[00:00:00]Καλησπέρα.

Καλησπέρα.

Θα μπορούσες να μας πεις το όνομά σου;

Είμαι η Ιωάννα Σεραφειμίδου.

Εγώ είμαι η Ζουλούμη Σοφία - Ελένη, είμαι ερευνήτρια για το Istorima, είμαι εδώ μαζί με την Ιωάννα στη Θεσσαλονίκη. Είναι 4 Αυγούστου 2022 και η συνέντευξη ξεκινάει. Λοιπόν, Ιωάννα, θα ξεκινήσουμε από το πού μεγάλωσες.

Μεγάλωσα στη Θεσσαλονίκη, εδώ πού είμαστε δηλαδή. Εδώ πέρα, στην περιοχή της Ανάληψης. Εκεί, εκεί γεννήθηκα.

Και πώς έτσι ανακαλείς τα παιδικά σου χρόνια;

Ήτανε χρόνια λίγο πιο ανέμελα απ' ό,τι βλέπω τώρα. Ήτανε χρόνια αρκετά κλεισμένα βέβαια μες στο σπίτι, παρόλο που ήταν έτσι πριν από σαράντα πέντε χρόνια. Είχαμε μια μικρή, ένα μικρό δρομάκι μπροστά στο σπίτι μας, αλλά δεν βγαίναμε πολύ έξω. Ήμασταν δηλαδή παιδιά της πόλης και των τσιμέντων. Βέβαια, όταν πήγα μετά στο γυμνάσιο στην Τούμπα, εκεί ήμασταν πολύ πιο κοντά στο δάσος, στη φύση. Ήταν μια άλλη συνθήκη μπορώ να πω. Δεν… Τι ανακαλώ; Περισσότερο ανακαλώ απ’ τα παιδικά μου χρόνια —να σου πω την αλήθεια— τα καλοκαίρια που περνούσα στο χωριό μου και νομίζω ότι —τώρα έτσι γίνεται κι αυτή η σύνδεση—, ότι μάλλον δεν μου άρεζε που ήμουνα τόσο πολύ μέσα στο σπίτι, στο τσιμέντο και μου άρεσε πάρα πολύ όταν ήμουν στο χωριό μου, το Λιβάδι, που είναι λίγο έξω από τη Θεσσαλονίκη. Και... Κι αυτό κάνω. Οι πρώτες μου αναμνήσεις που έχω από τα παιδικά μου χρόνια νομίζω ότι εκεί πέρα κάπου προσανατολίζονται. Στα παιχνίδια, στη φύση, στα πανηγύρια που είχε εκεί στο χωριό. Είναι από τις πιο όμορφές μου αναμνήσεις απ' την παιδική μου ηλικία, ναι.

Οπότε, το παιχνίδι τι ρόλο είχε στη ζωή σου και με ποια μορφή εμφανιζότανε;

Πολύ ωραία ερώτηση! Το παιχνίδι είχε μάλλον μία μικρή παρουσία στην παιδική μου ηλικία, εκτός από αυτό που σου ανέφερα στο χωριό. Μάλλον η σχέση μου ήταν περισσότερο με την απουσία του. Νομίζω ότι αυτό ήτανε, ήτανε φανερό στη δική μου ζωή και ήταν κάτι που αναζήτησα μετά στην πιο ενήλική μου ζωή. Πέρασα από την περίοδο της εκπαίδευσης που ήτανε δηλαδή να, να πάρουμε γνώσεις, να πάρουμε με ένα σύστημα λίγο πιο —πώς να το πω;— στερεοτυπικό, λίγο μονοδιάστατο. Θεωρούσαμε τότε, εκείνα τα χρόνια ότι η γνώση είναι το δικό μας το μεγάλο εφόδιο κι ότι τα παιχνίδια πια κι αυτά δεν πρέπει να είναι στη ζωή μας, πρέπει να γίνουμε επιστήμονες όλοι. Ήταν εκείνη η γενιά, μάλλον είμαι σ’ αυτή τη γενιά που οι γονείς μάς μεγάλωσαν δύσκολα και θέλαν να προσφέρουν τα πάντα στα παιδιά τους. Που αυτό το πάντα σήμαινε μόρφωση, εκπαίδευση, καλή δουλειά, «τα χρυσά τα βραχιόλια» που έλεγε η μαμά μου. «Να έχεις τα χρυσά σου βραχιόλια, να μην έχεις ανάγκη από κανέναν». Εντάξει, πέρασαν αρκετά χρόνια για να καταλάβω ότι θέλω να έχω ανάγκη από πολλούς ανθρώπους. Δεν θέλω να ‘μαι μόνη μου με τα χρυσά μου τα βραχιόλια. Θέλω να δημιουργώ χρυσές σχέσεις με ανθρώπους, αλλά —εντάξει— αυτό πήρε χρόνια έτσι ψυχανάλυσης και, και εμπειριών. Όμως, έτσι μεγαλώσαμε –εγώ τουλάχιστον σε αυτήν τη φάση της ζωής μου. , το παιχνίδι το ανακάλυψα πολύ πολύ αργότερα και, τολμώ να πω ότι, μπορεί και να μην το έχω γευτεί ακόμα στο έπακρο. Αλλά δεν το βάζω κάτω! Ξέρω ότι θα, θα ‘ρθει σε αυτήν τη ζωή. Ξέρω ότι θα ‘ρθει και είναι και το μήνυμά μου, ότι δεν είμαστε ποτέ αρκετά μεγάλοι για να παίξουμε! Νομίζω ότι είναι κάτι που πρέπει να ξαναμπεί στη ζωή μας πάση θυσία και στην εκπαίδευση και στη ζωή και στο να επιτρέπουμε, όχι μόνο στα παιδιά να παίζουν, αλλά και σε εμάς. Να, να μάθουμε από τα παιδιά μας. Αυτό είναι το βασικό μου μότο ή αυτό που, που έτσι μέσα μου νιώθω ότι θέλω να φέρω στη ζωή μου τη δική μου και των άλλων ανθρώπων. Να, να είμαστε παιδιά και να παίζουμε.

Σε αυτό το μονοδιάστατο σύστημα, όπως και εσύ το χαρακτήρισες, το εκπαιδευτικό, όταν σου γινόταν η ερώτηση τι θέλεις να γίνεις όταν μεγαλώσεις, ποια ήταν η απάντησή σου;

Τότε δεν μπορούσα να πω ότι δεν υπάρχει ένα πράγμα. Προφανώς έμπαινα και εγώ στα δικά μου καλούπια. Ωστόσο, είχα τη σοφία την εσωτερική μάλλον να πω κάτι μεταξύ πρωθυπουργός, δασκάλα, ψυχολόγος και δεν ξέρω εγώ τι άλλο. Δηλαδή ένα ευρύ φάσμα επαγγελμάτων. Προφανώς δεν έκανα τίποτα απ’ όλα αυτά, αλλά με κάποιον τρόπο νομίζω ότι χαρακτηριστικά αυτών των επαγγελμάτων —αν τα πούμε έτσι— ή λειτουργημάτων —όπως θα έπρεπε να είναι— είναι στον χαρακτήρα μου και είναι μέσα στα, στα τελικά… Στα, στα επαγγέλματα τα οποία έτσι επέλεξα να κάνω ή και που παθιάζομαι με αυτά. Αλλά απαντούσα κάπως στερεοτυπικά. Εντάξει, δεν έχει σημασία. Ναι. Το ζήσαμε κι αυτό.

Όταν έφτασε, λοιπόν, η στιγμή που έπρεπε να πάρεις μια απόφαση για το τι θα δηλώσεις, τι θα σπουδάσεις, έτσι τι επέλεξες;

Πολύ ωραία ερώτηση και γιατί έχει και πολύ ωραία ιστορία από πίσω μετά. Επέλεξα το οικονομικό, γιατί μου λέγανε ότι είμαι πολύ καλή στα μαθηματικά και ότι είναι και μια δουλειά που μου πάει. Δεν ξέρω πώς το βρήκαν αυτό, πώς μου πάει, αλλά —τέλος πάντων— οικονομικό επέλεξα. Έγραψα πάρα πολύ καλά σε πολλά μαθήματα εκτός από δύο, από ένα μάλλον —συγγνώμη—, το οποίο μου έριξε πάρα πολύ τη γενική μου βαθμολογία, αλλά έγραψα πολύ καλά στα αγγλικά, με αποτέλεσμα να περάσω[00:05:00] τουριστικές επιχειρήσεις εδώ, στο ΤΕΙ Θεσσαλονίκης. Άρα, δεν πέρασα Οικονομικό που ήθελα. Πέρασα Τουριστικές Επιχειρήσεις και όλοι μετά ‘πεσαν πάλι πάνω μου και μου είπανε: «Η Ελλάδα είναι χώρα τουριστική. Μην το αφήσεις! Πάνε να δεις πώς είναι» κτλ. και πήγα και το τελείωσα… Και είναι αυτό το, η ιστορία που υπάρχει από πίσω, ότι η ζωή είναι πολύ… Πολύ ενδιαφέρουσα, με πολλές προκλήσεις και προσκλήσεις και αυτό που νομίζεις καμιά φορά ότι θέλεις μπορεί να μην είναι αυτό το οποίο σου χρειάζεται. Οπότε, εμένα πραγματικά η στροφή μου προς τις τουριστικές επιχειρήσεις μού άνοιξε έναν τεράστιο άλλον δρόμο, που είναι αυτός της φιλοξενίας, της επικοινωνίας, των ανθρώπων, που σίγουρα δεν θα τον είχα αν περνούσα οικονομικά. Φυσικά, δεν ξέρουμε τι θα γινότανε σ’ εκείνην την πορεία, αλλά νιώθω ότι μου χαρίστηκε αυτή η διαδρομή και έτσι είμαι πολύ ευγνώμων για αυτό. Οπότε, αλλού ήθελα, αλλού νόμιζα ότι θέλω, αλλού πήγα και η πορεία μετά συνεχίστηκε προς άλλη κατεύθυνση.

Έτσι, για να κάνουμε και στη συνέχεια μια αντιπαραβολή με το τι είναι τελικά ο τουρισμός, όταν πέρασες στις Τουριστικές Επιχειρήσεις, τι πεποίθηση κυριαρχούσε εδώ στην Ελλάδα ότι με τι θα ασχοληθείς;

Ρεσεψιόν, ρεσεψιόν, ρεσεψιόν. Δηλαδή —ναι—, θα είσαι ας πούμε άντε και σε κάποιες περιπτώσεις πιο έτσι, όχι τόσο διοικητικές. Ήτανε να είσαι στο service. Έτσι, αυτό ήτανε. Ξεκάθαρα μόνο αυτό. Γιατί μάλλον ήταν και η σχολή κάπως υποβαθμισμένη. Τώρα έχει γίνει και ΑΤΕΙ, τότε μάλλον ήταν, ενώ ήταν Τουριστικών Επιχειρήσεων, θεωρούνταν από όλους Τουριστικών Επαγγελμάτων που είναι και στη Ρόδο, που ήταν —ας πούμε ξέρω ‘γώ— maître σε εστιατόριο κτλ., ενώ αυτό, Τουριστικών Επιχειρήσεων ήτανε κατεύθυνση και ταξιδιωτικά γραφεία. Τέλος πάντων, υπήρχε μια, αυτό: τουρισμός είναι σερβιτόρος, ρεσεψιονίστ. Μέχρι εκεί πήγαινε το μυαλό των ανθρώπων ουσιαστικά. Όχι, ότι η σχολή τότε μας έδωσε πολύ περισσότερες γνώσεις. Φυσικά και υπήρχαν πολλά οικονομικά, αλλά νομίζω ότι ήτανε αρκετά —πριν τόσα χρόνια δηλαδή—, δεν αντικατοπτρίζει. Δηλαδή, τελικά η εμπειρία είναι αυτή που σε επανδρώνει με, με πραγματικά χαρακτηριστικά και ικανότητες να ανταπεξέλθεις σ’ αυτόν τον χώρο και να το δεις και λίγο διαφορετικά. Επίσης, γινόντουσαν πολλά μεταπτυχιακά, σπουδές στο εξωτερικό. Ήταν πιο γνωστές οι σχολές στην Ελβετία, για παράδειγμα. Οπότε, τα στελέχη κυρίως για τον τουρισμό προέρχονταν από αυτούς τους χώρους τους ιδιωτικούς ή τους του εξωτερικού.

Οπότε, μετά ήρθε και το κομμάτι της πρακτικής που σε έμαθε το τι εστί τουρισμός. Μίλησέ μας λίγο γι’ αυτό.

Εκεί ήμουν πάρα πολύ τυχερή —πάλι χωρίς να το ξέρω—, γιατί πήγα λίγο πριν τελειώσω τις σπουδές μου, πήγα στη Γερμανία με παρότρυνση μίας, ενός δασκάλου μου που είχα στα γερμανικά για να, που μου είπε: «Πήγαινε στη Γερμανία να πάρεις το δεύτερο πτυχίο σου» -έτσι κι αλλιώς χρειάζεται γερμανικά στον τουρισμό, έχουμε πολλούς Γερμανούς τουρίστες στην Ελλάδα- «Πήγαινε στη Γερμανία για την εμπειρία. Ξέρω ένα πολύ ωραίο μέρος, έχει μια πολύ ωραία σχολή και πολύ σύντομα, σε έξι μήνες μόνο, θα πάρεις το δεύτερο πτυχίο», αντί για 2 χρόνια που ήταν εδώ. Λέω: «Οk». Ήμουν ανοιχτή, ήθελα να φύγω. Πήγα εκεί, έκανα τα γερμανικά μου και την πρώτη μέρα που πήγα στην πόλη, στο Freiburg της Γερμανίας —μια υπέροχη πόλη— έμεινα σε ένα ξενοδοχείο μέχρι να βρω δωμάτιο, το οποίο ήτανε μία κούκλα, ήταν υπέροχο και λέω: «Εδώ θέλω να κάνω την πρακτική μου, αν μπορέσω!». Οπότε, αφού ολοκλήρωσα τη γλώσσα, πήγα με το βιογραφικό μου εκεί και είπα: «Γεια σας. Θέλω να εργαστώ εδώ». Ως τότε θεωρούσαν ότι, μέσα στο δικό μου μυαλό «Εγώ θα γίνω στέλεχος σε τουριστικές μονάδες, δεν θέλω ρεσεψιόν, θέλω να είμαι στο μάρκετινγκ κτλ., δημόσιες σχέσεις». Όταν πήγα εκεί, λοιπόν, και μίλησα με τον διευθυντή του καταλύματος αυτού, που είχε κι ακόμα μια μεγάλη αλυσίδα στο, στην ίδια πόλη, με μεγάλη ευγλωττία και μεγάλο ενθουσιασμό με έπεισε να καθαρίζω δωμάτια, να είμαι στο πρωινό πίσω, να σερβίρω, να είμαι και λίγο στη ρεσεψιόν. Τέλος πάντων, να μπω σε όλα τα πόστα για να μάθω τη δουλειά. Αν ήμουν στην Ελλάδα, αυτό το πράγμα δεν θα συνέβαινε. Το υποτιμούσαμε όλοι αυτό. Όμως, αυτή η εμπειρία κυρίως του να καθαρίζω δωμάτια και να είμαι πίσω στην κουζίνα και να ψήνω κρουασάν —και δεν ξέρω ‘γώ τι άλλο έχουμε στο πρωινό— ήτανε το μεγαλύτερο, από τα μεγαλύτερα μαθήματα που είχα στη ζωή μου και μου το έμαθε αυτός ο άνθρωπος —Max το λένε, τον λέγανε—. Και είναι πραγματικά σημαντικό, γιατί μου είπε αυτός ο άνθρωπος, λοιπόν, και με, με… Το εννοούσε «Και εγώ έτσι έμαθα τη δουλειά αυτήν κι, αν θες να γίνεις διευθύντρια σε μία τουριστική μονάδα, είναι σημαντικό να κατανοείς και να ξέρεις πώς είναι οι άνθρωποι που δουλεύουν πίσω απ’ αυτό, είτε είναι στην καθαριότητα, είτε είναι στην κουζίνα, είτε είναι στην… Οπουδήποτε, δηλαδή στη ρεσεψιόν, παντού. Πρέπει να γνωρίζεις ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι, τι κάνουν και πώς και να τους ελέγχεις, δηλαδή να βλέπεις την δουλειά τους, αν είναι ικανοποιητική!». Οπότε, έτσι ήταν η πρακτική μου και, επίσης, είμαι ευγνώμων και για αυτό, γιατί ήτανε μάθημα για τη ζωή μου όλη. Να, να βλέπουμε[00:10:00] τα ουσιαστικά πράγματα που μπορεί να μας κάνουν καλύτερους και να, να μαθαίνουμε. Δηλαδή, να μην είναι τίποτα ντροπή. Εδώ ήταν ντροπή κάπως τότε. «Τι; Δωμάτια να καθαρίσεις; Όχι!». Εκεί ήτανε, ήταν χαρά. Υπήρχε μία ευτυχία σε αυτό κι ήταν πραγματικά πολύ σημαντικό, ναι.

Οπότε, πώς σε διαμόρφωσε και επαγγελματικά, δηλαδή επιστρέφοντας πίσω, του να αναζητήσεις μια δουλειά που να σε γεμίζει;

Πώς με διαμόρφωσε; Στο να… Κοίταξε, η αλήθεια είναι ότι γύρισα μετά πίσω και διεκδίκησα μία δουλειά εδώ. Πήγα στις δημόσιες σχέσεις σε ένα ξενοδοχείο. Αnimation πρώτα —συγγνώμη!—, πρώτα πήγα Αnimation και μετά στις δημόσιες σχέσεις σε μεγάλα ξενοδοχεία. Αλλά αυτό που μου έκανε η πρακτική μου και αυτός ο άνθρωπος πραγματικά ένιωσα ότι είναι ένας μέντορας στη ζωή μου χωρίς να πούμε πολλά πράγματα —δύο-τρεις συναντήσεις είχαμε όλες όλες—. Ήταν το να… Κατ’ αρχάς να εκτιμώ τους ανθρώπους. Να, να τους κοιτάω στα μάτια, να σέβομαι τη δουλειά τους, να μην υποτιμώ κανέναν και να είμαι πάντα ένας σύνδεσμος ανάμεσα σ’ αυτούς τους ανθρώπους. Οπότε, με αυτόν τον τρόπο, δηλαδή κάθε θέση που είχα από κει και πέρα ήτανε, την έκανα με μία… Με μία κατανόηση, με μία… Με μία βαρύτητα, με μία ουσιαστική τοποθέτηση ότι εδώ είμαστε όλοι μαζί για να δουλέψουμε. Εκτιμάω εσένα, εκτιμάω εμένα και θέλουμε να φέρουμε το καλύτερο προς τα έξω. Δηλαδή, στην Ελλάδα ήρθε κυρίως περισσότερο η φιλοξενία που είχα αυτήν τη σχέση με τον κόσμο πια και ήταν μετά ένα άλλο μάθημα που μου το προσέφεραν αυτές οι δύο δουλειές που είχα εδώ στην Ελλάδα. Αλλά ουσιαστικά η σχέση με τους ανθρώπους νομίζω ήτανε και το να μην παίρνεις τον εαυτό σου πολύ έτσι, όχι στα σοβαρά, αλλά λίγο «κατέβα και δες λίγο την ουσία». Είναι όλα μαθήματα και όλα διαδρομές και όλα, όλα σεβαστά. Είναι όμορφο αυτό, να το βλέπουμε... Να μη θέλουμε γρήγορα να πάμε στο τελευταίο στάδιο, είναι σημαντικό. Δηλαδή πόσες απογοητεύσεις θα είχα, αν ήθελα να είναι με την πρώτη διευθύντρια —ας πούμε— ή θα ήθελα να είμαι ξέρω ‘γώ … ; Δεν θα γινότανε. Δεν θα γινόταν με χαρά. Μπορεί και να γινόταν. Δεν θα γινόταν με επιτυχία. Μπορεί να άλλαζα. Όλο αυτό —ας πούμε— είναι τα βήματα, η… Και η εμπιστοσύνη.

Και περνώ έτσι στην επόμενη εργασία που ανέφερες του animation. Να μας εξηγήσεις λίγο και ποιος είναι ο ρόλος του animateur.

Εκεί είναι η χαρά της ζωής, έτσι. Εκεί μπήκα τελείως τυχαία πάλι. Είναι αυτά τα —πραγματικά όσο συζητάμε τώρα και τα θυμάμαι—, είναι αυτά τα ανέλπιστα δώρα, που λες: «Εγώ ποτέ δεν θα το διάλεγα!», αλλά ήρθε πάνω μου και το… Είναι δώρο, γιατί ουσιαστικά είναι μια δουλειά που —τι κάνει ο animateur και η animatrisse σε ένα ξενοδοχείο;— είναι εκεί για να υποδέχεται τους, τους ταξιδιώτες, τους τουρίστες, και να φροντίζει να κάνει τη διαμονή τους όμορφη, ευχάριστη ανάλογα με το ξενοδοχείο στο οποίο πηγαίνει κάποιος. Εγώ τότε δούλευα στα «Grecotel», όπου είχε ένα πολύ οργανωμένο πρόγραμμα animation. Κάναμε εκπαίδευση έναν μήνα πριν πάμε στην Κρήτη. Ήταν από πρωινή δραστηριότητες, γυμναστική, cultural animation, δηλαδή πολιτισμός, πώς να μάθει κάποιος να παίζει —πώς το λένε; όχι σκάκι— τάβλι, πώς να κάνει —ξέρω ‘γώ— ελληνικό φραπέ. Από διάφορα πράγματα, είχε διαφορές ενότητες, animation για παιδιά, και το απόγευμα, το βράδυ δηλαδή μετά το φαγητό —αφού ήμασταν μέσα στον χώρο, όλην την ημέρα εργαζόμασταν και φροντίζαμε να τους λύνουμε απορίες, να τους μιλάμε για την Ελλάδα—, το βράδυ λοιπόν είχαμε show. Είχαμε, είχαμε, τέλος πάντων, το βραδινό show, όπου εκεί ήταν ένα challenge για ένα —εγώ τότε ήμουνα 22 χρόνων, πόσο ήμουνα—, μετά από μια εκπαίδευση έτσι πολύ συγκεκριμένη ξαφνικά να μαθαίνουμε να χορεύουμε, να κάνουμε χορογραφίες, να κάνουμε show με… Χιουμοριστικά, δηλαδή να τους παίρνουμε να χορεύουμε. Ξέρεις ήταν και λίγο περίεργο να είναι αυτή η δουλειά σου. Δηλαδή, είχαμε συνηθίσει πιο στερεοτυπικές δουλειές. Ήταν πολύ περίεργο κι ήταν πάρα πολύ ωραίο, γιατί πραγματικά εκεί έμαθα να, να… Εκεί έμαθα ότι μπορώ ανά πάσα στιγμή να αλλάξω τη διάθεσή μου. Ο κόσμος με έκανε να χαίρομαι. Συνέβαινε κάτι εσωτερικά και με πλήγωνε και κλεινόμουν στο δωμάτιό μου, σε πέντε λεπτά έπρεπε να βγω έξω και να είμαι χαμογελαστή και, επειδή ήμουν χαμογελαστή για χάρη του τουρίστα, του ταξιδιώτη, του πελάτη, γινόμουν και εγώ καλά μετά. Και λέω: «Κοίταξε …!». Δηλαδή, ήταν έξι μήνες ευτυχίας. Ενώ υπήρχανε —συγγνώμη! —, υπήρχανε δύσκολες στιγμές, εξαιτίας του χαμόγελου που έπρεπε να έχεις και του χορού και της κίνησης με το σώμα που το έχουμε ξεχάσει, γινόμουν ευτυχισμένη. Ήταν συναρπαστικό και κει το έμαθα μ’ αυτόν τον τρόπο και το πώς… Το ξέχασα στο μεταξύ και ξανά ήρθε στη ζωή μου αυτό το σώμα, πώς το σώμα μας το ξεχνάμε και πόση σοφία έχει η κίνηση. Δηλαδή, αυτό εννοώ το σώμα ούτε να είναι ένα καλλίγραμμο σώμα ούτε κάτι άλλο: το πώς το σώμα μας όμως έχει σοφία και όταν το κινούμε και όταν το αθλούμε και όταν το… Το, το… Το αφήνουμε ελεύθερο, μπορεί πραγματικά να μας, να μας… Να μας ανοίξει άλλες πόρτες και στην ψυχολογί[00:15:00]α και στη ζωή μας. Είναι συναρπαστικό —ναι—. Ήταν πολύ ωραία και γνώρισα πάρα πολύ κόσμο και στις δύο μου εργασίες και στα δύο ξενοδοχεία. Πολύ κόσμο. Και —ναι— ανοίγει όλο το πεδίο. Γίνεσαι άλλος άνθρωπος. Το συστήνω σε κάθε θα πω γονιό τώρα να, να παρακινήσει το παιδί του, αν δεν το έχει έμφυτο, να το παρακινήσει να το κάνει. Είναι, είναι μεγάλο δώρο.

Εκεί πώς είδες, πόσο εξοικειωμένη ήσουνα με αυτό, με την έκφραση αυτή μέσω του σώματος, τη διασκέδαση, την ψυχαγωγία;

Δεν ήμουν καθόλου εξοικειωμένη. Δεν ήμουν καθόλου. Και αυτό είναι το πιο βαρύ κομμάτι. Εγώ, όταν πήγα κάτω για Αnimation, δηλαδή συνεργάστηκα με την εταιρεία, μου είπαν θα είμαι «Πού θες να είσαι;», «Στο cultural animation», πολιτισμός. Μου ταίριαζε πάρα πολύ, διαβάζω βιβλία, μ’ αρέσει αυτό, είχε τα αυτά. Και εκεί λοιπόν, τελευταία στιγμή, δύο εβδομάδες πριν φύγουμε στα ξενοδοχεία, μου είπαν ότι έγινε, υπάρχει ένα πρόβλημα, έγινε μια αλλαγή και έπρεπε να κάνω γυμναστική, να είμαι —ας πούμε— στα, στο sport animation. Είχα δύο εβδομάδες χρόνο για να, να προετοιμαστώ για να ξεκινήσω αυτό. Οπότε, εγώ γύρισα Θεσσαλονίκη μετά την Κρήτη και προσπάθησα πολύ να προετοιμαστώ και μία-δυο μέρες πριν έβαλα τα κλάματα —συγκινούμαι τώρα!—. Έβαλα τα κλάματα κι είπα: «Εγώ δεν μπορώ να πάω. Εγώ δεν το ξέρω αυτό. Δεν έχω κάνει ποτέ γυμναστική.  είναι δυνατόν;». Μας είχαν κάνει εκπαίδευση φυσικά. Τους πήρα τηλέφωνο και είπα: «Δεν ξέρω. Δεν μπορώ να κάνω γυμναστική. Δεν, δεν είμαι για αυτό το πράγμα!». «Μα έχεις μάθει. Δεν είναι τίποτα» -λέει- «Είναι μεγάλοι. Δεν θα κάνεις… Βασικά πράγματα. Θα κουνιέσαι» και είπα: «Δεν θα πάω!». Και ήταν εκεί ο μπαμπάς μου, που ήταν η πρώτη φορά που χτύπησε το χέρι του στο τραπέζι θυμωμένος, η πρώτη φορά στη ζωή μου, και μου είπε: «Θα πας κι αν δε σ’ αρέσει θα φύγεις. Αλλά θα πας!» και με ταρακούνησε πάρα πολύ αυτό και είπα: «Εντάξει, θα πάω!». Ήμουν πολύ δυστυχισμένη πριν πάω, λοιπόν, και αυτό κράτησε μερικές μέρες. Μέχρι ν’ αποκτήσω τη δύναμη να τολμήσω. Μετά από αυτές τις μέρες που τόλμησα, ήτανε σαν να άνοιξε ένας κόσμος μέσα μου και ήταν συγκλονιστικό αυτό που συνέβη, γιατί ήμουν πάρα πολύ καλή σ’ αυτό που έκανα, το ‘κανα με πολύ —έτσι γενικά είμαι σαν άνθρωπος, θέλω να αναλάβω κάτι να το κάνω τέλεια, για αυτό και προφανώς είχα τον, τον δισταγμό στην αρχή, έλεγα: «Δεν θα το κάνω τέλεια, δεν είναι γυμνάστρια» —… Όμως, νομίζω ότι ήταν η πρώτη μου επαφή πραγματικά με το σώμα —έπεσες σε σημείο, ναι, σε κάλο τώρα—, δηλαδή ότι και κει ανοίχτηκε αυτό μέσα μου, το οποίο —όπως σου είπα— το άφησα μετά, γιατί είχα κι ένα ατύχημα στο πόδι μου τελευταίες μέρες. Λίγο το άφησα και μου ξαναήρθε πάλι τα τελευταία χρόνια, του να καταλάβω πια με άλλη σκοπιά το σώμα, πόσο το έχουμε εγκλωβίσει δηλαδή το… Και στην εκπαίδευση δεν υπάρχει το embodiment. Αυτό υπάρχει στο εξωτερικό, σε σεμινάρια, στη ζωή, στο να περπατάει ο κόσμος. Στο εξωτερικό είναι πολύ πιο έντονο. Εδώ είμαστε λίγο «Έλα, μωρέ… Λίγο φραπέ… Στην παραλία». Δεν είναι έτσι έξω και το έμαθα μ’ αυτόν τον τρόπο και είναι πραγματικά μεγάλη —ναι—, μεγάλη πύλη για άλλα πράγματα. Αλλά, ναι.  Λοιπόν, δεν ήταν εύκολο. Ήταν κάτι πολύ δύσκολο για να το κάνω. Το ‘κανα με το χτύπημα του μπαμπά μου, το χέρι στο τραπέζι, και είμαι αιώνια ευγνώμων για αυτό –και για αυτό!

Πολύ ωραία! Μετά από αυτή, λοιπόν, την εμπειρία τι διαδρομή ακολούθησες;

Μετά… Μετά από, λοιπόν, από το animation και τις δημόσιες σχέσεις που πήγα στο, στο «Sani». Εκεί ήταν δηλαδή η πορεία ουσιαστικά. Συγγνώμη, μετά από το animation πήγα στην Ολλανδία —έκανα λάθος—, μετά  το animation πήγα στην Ολλανδία. Γνώρισα κάποιους ανθρώπους μέσω της δουλειάς αυτής, με παρέσυραν εκεί, λέω: «Ας πάω να δω κι εκεί την τύχη μου πώς είναι». Βρήκα δουλειά σ’ ένα γραφείο με υπολογιστές. Μια πάρα πολύ καλοπληρωμένη δουλειά ως κιόλας χωρίς εμπειρία —δεν είχα εμπειρία στους υπολογιστές—, εξαιρετικά. Έμεινα οχτώ —όχι—, έμεινα έναν χρόνο. Είχα πάρα πολλές προκλήσεις εκπαιδευτικές, έμαθα πολλά πράγματα, αλλά ήταν κάτι εντελώς έξω απ’ τον χαρακτήρα μου. Ήταν εντελώς μονότονο, το κλίμα στην Ολλανδία ήτανε πολύ δύσκολο και αποφάσισα να γυρίσω και να ξαναπάω πάλι στα τουριστικά, αυτό το οποίο ήξερα δηλαδή. Και έτσι πήγα στο «Sani» και σαν εξέλιξη απ’ το animation πήγα στις δημόσιες σχέσεις. Μάλλον κάτι έκανα καλά εκεί, μου άρεζε και πολύ ο κόσμος και πήγα και εργάστηκα για δύο χρόνια στο… Εκεί πέρα σαν, σαν υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων, που —ουσιαστικά τι είναι;— υποδέχεσαι τους ταξιδιώτες, κάνεις κάποια cocktails στους, σ’ αυτούς που έρχονται πολλές χρονιές. Αν είναι κάποιος VIP φροντίζεις να τον πας στο δωμάτιό του, είσαι υπεύθυνος για παράπονα. Όλο αυτό. Είσαι εκεί για να λύνεις απορίες, να κάνεις τους ανθρώπους να περνάνε όμορφα. Κάτι παρόμοιο με άλλον τίτλο, ας πούμε. Επίσης μία υπέροχη[00:20:00] εμπειρία και ένα τεράστιο μάθημα. Έμαθα πάρα πολλά πράγματα εκεί για το τι σημαίνει καλαισθησία, τι σημαίνει υπηρεσία, τι σημαίνει εξέλιξη. Εγώ το «Sani» το γνώρισα πριν από πόσα χρόνια στις σπουδές μου, που ήτανε άλλο πράγμα, και ακόμα βλέπω την εξέλιξη που έχει σαν επιχείρηση. Δηλαδή ήτανε για μένα αυτό το πράγμα μάθημα, πώς —ας πούμε—, πώς ένας οραματιστής δουλεύει, πώς είναι οι εκδηλώσεις εκεί πάνω στο Sani Festival και πώς διοργανώνονται. Υπήρχε παντού έτσι η αίσθηση του πολιτισμού και της αισθητικής. Μου ταίριαξε πάρα πολύ, μου άρεσε πάρα πολύ, αλλά ως ανήσυχο πνεύμα δεν μπορούσα να μείνω εκεί. Ήθελα να κάνω κι άλλα πράγματα και έτσι σταμάτησα μετά από δύο χρόνια και γύρισα στην πόλη μου. Ήθελα να γυρίσω στη Θεσσαλονίκη, ήθελα να βιώνω πιο έντονα τον πολιτισμό. Εκεί ήμασταν λίγο απομονωμένοι όλο το καλοκαίρι και ήθελα να ζω τον πολιτισμό στην καθημερινότητά μου, ήθελα να ζω λίγο την αληθινή ζωή, γιατί ήταν όλα πολύ ρόδινα. Ήτανε, ερχόντουσαν ταξιδιώτες με πολλές ωραίες εμπειρίες, ήταν υπέροχα, αλλά ήθελα τον καθημερινό πολιτισμό στην πόλη μου. Και έτσι γύρισα μετά εδώ, μετά απ’ το «Sani».

Κι αυτή η διασύνδεση των ανθρώπων που μου περιγράφεις και απ’ αυτήν τη δουλειά με φέρνει και στις Πυγολαμπίδες-

Στις Πυγολαμπίδες.-

Και το πώς μπήκαν στη ζωή σου οι Πυγολαμπίδες.

Οι Πυγολαμπίδες, λοιπόν —που θα το κάνω τη σύνδεση αφού είπα για το πού γεννήθηκα και πού μου άρεζε να περνάω στα παιδικά μου χρόνια— εμπνεύστηκαν, τις εμπνεύστηκα μάλλον σαν όνομα από τις πυγολαμπίδες που είχα στο χωριό μου. Είχαμε πολλές πυγολαμπίδες κι ήταν μια πολύ ωραία μου ανάμνηση. Οι πυγολαμπίδες για μένα σημαίνει κάτι φωτεινό. Το πώς πήγα στις Πυγολαμπίδες έχει να κάνει με το ότι, αφού γύρισα Θεσσαλονίκη και έκανα μία επιχείρηση —γύρω στα τρία χρόνια την είχα—, η οποία δεν, δεν είχε καλή κατάληξη —μετά από τρία χρόνια την έκλεισα με τον συνεργάτη μου—, έψαχνα να δω τι θα κάνω και έκανα διάφορες άλλες δουλειές ενδιάμεσα —αυτό να το πω, γιατί έχει σημασία—, από λογιστικό γραφείο, σε επικοινωνία, σε μία κοπέλα που έκανε κουκλοθέατρο, σε ένα περιοδικό. Δηλαδή, έκανα πάρα πολλά άλλα πράγματα και ήταν, από τη μια έλεγα: «Μα, τι θα κάνω;», είχα μια αγωνία που θέλω να βρω κάτι που να με εκφράζει, την ίδια στιγμή ήταν η διαδρομή μου αυτή και καλώς να τη δεχόμαστε. Μας, μας δείχνει πράγματα. Να, να το αγκαλιάζουμε αυτό. Έκανα πολλά, λοιπόν, πράγματα και κάποια στιγμή από χόμπι αποφάσισα να, να κάνω τις Πυγολαμπίδες, που —τι ήταν ουσιαστικά;— δεν ήμουν μητέρα τότε, αλλά, επειδή είχα πολλή σχέση με εκπαιδευτικές και παιδαγωγικές ομάδες της πόλης, δούλευα και στη Σχεδία στην πόλη και σε άλλες —τέλος πάντων—, έβλεπα το τι γίνεται στην πόλη για τα παιδιά κι έλεγα: «Τι ωραία! Θέατρο! Τι ωραία! Έχει ωραίες ομάδες. Τι ωραία πράγματα που κάνουν, τσίρκο κτλ.!». Και το μοιράζομαι με τις φίλες μου που είχαν παιδιά και μου λέγανε: «Μα, δεν τα μαθαίνουμε ποτέ. Πάντα τελευταία στιγμή τα βλέπουμε σε κάποια αφίσα στο κέντρο». Εγώ ένιωθα ότι γκρινιάζουν αυτές και ότι απλά δεν θέλουν να, να ξεβολευτούνε —γιατί τότε, πριν από δεκατρία χρόνια, που έκανα τις Πυγολαμπίδες δεν υπήρχαν πολλά θεάματα στην πόλη. Ήταν πολύ περιορισμένες και οι ομάδες. Τώρα γίνεται χαμός έξω, αλλά ήταν πολύ λίγα—. Οπότε, εγώ λέω: «Εντάξει, γκρινιάζουν απλώς. Εντάξει» -λέω- «κορίτσια, θα σας τα στέλνω εγώ με ένα e-mail. Αφού τα βλέπω, θα σας τα στέλνω». Κι έτσι έκανα ένα newsletter. Είχα οχτώ θυμάμαι τότε ανθρώπους που ήταν εγγεγραμμένοι στο newsletter. Επειδή, όπως σου είπα, είχα και αυτές τις εμπειρίες της καλαισθησίας, της οργάνωσης, της ωραίας δουλειάς, δεν μπορούσα να έχω έτσι απλά ένα newsletter. Ήθελα να το φτιάξω πιο ωραία, να κάνω ωραίο λογότυπο και έτσι λίγο δειλά δειλά από ανάγκη δική μου άρχισε να εξελίσσεται και να λέω: «Μα έχει κι άλλες». Με ένοιαζε να μαθαίνω τι γίνεται στην πόλη, πώς θα το μοιραστώ αυτό και έτσι έγιναν οι Πυγολαμπίδες και εξελίχθηκαν σιγά σιγά, με αποτέλεσμα τέσσερα περίπου χρόνια μετά την πρώτη μέρα που ανέβασα τις πρώτες μου εκδηλώσεις να γίνει επάγγελμα. Να ανοίξω ΚΑΔ γι’ αυτό και να πω αυτό το πράγμα . Υπήρχε κόσμος που ήθελε να βάλω διαφήμιση και να «Πώς μπορώ να είμαι εκεί πέρα;». Ήτανε πολύ τεράστιο για εκείνα τα χρόνια, δεν… Με ρωτούσε ο κόσμος με απορία «Μα καλά πώς γίνεται;», τους φαινόταν περίεργο που ένα site βγάζει, είναι επιχείρηση. Πάρα πολλές έτσι ερωτήματα, απορίας. Αυτό, ωστόσο, να πω που ήταν η κινητήριος δύναμη πίσω από τις Πυγολαμπίδες και της δίκης μου ανάγκης ήταν ουσιαστικά να φέρω το παιχνίδι —να τη πάλι η σύνδεση—, αυτό που στερήθηκα εγώ με έναν τρόπο, που δεν έπαιξα στην αλάνα, που δεν πήγα πολλές εκδρομές, που, που ήμουν στο σπίτι, ήμουν αρκετά εσωστρεφής μικρή, ό,τι στερήθηκα και μέσα από την επαγγελματική μου εμπειρία έτσι λίγο έζησα και γεύτηκα ήθελα να το δείξω και σε άλλους. Γιατί ήξερα ότι ακόμα η κοινωνία μας υποφέρει από αυτά τα στερεότυπα και ότι ακόμα δεν παίζει, ακόμα δεν τολμάει, ακόμα δεν, δεν χαίρεται με το σώμα του, όλα αυτά τα ακόμα και λέω: «Θα, θα τα δείξω!». Άρα, ήθελα οι γονείς να ωφεληθούνε από τις εκδηλώσεις και τα θεάματα που θα πήγαιναν με τα παιδιά. Δηλαδή, τότε υπήρχε το, το Φεστιβάλ Κουκλοθεάτρου στο Κιλκίς, που ο εξαιρετικός Χουάνχο το διοργανώνει. Ήμουν στο[00:25:00] «Sani» τότε κι έλεγα: «Πώς δεν μπορώ να πάω;» —ήταν Οκτώβριος— «Να μην μπορώ να πάω!». Δεν είχα παιδί. Έλεγα εγώ πώς θα πάω στο κουκλοθέατρο, γιατί κάτι ένιωθα ότι υπάρχει, μία δύναμη. Δηλαδή, οι κούκλες δίνουν δύναμη στον άνθρωπο, τα παραμύθια δίνουν δύναμη, το παιχνίδι δίνει χαρά και άλλα πράγματα. Δεν τα ‘χουμε. Και έτσι έγιναν οι Πυγολαμπίδες, τάχα για να ενημερωθούν οι γονείς που να πάνε με τα παιδιά τους. Για μένα κρυφή μου προσδοκία ήταν ο γονιός να καταφέρει να, να γευτεί αυτή την, την  αρετή, αυτό το, αυτήν την δύναμη, αυτήν την ενέργειά του παιχνιδιού. Δεν ξέρω αν τα κατάφερα και τι έγινε. Δεν ξέρω και αν το επικοινώνησα έτσι όπως ήθελα, γιατί δεκατρία χρόνια μετά υπάρχει ακόμα κόσμος που μου λέει: «Μα πώς προλαβαίνεις και πας σε όλα; Τόσα πράγματα πια γίνονται!». Έχουν αλλάξει τα πράγματα. Δηλαδή, αυτό έχει αλλάξει σίγουρα και σίγουρα νιώθω ότι βοήθησα πάρα πολλές ομάδες να βρουν τον χώρο τους και το σημείο τους μες στην πόλη, αλλά θέλω να πω ότι δεν τα κάνω όλα και ούτε τα έκανα ποτέ όλα. Ήταν σαν να μην τα επικοινώνησα όπως ήθελα. Έτσι, έχω μία τέτοια… Είναι καλό, γιατί πάντα λες «Θα το πάω αλλιώς τώρα αυτήν τη φορά». Δεν, δεν είναι σκοπός να κάνουμε πολλά πράγματα με τα παιδιά μας ούτε να δείξουμε πόσο καλοί γονείς είμαστε. Είναι το ζητούμενο να παίξουμε, τίποτα άλλο. Μπορείς να παίζεις όλη μέρα στο σπίτι σου; Αυτό. Μπορείς να είσαι στη φύση συχνά; Αυτό αρκεί, δεν χρειάζεται. Τα άλλα είναι εξτραδάκια, ας πούμε. Ωραία να πας και σε μια παράσταση, κάτι μας δίνει, αλλά η φάση είναι η αποδοχή, το παιχνίδι. Από κει… Αυτό ήταν όλο με τις Πυγολαμπίδες. Δεν κατάλαβα πώς έγινε δουλειά. Δεν κατάλαβα πώς αγαπήθηκε τόσο πολύ. Δεν κατάλαβα πως υπήρχε τόσο μεγάλη ανάγκη. Δεν κατάλαβα. Απλά ακολουθούσα το ένστικτό μου, αυτό, αυτό που και εγώ αγαπούσα. Αυτό. Και το, το να είναι η οικογένεια μαζί, να κάνει πράγματα μαζί, ναι. Αυτό ήθελα να δώσω πολύ και έτσι κάναμε και κάποια στιγμή με τον Δήμο Θεσσαλονίκης μία προσπάθεια να αναδείξουμε την πόλη ως family-friendly προορισμό. Αυτό έγινε πριν από τρία-τέσσερα χρόνια. Τότε, ήταν Αντιδήμαρχος ο Σπύρος ο Πέγκας, τον οποίον και ευχαριστώ, γιατί είχε τις ίδιες ανησυχίες, την ίδια έτσι, βλέπαμε πώς είναι στο εξωτερικό και οι δυο πήγαμε στο Freiburg, που ήταν μια εντελώς family-friendly πόλη, ήτανε. Αυτός σπούδασε εκεί, εγώ πήγα για να μάθω γερμανικά. Τυχαία το μάθαμε. Όπου υπήρχαν αυτά τα ερεθίσματα που λέγαμε: «Κοίταξε, αυτή η πόλη είναι ένας παράδεισος για την οικογένεια!». Κυκλοφορούν όλοι μαζί, το Σαββατοκύριακο είναι μια ιεροτελεστία, πάνε στη φύση, κάνουν μαζί αθλήματα. Δεν υπάρχει αυτό «Εγώ ο μεγάλος κι εσύ ο μικρός. Πάνε παίξε». Όχι, είναι μαζί όλοι. Εγώ αυτό το, το βίωσα πολύ δυνατά, παρόλο που ήμουνα μικρή σε ηλικία και με ένοιαζε να βγω, να γνωρίσω κόσμο και να διασκεδάσω. Μου έμεινε, χαράχτηκε πάρα πολύ μέσα μου. Πιστεύω ότι ήταν η αφορμή για τις Πυγολαμπίδες. Αυτή η δημιουργικότητα που είχαν εκεί ήταν συγκλονιστική, ήταν συγκλονιστική. Δηλαδή είναι… Αν κάποιος θέλει να πάει με την οικογένειά του στο Freiburg να το παρακολουθήσει όλο αυτό. Είναι… Στους δρόμους βλέπεις… Είναι και η πόλη είναι family-friendly και… Και, και οι πολίτες της είναι family-friendly, ναι.

Η Θεσσαλονίκη τελικά είναι;

Η Θεσσαλονίκη, όταν δουλεύαμε σε αυτό, πίστευα ότι ήτανε. Λίγο έχουν αλλάξει τα πράγματα. Λίγο η πανδημία έχει αλλάξει το τοπίο, λίγο νέοι άνθρωποι που έτσι βλέπουνε, ίσως έχουν άλλες προτεραιότητες για την πόλη. Ήταν λίγο πιο έντονο παλιά δηλαδή ή τέλος πάντων υπήρχε η δυναμική. Μπορεί… Έχει βασικά πράγματα. Τι είναι family-friendly κι αυτό που λέγαμε; Είναι ότι είναι μια πόλη που είναι περπατήσιμη, είναι, έχει όμορφα πράγματα, έχει τη θάλασσα, έχει πολλά πράγματα να κάνεις, πάρα πολλές ομάδες, έχει, έχει δυναμική και αυτό βλέπαμε τότε και αυτό υποστηρίζαμε. Λίγο δεν βλέπω πια τη δυναμική αυτήν που είχε. Μαζεύτηκαν οι ομάδες, ο Δήμος εστιάζει αλλού, λίγο το χάσαμε εκεί. Δεν το βλέπω πια να πω την αλήθεια, αλλά έχει όλες τις προδιαγραφές για να είναι μια family-friendly πόλη. Ναι, το πιστεύω πολύ! Το πιστεύω πολύ! Έχει… Το ότι είναι κατ’ αρχάς τόσο ασφαλής, είναι επίσης… Είναι τεράστιο πράγμα, και οι μικρές αποστάσεις ευνοούν όλο αυτό. Δηλαδή, μπορείς να πας με το καρότσι. Εμείς πηγαίναμε με το καρότσι —εντάξει, από την παραλία βέβαια, δεν είναι ότι έχουμε τα τεράστια πεζοδρόμια— αλλά μπορώ να πάω με το καρότσι από το Μέγαρο στο κέντρο. Δηλαδή, είναι εύκολα προσβάσιμο. Θέλει να γίνουν πολλά, αλλά τότε ειλικρινά έβλεπα τη βάση και τη δυναμική που μπορεί να έχει. Φυσικά, οι άνθρωποι καθορίζουμε τις δυναμικές και τις τρενάρουμε ή τις, τις εκτοξεύουμε. Για να δούμε τι θα γίνει. Κι εμείς οι πολίτες, επίσης, το κάνουμε. Ναι. Είμαι αισιόδοξη. Λίγο μαγκωμένη, βέβαια, τον τελευταίο καιρό —ναι—, τα τελευταία χρόνια.

Ανάμεσα στα ταξίδια που έχεις κάνει είτε στην Ελλάδα είτε στο εξωτερικό, πέρα από την πόλη τώρα της Γερμανίας που ανέφερες, υπήρξαν άλλες πόλεις που να σου έβγαλαν αυτό το αίσθημα του fami[00:30:00]ly-friendly;

Μου το έβγαλε η Βιέννη πάρα πολύ, αν και πήγα λίγες μέρες, αλλά πήγα γιατί έχει ένα συνέδριο στο οποίο συμμετείχα και εκεί μιλάνε —είναι απίστευτη η πόλη αυτή—, μιλάνε για σχεδιασμό child-friendly cities κυρίως και δεν γίνεται τυχαία αυτός. Child in the City λέγεται ο οργανισμός, ο οποίος το κάνει κάθε δύο χρόνια σε φιλικές προς τα παιδιά πόλεις. Οπότε, είχαμε και ξεναγήσεις μέσα εκεί. Ήταν απίστευτο! Δηλαδή, φαντάσου ότι κάνουν συναντήσεις με νέους, οι οποίοι αυτοί χαράσσουν ουσιαστικά την πολιτική για τους νέους μαζί με τον, με τον δήμαρχο. Υπάρχουν πάρα πολλές παροχές. Εκεί το βασικό τους είναι οι δωρεάν παροχές προς τους νέους και την οικογένεια. Υπάρχει ένας χώρος στο κέντρο δίπλα σε πολύ κεντρικά μουσεία, που είναι, έχουνε όλο το πληροφοριακό υλικό, φυλλάδια και φυσικά ενημέρωση από ανθρώπους του Δήμου, όπου ενημερώνεσαι τι μπορείς να κάνεις στην πόλη ως οικογένεια. Απίστευτη μέριμνα, ναι. Η Βιέννη, λοιπόν, είναι ένα τέτοιο μέρος που έχω πάει και έχω δει. Τώρα δεν μου έρχεται στο μυαλό κάποια άλλη. Αλλά είναι τα πιο έντονα παραδείγματα που έχω να πω… Και σίγουρα, αν δει κάποιος —ας πούμε— το πού αλλού έχει κάνει αυτός ο οργανισμός συνέδρια τέτοιου τύπου, θα δει κι άλλες πόλεις. Το Δουβλίνο ήταν η μία από αυτές. Τώρα μου διαφεύγουνε. Αλλά, ναι ναι! Σίγουρα και υπάρχουν και μεγάλα δίκτυα που συζητάνε γύρω απ’ αυτό. Εννοείται! Γίνονται μεγάλες προσπάθειες.

Από ό,τι καταλαβαίνω αυτή η αναζήτηση για τα πολιτιστικά δρώμενα της πόλης υπήρχε πάντα, απλά μπήκε σε μια πιο εντατική μορφή μέσα από τις Πυγολαμπίδες. Οπότε, μπήκες και εσύ σε μία διαδικασία έρευνας για το τι έχει να προσφέρει η Θεσσαλονίκη πολιτιστικά;

Βέβαια, και ήταν και το… Δηλαδή ήθελα και εγώ η ίδια. Για εμάς τα ψάχναμε. Στην πορεία έκανα την, κάναμε την κόρη μας, οπότε υπήρχε και ένα άμεσο ενδιαφέρον πού θα πάμε. Οπότε… Και νομίζω ότι ήταν και ένας από τους λόγους —ας πούμε, να βάλω μέσα σε εισαγωγικά— της επιτυχίας των Πυγολαμπίδων, ότι ο κόσμος ταυτίστηκε,  ότι «Α, η Ιωάννα με την οικογένειά της πάει εκεί, άρα είναι ωραία». Δεν είναι ότι ήταν μια επιχείρηση που απλά κατέγραφε και εμπορικά επικοινωνούσε χώρους. Εγώ έβλεπα πού θέλω να πάω «Τι ωραία! Ένα πάρκο εκεί. Πάνε. Τι ωραία ιδέα ένα μεσημέρι κάναμε πικ νικ σε εκείνο το μέρος, έχει σκιά εκείνην την ώρα. Μήπως να πας;». Οπότε, έτσι έγινε. Προέβαλα κάπως τη ζωή και πράγματα που κάναμε για να εμπνέω κι άλλους ανθρώπους. Σίγουρα με επηρέασε και σίγουρα είναι και βοηθητικό ότι κι ο άντρας μου έτσι, και όχι μόνο για τα παιδιά, δηλαδή γενικά για εκδηλώσεις, μουσικά δρώμενα στην πόλη, πάντα τα ψάχνουμε και μας ενδιαφέρουν. Τώρα, προχθές περνούσαμε έξω από το Μέγαρο, είδαμε τα φωτάκια πάνω που είναι το σινεμά, λες «Τι ωραία!». Όλα αυτά είναι πράγματα που ζωντανεύουν την πόλη και την ψυχή μας, έτσι; Τα θέλουμε, τα χρειαζόμαστε. Ο πολιτισμός για μένα είναι το, το άλφα και το ωμέγα και για τη ζωή μας και την ύπαρξή μας και πόσο τραγικό για μένα που περιορίστηκε τόσο πολύ όλα αυτά τα χρόνια τα δύο. Έπρεπε να είναι το πρώτο πράγμα που θα έπρεπε να περιφρουρήσουμε και να το ‘χουμε εκεί έξω με έναν τρόπο που θα βρισκότανε. Αντίθετα, ήταν το πρώτο πράγμα που, που περιορίστηκε. Όχι, είναι, είναι το πρώτο πράγμα που πρέπει να έχουμε στη ζωή μας για να μπορούμε να είμαστε υγιείς. Ναι. Είναι για μένα τουλάχιστον πολύ σημαντικό. Για άλλους μπορεί να είναι η άθληση, ναι. Για μένα είναι ο πολιτισμός νομίζω και το χρειάζομαι παντού ακόμα και στις καλοκαιρινές μου διακοπές. Αυτό συνειδητοποίησα φέτος. Είναι, είναι σημαντικό!

Υπήρξαν εκδηλώσεις που φαινομενικά απευθύνονται σε παιδιά, αλλά πήγες και εσύ η ίδια και είδες πόσο τελικά απευθύνονται σε ενήλικες;

Όλες, όλες! Δεν έχω να αφήσω καμία. Όλες και όλα τα παιδικά βιβλία εννοείται. Δηλαδή τα, εγώ παίρνω παιδικά βιβλία τάχα για να διαβάσει η Ολυμπία... Για μένα. Όλα, άμα δείτε, όλα τα —και είναι σύσταση και παρακίνηση!—, τα βιβλία τα εικονογραφημένα τα παιδικά, που είναι για μικρές ηλικίες τάχα, είναι απίστευτα ωφέλιμα για τον ενήλικα. Ναι, το πιστεύω πολύ!  Οπότε, για να απαντήσω στη συγκεκριμένη σου ερώτηση για εκδηλώσεις, εννοείται, και θα πω τώρα πάλι, θα αναφέρω το Κουκλοθέατρο Φεστιβάλ, για παράδειγμα, του Κιλκίς. Τι ήτανε; Ένα σχολείο —ας πούμε— ήταν, ένα πράγμα βάλσαμο για την ψυχή! Ναι, ναι! Όλες, όλες! Και οι παραστάσεις οι θεατρικές, αρκεί να είναι πράγματα ποιοτικά. Δηλαδή είναι και το φίλτρο του γονιού που θα πει: «Εκεί θα πάω». Υπάρχουν και τα κακά, τα, τα μη ποιοτικά. Υπάρχουν και αυτά… Και εκεί είναι που θα κρίνεις κι ακόμα και στο να πας. Ακόμα και σε κάτι που δεν είναι τόσο ποιοτικό, ακόμα και εκεί θα πάρεις. Ακόμα και η κριτική μάτια του παιδιού ή η δική σου, να πεις: «Δες λίγο τώρα εδώ. Δεν ήταν καλό αυτό». Ακόμα και αυτό είναι μάθημα, ακόμα και αυτό είναι για μένα πολιτισμός. Δεν έχει να κάνει τελικά με αυτό. Οπότε, από όλα πραγματικά έχουμε να πάρουμε. Κι απ’ το… Δηλαδή, να μην προσπαθούμε πάντα να βρούμε το καλύτερο. Είναι όλα, όλα στη ζωή μας —ναι—, κάτι έχει να δώσει και αυτό. Οπότε, σίγουρα —και αυτό είναι που έλεγα και πριν ότι— το ζητούμενο είναι οι γονείς να, να αγγίξουν λίγο την παιδικότητά τους την κρυμμένη, χαμένη, θαμμένη[00:35:00] και όλα αυτά που είναι εκεί πέρα μέσα. Εκείνο είναι το πρόβλημά μας. Τα παιδιά είναι σοφά. Τα παιδιά έρχονται με μία απίστευτη σοφία, έτσι; Δηλαδή, είναι. Εμείς τους βάζουμε μετά σε όρια. Αυτό άμα μπορεί να… Δηλαδή... Να βάλουμε τα όρια εκτιμώντας και έχοντας εκεί ψηλά σε ένα βάθρο τη σοφία τους. Ναι, όρια δεν έχουν και πρέπει να βάζουμε, αλλά όχι όριο στο παιχνίδι, όχι όρια στη φαντασία, όχι όρια στην ελευθερία. Όρια σε άλλα πράγματα:  όρια στο κινητό, όρια —ξέρω εγώ— στον, στον λόγο, στο πώς μιλάμε στους ανθρώπους, όρια σε τέτοια πράγματα. Όχι όρια τώρα στο παιχνίδι και στη φαντασία και στο… Αυτά είναι, για αυτό λέω πιστεύω πολύ πραγματικά στη σοφία των παιδιών και, και για αυτό και πασχίζω να ξαναπαίξω ως ενήλικας. Τώρα, την Παρασκευή έχει ένα φεστιβάλ στο Λιβαδερό Κοζάνης —εντάξει τώρα, το τώρα θα το ακούει κάποιος αργότερα αλλά—, είναι ένα φεστιβάλ αρχαιοελληνικού παιχνιδιού. Δεν μπορεί —συνήθως ταξιδεύουμε οικογενειακώς—, δεν μπορεί ο άντρας μου να πάμε, δουλεύει και λέω: «Ολύμπια, θα πάμε μαζί. Θα σε πάρω και θα πάμε να το ζήσουμε μαζί, να δούμε». Και τι ωραίο κάνουν εκεί; Έχουνε σκεφτεί για φέτος στο Λιβαδερό Κοζάνης —SISTRON νομίζω λέγεται. Ναι, SISTRON η ομάδα—, έχουνε σκεφτεί να φέρουν τα παιχνίδια που παίζουν τα παιδιά τώρα και να έχει και ηλικιωμένους εκεί που να αφηγηθούν τις δικές τους ιστορίες —συναρπαστικό!—, ν’ αφηγηθούν τις δικές τους ιστορίες, πώς παίζαν’ κάποτε. Σκεφτείτε τώρα τη συγκίνηση των ηλικιωμένων με τα νέα παιδιά με —του χωριού, έχει πολύ το χωριό και ανθρώπους που ζουν στην Ελβετία. Είναι μετανάστες και γυρνάνε το καλοκαίρι. Οπότε, και αυτός ο λόγος που γίνεται τώρα το φεστιβάλ—… Και όλη αυτή η ανταλλαγή της εμπειρίας, του συναισθήματος, της, της ιστορίας τους. Δηλαδή είναι συναρπαστικό! Ηλικιωμένοι τώρα πώς παίζανε μικροί. Εντάξει, θα πάω να το ζήσω. Δεν ξέρω, αλλά μπορώ να φανταστώ ότι είναι μία απίστευτα συγκινητική εμπειρία που ενώνονται… Δεν σταματάει ποτέ ο άνθρωπος να θέλει να παίξει. Κάποιος άλλος, το σύστημα ας πούμε, αυτό, αυτό το σύστημα το σταματάει. Όχι, δεν είναι έτσι. Μπορούμε να το αλλάξουμε κάπως. Εντάξει, έχουμε μια ζωή μπροστά μας.

Όλη αυτή η πορεία με τις Πυγολαμπίδες αλλά και με τη μητρότητα πώς σ’ έχει φέρει εσένα σε επαφή με το παιδί μέσα σου;

Μ’ έχει, μ’ έχει μαλακώσει. Και έχω αποδεχτεί, αποδέχομαι περισσότερο. Αποδέχομαι το λάθος, όχι τόσο, αποδέχομαι το να… Ναι, έχω πάρει πάρα πολλά παραδείγματα, πάρα πολλά μαθήματα από την κόρη μου —για αυτό και λέω ότι τα παιδιά είναι σοφά— χωρίς να κάνει, χωρίς να προσπαθεί να με διδάξει. Μαθαίνω διαρκώς και μαθαίνω, γιατί την ακούω —εκεί είναι το… —, την ακούω, ανοίγω έτσι κεραίες και λέω και την ακούω και είμαι, και είμαι και ειλικρινής μαζί της. Δηλαδή, θα κλάψω μπροστά της, θα θυμώσω, θα θυμώσω, θα… Ενώ οι γονείς μου με μεγάλωσαν με το να είναι όλα σε ένα ασφαλές πλαίσιο, όμορφο και δεν μου άρεζε. Είπα θα είμαι κι ακριβώς επειδή είμαι αυτό που είμαι. Δηλαδή, θα είμαι απότομη και θα ζητήσω συγγνώμη. Θα είμαι στεναχωρημένη και θα της πω: «It’s ok! Θα περάσει σε λίγο, αλλά άσε με. Θέλω να κλάψω». Παίρνω μαθήματα απ’ την κόρη μου που μου λέει «Μαμά, τώρα κάνε αυτό. Μην το κάνεις έτσι!». Είναι μεγάλο πράγμα. Οπότε, αυτό μ’ έχει κάνει να είμαι πιο, πιο μαλακή, λιγότερο περήφανη, να επιτρέπω να κάνω λάθη και φυσικά ήρθα σε λίγο μεγαλύτερη επαφή με το παιχνίδι και το παιδί. Δεν τα’ έχω καταφέρει ακόμα νομίζω καλά. Δηλαδή, δεν έχω παίξει με την καρδιά μου, δεν έχω αφεθεί τελείως, αλλά νομίζω, αν το ‘κανα και αυτό, δεν θα χα κάτι άλλο να περιμένω. Είναι ακόμα στην to do list και αυτό, ναι. Μαθαίνω, μαθαίνω, αυτό είναι. Αυτό μου ‘χει κάνει η μητρότητα, να… Να μαθαίνω και να είμαι πιο μαλακή, αν πάλι, να μην είμαι τόσο αυστηρή δηλαδή με τον εαυτό μου.

Να αναφέρουμε, επειδή μιλάμε έτσι και για τις Πυγολαμπίδες, και για το Paper Boat. Να μας πεις έτσι κάποια πράγματα για αυτό το project.

Είναι, ήταν η εξέλιξη των Πυγολαμπίδων. Με την έννοια τα ταξίδια, δηλαδή μέσα στο πώς περνάς τον χρόνο σου στην... Ο ελεύθερος χρόνος ήταν για μένα το ζητούμενο, αυτός ο ελεύθερος χρόνος που είναι καλό να παίρνουμε δύναμη. Οι μεγάλοι δουλεύουν. Κάποιοι κάνουν δουλειές που τους εκφράζουν, κάποιοι όχι. Τουλάχιστον στον ελεύθερο χρόνο καλό είναι να περνάμε δημιουργικά, ποιοτικά κτλ. Έτσι, λοιπόν, μπήκαν και τα ταξίδια στη ζωή μας και αυτό που ήθελα να κάνω. Επίσης, το Paper Βoat πριν μερικά χρόνια ξεκίνησε, είχε έρθει ήδη η κόρη μας στη ζωή μας, υπήρχε κάποιος άνθρωπος που επίμονα μου έλεγε: «Εντάξει, τώρα μιλάς. Σ’ αρέσουν τα ταξίδια, γιατί δεν έχεις παιδιά. Κάτσε να κάνεις και θα το δεις πώς θα είναι» και είχα θυμώσει πάρα πολύ. Λέω: «Τι εννοείς;». Είχα την εμπειρία ήδη του Freiburg που ταξίδευαν πάρα πολύ με τα παιδιά μέσα σε ένα μάρσιπο και ανέβαιναν πάνω στα βουνά. Κι είχα θυμώσει πάρα πολύ και του λέω: «Θα δεις εσύ! Δεν, δεν θα είναι έτσι» κ[00:40:00]αι επειδή όντως από την πρώτη μέρα που γεννήθηκε η Ολυμπία ταξιδεύαμε και κάναμε και μακρινά ταξίδια και δεν ήτανε ποτέ πολύ εύκολο. Δηλαδή, έκλαιγε στο αυτοκίνητο, όντως ήταν δύσκολο το να μεταφέρεις τα πράγματα. Όμως, έγινε και γινότανε διαρκώς. Είπα: «Θέλω να το μοιραστώ αυτό, για να καταλάβει ο κόσμος ότι ούτε, για να ταξιδεύεις με το παιδί σου, ούτε πολλά λεφτά πρέπει να, να, χρειάζεται να έχεις» —δεν είχαμε, πέσαμε στην κρίση. Δεν είχαμε λεφτά τότε, ήταν πάρα πολύ δύσκολο—. Δεν έχει σημασία, πηγαίναμε όπου μπορούσαμε. Και τότε μάλιστα ήταν μία αφορμή να κάνω το Paper Βoat, γιατί είπα: «Αν κάνω αυτό το πράγμα, θα με φιλοξενούν σε καταλύματα για να γράψω για αυτούς και άρα νατο!». Ήταν και μια απάντηση στην οικονομική δυσκολία που υπήρχε. Δηλαδή, τόσο μεγάλη η ανάγκη του ταξιδιού και το ότι εγώ θέλω και μπορώ, που βρήκα αυτόν τον τρόπο, ότι κάπως έτσι έγινε και λειτούργησε πάρα πολύ θετικά για μερικά χρόνια. Οπότε, ήθελα να μοιράζομαι την εμπειρία για να μη λέει δηλαδή ο καθένας, να πει: «Ναι, αλλά αυτή, ναι, είναι η τάδε διάσημη. Έχει και μια νταντά που κρατάει τα παιδιά». Όχι, δεν έχω νταντά! «Ναι, αλλά αυτή έχει λεφτά». Όχι, δεν έχω λεφτά! «Ναι, αλλά αυτή έχει ήσυχο παιδί». Όχι, δεν είναι ένα ήσυχο παιδί, κλαίει στ’ αυτοκίνητο. Αυτό ήθελα να δείξω, πώς ένας απλός καθημερινός άνθρωπος μπορεί και πρέπει να ταξιδεύει με το παιδί του, γιατί είναι μύθος αυτό που λένε ότι τα παιδιά δεν θυμούνται. «Έλα, μωρέ, τώρα με τα παιδιά δύσκολο. Άστα εκεί πέρα στη γιαγιά. Δεν θυμούνται. Πού να θυμούνται τώρα το ταξίδι 2 χρόνων, έξι μηνών, τριών-τεσσάρων; Τα ξεχνάνε όλα». Βάζω σφραγίδα, δεν τα ξεχνάμε όλα. Μπορεί να μη θυμάται σε ποιο εστιατόριο πήγαμε πριν από τρία χρόνια, από οχτώ χρόνια μάλλον. Μας λέει κάτι πράγματα, αναμνήσεις, τότε, δηλαδή που είναι λίγο συγκεχυμένες, που τελικά δεν έχει σημασία. Θυμάται! Και αν δεν θυμάται ακόμη και εκείνο το ταξίδι ή αυτή την ανάμνηση —που ας πούμε ότι είναι ένας άνθρωπος που μπορεί να έχει καλή μνήμη—, μπορεί τα παιδιά θα θυμούνται την αγάπη πάντα που είναι μαζί με την οικογένεια και που κάνει ιδιαίτερα πράγματα. Αυτό παίρνει. Οπότε, έτσι πήγε για μένα… Ήταν αυτό το… Η οικογένεια. Είναι μία μεγάλη μου η αξία η οικογένεια. Είναι αλήθεια ότι αυτό με χαρακτηρίζει. Πιστεύω πάρα πολύ στην οικογένεια, πιστεύω πολύ και στο Θεό, και αυτά τα δύο μαζί νομίζω ότι είναι η δύναμη που μπορούμε να έχουμε στη ζωή μας ή μάλλον είναι η δύναμη που έχω εγώ στη δική μου ζωή. Είναι η σταθερά μου και από κει μετά ξεκινάω για όλα μου τα ταξιδάκια από δω και από κει. Δημιουργικά, χαρούμενα, δυσάρεστα, αλλά είναι η, η σταθερά μου και φυσικά για τον κάθε άνθρωπο οι αξίες είναι διαφορετικές. Για μένα ήταν αυτές οι δύο οι αξίες και από κει έτσι ορμώμενη έκανα τα ταξίδια μου, ναι.

Και πόσο σημαντικό είναι για σένα να μοιράζεσαι τις εμπειρίες, όχι μόνο να τις ζεις;

Κοίταξε, αυτό θέλει και λίγο κότσια. Δεν μου ήταν εύκολο. Δεν μου ήταν εύκολο και δεν μου είναι ακόμα και τώρα εύκολο, αλλά έχω μία πολύ μεγάλη ανάγκη να μοιραστώ το καλό. Δηλαδή, δεν μου ήταν εύκολο να εκτεθώ, να δείξω τη δική μου φωτογραφία ή… Δεν μου άρεζε να δείξω, δεν είχα αυτήν την τάση της προβολής. Κάποιοι το έχουν και είναι προτέρημα —πώς να το πω;—, είναι καλό, δεν το λέω σαν αρνητικό, αλλά δεν το είχα. Αλλά είχα μεγάλη ανάγκη τού να μοιραστώ το καλό και αυτό είναι που με έφερε. Έκανα υπέρβαση για να το, το μοιραστώ και έμαθα κιόλας —και είναι κάτι που ακόμα δουλεύω— το πώς μπορούμε να εκφραζόμαστε, και πιστεύω πολύ ότι… Έχω και ένα πολύ ωραίο παιδικό βιβλίο για αυτό, που πραγματικά μου, μου άλλαξε έτσι όλο το, ότι όλοι μας έχουμε κάτι να πούμε και αν αυτό που είναι από βαθιά μέσα μας μάς λέει: «Μίλησε γι' αυτό, μίλησε γι' αυτό!». Ας το κάνουμε και δεν χρειάζεται απλά να μιλήσουμε. Αυτό λέει και το βιβλίο: «Πες κάτι με όποιον τρόπο μπορείς!». Άλλος μπορεί να το ζωγραφίσει, άλλος μπορεί να βοηθήσει, άλλος μπορεί να μιλήσει σ’ ένα podium πάνω, άλλος μπορεί να γράψει ένα βιβλίο. Με κάποιον τρόπο όλοι μπορούμε να το κάνουμε.

Οπότε, έτσι παίρνω αφορμή από αυτό το μοίρασμα που, που αναφέραμε για τον ρόλο σου ως μέντορας στοWomen On Top και πόσο σημαντικό είναι για σένα η γυναικεία αλληλεγγύη και ενδυνάμωση;

Νομίζω ότι είναι, όσο μεγαλώνω —παίζει ρόλο αυτό, το λέω για αυτό—, ότι όσο μεγαλώνω αρχίζω να το βλέπω όλο και πιο έντονα. Όταν ήμουν πιο μικρή, δεν έδινα σημασία και ούτε ποτέ είχα ως γυναίκα υποστεί κάτι αρνητικό. Είχα πολύ καλή σχέση πάντα με τους άντρες, δεν είχα ποτέ πρόβλημα, σεξιστικά σχόλια, τέτοια, δεν υπήρχε τίποτα. Αλλά όσο μεγαλώνω βλέπω την ανάγκη που έχω και έχουμε ως γυναίκες να αλληλοβοηθιόμαστε, και όχι γιατί είμαστε διαφορετικές ή… Είναι γιατί έχουμε έναν άλλον τρόπο σκέψης που χρειαζόμαστε περισσότερη υποστήριξη συναισθηματική. Αυτό περισσότερο. Έχουμε μια άλλη γλώσσα. Μικρή δεν το ‘βλεπα, δεν το ‘βλεπα καθόλου. Οπότε, επειδή —όπως είπα και πριν νομίζω κάποια στιγμή ότι— έχω πολύ μεγάλη ανάγκη ως άνθρωπος να μοιράζομαι το καλό, να μοιράζομαι το μάθημα που, που έχω πάρει, αν κάποιος ωφεληθεί από αυτό, την εμπειρία, μήπως κάποιος πάρει έμπνευση, δεν θα μπορούσα να μη[00:45:00], να μη βοηθώ όποια γυναίκα ήθελε να… Δηλαδή, θεωρώ εξαιρετικό αυτό που έγινε τα τελευταία χρόνια με όλους αυτούς τους οργανισμούς για τη γυναικεία ενδυνάμωση, που μπορεί μία γυναίκα ανά πάσα στιγμή να στραφεί κάπου, να απευθυνθεί, και να μην είναι ψυχολόγος απαραίτητα, δηλαδή να είναι κάτι σε επαγγελματικό επίπεδο και να θέλει support, μια βοήθεια, «Πώς μπορώ;» «Δηλαδή το έκανες και εσύ. Πώς το έκανες;». Ναι, το θεωρώ απαραίτητο. Το θεωρώ απαραίτητο και θα το κάνω για όποια θέλει, θα το κάνω. Και γενικά δεν χρειάζεται να… Μπορείς να βρεις παντού μέντορες, αυτό είναι επίσης, είναι ότι μπορεί να είναι… Να… Αν κάποια γυναίκα μάς ακούει και άντρας και θαυμάζεις κάποιον για κάτι που έχει πετύχει, μπορείς απλά να στείλεις, να δικτυωθείς μέσω του LinkedIn πολύ εύκολα και να πεις: «Ok. Θαυμάζω αυτό! Έχετε μισή ώρα να σας ρωτήσω κάτι; Πώς;». Είναι εύκολο πια με τα social media δηλαδή. Είναι στη ζωή μας. Να τολμάει ο κόσμος να κάνει κι ας, κι ας απαντήσει αρνητικά ή ας μην απαντήσει, δεν πειράζει. Αλλά νομίζω ότι και οι άνθρωποι και εμένα τελικά δεν είναι μόνο ότι δίνω, είναι ότι παίρνω. Δηλαδή σε αυτό τελικά πιο πολύ παίρνεις, για αυτό λένε ότι είναι πολύ ωραίο κάποιος να σου στείλει ένα μήνυμα και να σου πει: «Θαυμάζω αυτό που κάνεις! Έχεις, είσαι διαθέσιμη για μισή ώρα να μου πεις πέντε πράγματα; Έχω μία ιδέα!». Πιο πολύ ωφελείται τελικά η μέντορας ή ο μέντορας και για αυτό και υπάρχουν έτσι πολλά δίκτυα τώρα τελευταία, γιατί, όταν δίνεις, πάντα έρχεται κάτι πίσω και είναι ίσως πιο δυνατό –έτσι νομίζω, ναι.

Και μία τελευταία ερώτηση είναι κοιτώντας τα φαινομενικά ετερόκλητα σημεία και κομμάτια του παζλ της πορείας σου, που κάποια απ’ αυτά τα περιγράψαμε και εδώ, τι θα έλεγες στον εαυτό σου που ακόμα είχε ανασφάλεια με το τι θα γίνει όταν μεγαλώσει, με το τι θ’ ασχοληθεί;

Τι ωραία ερώτηση! Κατ’ αρχάς, μου άρεσε πολύ η λέξη του παζλ. Το παζλ δηλαδή νομίζω ότι είναι η εικόνα που έχω πια για τη ζωή μας, ότι είναι πολλά κομμάτια που μοιάζουν ένα αχούρι στην αρχή, μπέρδεμα. Και τι κάνεις με ένα παζλ; Ή το παρατάς, το κλείνεις και λες: «Δεν είμαι εγώ για αυτά» ή με υπομονή και ψυχραιμία λες «Ok, ας πάρω τα αυτά με τις, με τις ίσιες πλευρές. Ας δω λίγο χρωματικά», βάζεις τον σκελετό, —ok—, «Πάμε τώρα λίγο να μαζέψουμε εκείνα τα κομμάτια». Τι κάνεις; Έχεις υπομονή και λίγο σκοπό να πεις: «Εγώ θέλω να το φτιάξω αυτό το παζλ! Θέλω να το δω, θέλω να δω την τελική του εικόνα. Είναι, είναι τόσο όμορφο!» και μπορεί να ζητήσεις και λίγο βοήθεια. Μάλλον βοηθάει. «Ρε παιδί μου, εσύ που είσαι λίγο, περνάς τώρα, δες λίγο. Βλέπεις; Ψάχνω αυτό το πράσινο. Το ‘χεις δει κάπου, γιατί κουράστηκα ενώ είμαι μέσα στο παζλ;». Σημαντικό, άρα, η βοήθεια —ναι—, η αποστασιοποίηση, λίγο ξεκουράζομαι, πάω πίνω νερό και θα το συνεχίσω αύριο. Τώρα πολύ αυθόρμητα μού έρχονται αυτά. Έτσι, μου άρεσε πολύ η λέξη που χρησιμοποίησες. Είναι όλο αυτό που είναι η ζωή τελικά και αυτό που κάνουμε, δηλαδή πράγματα, όπως είπες και εσύ ασύνδετα, που τελικά αν έχεις την υπομονή να θέλεις να δεις τη μεγάλη όμορφη εικόνα, σίγουρα θα, θα… Θα, θα πάρεις χαρά. Θα, θα το δεις. Τώρα, μπορεί να είναι και ελαττωματικό τώρα θα μου πεις, να λείπει κάνα κομμάτι. Εκεί πάλι έχεις μια επιλογή να πεις, να γυρίσεις στην εταιρεία και να πεις: «Παιδιά, είναι λάθος!». Πάλι είναι μία επιλογή ή θα το κρατήσεις λειψό και να πεις έχει κι αυτό την ομορφιά του ή να πεις: «Παιδιά, δώστε μου ένα καινούριο, γιατί λείπει». Δεν υπάρχει τέλος ή συγκεκριμένο πράγμα. Άρα —ναι—, και σε μένα και σε κάθε, στην κόρη μου μάλλον θα πω —δε θα ‘λεγα σε κάθε παιδί—, και σε μένα και στην κόρη μου θα έλεγα να εμπιστευτεί τη διαδικασία. Τότε δεν μπορούσα να το καταλάβω τι σημαίνει διαδικασία, τι σημαίνει εμπιστοσύνη, αλλά όλοι μας έχουμε μια εσωτερική φωνή που κάτι μάς λέει και κάπου μας στέλνει, όπως ήταν εκείνη η φωνή που μου είπε να πάω εγώ να κάνω ένα βήμα εδώ, να κάνω εκεί και ας ήταν περίεργο, ναι. Να εμπιστευτούμε αυτήν την εσωτερική φωνή και να, και να μη φοβόμαστε τα λάθη, να μη φοβόμαστε τα λάθη. Δεν υπάρχουνε. Δηλαδή, υπάρχουν απλά έτσι εμπειρίες, εμπειρίες, εμπειρίες παντού, που όλα μαζί, όπως αυτό το παζλ, είναι πάλι η δυνατή εικόνα. Τα έβαλες κάπου; Δεν ταιριάζει; Δεν έγινε και τίποτα. Το βγάζεις. Το βάζεις αλλού; Ταιριάζει εκεί; Α, μάλλον ταιριάζει ή μπορεί και όχι. Το βάζεις. Αλλά είναι ένα παζλ που τελικά κάποια στιγμή θα γίνει και, αν δεν γίνει και πολύ γρήγορα, θα μας κρατήσει συντροφιά περισσότερες μέρες τον χειμώνα μάλλον, θα είναι ζεστούλα εκεί πέρα, θα είναι ωραία. Ενώ άμα το τελειώσουμε και γρήγορα, δηλαδή αν βιαστούμε να το τελειώσουμε, μπορεί να μην το απολαύσουμε και πολύ. Οπότε, επίσης, και η υπομονή, να δίνουμε χρόνο, αυτό το λίγο. Να μη θέλουμε να πάμε στο τελευταίο βήμα. Να, να έχουμε λίγο υπομονή στο να απολαύσουμε το ταξίδι —Καβάφης κτλ., ξέρεις τώρα. Δεν θα το πω εγώ, το ‘χει πει αυτός! —, αλλά αυτό είναι τελικά, ναι. Θα ‘ρθει κάποια στιγμή το ωραίο παζλ, θα το βάλουμε και στον τοίχο μας, θα το κρεμάσουμε. Μετά τι; Οπότε, ας[00:50:00] απολαύσουμε λίγο την, τη διαδικασία, τη δημιουργική αυτή διαδικασία. Ναι, αυτό θα έλεγα μάλλον.

Πολύ ωραίος τρόπος έτσι να κλείσουμε την όμορφη κουβέντα μας.

Σε ευχαριστώ! Έδωσες και πολύ ωραία πάσα είναι η αλήθεια.

Εγώ, Ιωάννα, έχω ολοκληρώσει με αυτά που ήθελα να σε ρωτήσω, αλλά φυσικά έχεις τον χώρο αν θέλεις να προσθέσεις κάτι.

Δεν έχω κάτι, όχι. Απλά μου αρέσει πολύ να μιλάω και μπορώ να πάρω άλλη μισή ώρα. Όχι, δεν έχω κάτι να πω. Θα το κλείσω εδώ έτσι. Ευχαριστώ πάρα πολύ!-

Και εγώ ευχαριστώ!-

Είναι πολύ ωραίες οι ιστορίες και ίσως —να, τελικά θα πω κάτι— όλοι έχουμε κάτι να πούμε. Γιατί, όταν με πήρες τηλέφωνο και μου είπες να μιλήσω για το Istorima, εγώ σου είπα —τι σου είπα;— «Δεν έχω. Τι να πω εγώ;  Εγώ; Μήπως έκανες κάποιο λάθος; Με πέρασες για άλλη;». Όλοι έχουμε κάτι να πούμε και κάτι μπορεί από αυτό που έχουμε να πούμε να μιλήσει σε κάποιον, έστω και έναν άνθρωπο, οπότε ας, ας το κάνουμε. Ας πούμε κάτι, τέλος πάντων. Ας το κάνουμε! Αυτό!

Ωραία. Σε ευχαριστώ πολύ, Ιωάννα!

Ευχαριστώ πάρα πολύ! Ευχαριστώ!