πάντα! 

Εδώ στο νησί τα γλέντια κάθε... Τι γλέντια γινόντουσαν; Με ποια αφορμή; 

Ε, με μια παρέα ηπίναμε δέκα κρασιά, ανέβαινε ο ενθουσιασμός και παίρναμε τηλέφωνο και ερχούντανε λαούτο και βιολί και κάναμε γλέντι επιτόπου, στο σπίτι.

Υπήρχαν και μαγαζιά που είχαν όργανα. Στις γάμοι... Στις γάμοι έχομε έθιμα φοβερά στη Σίφνο. Έχομε έθιμα φοβερά, που λέμε πολλά τραγούδια, που γίνεται η προετοιμασία του γάμου, που πάμε να μαζέψουμε κουμπάρες, κουμπάροι, γαμπροί, νύφες. Δίναμε πολλές ευχές. Μετά στο... Μετά από το μυστήριο στο χορό, πάλι πολλές ευχές. Έχω πει τραγούδια πάρα πολλά και καλά και ευχές, έχω πει και πρόστυχα. Έχω πει και πρόστυχα πολλά. Μια μέρα είπα σε ένα φίλιο, επειδής του 'κανε καψόνια η νύφη και τα χαλούσανε κατά διαστήματα και του ‘κανε καψόνια κι ήξερα την ιστορία, του 'πα ένα τραγούδι: «Σκίσε της τα εσώρουχα και πιάσε ένα πινέλο, αστάρι πέρασέ τηνε κι ύστερα το φουρνέλο». Έχω πει τραγούδια πολλά.

Και αυτούς τους στίχους τους σκέφτεστε εκείνη την ώρα; 

Ε, με το κρασί, το κρασί. Ανεβαίνουν οι βαθμοί και βίρα, εβίρα προπελίδι και χορό και κάργα! Αν τύχει σε κάνα γλέντι, να τύχει να δεις! Λοιπόν, να πιούμε ένα; 

Να πιούμε!

Βίβα!

Βίβα! Τι άλλους στίχους έχετε πει; Θυμάστε κανέναν; 

Πάρα πολλά, αλλά θέλει βεγγέρα τώρα αυτό για να... Πού να βρούμε άκρια; Πολλά, πολλά τραγούδια, πολλά!

Οι βεγγέρες... Με τι τρόπο διασκέδαζαν οι άνθρωποι τότε τα παλιά χρόνια εδώ στο νησί;

Επί το πλείστον οι γειτόνοι ο ένας με τον άλλο, συγκεντρωνούντανε. Κάνανε βεγγέρα, κουτσομπολιό. Κάνα κρασί, κάνα σύκχο.

Εσείς –να πάμε λίγο στα παιδικά σας χρόνια– πού πήγατε σχολείο; 

Στον Αρτεμώνα. Είχαμε ένα δάσκαλο Αλημίση από την Τρίπολη, πολύ αυστηρός, πολύ καλός, πολύ καλός, ωραίος. Μόναχα που 'χε ένα ελάττωμα και είχε βγάλει παρατσούκλι σ' όλα τα παιδιά. Ε, ‘ντάξει, το απολυτήριο το έπηρα με 8. Θα μου βάλε, λέει, 10, αλλά ήμουνε πολύ ζωηρός, κι είπε στον πατέρα μου ότι «Αυτός να πάει στο γυμνάσιο», αλλ' ήπρεπε να πάω στη Μήλο ή στη Σύρα ή στη Αθήνα, δεν είχαμε γυμνάσιο. Και από κει πήαμε στη δουλειά. 

Πώς πήγατε, δηλαδή, μετά στη δουλειά; 

Δεκατεσσάρω χρονώ ηπήα μ' έναν εργολάβο, ο οποίος... Μέχρι σήμερα το θυμάμαι, γιατί μ' έκαψε στη δουλειά και δεν ετρόμαξα τίποτα στη ζωή μου. Ήμπαινα στην οικοδομή μέχρι και σήμερα και τρέμει η οικοδομή. Γιατί το καλό από ότι κατάλαβα εγώ, είναι που μ' έκαψε σε μικρή ηλικία αυτός, και του συχωρνώ. Ήτανε πολύ σκληρός και ήμαστε δύο μικροί και μας είχε στριμώξει φοβερά. Ανατολή-δύση, δεν ήτανε εφτάωρο. Ηπηαίναμε με τον ήλιο, την ώρα που ξημέρωνε, την ώρα που ηβράδιαζε. Μια φορά με έπηρε ο ύπνος απάνω στο κρεβάτι σαν παιδί και ηπήα και μου λέει: «Άμα σε ξαναβρεί ο ήλιος απάνω στο κρεβάτι, εδώ να μην ξανάρχεις!». Αυτό ήτανε και κόπηκε. Πάντα. Παιδί ήμουνε πάντα πρώτος!

Σας πίεζε, δηλαδή, πολύ, ε;

Σκληρός, σκληρός. Και ήτανε τότες όλο πέτρα. Δεν υπήρχε ούτε τούβλο, ούτε οι κολώνες, ούτε μπετά. Όλο πετρομαστόροι. Χαμαλίκα στην πλιάτη, πέτρες μικρές, μεγάλες με τον ντενεκέ και λιάσπη. Από το πρωί μέχρι το βράδυ. Ο Θεός να τονε συγχωρέσει. Μέχρι σήμερα μπαίνω στην οικοδομή και τρέμει η οικοδομή. Εν ητρόμαξα τίποτα στη ζωή μου! Μόνο το Θεό! 

Και πόσα χρόνια κράτησε αυτό; 

Τέσσερα. Μετά πήγα σ' ένα άλλο που ήφερε από την Αθήνα. Ηπήε να γίνει η αλλαγή της οικοδομής, άρχισαν τα μπετά, άρχισαν τα τούβλα, για να μάθω και εκείνο το σύστημα. Μα την αγαπούσα τόσο πολύ την οικοδομή, τόσο πολύ ήμουν ερωτευμένος μ' αυτή τη δουλειά. Ίσως να ‘τανε κι από τη φύση, να 'μουνε φτιαγμένος. Που με μία ματιά που ήδειχτα, ξεσήκωνα τα πάντα. «Στο πέρασμά μου στη ζωή με τις δικοί μου τρόποι, οχτώ μαστόρια έβγαλα και γίνανε ανθρώποι». Κατάλαβες; Έχω βγάλει οχτώ μαστόροι εγώ. Τριάντα δυο χρονώ έκανα κυβέρνηση. Από δεκατεσσάρα που ήπηα στην οικοδομή, είχα πάει με δυο-τρεις εργολάβοι, τα 'μαθα καλά, δούλευα τελευταία εφτά χρόνια μ' ένα εργολάβο και μετά ήκανα κυβέρνηση ολομόναχος και είχα ένα παιδί και με βοηθούσε. Και κάθε τέσσερα πέντε χρόνια τον ήβγαλα κι έπαιρνα άλλο. Πέντε χρόνια ήταν το Μενέ, πέντε χρόνια ο Νίκος, ε; Ο Μένης τρεισήμισι και συνέχεια. Άλλος... Οχτώ μαστόροι. Οι οποίοι αυτοί είναι όλοι πλακάδες. Εγώ είχα [00:10:00]μάθει πέτρα, είχα μάθει καλούπια, είχα μάθει τούβλα, είχα μάθει σοβαντίσματα. Και μετά η κυβέρνηση που ήκανα σαν εργολάβος ήμουνα τοποθετήσεις πλακιδίων. Ερχόντανε από την Αθήνα και βάναν τα πλακάκια και την ήκλεψα την τέχνη. Και μετά δεν ηρχόνταν πια 'πα χάμω κανείς. Όλο το νησί το πρόφθαινα μ' ένα μικρό. Μ' ένα βοηθό που είχα, κάργα προπελίδι να βγάλουμε μέτρα, να πάρουμε λεφτά.

Τι θα πει προπελίδι; 

Προπελίδι; Πώς είναι η βάρκα που τράβα τις προπελιές και τρέχει; 

Τρέχατε, δηλαδή, κι εσείς στην οικοδομή;

Ανατολή-δύση. Ούτε ώρες, ούτε... Μετά έγινε και μέχρι τις πέντε η ώρα, μετά το κάνανε μέχρι τις τρεις.

Και τι χτίζατε τότε; Τι χτίζατε; 

Σπίτια ατελείωτα. Που ήμουνε μικρός, οι εργολάβοι που δούλευα ήτανε, είχανε ξεκινήσει τότες οι ναυτικοί. Είχαμε πολλοί ναυτικοί στη Σίφνο, και στέλνε λεφτά στα σπίτια των, άλλο να φτιάξει το κουζινάκι, άλλο να φτιάξει το κρεβατοκάμαρα, να παντρευτεί το παιδί του, να κάνουνε μία επισκευή, να κάνουνε κάτι και βίρα αγώνας. Και μετά στον άλλο και μετά στον άλλο και... Πάντα είχαμε δουλειά, όλο το χρόνο, όλο το χρόνο. Είχαμε ναυτικοί. Φέρνανε πολλά λεφτά. Και το γλέντι, γλέντι. Κάργα πανηγύρια, κάργα στα... 

Παίρνατε δύναμη απ' το γλέντι και συνεχίζατε;

Δύναμη φοβερή! Δύναμη φοβερή στο γλέντι! Αυτά. 

Για πείτε μας λίγο για τη δουλειά των γονιών σας και την παράδοση αυτή, την αγγειοπλαστική, της Σίφνου.

Και ο πατέρας μου και ο πάππους μου κάνανε κεραμικά, τα οποία με αυτά τα κεραμικά ζούσαν οι ανθρώποι στο σπίτι, στην κουζίνα, τα πάντα, να φέρουνε νερό. Και το μαγκάλι που βάζανε για να ζεσταθούν το χειμώνα, τα κάρβουνα και τα πάντα. Και για να κάνεις ένα καφέ, όλα πήλινα, όλα πήλινα. Και στα ζωντανά στα χωράφια που παίρνανε νερό με στάμνες, και εκεί που ήπινε το ζωντανό με γάστρες. Μετά ήβγηκαν τα πλαστικά και τα αυτά που έχουν τώρα. Δεν υπήρχαν. Υπήρχανε αυτά. Και κάναν και εξαγωγή. Πήαιναν Αθήνα-Κρήτη. Στέλνανε, ηρχούνταν καΐκια εδώ, καΐκια και φορτώνανε. 

Εδώ, ο Πλατύς Γιαλός πόσα μαγαζιά;

Ο Πλατύς Γιαλός είχε δεκαοχτώ αγγειοπλαστεία. Δεκαοχτώ. Γύρω στα δέκα άτομα το καθένα. Άλλος ήκανε τον τροχό. Ήταν γύρω στοις δύο τροχοί μέσα στο μαγαζί. Μετά, να τα στεγνώσουνε, να τα βάλουνε στο καμίνι. Άλλοι κουβαλούσανε κλαδιά, άλλοι φέρνανε χώμα, άλλος να κοπανίσει το χώμα, άλλος να το κοσκινήσει να κάνει πηλό. Οχτώ με δέκα ανθρώποι σε κάθε αγγειοπλαστείο υπήρχανε. Μετά να τα κατεβάσουνε στην άμμο, να έρχει το καΐκι να τα πάρει, να φύει από τη… Αυτός ο δρόμος ηγίνηκε το '65. Το '65. Πρώτα δεν υπήρχε δρόμος. Ήτανε με τoις γαδάροι. Πααίναμε στο χωριό.

Και εσείς θέλατε να γίνετε αγγειοπλάστης, αλλά τι έγινε; 

Ήπεσα απάνω στην περίπτωση που βγήκε η μπουκάλα με το πετρογκάζ και νεκρώσανε τα κεραμικά. Το '56 ήταν αυτό. Και η νοικοκυρά βρέθηκε σε καθαριότητα. Ήφυε από τις μούντσες. 

Ποιος;

Η κάθε νοικοκυρά. Η κάθε νοικοκυρά, ήτανε λιγάκι βρομοδουλειά. Κάρβουνα να κάνεις ένα καφέ... Και είχανε νεκρώσει τότες αυτά με τις μπουκάλες, γι' αυτό δεν έμαθα εγώ τα κεραμικά. Ενώ, ήτανε και ο πατέρας και ο πάππους κεραμικοί.

Σε όλη σας τη ζωή σας ήσασταν οικοδόμος, δηλαδή; 

Όλα, όλα, όλα τα χρόνια οικοδόμος. Όλα τα χρόνια οικοδόμος. Από μικρός μέχρι προχθές που τα παράτησα, πριν δέκα χρόνια.

Και παράλληλα το κυνήγι και... 

Ε, αυτό σαν τον κλέφτη, πάντα Κυριακή. Όχι να χάσω μέρα για να πάω στο κυνήγι. Τα απογέματα την Κυριακή και όχι πάντα, γιατί είχαμε και τις εκκλησίες. Πήαινα και δούλευα σε εξωκλήσια που ήπρεπε να βοηθήσομε, πηαίναμε πολλοί οικοδόμοι. Έχω κάνει πάνω από εκατό μεροκάματα δωρεά και... Μόνο εκατό; 

Τι κάνατε, δηλαδή, στα ξωκλήσια; 

Συντήρηση, οικοδομική εργασία. Αλλού ήθελε χτίσιμο, αλλού ήθελε επίστρωμα. Αλλού ήθελε… Έχω στρώσει πλακάκια, τοποθετήσει πλακάκια σε Άγιοι δίχως να 'χω πάρει ένα φράγκο. Τι να σου πω; Τα 'χεις γραμμένα; Από τον Αϊ-Πολύκαρπο στην Χερρόνησο μέχρι την Κυτριανή. Αμέτρητες εκκλησιές. Ηπήα στον Προφήτη Ηλία τον Αψηλό κι ήκανα ένα φούρνο, ήμουνα απάνω τρία μερόνυχτα. Έκανα ένα φούρνο στον Αψηλό τον Προφήτη Ηλία. Στην Κυτριανή έχω κάνει πάνω από πενήντα μεροκάματα. Δρόμοι όλοι και, και, και, και... Ας είν' καλά που ήρχανε πολλοί φίλοι και βοηθήσανε. Και μ' έχει, μ' έχουν οι άγιοι καλά και πίνω κρασί και σκάφω και ψαρεύγω. Όλα.

Τα ξωκλήσια τι ρόλο παίζαν στη ζωή των ανθρώπων τότε;

[00:15:00]Τα ξωκλήσια ήτανε οι άγιοι αυτοί που υπήρχανε και κάποιος ένα όνειρο που ήβλεπε, ησήκωνε μια εκκλησιά και από κει και πέρα τρέχαμε οι άλλοι. Ε, κλείσε το να πιούμε ένα κρασί.

Κύριε Κωσταντή μου, θυμάστε εδώ ποια ήτανε, τα πιο έτσι, τα ήθη και τα έθιμα τα πιο γνωστά του νησιού; Της εποχής εκείνης;

Τα ήθη και τα έθιμα ήτανε αμέτρητα, τα οποία ήτανε πολύ ωραία! Τα πανηγυράκια μας, τα γλέντια μας, τα… Πολύ... Δίχως... Πικάπ είχαμε δίχως τίποτα, δίχως, δίχως, δίχως... Τηλεοράσεις, δίχως τίποτα... Το βιολί το λαούτθο ηδουλεύανε συνέχεια, στη χαρά, σ' αρραβώνες, στα πανηγύρια, στις χαρές.

Τα Χριστούγεννα πώς τα περνάγατε; Το Πάσχα;

Πολύ ωραία, πολύ ωραία! Το κάθε σπίτι ήβαλε το κρασί του. Υπήρχανε τ' αμπέλια, τα οποία τα 'χουνε παρατήσει τώρα όλοι. Όλα τα σπίτια είχαν τα νοικοκυριά τωνε, τα χοιρινά, τα κρέατα, τα πάντα. 

Τις Απόκριες πώς τις γιορτάζατε;

Απόκριες γινούνταν ο χαμός! Αγκαλιαζούντανε μια παρέα μέσα στο χωριό και γύριζανε γύρω-γύρω και λένε τραγούδια αμέτρητα. Πολλά τραγούδια. 

Οι νοικοκυρές πώς προετοιμάζονταν; 

Σύμφωνα με το... με το καθετί που ερχούντανε, ξέρανε και το τι θα κάνουνε. 

Οι άνθρωποι τότε ήτανε αυτάρκεις; Είχανε τα δικά τους προϊόντα; 

Άπαντες! Μόνο ζάχαρη φέρνανε. Από τη Σίφνο φεύγανε λάδια, ελιές, πολλά πράματα. Μέχρι και πλιάκες ηφεύγανε από το Φοινικίδι. Κουβαλούσανε τα μουλάρια κάτω στη θάλασσα και φορτώνανε τα καΐκια και τα πηαίνανε στην Αθήνα. 

Τι φεύγανε;

Πλιάκες, πλιάκες.

Πλάκες.

Τώρα κουβαλούνε από την Κάρυστο και από την Αθήνα πλιάκες για να στρώσουνε τα σπίτια χάμω και τις αυλές, ενώ από τη Σίφνο φεύγανε πλιάκες από το Φοινικίδι, αμέτρητες. 

Απ' όλα είχατε, δηλαδή; 

Τα πάντα ήτανε πλούσια, τα πάντα, τα πάντα. Τα νοικοκυριά, από κρέατα, από... Ε, τώρα έχει πέσει λίγο κοπροσυνή, λίγο αναρχία. 

Δυστυχώς. Τη γυναίκα σας πώς τη γνωρίσατε;

Είχε ωραία μάτια! Είχε ωραία μάτια και η κακούργα με έφαε!

Την ερωτευτήκατε; 

Χόρευε ωραίο φοτς-αγγλέ. 

Πού τη γνωρίσατε;

Ε, σε ένα πάρτι. Ήμαστε γειτόνοι βέβαια, εντωμεταξύ... Αλλά χόρευε φοτς-ανγκλέ που… Λοιπόν, βίβα!

Βίβα! 

Άμα σ' ήβλεπε ο Λευτέρης ο Λουκατάρης, ένας φίλος στον Αρτεμώνα, φοβερός! Άκου μουσική, άκου μουσική να πιεις κρασί!

Δηλαδή, την ερωτευτήκατε τη γυναίκα σας;

Βέβαια! Πολλά χρόνια, πολλά, πολλά! Ωραία ηπεράσαμε! 

Και πώς τη ζητήσατε; 

Ηπήα στον πεθερό. Ο πεθερός ήτανε της εποχής εκείνη, που ήταν πιο ζόρικα, πιο δύσκολα. Ηπήγαμε να φάμε ένα γλυκό στου Θεοδώρου το ζαχαροπλαστείο, ένα καταΐφι, και μας είδε: «Έχετε το νου σας, μη σκοτεινιάσει!». Τώρα; Τώρα γίνεται της πορνίασης. Άισ' τα!

Οι γάμοι τότε πώς γινόντουσαν; Ήθελαν και... Ποια ήταν η θέση της προίκας την εποχή εκείνη; 

Το έθιμο ήτανε να πάρει η νύφη πάντα ένα σπίτι. Απαραίτητο όλοι οι γονείς με τα παιδιά... Το σπίτι στην κόρη ήταν απαραίτητο. Τώρα, αν είχανε και χωράφια ήπαιρνε. Αλλά το σπίτι ήταν απαραίτητο. 

Και σε τι ηλικία παντρευτήκατε;

Είκοσι πέντε χρόνω. Ε, και της παροίμιας ή μικρός παντρέψου ή μικρός καλογερέψου. 

Ήσασταν και είσαστε αγαπημένος με τη γυναίκα σας; 

Μέχρι θάνατο! Μέχρι σήμερα. Τρώει κάνα γαμόσταυρο πότε πότε, αλλά δεν πειράζει! 

Τι είναι αυτό που κρατάει έτσι τη σχέση σας έτσι δεμένη μέχρι σήμερα; 

Τα βρίσκομε! Είμαστε μέσα, είναι... Κατά πρώτο είναι οικονομολόγος φοβερή. Της δίνω ένα δίφραγκο, το κάνει πέντε. Είναι φοβερή οικονομολόγος. ‘Ντάξει. Μόναχα που εγώ έχω ένα ελάττωμα μ' αρέσουνε τα βιογιά και άμα πάω σε χαρά, σε πανηγύρι, είτε σε γάμο, ψάχει το πρωί την τσέπη να βρει μέσα τίποτα, αλλά δεν υπάρχει. Τα 'χω δώσει όλα! 

Ποια είναι τα πιο μεγάλα πανηγύρια του νησιού, κύριε Κωσταντή; 

Σαν κόσμος είναι της Αναλήψεως στη Χρυσοπηγή. Σαράντα μέρες μετά την Ανάσταση, της Αναλήψεως. Τα άλλα πανηγύρια όλα έχουνε πολύ κόσμο: ο Προφήτης Ηλίας, ο Άγιος Συμεών πολύ κόσμο τραβούνε. Και όλα βέβαια, αλλά το... Πρώτα, οι πιο πολλοί είναι της Αναλήψεως. Είχε κάνει το θαύμα η Παναγία.

Ποιο θαύμα; 

[00:20:00]Είχε πέσει ακρίδα στη Σίφνο και είχανε καταστραφεί τα πάντα, και είδε μια γριά την εικόνα στον ύπνο της, να γυρίσουνε την εικόνα σ' όλο το νησί και μόλις τη γυρίσαν την εικόνα, ηπέσαν στη θάλασσα οι ακρίδες. 

Και από τότε; 

Και από τότες τη γιορτάζουνε και τη δοξάζουνε! 

Η εκκλησία χτίστηκε μετά, δηλαδή; 

Όχι, το αυτό υπήρχε. Υπήρχε το μοναστήρι από παλιά και είχε κάνει και το άλλο θαύμα που έχει κοπεί τον γκρεμνό. Ήρχανε κάτι πειρατές, για να κλιέψουνε και να σφάξουν τις καλόγριες. Και όπως ερχόντανε, ηκόπηκε τον γκρεμνό και πήγανε κάτω όλοι και πνιγήκανε. Άλλο θαύμα αυτό.

Πότε έγινε αυτό; 

Αυτό είναι τώρα που εν θυμάμαι τίοτα. Πότε γίνηκε αυτό. Είναι γραμμένα και πίσω, βέβαια.

Και από τότε δε ξανά 'ρθαν πειρατές;

Μπα! Ήβγηκε αυτό, ηπόμεινε στο αυτό, ετρομάξαν άπαντες. Κόπηκε η γης και γίνηκε δυο. Ξεχώρισε η Παναγία με τη Σίφνο. Γίνηκε ένας αρμός έξι εφτά μέτρα φάρδος και πήε κάτω τον γκρεμνό. 

Η Παναγία η Χρυσοπηγή; 

Μάλιστα! Άμα δεν το έχεις δει, να πα’ να το δεις, είναι θαύμα φοβερό! Έχουνε κάνει τώρα ένα βόρτο και το ενώνει πάλι το, το πίσω μέρος με το μπροστινό. 

Εσείς όταν... Στην Κατοχή ήσασταν μικρός, βέβαια. 

Μικρός.

Θυμάστε τίποτα; 

Στην Κατοχή γεννήθηκα. Το '45. 

Θυμάστε τίποτα;

Τίποτα, τίποτα, τίποτα. Μόλις μεγάλωσα και γίνηκα έξι εφτά χρόνω, ηπήαινα επά ‘δα μέσα, που ήτανε ένας περιβολάρης, ο Τσαπής –που λένε– Συριανός ήταν αυτός, αλλά φοβερός περιβολάρης, τον ηβοηθούσα. Είχε ένα μαγγανοπήαδο μ' ένα μουλάρι, που είχε πάνω μια καστάνη κι έκανε «Κλου-κλου-κλου» και με... Είχε μία πέτρα δίπλα στο μαγγανοπήγαδο και καθούμουνα και μου λέει: «Άμα δεις το μουλάρι να σταματήσει, φοβέρηζέ το να συνεχίσει!». Και το φοβέριζα, μου 'δινε καμιά ντομάτα, κανένα αγγούρι, αλλά εγώ μου αρέσανε τα αυτά και τα ξεσήκωσα και τα 'μαθα και τώρα έχω και εγώ περιβόλι, πολλά χρόνια. 

Για μιλήστε μας λίγο για το περιβόλι σας.

Τα οποία… Αν είμαι, μπορεί να είμαι οικοδόμος, αλλά έχω μάθει και τα περιβόλια φοβερά. Μόνο εφέτος έχω πάει ενάμιση τόνο ντομάτες στο χωριό. Ντομάτες που είναι μέλι, όποιος την πάρει γίνεται χαμός. Τα πάντα κάνω. Ό,τι θέλει ο άνθρωπος να ζήσει. 

Τι είναι αυτό που σας αρέσει πιο πολύ στην ενασχόλησή σας με τη γη;

Πολύ ερωτευμένος είμαι, πολύ, πολύ, πολύ! Τι να σας ειπώ; Μόνο ζάχαρη αγοράζομε. Τα πάντα τα κάνομε στο περιβόλι. Τα πάντα, τα πάντα. Και εκτός που τρώνε τα σπίτια μου, και μοιράζω και λεφτά παίρνω. 

Τελικά προτιμάτε πιο πολύ τη γη ή τη θάλασσα;

Και τα δυο μ' αρέσουνε κι από τα δυο παίρνω μεροκάματο και τρέχω, τρέχω. Μου δίνει και ο Καραμανλής είκοσι τρία ευρώ κάθε πρωί, μόλις αλλάξει η νύχτα, το ΙΚΑ. Από κάτω από το μαξιλάρι μου τα βάνει ο Καραμανλής. Είκοσι τρία ευρώ. 

Ποιος Καραμανλής; 

Ο πρωθυπουργός. Από κάτω τα φέρνει, τα βάνει από κάτω από το μαξιλάρι. 

Τι εννοείτε; 

Σύνταξη του ΙΚΑ. 

Μάλιστα. 

Σύνταξη του ΙΚΑ, ήμουν οικοδόμος. 

Τώρα, μπορείτε να μας περιγράψετε μια τυπική σας μέρα; Τι ώρα ξυπνάτε και τι κάνετε;

Η ώρα, πάντα από το σπίτι φεύγω πριν να ξημερώσει, σκοτεινά. Τέσσερις η ώρα ξυπνάω, πίνω τον καφέ, κάθε μέρα. Και το πρόγραμμα υπάρχει, είναι κτυπημένο. Αυτά κι αυτά πρέπει να γίνουνε σήμερα. Άμα δεν γίνουνε... 

Τι κάνετε, λίγο για πείτε μας με τη σειρά; 

Άμα πάω στο παραγάδι, πρέπει να πέσει το παραγάδι πέντε παρά, τεσσεράμισι, πρέπει να ξεκινά το παραγάδι να φεύγει από τη βάρκα. Άμα λίγο περάσει η ώρα, μετά εν πιάνεις τίποτα. Θέλει αγώνα, τα πάντα! Γι' αυτό λέει μια παροιμία ότι και το ζόρι ο Θεός το 'κανε. Θέλει λεπτομέρειες. Όλα, όλες... Η ψαρική προπαντός είναι επιστήμη.

Τι είναι αυτό που σας αρέσει πιο πολύ στο ψάρεμα; 

Ε, αυτή η μανία και ήρχε το αποτέλεσμα. Η μανία, μανία, κουβέντα στην κουβέντα, ρώτημα εκεί και έμαθα και παλεύω, ‘σύ δεν τα πιάνεις άμα... Βλέπεις, μοναχός σου προβιβάζεσαι. Την καθημερινότητα, τι μεζέ θένε, τι ώρα θέλει, τι αυτό, τι άλλο.

Δηλαδή, κάθε πρωί πάτε για ψάρεμα; 

Αναλόγως τον καιρό. Άμα είναι μπονάτσα πάω στο παραγάδι, κι άμα 'ναι φουρτούνα πάω στα μελανούρια. Με το καλάμι και τον ντουρβά. 

Και τι ώρα γυρνάτε απ' τη θάλασσα;

Πάω Κίμωλο, πάω Μήλο, πάω Υπόλυβο, πάω... Άμα πάω στα μελανούρια, τρεις-τέσσερις τ' απόγευμα από τις δύο και μετά. 

Δηλαδή, από τα ξημερώματα μέχρι το απόγευμα; 

Απάνω στο γκρεμνό, απάνω στο γκρεμνό και φερμάρομε εκεί. 

Και όταν γυρνάτε, μετά τι κάνετε; 

[00:25:00]Μετά έχει πουλειό, να τα πουλήσουμε να τα καθαρίσουμε αυτά που κρατούμε για τα σπίτια, να τα καθαρίσομε, να τα τρυπώσομε στα ψυγεία, για να 'χομε στην πόλη να τρώνε τα παιδιά. Και τα άλλα πάνε για τον επιούσιο, φεύγουνε για τα πετρέλαια, για τα… Έχομε έξοδα. 

Τα πουλάτε, δηλαδή, εδώ στα μαγαζιά; 

Βέβαια! Πάνε για ταβέρνα. Τρώνε μελανούρι οι τουρίστες. Εκατό τουρίστες να 'ρχουνε, ογδόντα θα φάνε μελανούρι.

Θυμάστε καμιά ιστορία από το ψάρεμα; Καμιά περιπέτεια που έχετε ζήσει;

Έλα, να πιεις κανένα κρασί.

Καμία περιπέτεια που έχετε ζήσει στο ψάρεμα, καμιά ιστορία, έτσι, συγκεκριμένη;

Αυτές είναι τόσο πολλές που τι να σου πρωτοπώ τώρα, τι να σου πρωτοπώ; Χρόνια πολλά, αμέτρητα. Αμέτρητα χρόνια. Τι να σου πω τώρα, τι να σου πω; Βάστα να δούμε, θα θυμηθώ τίοτα; Τι να θυμηθώ; Τι να πω τώρα; Τι να πρωτοπώ; Τι; Τι;

Τι θυμάστε πιο πολύ απ' το ψάρεμα; 

Πάτα το κουμπί να πιούμε ένα κρασί.

Κύριε Κωσταντή, το παρατσούκλι σας είναι Σκούρλος.

Μάλιστα.

Από πού βγήκε; 

Ο παππούς μου ήτανε τόσο σκληρός και γερός και κάποιος του ‘κατσε το σουσούμι. Αυτό το πίσω μέρος της βαριάς που κτυπούν τις πέτρες, το λένε σκούρλο. Το βαριό που κτυπούν την πέτρα. Και του 'πόμεινε. Ήτανε πολύ γερός ο παππούς μου. 

Εδώ, στη Σίφνο, έχουν όλοι παρατσούκλια;

Το 90%. Το 90%, ο ένας με τον άλλο έχουνε όλοι παρατσούκλια, όλοι. 

Μάλιστα, μάλιστα. Να σας ρωτήσω και άλλη μια ερώτηση. Κατά τη γνώμη σας, ποιες είναι οι διαφορές που έχει η παλιά γενιά, η δική σας γενιά, με τη νέα γενιά; 

Τώρα είναι κάπου χαδεμένη η νεολαία. Τα βρίσκουνε από τους γονείς πιο εύκολα, δεν των εχαλούνε χατίρια. Δεν υπάρχει ζόρι, ενώ το ζόρι το 'κανε ο Θεός. Έχει ξεφύει το παιχνίδι. Πρέπει να με κάνουνε δύο ώρες πρωθυπουργό για να λύσω τα προβλήματα.

Τι θα κάνατε αν ήσασταν πρωθυπουργός;

Μετά το γυμνάσιο δυο χρόνια αγροτικό. Ή οικοδομή η νεολαία ή στο αγροτικό, όπως πάνε οι γιατροί και κάνουνε αγροτικό δυο χρόνια. Και όσοι ήτανε γεροί στα γράμματα, θα προχωρούσανε, από τα δεκαοχτώ. Όχι όλοι να μαθαίνουνε γράμματα, και έρχονται πα χάμω οι Αλβανοί και οι Ρουμάνοι και φεύγουν τα λεφτά από την Ελλάδα και πάνε απάνω. Λεφτά εκατομμύρια, τσουβάλια κάθε μέρα. Και οι δικοί μας πάνε στην καφετέρια και πάνε στα... Όλες οι μανάδες θένε να σπουδάσουν τα παιδιά. Ο λόγος ποιος; Μέχρι το γυμνάσιο καλά είναι. 

Εδώ, στη Σίφνο, ποιο είναι το πρόβλημα, ποια είναι τα αρνητικά της εποχής αυτής; Το νησί, τι θα... τι θα αλλάζατε αν μπορούσατε;

Τα αρνητικά στο νησί. Εγώ θα 'θελα πριν να πεθάνω να τα ξανάβλεπα, όπως ήτανε τα παλιά χρόνια, που είχε απ' όλα τα προϊόντα και ηζούσανε από τα δικά τοις προϊόντα που είχε η Σίφνο. Τώρα κουβαλούνε κάθε μέρα τα βαπόρια και οι νταλίκες, γιατί έχει πέσει η κοπροσύνη. 

Και για τους ανθρώπους τι έχετε να πείτε; Πώς ήταν παλιά οι άνθρωποι και πώς είναι τώρα; 

Κι αυτοί με την τηλεόραση και με τα αυτά που έχουνε βγάλει τα μηχανήματα, έχουνε ρεμπελέψει. Έχει φύει η αγνότητα και η αθωότητα που είχανε. Κάνουνε καμάκι με τα [Δ.Α.] κι αυτά που έχουνε βγάλει, τα ίντερνετ και τις μαλακίες και έχουνε ξεφύει και από τις παρέες και από τα κρασιά και από τα έθιμα και από τα τραγούδια και έχουνε γίνει...

Ενώ παλιά πώς το κάναν το καμάκι οι άντρες, εδώ; 

Πιο καμάκι; Η μάνα μου με τη θεία μου, που εκάνανε μπάνιο φορούσανε τη ρόμπα. 

Δηλαδή, πώς;

Όσες γυναίκες κολυμπούσανε στον Πγιατύ Γιαλό ηφορούσανε ρόμπα.

Κι άμα άρεσε μια κοπέλα σ' έναν άντρα τι έκανε; 

Ε, ύστερα σιγά-σιγά με τον καιρό ηβάλανε το ολόσωμο, το μπανιερό. 

Μάλιστα. Αλλά τολμούσαν οι άνθρωποι! Ήτανε πιο τολμηροί! 

Ήτανε μούτρα! Αστειεύεσαι; Ήταν πιο τολμηροί. Τώρα έχει πέσει ακαυλίαση! 

Θα συμφωνήσω μαζί σας. Φχαριστούμε πάρα πολύ, κύριε Κωσταντή! 

Να 'σαστε καλά, να τρέχετε!

Θα τα ξαναπούμε να μας πείτε και τραγούδια και στίχους!

Να 'σαστε καλά, να τρέχετε, αλλά άμα ξανά ταιριάσει και ξανασμίξομε, πρέπει να 'χουμε και το Λευτέρη το Λουκατάρη μαζί.

Θα το κανονίσουμε! 

Και τον παπα-Κουρούλη, να πάμε στην Κυτριανή. Θα φέρω σμέρνα να τηγανίσομε. Έχομε κρασί, να τα πούμε εκεί πέρα ωραία! Θα φέρεις και τις φιλενάδες σου που τραγουδούνε ωραία «Στον Αρτεμώνα στο Σταυρί» και θα δεις, θα σου 'πομείνει ενθύμιο! 

Θα το κανονίσουμε. Φχαριστούμε πάρα πολύ! 

Να 'σαστε καλά, πάντα άξια, να είσαι καλά, να τρέχεις!

Φχαριστώ, κι εσείς γερός και δυνατός! 

[00:30:00]Φχαριστώ πολύ!