[00:00:00]Καλησπέρα.

Καλησπέρα.

Πώς ονομάζεσαι;

Είμαι η Ευλαμπία Τσιρέλη.

Πολύ ωραία. Είμαι με την Ευλαμπία Τσιρέλη, είναι 26/5 του 2022. Βρισκόμαστε στην Θεσσαλονίκη. Εγώ ονομάζομαι Εδιάρογλου Ευδοκία, είμαι ερευνήτρια στο Istorima και ξεκινάμε. Ευλαμπία, μιλάω στον ενικό;

Εννοείται.

Θέλεις να μου πεις λίγα πράγματα για σένα; Για αρχή, να ξεκινήσουμε.

Ωραία. Το διάστημα αυτό είμαι εκπαιδευτικός Θεολόγος στην ιδιωτική εκπαίδευση. Έχω ολοκληρώσει το διδακτορικό μου, περιμένω την κρίση μου. Στη Θεολογική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Η ειδίκευσή μου είναι η Αρχαία Μεσοποταμία ως Πολιτισμικό Πλαίσιο, της Βίβλου συγκεκριμένα. Επίσης διδάσκω Δημιουργική Γραφή τα τελευταία οκτώ χρόνια, στο ιδιωτικό μου εργαστήρι Δημιουργικής Γραφής και γράφω βιβλία, έτσι;  Η βασική μου ιδιότητα, η οντότητά μου είναι το να γράφω στην ουσία ιστορίες. Το τελευταίο μου βιβλίο είναι ένα παιδικό O Εδουάρδος και η μεγάλη σπηλιά στις εκδόσεις Ίκαρος. Κατά τ’ άλλα γράφω, γράφω περιφερειακά για μελέτες, για συνέδρια, για οτιδήποτε άλλο. Αυτά με λίγα λόγια, σήμερα.

Πάρα πολλά πράγματα και δημιουργικά.

Κάτι θα ‘χω ξεχάσει, αλλά εντάξει.

Ωραία, να το πάρουμε απ’ την αρχή, να σε ρωτήσω, πώς ξεκίνησε όλο αυτό, όλη αυτή η μαγεία της γραφής, σε τι ηλικία;

Λοιπόν στην αρχή δεν ξεκίνησε ως γραφή, ξεκίνησε ως αφήγηση. Δηλαδή καλή ώρα, όπως είμαστε εδώ σε αυτό το πολύ όμορφο μέρος, στη φύση, η παιδική μου ηλικία... την παιδική μου ηλικία βρίσκομαι όλα τα καλοκαίρια στο βουνό. Συγκεκριμένα στο όρος Πάικο, όπου πήγαινα με την οικογένειά μου και κατασκηνώναμε για πάρα πολύ καιρό. Ο μπαμπάς κατέβαινε κάποιες φορές στην πόλη για προμήθειες και εγώ με τα αδέρφια μου και τη μαμά μου μέναμε στο βουνό και ζούσαμε εντελώς σε αρμονία με τη φύση, με τις σκηνές μας, με τα σκυλάκια μας, με το να μαγειρεύουμε στη φωτιά. Οπότε εκεί, η μόνη μας διασκέδαση −και μια εποχή κιόλας που δεν είχαμε ούτε κινητά ούτε τίποτα επάνω στο βουνό−, η μόνη μας διασκέδαση ήταν να λέμε ιστορίες. Κυρίως το βράδυ γύρω από την φωτιά. Όπως βλέπουμε πολύ ωραία στις ταινίες, έτσι ακριβώς, όπως στις ταινίες. Εκεί λοιπόν, όλη μου η οικογένεια είχανε αυτό, όλα τα μέλη της οικογένειας είχαν αυτό το στοιχείο του να λένε ιστορίες. Και η μαμά μου και ο μπαμπάς μου και τ ’αδέρφια μου, και έτσι έμαθα κι εγώ να λαμβάνω ερεθίσματα από τον γύρω κόσμο, να τα φιλτράρω και να φτιάχνω τις δικές μου ιστορίες. Fiction, εντελώς fiction όμως, έτσι; Μυθοπλασία κάναμε κανονική. Οπότε μπορώ να πω ότι έτσι μεγάλωσα και δεν φαντάστηκα ποτέ τον εαυτό μου να κάνει κάτι άλλο πέρα απ’ αυτό.  

Τι ωραία! Ιστορίες που λέγατε ήτανε της φαντασίας; Ή, ας πούμε, παραμύθια, αυτά τα κλασικά που ακούμε όλοι από μικρά;

Τα παραμύθια ήτανε φυσικά μεγάλο κομμάτι της ζωής μου. Κυρίως ο αδερφός μου διάβαζε παραμύθια. Θυμάμαι, μεγάλωσε με τα παραμύθια του Oscar Wilde, που είναι αρκετά σύνθετα και παράξενα. Οι ιστορίες που φτιάχναμε ήτανε μυθοπλασία για να διασκεδάσουμε. Κυρίως ο μπαμπάς μάς έλεγε ιστορίες σχετικές με τον στρατό που τις άλλαζε και τις μπέρδευε και άλλαζε χωροχρόνους, για το Γέτι των Ιμαλαΐων που και καλά μια μέρα το ‘χε δει μέσα σε μια σπηλιά. Ήτανε τελείως fiction δηλαδή. Είχε κάποια στοιχεία της πραγματικότητας, φυσικά συνειδητά γνωρίζαμε ότι αυτή τη στιγμή ακούμε κάτι fiction. Βέβαια, πρέπει να σου πω ότι μέσα τώρα σε όλο αυτό το σκηνικό, φαντάσου ότι οι ιστορίες τις λέγαμε μέσα σε ένα τοπίο με πανσέληνο από πάνω, μόνο με το φως του φεγγαριού ή καθόλου φως, απόλυτο σκοτάδι. Στο βάθος, μες στα δέντρα, βλέπαμε τα μάτια των τσακαλιών και των αλεπούδων να γυαλίζουνε. Ήτανε ένα απόκοσμο τελείως, απόκοσμο με την έννοια του πολιτισμού του ανθρώπου, ανθρώπινου, τοπίο, που σε τραβούσε να κάνεις κάτι τέτοιο. Οπότε μεγαλώνοντας, λέγαμε αυτές τις ιστορίες και στο σπίτι, στους φίλους μετά. Ήτανε μέρος της καθημερινότητας, του πότε θα μας πει η Ευλαμπία μια ιστορία ή ο Μανώλης ο αδερφός μου, ας πούμε, να μας πει μια ιστορία. Οπότε κάποια στιγμή άρχισα να τις γράφω, κοντά στην εφηβεία. [00:05:00]Έτσι; Να κάνω, ας πούμε, βασικούς σκελετούς, να γράφω ιστοριούλες. Και ποίηση πάρα πολύ. Από μικρή αγαπούσα πολύ την ποίηση και την έψαξα λίγο παραπάνω στην εφηβεία μου, αλλά έτσι πολύ γλυκά ήρθε, ας πούμε, αυτό το storytelling, η αφήγηση και έπειτα η καταγραφή.

Όταν ξεκίνησες λοιπόν να το γράφεις, ήξερες πώς να γράψεις; Ή απλά έτσι τα έγραψες;

Η αλήθεια είναι ότι είχα μία έφεση στην έκφραση από μικρή. Δηλαδή χρειάζεται κανείς να έχει μια έφεση σ’ αυτό που κάνει. Να ξέρει πώς να εκφραστεί. Να κάνει μία δομή που να έχει μία κλιμάκωση, ας πούμε, ε; Να δομήσει, ας πούμε, την αγωνία και μετά να πει τα γεγονότα και λοιπά. Το πήρα αυτό από το storytelling από μικρή, το είχα δηλαδή, τη ροή και την κλιμάκωση. Ήτανε μέσα μου δηλαδή αυτά τα στοιχεία. Και η έκφραση. Διάβαζα πολλή λογοτεχνία από μικρή οπότε με βοήθησε αυτό πολύ στον λόγο μου. Σίγουρα είναι στοιχεία που πρέπει να έχει κάποιος. Μπορείς να τα διδαχθείς και σε μεγαλύτερη ηλικία. Εμένα μου τα έφερε έτσι η ζωή που τα έμαθα πιο βιωματικά, να το πω κάπως έτσι. Ωστόσο, μεγαλώνοντας μελέτησα πιο συγκεκριμένα κάποια βιβλία, Δημιουργική Γραφή έκανα. Δημιουργική Ανάγνωση που σημαίνει ότι παίρνεις ένα κείμενο, διαβάζεις ένα βιβλίο, αλλά παράλληλα το μελετάς, δηλαδή πώς δούλεψε ο συγγραφέας, πώς έχτισε τον χαρακτήρα, πώς φτιάχνει την πλοκή. Και προσπαθούσα να γίνομαι όλο και καλύτερη, με βάση τη μελέτη μου αυτή.

Θυμάσαι την πρώτη ιστορία που έγραψες;

Την πρώτη ιστορία που έγραψα. Κοίταξε, η πρώτη σοβαρή ιστορία, δηλαδή πιο εκτενής με χαρακτήρα και όχι πεζό, γιατί έγραφα διάφορα πεζά, οκέι, που δεν είχανε κάποια πλοκή. Αν μιλήσουμε λοιπόν για ιστορία με βασικό χαρακτήρα και πλοκή σοβαρή, ήτανε γύρω στα 20 με 22, να πω την αλήθεια. Που έμεινε μισή, όπως και πολλές ιστορίες, έτσι; Όταν ξεκινάει κάποιος να πειραματίζεται, το λέω και στα παιδιά που ξεκινάνε τώρα, είναι απόλυτα φυσιολογικό να αφήνει κάποια πράγματα μισά και ανολοκλήρωτα, γιατί δεν ξέρει πότε να τα τελειώσει, πώς να τα τελειώσει. Ωστόσο δεν πειράζει, είναι κι αυτό κομμάτι του πειραματισμού, και είναι μεγάλοι δάσκαλοι και οι αποτυχίες μας και οι δυσκολίες μας, οπότε υπάρχουνε δηλαδή κάτι παλιές ανολοκλήρωτες ιστορίες άγουρες, που τις κρατάω, έτσι. Ας πούμε, εκεί, γύρω στα 20 με 22, η πρώτη ιστορία. Εντωμεταξύ έγραφα, ας πούμε από τα 14-15, ποιήματα. Και μάλιστα πρόσφατα βρήκα και κάποια ποιήματα, έτσι, της ύστερης εφηβείας μου, τέλη λυκείου, που με λίγη δουλίτσα θα μπορούσαν, ας πούμε, να σταθούνε, να είναι σοβαρά ποιήματα. Θέλω να πω περισσότερο προς την ποίηση είχα δουλέψει περισσότερο παρά στην πεζογραφία, στο κομμάτι του διηγήματος. Αργότερα ασκήθηκα σε αυτό περισσότερο.

Τα έδειχνες τα ποιήματα, έτσι, σε αυτήν την ηλικία στους γονείς σου, που είχατε όλοι μαζί αυτήν την έφεση για ιστορίες;

Α, ήμουνα πάρα πολύ ανοιχτή. Έδειχνα τα γραπτά μου σε όλους. Και στην οικογένεια και στους φίλους. Δηλαδή ήμουν παιδί που μοιραζόμουνα γενικά πάρα πολύ, ανοιχτό βιβλίο. Πάρα πολύ. Μπορεί να ήθελα λίγο και την επιβεβαίωση ενδεχομένως. Όλοι αυτοί το θέλουν αυτό. Αλλά ήμουν παιδί που τα έδειχνε και επίσης δεχόμουν πολύ και την κριτική. Πολύ σημαντικό για να γίνεσαι καλύτερος, έτσι;

Οκέι. Και μετά ήρθε, ας πούμε, το λύκειο;

Λοιπόν. Λύκειο τελείωσα, πέρασα στη Θεολογική Σχολή. Ήρθε η ώρα να πάρω −συνέχιζα να γράφω, φυσικά−, ήρθε η ώρα να πάρω το πτυχίο μου. Πήρα το πτυχίο μου. Έφυγα για λίγο στη Σκωτία για ένα μεταπτυχιακό, που τελικά δεν ολοκληρώθηκε για σοβαρούς οικογενειακούς λόγους, αλλά ήτανε για μένα η διαμονή μου εκεί στο όμορφο Εδιμβούργο, ήταν ένα όνειρο μεγάλο να πάω εκεί.

Γιατί;

Δεν ξέρω. Είχα πάντα μία μεγάλη αγάπη για τη Σκωτία συγκεκριμένα, δεν μπορώ να θυμηθώ, σπάω το κεφάλι μου πώς ξεκίνησε αυτή η εμμονή. Ίσως από κάποια ταινία, από κάποια σειρά; Δεν μπορώ να θυμηθώ. Θυμάμαι ότι έγραφα ποιήματα για τη Σκωτία πριν πάω. Οπότε όταν άρχισα να σκέφτομαι, τότε θα σου πω, το 2006 πήγα στη Σκωτία. Τότε ακόμα, πολύ εύκολα δεν έβγαινες στο εξωτερικό για μεταπτυχιακά και Erasmus και τέτοια, ήταν δύσκολα ακόμα τα πράγματα. Ίσα ίσα είχαμε e-mail δηλαδή, να φανταστείς. Όταν έγινα δεκτή λοιπόν, στο New College στη Θεολογική Σχολή του Εδιμβούργου, δεν το πίστευα. Δεν το πίστευα ότι είχα γίνει δεκτή. Έφυγα εν μέσω μιας δύσκολης κατάστασης οικογενειακής. Λέω: «Θα πάω κι ό,τι γίνει». [00:10:00]Όντως μετά οι συνθήκες με ανάγκασαν να επιστρέψω, μετά από ένα εξάμηνο, αλλά η διαμονή μου εκεί, πέραν του ότι με σκληραγώγησε, με δυνάμωσε σαν άτομο. Φαντάσου τώρα μόνη σε μια ξένη χώρα, όσο κι αν την αγαπούσα. Η πόλη αυτή του Εδιμβούργου σε στοιχειώνει. Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην πήγε και να μην έχει στοιχειωθεί. Τι εννοώ: είναι ένα συνεχές ταξίδι στον χρόνο. Μια χρονοπύλη. Ξυπνούσα κάθε πρωί να πάω στη σχολή. Είχε αυτήν την ομίχλη που κατέβαινε και απλωνόταν ανάμεσα στα κτίρια. Πολλές φορές συναντούσα στον δρόμο, περνούσα από τα Δικαστήρια θυμάμαι, και συναντούσα στον δρόμο δικαστικούς που ήταν ντυμένοι με την τήβεννο και τις περούκες τις άσπρες. Την πρώτη φορά που τους είδα νόμιζα ότι έκανα ταξίδι στον χρόνο. Δεν ήξερα ότι ντύνονται έτσι. Και μια φορά άκουσα στο πλακόστρωτο από πίσω μου ένα άλογο. Λέω: «Δεν είμαι καλά». Γύρισα και ήταν αστυνομικός, πάνω στο άλογο φυσικά. Τέλος πάντων, κάτι τέτοια πολύ ωραία περιστατικά. Είναι η πόλη της λογοτεχνίας. Εκεί γνώρισα τους εθνικούς συγγραφείς της Σκωτίας. Εκεί μελέτησα σοβαρά τος ξένους ποιητές, τους καταραμένους και λοιπά. Εκεί χώθηκα στα αραχνιασμένα εκεί τα παλαιοβιβλιοπωλεία και αγόραζα μανιωδώς βιβλία. Έψαχνα, έτσι, σπάνιες εκδόσεις. Πράγματα που άλλοι, ας πούμε, είχανε πουλήσει και δεν ήξεραν την αξία τους. Αγόραζα μανιωδώς παλιά βιβλία. Χώθηκα σε όλα τα στενάκια της πόλης. Έμαθα την ιστορία, τους θρύλους, την κελτική ιστορία και μυθολογία που πολύ αγάπησα, και παράδοση. Οπότε εκεί, ας πούμε ότι έχτισα έναν άλλον κόσμο, ο οποίος με βοήθησε και εμπλούτισε πάρα πολύ το φαντασιακό μου από εκεί και πέρα. Εκεί στο Εδιμβούργο είχε μέσα στην παλιά πόλη μια γειτονιά που τα κτίριά της ήταν πολύ διαφορετικά από το στυλ των άλλων κτιρίων. Η περιοχή λέγεται Ramsay Gardens. Είναι ακριβώς κάτω από το κάστρο. Όποιος έχει πάει, θα καταλάβει. Με βάση λοιπόν εκείνα τα σπίτια, που ήταν πολύ παράξενα και πολύ διαφορετικά από την υπόλοιπη πόλη, έγραψα την πρώτη μου πιο εκτενή νουβέλα. Εκεί πέρα. Με όλες τις ατέλειες και τα λάθη, δεν έχει εκδοθεί, ανέκδοτη είναι αλλά είναι στο κομμάτι κι αυτό της άσκησης, έτσι; Με βοήθησαν πολύ αυτά να γίνω καλύτερη. Εκεί λοιπόν έφτιαξα αυτήν τη νουβέλα, η οποία μετά, την κουβαλούσα, δηλαδή αυτόν τον κόσμο που έφτιαξα, μαγικού ρεαλισμού νουβέλα, την κουβαλάω μέχρι και σήμερα. Με στοιχειώνει αυτή η νουβέλα. Τέλος πάντων, γύρισα από εκεί, και οι εκδόσεις μετά ξεκίνησαν πολύ αργότερα. Δηλαδή γύρισα από τη Σκωτία, ξεκίνησα το μεταπτυχιακό μου εκ νέου εδώ, στη Θεολογική Σχολή, και στα τελειώματα του μεταπτυχιακού, εκεί έκανα και τα πρώτα μου εκδοτικά βήματα. Όταν δηλαδή, θα σου πω κι αυτό, όταν δηλαδή πάτησα στα πόδια μου και ψήθηκα μέσα από τις εργασίες του πανεπιστημίου. Δηλαδή το να κάτσεις να δομήσεις μια εργασία, με αρχή-μέση-τέλος, με ροή και λοιπά, σε βοηθάει πολύ και στη δομή των ιστοριών. Πειθαρχία. Η οργάνωση. Οπότε εκεί άρχισα να γράφω και τις πρώτες μου μελέτες, και έτσι ξεκίνησα και τα πρώτα εκδοτικά βήματα. Ήτανε ένα συνονθύλευμα όλου αυτού που σου είπα, του storytelling, του ταξιδιού και των σπουδών, του ακαδημαϊκού κομματιού δηλαδή, που βοήθησε όλο μαζί.

Θέλω να σε ρωτήσω για το Εδιμβούργο, για το μεταπτυχιακό, έτσι λίγο παραπάνω πράγματα να μάθω, γιατί ακούγονται πολύ ωραία. Να μου περιγράψεις μια βιβλιοθήκη... Πού σου άρεσε να γράφεις;

Πολλά πράγματα είχε το Εδιμβούργο. Πρώτα απ´ όλα εκεί, είχα πάει μια φορά σε ένα καφέ. Ένα ωραίο καφέ ήτανε, μικρούτσικο, cozy. Μπήκα μέσα, άρχισα να γράφω. Πήγα μετά και δεύτερη φορά. Έρχεται σε κάποια φάση ο κυριούλης που είχε το καφέ. Μου λέει: «Ξέρετε ποια καθόταν σ’ αυτό το τραπέζι;» Λέω: «Ποια;» «Μια διάσημη συγγραφέας». Λέω: «Ποια;» Μου λέει: «Η Rowling έγραψε εδώ, ξεκίνησε εδώ το Harry Potter», μου λέει. Και εγώ δεν ήξερα τότε. Μου λέει: «Θα πάτε και θα δείτε κιόλας από ποιο σχολείο εμπνεύστηκε το Hogwarts και όλα αυτά». Είχα πάει τότε, νομίζω «Saint George» λεγόταν αυτό το κολέγιο, το επισκέφτηκα και ήταν όντως δηλαδή, η κοπέλα προφανώς εμπνεύστηκε από αυτήν την πόλη και έφτιαξε όλο αυτό που έφτιαξε. Ένα αυτό το κομμάτι. Το άλλο ήταν ότι υπήρχε ένα πολύ όμορφο νεκροταφείο, το Greyfriars . Αυτό είναι μες στην πόλη. Έχει πολλά νεκροταφεία. Σε αυτό το νεκροταφείο λοιπόν, μην φανταστείτε σαν τα δικά μας, δεν θάβονται άλλο άνθρωποι εκεί, είναι παλιά αυτά τα [00:15:00]νεκροταφεία. Έχουνε συγγραφείς, έχουν στρατηγούς και λοιπά, οπότε τα έχουν έτσι πολύ όμορφα, κουρεμένο το γκαζόν, έχει παγκάκια, πουλάκια, έχει και εκκλησία στη μέση. Και πήγαινα εκεί και έγραφα. Είχε απόλυτη ησυχία. Μ’ άρεσε πάρα πολύ. Δεν ήμουνα μόνο εγώ τρελή, είχε κι άλλους ανθρώπους που πηγαίναν εκεί και ηρεμούσαν και έγραφαν. Και το άλλο το κομμάτι που αγαπούσα και μελετούσα, όσον αφορά τώρα πάνω στο μεταπτυχιακό και στις μελέτες, ήτανε η βιβλιοθήκη της σχολής. Εγώ σπούδαζα στο New College. Είναι, φανταστείτε, στο κεντρικό −είδατε πάλι για το Εδιμβούργο μιλάω, δεν γίνεται− ήτανε στα Princess Gardens μπροστά. Ένας παλιός καθεδρικός ναός που είχε γίνει πανεπιστήμιο τώρα αυτό, φαντάσου. Δηλαδή είχε δυο γοτθικούς πύργους, και μέσα η βιβλιοθήκη μας ήταν ο ναός ο παλιός, με τα βιτρό. Δηλαδή έμπαινες μέσα σε έναν ναό που πλέον ήταν βιβλιοθήκη. Γύρω σου εκεί είχε βιτρό και είχε τα κλασικά τα γραφειάκια με τις πράσινες τις λάμπες και, και, και, όλο αυτό, ας πούμε, το παραμύθι. Και εκεί μπορώ να πω ότι έκανα τα πρώτα μου βήματα στην έρευνα. Δηλαδή είχα έναν παρά πολύ καλό καθηγητή, τον David Reimer −είναι στο πανεπιστήμιο, το St Andrews τώρα Παλαιοδιαθηκολόγος−, που με βοήθησε πάρα πολύ στη δομή των εργασιών, εκεί είναι αρκετά οι άνθρωποι οργανωμένοι και λοιπά. Εκεί λοιπόν αυτός −άκου τώρα−, όταν συζητούσαμε για το ποιο θα είναι το θέμα της διπλωματικής μου, γιατί δεν φανταζόμουν ότι θα φύγω, ας πούμε, τόσο σύντομα, μου είχε προτείνει να ασχοληθώ με το... Πώς να το πω με απλά λόγια τώρα αυτό; Λοιπόν, μου είχε προτείνει να ασχοληθώ με τη μάχη του θεού με το χάος. Αυτή είναι μια πολύ αρχαία ιστορία στη μυθολογία της Μεσοποταμίας, που έχει να κάνει με το πώς αρχέγονες σκοτεινές θεότητες των υδάτων απειλούν την τάξη του κόσμου. Στην ουσία είναι ο ίδιος ο θάνατος, έτσι; Αυτό που απειλεί τον κόσμο. Συμβολικά. Και πώς οι θεοί της Μεσοποταμίας μάχονται αυτές τις οντότητες τις σκοτεινές, οι οποίες συνήθως είναι με τη μορφή ερπετού ή δράκου. Λοιπόν και μου είχε δώσει τότε ένα βιβλίο για να του κάνω review, γιατί μαθαίναμε να κάνουμε reviews σε επιστημονικά βιβλία, το Slaying the Dragon του Bernard Batto. Ερωτεύτηκα εγώ με αυτό το βιβλίο, μιλάμε κόλλησα, και μετά έκανα την εργασία και του το έδωσα πίσω. Μ’ αυτά και μ’ εκείνα, μη σ’ τα πολυλογώ, γυρνάω Ελλάδα. Εγώ όμως τότε ήθελα να κάνω τη διπλωματική μου στο «δέντρο», στο «ιερό δέντρο». Δηλαδή θυμάμαι ότι το πρώτο έτος στη σχολή τη Θεολογική στη Θεσσαλονίκη, όταν ήρθα πρώτη φορά σε επαφή με το μάθημα της Παλαιάς Διαθήκης, «Εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη», και είδα σε λεπτομέρεια... Δεν είχα πολύ στενή σχέση με το βιβλικό κείμενο, έτσι; Σαν παιδί, στην οικογένεια και λοιπά, οπότε στη σχολή ήρθα σε επαφή βαθύτερη με το βιβλικό κείμενο. Όταν διάβασα τη διήγηση του Κήπου της Εδέμ, τη γνωρίζουμε, ο Αδάμ και η Εύα που φάγαν από το δέντρο τον απαγορευμένο καρπό, γιατί τους παρέσυρε ο Όφις και εξέπεσε η ανθρωπότητα, έχουμε την Πτώση του ανθρώπου μετά. Εκεί λοιπόν με τράβηξε, και δεν ήξερα ότι εκτός από το δέντρο της γνώσης, του καλού και του κακού, υπήρχε κι ένα άλλο δέντρο. Το δέντρο της ζωής. Στον Παράδεισο υπήρχαν δύο δέντρα. Όπως πολύς κόσμος δεν το γνωρίζει, τότε δεν το γνώριζα ούτε εγώ. Άρχισα λοιπόν, θυμάμαι από το πρώτο έτος, να ψάχνω τι είναι αυτό το δέντρο! Και μέσα από, έτσι, και την βοήθεια των καθηγητών και έπαιρνα βιβλία και διάβαζα και ήξερα φτάνοντας στο τέταρτο έτος ότι θέλω να κάνω μεταπτυχιακό και ότι θέλω να ασχοληθώ περαιτέρω, να κάνω μια εργασία, πάνω στο ποιοι είναι οι πρόγονοι, αν θέλεις, οι μυθολογικοί, των δέντρων αυτών. Των παράξενων αυτών δέντρων στον Κήπο της Εδέμ. Οπότε είχα το μυαλό μου εκεί. Μου πρότεινε ο καθηγητής, ο ξένος, Καναδός ήταν κιόλας, το θέμα με το χάος αλλά εγώ, το μυαλό μου ήτανε στο δέντρο. Γυρνώντας λοιπόν στην Ελλάδα, έγινα δεκτή στο μεταπτυχιακό του κυρίου Μιλτιάδη Κωνσταντίνου που είναι ομότιμος καθηγητής Παλαιάς Διαθήκης τώρα, εξαιρετικός, είναι ο δάσκαλός μου μέχρι σήμερα, από τότε. Ο οποίος συζητήσαμε και καταλήξαμε στο δέντρο και έκανα το μεταπτυχιακό μου, λοιπόν, σε αυτό το κομμάτι, που δεν ήταν μόνο το μεταπτυχιακό μου, είναι δουλειά ζωής, είναι η αγάπη μου η μεγάλη. Καταλαβαίνεις ότι αγαπάω τα δέντρα από όλο αυτό που έζησα μικρή, οπότε έχω αφιερώσει, από το 2007 που ξεκίνησα το μεταπτυχιακό, μεγάλο κομμάτι της έρευνάς μου, και τη συνέχισα και στο λογοτεχνικό κομμάτι, πάνω στα δέντρα. [00:20:00]Το ιερό δέντρο λοιπόν εκδόθηκε και σε βιβλίο, το ‘13 και τώρα έχει αλλάξει και εκδοτικό, είμαστε στην τρίτη έκδοση του βιβλίου μετά από τόσα χρόνια αγαπιέται, στις εκδόσεις Αρμός είμαι τώρα. Το ιερό δέντρο, στο πολιτισμικό περιβάλλον της Βίβλου και στο αρχαίο Ισραήλ. Λοιπόν πέρα από αυτό, το δέντρο το έχω μελετήσει και στο κομμάτι το λογοτεχνικό, στη λογοτεχνία του Φανταστικού. Κυρίως όσον αφορά το έργο του καθηγητή Tolkien, Άρχοντας των Δαχτυλιδιών κοινώς, τον ξέρουν όλοι. Και τέλος πάντων, το έχω προχωρήσει πάρα πολύ. Είναι κομμάτι δηλαδή της ζωής μου πολύ αγαπημένο και είναι αυτό που με χαρακτηρίζει γενικότερα. Το κομμάτι του δράκου και του χάους επέστρεψε, και πώς επέστρεψε! Ο καθηγητής μου, ο κύριος Κωνσταντίνου, όταν ξεκινούσαμε μαζί το διδακτορικό μού πρότεινε το ίδιο θέμα χωρίς να ξέρει τίποτα! Απίστευτο;

Ναι.

Ναι. Μου λέει: «Κοίταξε, έκανες για τα δέντρα, κοντά στο δέντρο είναι το ερπετό», Υπάρχουν κάποιες σφραγίδες της αρχαίας Μεσοποταμίας, κυλινδρικοί σφραγιδόλιθοι, που απεικονίζουν το κοσμοείδωλο, και μου πρότεινε να κάνω μια έρευνα γύρω από το ερπετό στα κοσμοείδωλα της αρχαίας Μεσοποταμίας, ποιος είναι ο ρόλος του εκεί. Και έτσι έγινε ένας μεγάλος κύκλος. Και κατέληξα πάλι εκεί.

Πώς σου φάνηκε−

Και εκείνο το βιβλίο που μου είχε δώσει ο καθηγητής, που το έκανα review στη Σκωτία, το έψαχνα, δεν το έβρισκα, το παρήγγειλα λόγω του διδακτορικού από την Amazon. Όταν ήρθε, έκλαιγα εκείνη τη μέρα. Λέω: «Κοίταξε πώς τα φέρνει η ζωή!» Και το είχα οδηγό, ας πούμε, αυτό το βιβλίο στο διδακτορικό μου. Ναι. Είναι φανταστικό, όταν είναι να γίνει κάτι, γίνεται! Μπορεί όχι τώρα και αύριο, μεθαύριο ή σε λίγα χρόνια.

Οπότε τώρα στο διδακτορικό σου μελετάς αυτό το θέμα;

Στο διδακτορικό έχω εξαντλήσει το θέμα των φιδιών, των ερπετών, των δράκων. Ό,τι έχει αντιπροσωπεύσει το φίδι από το 8.000 π.Χ. ας πούμε, μέχρι τους βιβλικούς χρόνους, μέχρι την Αποκάλυψη, ας πούμε, του Ιωάννη, το πιάνω μυθολογικά. Πάρα πολλά πράγματα τώρα, είναι μεγάλη ιστορία το ερπετό. Ας πούμε ότι στη Μεσοποταμία συμβόλιζε το χάος του κόσμου. Και ο θεός που σκότωνε το εκάστοτε ερπετό του χάους −μπορεί να ακούγονται λίγο κινεζικά όλα αυτά που λέω−, κάθε πόλη στη Μεσοποταμία είχε τον θεό της. Κι αυτός ο θεός ταυτιζόταν με τον βασιλιά της πόλης. Ο βασιλιάς θεωρούνταν ότι ήταν ο ενδιάμεσος μεταξύ του θεϊκού πεδίου και του ανθρώπινου. Οπότε ήτανε ο εκπρόσωπος του θεού αυτού στην εκάστοτε πόλη. Γι’ αυτό βλέπουμε, στην εικονογραφία πολλές φορές απεικονίζεται ο βασιλιάς, να πατάει πάνω σε έναν δράκο. Ή σε ένα φίδι. Ότι έχει νικήσει το χάος ή τον προηγούμενο βασιλιά ή τον εχθρό ή την προηγούμενη θρησκεία. Έχει δηλαδή αντιπροσωπεύσει τέτοια πράγματα το ερπετό. Τώρα το πώς κατέληξε στη Βίβλο και πώς μία σκιά αυτών των αρχαίων ερπετών βρίσκουμε στον Όφι του Κήπου της Εδέμ είναι μεγάλη ιστορία. Θα περιμένετε να εκδοθεί η μελέτη για να τα μάθετε. Δεν θα τα πούμε τώρα.

Εννοείται. Ωραία. Να σε πάω τώρα στο ‘13 που είπες ότι ξεκίνησες τις πρώτες σου εκδόσεις.

Έτσι. Πώς ξεκίνησα ε;

Και ποιες ήτανε! Και τίτλους, βιβλία.

Λοιπόν. Με βοήθησε πάρα πολύ η τριβή μου με τα συνέδρια. Τα θεολογικά, τα... οτιδήποτε συνέδριο πήγαινα, μιλούσα ή παρακολουθούσα. Το πρώτο έναυσμα να ξεκινήσω να μπω στα εκδοτικά ήταν μια ομιλία που είχα κάνει στο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης. Ήτανε τότε ένα συνέδριο −με πας πολύ πίσω− ήτανε ένα συνέδριο τότε που λεγότανε, νομίζω, «Στοχασμός στον θάνατο». Τέλος πάντων ήταν ένα διεπιστημονικό συνέδριο. Φοιτητές και καθηγητές από διάφορα τμήματα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου είχανε κληθεί για να μιλήσουν για το θέμα του θανάτου, ο καθένας από τη δικιά του επιστημονική σκοπιά. Εγώ τότε ασχολιόμουνα πολύ με την κελτική μυθολογία και παράδοση, φρέσκια και από Σκωτία και λοιπά, και είχα αρχίσει να μελετάω −παράλληλα με το δέντρο αυτά, έτσι;− τις [00:25:00]ταφικές πρακτικές των Κελτών. Γιατί έτσι! Δεν θυμάμαι γιατί. Οπότε ήταν κάτι διαφορετικό που κανείς άλλος δεν το είχε καλύψει. Υπαγόταν στο κομμάτι της θρησκειολογίας, ο τομέας μου είναι Βιβλική Γραμματεία και Θρησκειολογία στο πανεπιστήμιο. Οπότε με κάλεσαν να μιλήσω για τον θάνατο στην κέλτικη παράδοση που ήτανε κάτι πολύ... Η οπτική των Κελτών για το θάνατο είναι παρά πολύ φωτεινή και ευχάριστη. Ήτανε ένα πολύ ωραίο, πολύ διαφορετικό. Έκανα την ομιλία και έπειτα μέσω κάποιας γνωριμίας μού προτάθηκε να βγάλω ένα βιβλίο, στην ουσία αυτήν την ομιλία εμπλουτισμένη σε μια μικρή μελέτη. Αυτό πήγε καλά. Και έπειτα το ένα έφερε το άλλο. Ήρθε το μεταπτυχιακό, τελείωσα το μεταπτυχιακό. Βγήκε σε μελέτη Το ιερό δέντρο. Ξεκίνησα με μελέτες δηλαδή, όπως κατάλαβες. Τότε παράλληλα άρχισα να στήνω και το εργαστήρι. Το ‘14 άρχισα να στήνω το εργαστήρι συγγραφής Imaginarium.  Οπότε ασχολήθηκα περισσότερο και με τη λογοτεχνία. Μετά έβγαλα το πρώτο λογοτεχνικό, τα Χρόνειρα, παράξενες αφηγήσεις. Διηγήματα και ποιήματα απ’ τις εκδόσεις Πηγή. Το Ιερό Δέντρο, εκδόσεις Δαιδάλεος. Συνεργάστηκα με τις εκδόσεις iWrite που συνεργάζομαι μέχρι σήμερα στις εκδόσεις των βιβλίων των μαθητών μου από το Imaginarium. Γιατί κάθε χρόνο βγάζουμε ένα βιβλίο με διηγήματα που δείχνουμε τη δουλειά των παιδιών. Και από εκεί και πέρα έγινε επανέκδοση του Ιερού δέντρου. Πήγε πολύ καλά. Μετά ακολούθησε μια συλλογή ποίησης που συμμετείχα. Το Δέντρα και δάση της Μέσης-Γης. Αυτό τι είναι; Αυτό είναι μία συγκριτική μελέτη θα έλεγα, συνδυαστική μελέτη με μυθολογία και λογοτεχνία για το πώς ενδεχομένως ο Tolkien έχει εμπνευστεί από μυθολογίες της αρχαίας Μεσοποταμίας για να γράψει, για να δώσει μέσα στη Μέση-Γη τα δέντρα και τα δάση. Έχει φτιάξει έναν κόσμο ο Tolkien, έτσι; Για όσους δεν ξέρουν. Τέλος πάντων πρόκειται για μυθοπλασία με κοσμοπλασία. Η Μέση-Γη λοιπόν είναι ένας τόπος που έχει πάρα πολλά στοιχεία βιβλικά, γιατί ήτανε μελετητής της Βίβλου ο Tolkien και μεταφραστής της Παλαιάς Διαθήκης και μέσα κανείς μπορεί να βρει παράλληλα και ομοιότητες με τη Βίβλο, με τον Κήπο της Εδέμ, με τη διήγηση της Δημιουργίας. Αλλά και διάφορες, να το πούμε, παραδόσεις σχετικά με τα δέντρα και τα δάση που βρίσκει κανείς στην αρχαία Μεσοποταμία και Αίγυπτο. Οπότε έκανε ένα link. Γιατί ξέρετε, η Βίβλος είναι φορέας όλων αυτών των παραδόσεων της αρχαίας Εγγύς Ανατολής, κι όταν κανείς αντλεί από τη Βίβλο, που πολλοί συγγραφείς της λογοτεχνίας του Φανταστικού και όχι μόνο, έχουνε αντλήσει από τη Βίβλο, αυτόματα οι επιρροές είναι μεσοποτάμιες, ας πούμε. Ή μεσοποταμιακές, όπως θέλεις πες. Οπότε, με αυτό έχει να κάνει αυτή η μελέτη. Λέγεται Δέντρα και Δάση της Μέσης-Γης. Μυθολογία, συμβολισμός, αναφορικότητα. Τον πρόλογο γράφει ο βιογράφος του Tolkien. Αυτό ήτανε το φοβερό! Έψαχνα εγώ κάποιον να μου γράψει έναν πρόλογο. Τέλος πάντων είχα στείλει κάποια mail, κάποιες επιστολές σε κάποιους ακαδημαϊκούς Έλληνες που είναι στο εξωτερικό. Βέβαια δεν έπαιρνα απαντήσεις. Και λέω θα τολμήσω! Γενικά όποτε τολμάω στη ζωή μου, νικάω. Και έστειλα ένα μήνυμα, στο Facebook. Πρόσεξε τώρα, στον βιογράφο του Tolkien, τόσο απλός άνθρωπος. Πέραν του ότι μου απάντησε σε πέντε λεπτά και ενθουσιάστηκε με την ιδέα, μου ζήτησε μια σύνοψη στα αγγλικά του βιβλίου, τα κεφάλαια και λοιπά, και μου έγραψε έναν τιμητικό πρόλογο στο βιβλίο. Και μετά από λίγο καιρό πήγα και στην Οξφόρδη, εκεί μένει. Ο Colin Duriez είναι. Ένας υπέροχος άνθρωπος. Και πήγα στην Οξφόρδη, τον συνάντησα, με περπάτησε στα χνάρια του καθηγητή. Φάγαμε εκεί που έτρωγε, με πήγε στο σπίτι του, στο πρώτο κολέγιο που δίδαξε. Ήτανε αυτή η εμπειρία για μένα... Το θυμάμαι σαν όνειρο! Δεν πιστεύω ότι το έχω ζήσει πραγματικά να ξέρεις. Καμία φορά ζεις κάτι τόσο ωραίο και το θυμάσαι σαν κάτι που είναι εξωπραγματικό. Αυτή είναι η ιστορία του Δέντρα και Δάση του καλού μου παππούλη, που τον λέω εγώ έτσι. Του Tolkien. Πραγματικά τον αισθάνομαι σαν παππού μου. Κάθε φορά που διαβάζω τα βιβλία του, μου λέει και κάτι άλλο. Μου μιλάει. Οι συγγραφείς οι μεγάλοι, ξέρετε, σου μιλάνε μέσα από τα βιβλία κάθε φορά. Σε συμβουλεύουν. Έχω δηλαδή, τους έχω καθοδηγητές, με έχουν συμβουλεύσει πολλές φορές οι μεγάλοι συγγραφείς μέσα από τα βιβλία τους. Έχω λύσει προβλήματα της ζωής μου μέσα από τα βιβλία.

Πώς ήτανε με τον κύριο Duriez;

Πώς να ήτανε! Με υποδέχτηκε στον σταθμό των τρένων γιατί πήγα από Λονδίνο και δεν πίστευα ότι τον βλέπω. Δεν πίστευα στα μάτια μου. Πάρα πολύ απλός, πάρα πολύ. Ψέματα, δεν με [00:30:00]υποδέχτηκε στο σταθμό των τρένων! Με πήγε στο σταθμό των τρένων για να φύγω. Δώσαμε ραντεβού στο «Blackwell’s», που είναι το πιο διάσημο ας πούμε βιβλιοπωλείο της Οξφόρδης, είναι αλυσίδα το «Blackwell’s». Και μου λέει: «Θα είμαι στο καφέ του “Blackwell’s”». «Πωπω -λέω- στο καφέ…» Μπαίνω στο «Blackwell’s». Πρώτο σοκ, ότι είμαι στο «Blackwell’s» της Οξφόρδης. Βλέπω, έχει κι ένα ράφι μόνο Tolkien. Ανεβαίνω τις σκαλίτσες στο καφέ, να σου ο Colin. Πολύ γλυκός, πολύ απλός, πολύ ενθουσιώδης. Κατευθείαν να πιούμε καφέ να μιλήσουμε, πού θα πάμε μετά, ξέρεις, είναι και οργανωτικοί οι ξένοι πολύ. «Θα σε πάω εδώ, θα σε πάω εκεί». Και έτσι κάναμε μία πολύ ωραία βόλτα. Πήγαμε φάγαμε σε μία παμπ που συνήθιζε να τρώει και με τους «Inklings», μία ομάδα που είχε ο Tolkien με συγγραφείς. Ο κολλητός του ήταν ο Lewis που έγραψε τη Narnia έτσι; Μας είπε εκεί διάφορες ιστορίες. Και καθίσαμε στο τραπέζι που έτρωγε, λέει, με την οικογένεια τις Κυριακές! Πολύ συγκινητικό. Έκλαιγα φυσικά όλη την ώρα. Μη νομίζεις. Μετά με πήγε στο σπίτι, στο πρώτο σπίτι εκεί στην Οξφόρδη που είχε με την οικογένεια, στο πρώτο κολέγιο. Είχε ένα δαιμονισμένο άνεμο εκείνη τη μέρα στην Οξφόρδη! Δεν μπορούσαμε να μιλήσουμε μεταξύ μας έξω. Και αναγκαζόμασταν και μπαίναμε από μαγαζί σε μαγαζί για να πούμε πέντε κουβέντες. Μια, μισή μέρα, ας πούμε, κάθισα, που πέρασε πάρα πολύ γρήγορα και έφυγα μετά με το τρένο. Και δεν κατάλαβα τι έγινε. Δηλαδή το σκεφτόμουν μετά και έλεγα: «Συνέβη στ´ αλήθεια;» Έχω τις φωτογραφίες να πιστοποιούν ότι συνέβη στ’ αλήθεια. Θέλω να ξαναπάω φυσικά οπωσδήποτε.

Έχετε κρατήσει επαφή;

Βέβαια, βέβαια! Ανταλλάσσουμε άρθρα. Ξέρεις, «Δες αυτό, διάβασε αυτό». Ασχολείται και αυτός με τα θεολογικά λιγάκι. Είναι βιογράφος γενικά και άλλων συγγραφέων. Και συγγραφέας από μόνος του. Και είμαστε σε συνεχή επικοινωνία και συνεργασία με τον Colin. Έχουμε στα σκαριά και μία −κάποια στιγμή δηλαδή, όχι στα σκαριά, θα ήθελα−, μου πρότεινε και αυτός ότι αυτή η μελέτη καλό είναι να βγει και στα αγγλικά. Γιατί υπάρχει όσο να ´ναι μεγαλύτερο κοινό έξω, έτσι; Σ’ αυτά τα θέματα στον Tolkien. Και προθυμοποιήθηκε να γράψει κι ένα κεφάλαιο, δηλαδή να το κάνουμε έτσι πιο συνεργατικό το βιβλίο, γεροί να είμαστε.

Τι ωραία!

Ναι. Πολύ ωραία αυτά. Χρόνο να έχουμε, γεροί να είμαστε.

Ξέρεις τι θέλω να σε ρωτήσω, Ευλαμπία μου; Πώς αισθάνθηκες όταν πήρες το πρώτο σου βιβλίο που είχε εκδοθεί;

Πάλι δεν το πίστευα! Πώς αισθάνεσαι, θα σου πω. Αναλόγως πόσο έχεις κοπιάσει −που κανονικά πρέπει να κοπιάσεις πολύ για ένα βιβλίο, να το γράψεις, να το ξαναγράψεις, να το διορθώσεις και όλα αυτά−, έχεις και μεγαλύτερη χαρά! Δεν είναι η στιγμή μόνο όταν το παίρνεις στα χέρια σου. Η πιο μεγάλη στιγμή για έναν συγγραφέα είναι όταν θα το δεις στο ράφι του βιβλιοπωλείου. Δηλαδή, καλά δεν θα επεκταθούμε τώρα στα... Δεν θα επεκταθούμε τώρα στα εκδοτικά, στις λεπτομέρειες, αλλά είναι πολύ σημαντικό για έναν συγγραφέα να μην εκδοθεί ένα βιβλίο που θα μείνει στην αποθήκη, που θα το παραγγέλνει κάποιος με το τηλέφωνο από τον εκδοτικό. Είναι πολύ σημαντικό για έναν συγγραφέα να είναι σε έναν εκδοτικό οίκο, ο οποίος θα έχει διανομή, που λέμε, και θα στείλει τα βιβλία του στα βιβλιοπωλεία και θα υπάρχει στο βιβλιοπωλείο στο ράφι. Γιατί εντάξει, θα το πάρει η μαμά μου, θα το πάρει ο άντρας μου, θα πάρει η φίλη μου, θα με πούνε: «Πολύ ωραίο, μπράβο!» Αλλά η ουσιαστική ανταμοιβή ενός συγγραφέα είναι να το πάρει ο ξένος από το ράφι του βιβλιοπωλείου! Και η μεγαλύτερη στιγμή όταν αυτός ο ξένος, ο κάποιος, θα τον βρει και θα του πει τη γνώμη του για το βιβλίο! Αυτό είναι, γιατί ο συγγραφέας θέλει να μοιραστεί. Θέλει αυτό που θα γράψει να μείνει στον κόσμο, θέλει να αφήσει ένα κομμάτι του. Κι αν αυτό δεν μοιραστεί που έχει γράψει, τότε δεν υπάρχει σκοπός, έχει ακυρωθεί το βιβλίο. Πρέπει να μπει στα σπίτια, στα κομοδίνα, στις τσάντες, να τσαλακωθεί, να τσακιστεί, να δανειστεί. Πρέπει να γίνει αυτό. Οπότε θα σου έλεγα ότι η πιο δυνατή στιγμή ήτανε για μένα όταν είδα το βιβλίο μου στο ράφι! Και ήξερα ότι από εδώ όποιος περάσει θα το δει. Αυτό.

Ναι. Και στο εργαστήρι Δημιουργικής Γραφής διδάσκεις σε ανθρώπους που δεν έχουνε γνώση.

Κοίταξε, το εργαστήρι είναι ανοιχτό για όλους. Έχω μαθητές, πρώτα απ´ όλα το 2014, έχουνε περάσει πάνω από τετρακόσιοι άνθρωποι από το εργαστήρι, πρέπει να σου πω. Έχουμε ένα μεγάλο δίκτυο αποφοίτων με ό,τι κι αν συνεπάγεται αυτό. Δηλαδή στηρίζουμε ο ένας τον άλλον, στις εκδόσεις, παρουσιάσεις μας. Χαίρομαι πολύ που υπάρχει αυτό το λεγόμενο, η σχολή Imaginarium. Δηλαδή λέει ο άλλος: «Εγώ βγήκα από το Imaginarium». Προσπαθώ πρώτα απ´ όλα να είμαι [00:35:00]ηθική και ειλικρινής με τους μαθητές μου. Να μην υπόσχομαι: «Έλα να σου μάθω να γράφεις το best seller». Γράφουμε βιωματικά, γράφουμε με ειλικρίνεια. Σέβομαι την προσωπικότητα του κάθε μαθητή που έρχεται. Μιλάμε για ενήλικες, έτσι; Δεν έχω παιδιά στο Imaginarium. Δεν θέλω να βγαίνουνε κόπιες από το εργαστήρι, ότι «Θα γράφεις έτσι, θα γράφεις έτσι». Δουλεύω εξατομικευμένα με κάθε πρόσωπο. Προσπαθώ να πολλαπλασιάζω τα καλά τους στοιχεία στη γραφή, όταν τους διορθώνω δηλαδή τα κείμενα και τους δίνω τις συμβουλές μου. Και να παλεύουμε μαζί για τις αδυναμίες, να ελαχιστοποιούμε τις αδυναμίες. Και προσπαθώ να εντοπίζω την προσωπικότητα τη συγγραφική του καθενός και να την αφήνουμε να ανθήσει. Γιατί χρειαζόμαστε διαφορετικές φωνές, χρειαζόμαστε συνειδητούς λογοτέχνες, χρειαζόμαστε εκεί έξω τα ράφια να είναι γεμάτα με αξιόλογα βιβλία. Με βιβλία που, τέλος πάντων, ο συγγραφέας θα σκεφτεί, ότι «Ρε παιδί μου, ας προσέξω λίγο παραπάνω αυτό που θα γράψω, ας σεβαστώ λίγο παραπάνω αυτόν που θα πάρει το βιβλίο μου, τον αναγνώστη μου και τον εαυτό μου». Αυτό. Ενήλικες λοιπόν, κάθε λογής. Δηλαδή μπορεί να έχω μαθητές που έχουν εκδώσει ήδη βιβλία! Και έχουνε εντοπίσει ότι κάτι δεν πάει καλά. Και έρχονται να βελτιωθούν. Αυτοί με τιμούνε περισσότερο από όλους. Γιατί δεν το κάνει αυτό όποιος κι όποιος. Θα πρέπει δηλαδή το άτομο που το κάνει αυτό να είναι πάρα πολύ ώριμο και συνειδητοποιημένο. Και πολλές φορές αυτοί έχουνε βγάλει και περισσότερα βιβλία από μένα. Και έρχονται σε μένα. Κάτι βρίσκουν. Άλλος έρχεται για την ψυχοθεραπεία του, ας πούμε, σου λέει: «Εγώ έγραφα μόνο ημερολόγιο, δεν έχω δοκιμάσει». Βέβαια πολλές φορές έχω δει άτομα που δεν γράφανε να ανεβαίνουνε πάρα πολύ ψηλά και άλλοι που γράφουν, γράφουν, γράφουν, δεν πιστεύουν τόσο στον εαυτό τους και μένουνε λίγο στάσιμοι. Μετά μπορεί να έχω αρθρογράφους που θέλουν να βελτιώσουν τη γραφή τους ή φιλολόγους ή παιδιά που έρχονται και πολλές φορές έρχονται, τους προετοιμάζω και δίνουν για το μεταπτυχιακό Δημιουργικής Γραφής στο Δυτικής Μακεδονίας. Πάρα πολλές περιπτώσεις. Η αλήθεια είναι ότι επειδή κάνω πολύ μικρά τμήματα για να μπορώ να διαχειρίζομαι ουσιαστικά τους μαθητές και να έχουν όλοι το χρόνο τους μαζί μου, καμιά φορά δεν δέχομαι όλους τους αιτούντες. Κοιτάω περισσότερο το πόσο συνειδητοποιημένος είναι κάποιος δηλαδή, οκέι είσαι αυτό που είσαι, δεν με ενδιαφέρει σε τι επίπεδο είσαι. Τι θέλεις να κάνεις; Γιατί ήρθες; Δηλαδή για μένα ο σκοπός παίζει μεγάλο ρόλο ως κίνητρο κάποιου να δεσμευτεί σε ένα εξάμηνο ή εννιάμηνο πρόγραμμα, που είναι με το προχωρημένο μαζί. Δεν είναι εύκολο να δεσμευτείς εννιά μήνες, να έχεις εργασίες, έτσι; Εκτός, μες στη δουλειά σου, μες στην τρέλα σου τέλος πάντων. Θα πρέπει να έχεις ένα πολύ ξεκάθαρο σκοπό για να το κάνεις. Κι αυτοί είναι οι μαθητές που διαλέγω. Κυρίως.

Και κρατάει μέχρι σήμερα.

Ναι, είμαστε, τώρα στον όγδοο χρόνο μπήκαμε.

Πού σε βρίσκουν στη Θεσσαλονίκη;

Στη Θεσσαλονίκη, στα social παντού. «Eργαστήρι συγγραφής Imaginarium», «evlabiatsireli.com», το site, όποιος θέλει εννοείται με βρίσκει, συζητάμε. Ξεκινάν τον Ιούνιο οι εγγραφές για τον καινούριο κύκλο. Δηλαδή κάθε Ιούνιο ξεκινάν οι εγγραφές για τον Σεπτέμβρη και μέσα στη χρονιά ανακοινώνω και κάποια εξτρά σεμινάρια σε κάποιες ενότητες που πρέπει να δουλευτούν περισσότερο, όπως το παραμύθι ας πούμε, που είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση το παιδικό βιβλίο! Σε αντίθεση με τη γνώμη των πολλών ότι «Έλα, μωρέ, θα γράψω ένα παραμυθάκι». Είναι το πιο δύσκολο είδος, το έχω τελευταίο. Τελευταία ενότητα στο εργαστήρι. Ποίηση, που είναι επίσης ένα πάρα πολύ απαιτητικό είδος και απαιτεί και γνώση και τεχνική και αντίληψη και πολλά. Κάποια σεμινάρια Επιμέλειας Κειμένου που είναι πάρα πολύ σημαντικό σε τι κατάσταση είναι το κείμενό μας, αυτό που παραδίδουμε. Ξέρω γραμματική, συντακτικό, πώς έχω δομήσει τον διάλογό μου, όλα αυτά. Κι άλλα πολλά έτσι εξτρά σεμινάρια για όποιον είτε θέλει να ενισχύσει το βασικό πρόγραμμα, είτε θέλει να ‘ρθει να γνωρίσει λίγο το Imaginarium ξώφαλτσα και να δει άμα του κάνει για να ‘ρθει στο ολοκληρωμένο πρόγραμμα. Κάπως έτσι. Είναι το έργο ζωής μου και δεν θα πω ότι είμαι περήφανη, θα πω ότι είμαι πάρα πολύ γεμάτη. Είμαι ευτυχισμένη! Όταν διδάσκω στο Imaginarium, είμαι ευτυχισμένη.

Τι ωραίο αυτό!

Είναι οικογένεια. Η οικογένειά μου.

Και για πες μου για το «Fantasticon» και το «Fantasmagoria», δηλαδή έχεις κάνει πάρα πολλά πράγματα.

Εντάξει, αυτά είναι πολύ ωραίες διοργανώσεις που ενίσχυσαν πολύ την κοινότητα του Φανταστικού στην Ελλάδα. Το «Fantasmagoria» ήταν ένα φεστιβάλ που είχα εγώ έτσι ένα όραμα  να γίνει στη Θεσσαλονίκη. Ένα φεστιβάλ του Φανταστικού. Ενώσαμε τις δυνάμεις μας με άλλους τρεις συγγραφείς νέους της πόλης. Στήριξε το iWrite, οι εκδόσεις και [00:40:00]συνεργάστηκα με το... Μας βοήθησαν πολύ από το Δημαρχείο Θεσσαλονίκης, υπό την αιγίδα του Δήμου και έτσι ξεκινήσαμε ένα φεστιβάλ Φανταστικού. Με ομιλίες για το Φανταστικό, με βιβλία, με οτιδήποτε πάνω στην τέχνη του Φανταστικού. Πότε το ξεκινήσαμε αυτό; Ή το ‘16, ή το ‘17, δεν θυμάμαι. Δύο χρονιές ενεπλάκησα, ενεργά ας πούμε, ως οργανωτική επιτροπή. Μετά μπήκα στην εκπαίδευση και δεν μπορούσα να ανταπεξέλθω, οπότε έκανα λίγο στην άκρη. Συνέχισαν τα άλλα παιδιά. Τώρα έχει αλλάξει σκυτάλη. Δεν ξέρω σε τι φάση είναι τώρα αυτήν τη στιγμή το φεστιβάλ, να σου πω την αλήθεια. Αλλά σημασία έχει ότι έγινε μία νέα αρχή, γιατί όταν ξεκίνησα να μιλάω για τη λογοτεχνία του Φανταστικού στη Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα −γιατί κατέβαινα ως καλεσμένη στο συνέδριο του «Fantasticon» που είναι το αντίστοιχο της Αθήνας, άντε πες στην Αθήνα είχε μια πιο ενεργή κοινότητα, πιο παλιά, στη Θεσσαλονίκη μιλούσες για τη λογοτεχνία του Φανταστικού και σε κοιτούσαν σαν εξωγήινο−, δεν ήξερε ο κόσμος τι είναι. Το είχαν για παραλογοτεχνία και λοιπά. Εντάξει έχει πολλά χαμηλής ποιότητας βιβλία σε αυτό το κομμάτι, δεν μπορώ να πω. Αλλά έχει και πολύ αξιόλογα πράματα. Δηλαδή κλασικά βιβλία σήμερα, ο Δράκουλας, Frankenstein, και Oscar Wilde, Dorian Gray, κι αυτά, είναι λογοτεχνία του Φανταστικού. Δηλαδή αυτό είναι. Μαγικός ρεαλισμός ξέρω ‘γω, Kafka. Κάτω, οι Νοτιοαμερικανοί, ας πούμε, Aliente, Zafόn, όλοι αυτοί. Τέλος πάντων. Όταν άρχισα να κάνω ομιλίες στην Κεντρική Δημοτική Βιβλιοθήκη και μάλιστα ο Κωνσταντίνος ο Βόγδανος, υπεύθυνος των εκδηλώσεων της κεντρικής δημοτικής βιβλιοθήκης τότε αγαπούσε, αγαπάει ο ίδιος πολύ τη λογοτεχνία του Φανταστικού, μου πρότεινε να αναλάβω τη Λέσχη Φαντασίας. Δηλαδή η πρώτη Λέσχη Φαντασίας επίσημη στον Δήμο ήτανε ένα μεγάλο βήμα για το είδος και για την αποδοχή του από τον κόσμο. Έτσι με τον Κωνσταντίνο μετά οργανώσαμε ανοιχτές ομιλίες στην αίθουσα «Ντίνος Χριστιανόπουλος», να ζούμε να τον θυμόμαστε. Εκεί ήρθε κόσμος που δεν ήξεραν ούτε τι είναι λογοτεχνία του Φανταστικού −έκανα και μία ομιλία για τον Tolkien−, ούτε τι είναι ο Tolkien. Κοίταξαν πρώτη φορά. Όλων των ηλικιών άνθρωποι. Αυτό ήταν πάρα πολύ σημαντικό. Θέλω να σου πω ότι εκείνα τα χρόνια, δηλαδή ‘16 με ’18, γίναν μεγάλα βήματα στη Θεσσαλονίκη σε αυτό το κομμάτι. Και άρχισε να κινείται, σίγουρα και η κοινότητα του Imaginarium έπαιξε ρόλο, γιατί φαντάσου τώρα ένα δίκτυο που κάλεσε κι άλλο κόσμο αυτό το δίκτυο. Αναγνώστες πολλοί της λογοτεχνίας του Φανταστικού, μεγάλωσε το αναγνωστικό κοινό. Οι εκδότες άρχισαν να εμπιστεύονται. Σου λέει: «Οκέι, υπάρχει κοινό θα κάνω το βήμα να βγάλω λογοτεχνία του Φανταστικού», και έτσι άνθησε το είδος και άνοιξε εκδοτικά. Δεν μπορώ να πω ότι δεν υπάρχουν κακής ποιότητας βιβλία στο είδος, και προχειρογραμμένα, αλλά, τέλος πάντων, λες ότι καλύτερα κάποιος να γράφει ένα βιβλίο παρά να κάνει κάτι άλλο, οπότε καλά πάμε. Έγινε καλή δουλίτσα δηλαδή, η προσπάθεια έφερε καρπούς. Αυτό. Έχω αποτραβηχτεί λίγο από τα φεστιβάλ κι όλα αυτά, να σου πω την αλήθεια, δεν προλαβαίνω πια, αλλά όταν με χρειάζονται, βοηθάω με μεγάλη μου χαρά.

Ήθελα να σε ρωτήσω αν ο κορονοϊός και όλη αυτή η καραντίνα που περάσαμε, για σένα που γράφεις και είσαι συγγραφέας, πώς λειτούργησε;

Ναι εντάξει, δεν θα πω φυσικά ότι ήταν ευχάριστο όλο αυτό που ζήσαμε. Αλλά προσπάθησα να το βιώσω, είχα και την πολυτέλεια, έτσι; Οκέι έχω τη δουλειά, έχω το σπίτι μου. Άλλοι άνθρωποι περάσανε δύσκολα. Προσπάθησα να μην τα χάσω, να μη με πάρει από κάτω. Πρώτα απ’ όλα στην αρχή όταν κλείσαμε την πρώτη φορά, που τότε θυμάμαι ότι δεν ξέραμε ακόμη πώς μεταδίδεται ο ιός και νομίζαμε ότι δεν είναι αερόβιος, ότι μεταδίδεται μόνο με το άγγιγμα. Οπότε θυμάμαι ότι πηγαίναμε στο σουπερμάρκετ με γάντια, χωρίς μάσκα, και απολυμαίναμε μετά, πλέναμε τα τρόφιμα. Τέλος πάντων εγώ κράτησα ημερολόγιο. Δηλαδή έγραφα, όχι κάθε μέρα, όταν σε κάποια ορόσημα, ας πούμε, ρε παιδί μου. Είναι ανεβασμένα αυτά στο site, στο «evlabiatsireli.com», έχουν πολύ πλάκα, ημερολόγιο καραντίνας. Έγραφα το σουρεαλιστικό της υπόθεσης που ζούσαμε. Και το έμπλεκα με σενάρια που εντάξει, βιώσαμε επιστημονική φαντασία και δυστοπία, όλα τα σενάρια ότι είχαμε φτιάξει εμείς οι συγγραφείς, τα είδαμε μπροστά μας. Δεν έχει τι άλλο να γράψουμε δηλαδή, αλλά καθόμουνα και έγραφα από μία άλλη οπτική την κατάσταση. Από την οπτική των ζώων που βγαίνανε μετά μες στις πόλεις, τη φύση που οργίαζε, το καυσαέριο που [00:45:00]είχε μειωθεί, τις σχέσεις των ανθρώπων. Καθόμουν και προσπαθούσα να δω στις λεπτομέρειες του κόσμου και όχι στο δικό μου μικρόκοσμο μόνο ή σε αυτά που ακούγαμε στις ειδήσεις. Στις λεπτομέρειες του κόσμου, τις αλλαγές. Σε ένα άλλο επίπεδο δηλαδή μπήκα. Παράλληλα, πρακτικά είχα πάρα πολύ χρόνο! Που τι σημαίνει αυτό; Τελείωσα όλες μου τις δουλειές. Εκεί που είχα ένα κάρο εκκρεμότητες από διδακτορικό μέχρι πτυχία που ήθελα να πάρω, βιβλία που ήθελα να τελειώσω, τα τελείωσα όλα! Δηλαδή, τέλειωσα διδακτορικό, έκανα πτυχίο στο ΕΚΠΑ, στο Καποδιστριακό, Αρχαιολογία Εγγύς Ανατολής, online. Έκανα Εβραϊκά σύγχρονα και πήρα υποτροφία στο Πανεπιστήμιο της Χάιφα και έκανα online τα πιο προχωρημένα Εβραϊκά, πήρα και από εκεί πτυχίο. Έκανα Ισπανικά. Έκανα Σεφαραδίτικα Εβραιο-Ισπανικά. Όλα αυτά ήθελα να τα κάνω. Τελείωσα τον Εδουάρδο, ένα ακόμα, δύο, τρία. Άλλα τρία παιδικά βιβλία και άλλα δύο ενήλικης, ας πούμε, λογοτεχνίας. Άπλετο γράψιμο. Ειδικά το καλοκαίρι. Και έφτασα σε ένα σημείο που άνοιγα την ατζέντα, ή τέλος πάντων το ηλεκτρονικό μου πρόγραμμα, και δεν είχα εκκρεμότητες πρώτη φορά στη ζωή μου μετά από πάρα πολλά χρόνια. Οπότε δεν μπορώ να πω ότι ήταν τραυματική εμπειρία για μένα όλο αυτό. Πέραν του, ευτυχώς δεν έχασα κανέναν δικό μου άνθρωπο. Εντάξει στο ευρύτερο οικογενειακό πλαίσιο έφυγαν κάποιοι άνθρωποι, αλλά θέλω να πω ότι προσπάθησα να το δω λιγάκι, πώς να το περάσω πιο ανώδυνα γιατί, ξέρεις, όλες οι μεγάλες δυσκολίες της ζωής, τα μεγάλα βουνά που πρέπει να περάσουμε, δυο δρόμοι υπάρχουν: ή που θα απελπιστείς και θα σε ισοπεδώσει ή που θα το κάνεις σκαλοπάτι. Όλον αυτόν τον μπόγο, όλο αυτό το βουνό και θα πας ψηλότερα. Έχω υπάρξει στη λακκούβα αλλά από κάποια στιγμή της ζωής μου και μετά μαθαίνω και τα κάνω σκαλοπάτια. Γιατί η ζωή είναι γεμάτο τέτοια. Είναι ένα μοτίβο αυτό. Υπάρχει παντού. Πρέπει να πατάς πάνω και να ανεβαίνεις, δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Έτσι λοιπόν, ελπίζω να μη συνεχιστεί όλο αυτό βέβαια. Για τα παιδιά ανησυχώ πιο πολύ. Για τα παιδιά που μεγαλώνουν, αυτό, ειδικά τα πιο μικρούλια με τις μάσκες και όλο αυτό το σκηνικό. Δεν θέλω να κάνω σενάρια δυστοπικά ότι «Α, αυτός θα μας οδηγήσει εδώ, θα μας οδηγήσει εκεί». Μπορεί να είναι και μεταίχμιο μετά το οποίο η ανθρωπότητα θα γίνει καλύτερη. Γιατί δεν είναι τίποτα δεδομένο πια και αυτό είναι πολύ καλό.

Σε τι περιβάλλον σου αρέσει να γράφεις; Εξωτερικά εννοώ;

Έχει κάτι ωραία memes στο Facebook που λέει: «Ο συγγραφέας: πώς νομίζει η μαμά μου ότι είμαι, πώς νομίζουν οι φίλοι μου, πώς νομίζει ο κόσμος, πώς πραγματικά είμαι!» Αυτό το ρώτησα τις προάλλες, δεν θυμάμαι σε ποιον. Και μου λέει, δεν θυμάμαι σε ποια παρέα ήμουνα, και μου λέει: «Α -λέει- νομίζουμε ότι ο συγγραφέας είναι σ' ένα μαγικό γραφείο και έχει δίπλα του αρωματικά κεριά και λίγο ουίσκι και ένα πούρο» και τέλος πάντων, καμία σχέση. Κάποιοι μπορεί να είναι έτσι, εντάξει. Μπορώ να πω ότι είμαι περιχαρής που μπορώ να γράψω οπουδήποτε. Δηλαδή με φασαρία, στο πάρκο, στην καφετέρια, στην κουζίνα ενώ μαγειρεύω, στο γραφείο μου που οκέι, είναι έτσι όμορφο με τα βιβλία μου και το λέω: «Η σπηλιά». Η σπηλιά, εκεί πέρα που δημιουργώ. Σ’ ένα τραπέζι κάτω απ´ το δέντρο στο εξοχικό. Στην παραλία, σε φωνητικό αν δεν έχω κάτι να γράψω, στον δρόμο. Δηλαδή γράφω παντού. Αν με πιάσει, που δεν είναι θέμα έμπνευσης, είναι θέμα ότι το ‘χω μες στο κεφάλι μου όταν δουλεύω κάτι, οπότε ζει μαζί μου αυτό που γράφω και εξελίσσεται, θα γράψω οπουδήποτε. Ή θα κρατήσω σημειώσεις ή θα λύσω ένα θέμα της πλοκής και θα πρέπει να το σημειώσω. Η συγγραφική διαδικασία δεν είναι κάθομαι και γράφω. Είναι στήνω πρώτα όλη την ιστορία, κάνω ένα χονδρικό πλάνο στο κεφάλι μου και αφού λύσω όλα της τα προβλήματα και κλείσω όλες τις τρύπες, μετά θα κάτσω ανάλογα πώς θα βγει η κάθε ιστορία, θα πιάσω ενότητα ενότητα και θα τη γράψω και θα τη συμμαζέψω και θα εντάξω όλο το πλάνο που έχω φτιάξει μέσα. Είναι δηλαδή πιο αποσπασματικό και πιο σύνθετο το θέμα, απ’ όσο νομίζει κάποιος. Δεν είναι κάτι που βγαίνει φραπ, ας πούμε από την αρχή μέχρι το τέλος, και το ‘γραψα και τελείωσε. «Α, τώρα έχω έμπνευση, τώρα μου ήρθε. Τώρα μύρισα το σανταλόξυλο», έτσι; Δεν υπάρχουν αυτά. Δεν ξέρω, όποιος σας [00:50:00]τα λέει, είναι ψέματα. Αυτό είναι. Έτσι γράφω δηλαδή όπου να ‘ναι.

Πολύ ωραίο αυτό.

Είναι ωραίο. Έχεις παραγωγή έτσι. Γιατί αν περιμένεις τις κατάλληλες συνθήκες, και πότε δεν θα ‘χεις δουλειές, και πότε δεν θα έχεις προβλήματα για να γράψεις, δεν γράφεις ποτέ. Γιατί η ζωή είναι αυτή και πρέπει να τη βάλουμε μέσαΦο στο γράψιμο. Το γράψιμο δεν είναι κάτι ξέχωρο από τη ζωή. Είναι τρόπος ζωής. Είναι μέσα μας. Ο συγγραφέας, είναι συγγραφέας ολόκληρος δεν είναι χομπίστας, ούτε επαγγελματίας με την έννοια ότι απαραίτητα θα ζω από αυτό. Είναι βίωμα ο συγγραφέας. Είναι συγγραφέας ο συγγραφέας ακόμα και όταν περπατάει στον δρόμο, παρατηρεί και φιλτράρει. Ετοιμάζεται. Μαγειρεύει. Γι’ αυτό που θα γράψει μετά. Είναι όλο ένα εργοστάσιο ο συγγραφέας. Ακόμα και όταν κοιμάται και ονειρεύεται. Τα όνειρα είναι φοβερή πρώτη ύλη για ιστορίες, εννοείται. Οπότε, αυτό. Ο συγγραφέας πρέπει να είναι ολόκληρος συγγραφέας. Και πάντα και όπου να ‘ναι.

Πώς σου ήρθε η έμπνευση για το παραμύθι που είναι και το τελευταίο που έχεις εκδώσει;

Ναι, είναι το πιο καινούριο βιβλίο. Λοιπόν. Πολύ συχνά μου το ρωτάνε αυτό, εντάξει, πώς σου ήρθε όλο αυτό. Μπορώ να πω ότι ήταν ένας συνδυασμός ενός ονείρου που είδα με όλη την παιδική μου ηλικία στο βουνό. Δηλαδή τώρα αυτά που σου είπα σήμερα για το βουνό και το storytelling κι αυτά, και το δάσος και την κατασκήνωση. Αν διαβάσεις τώρα το βιβλίο, θα τα δεις μέσα. Δεν προσπάθησα, βγήκαν, έτσι; Ο συγγραφέας βάζει τον εαυτό του μέσα στο βιβλίο. Ο έμπειρος συγγραφέας τον βάζει και δεν φαίνεται. Δηλαδή το εντάσσει μαστορικά μέσα στο βιβλίο χωρίς να φαίνεται ότι γράφει γι’ αυτόν. Ο Εδουάρδος είναι ένας ήρωας που είναι αρχετυπικός για μένα. Δηλαδή είναι όλοι μας, ο Εδουάρδος. Είναι ο φίλος μας, είναι ο Εδουάρδος. Είναι ο κάθε ένας μας που είναι αγωνιστής στη ζωή. Που πρέπει να αντιμετωπίσει τον εαυτό του, που πρέπει να τα βάλει με τα σκοτάδια του για να δει το φως του, για να δει ποιος πραγματικά είναι. Από μικροί το κάνουμε αυτό. Από μικροί περνάμε από τη διαδικασία του σκοταδιού. Φοβόμαστε όλοι το σκοτάδι σε κάποια φάση. Τα παιδάκια τώρα στα οποία απευθύνομαι, έτσι 7, 9, 10 ας πούμε, εκεί, έχουμε όλοι θέμα με το σκοτάδι σ’ εκείνη την ηλικία. Δεν είναι τυχαίο αυτό. Ότι πρέπει να περάσουμε από αυτό το στάδιο. Που να ξεπεράσουμε το φόβο του σκοταδιού. Το βιβλίο τούς βοηθάει πολύ, πιστεύω, γι’ αυτήν τη μετάβαση. Ο φόβος του εαυτού, του «Ποιος είμαι;», που πρέπει να αντιμετωπίσω, να συνειδητοποιήσω ποιος είμαι στις μεγαλύτερες τάξεις του δημοτικού. Ο φόβος της ένταξης, της αποδοχής. Τα όνειρα που ξεκινάνε. Σ’ εκείνη την ηλικία ξεκινάμε και φανταζόμαστε τι θέλουμε να γίνουμε όταν μεγαλώσουμε. Επίσης θέμα που αγγίζει το βιβλίο. Η οικογένεια. Τι είναι οικογένεια; Οικογένεια είναι το παραδοσιακό μόνο μοντέλο που βλέπουμε; Όχι, η οικογένεια είναι οποιοδήποτε σύνολο μας αποδέχεται και μας αγαπάει. Σε αυτήν την ερώτηση του: «Τι είναι οικογένεια;» μου δίνουν απίστευτες απαντήσεις τα παιδιά. Πολύ απλές. «Κυρία, οικογένεια μπορεί να είναι οτιδήποτε, αρκεί να σε δέχονται όπως είσαι. Αρκεί να σε κάνει να μιλήσεις και να σε ακούσει -μου είπαν- αυτό είναι οικογένεια». Και άλλα πολλά θέματα αγγίζει το βιβλίο. Θέματα που με απασχολούν, όπως κι άλλους ανθρώπους από την παιδική ηλικία, και όλα μαζί έτσι πολύ όμορφα δέσανε και κλείσανε στην ιστορία του Εδουάρδου που είναι, σου λέω το κλασικό μοτίβο που υπάρχει σε όλες τις ιστορίες. Ένας ήρωας που πρέπει να πατήσει στα πόδια του, να αντιμετωπίσει τον εαυτό του. Στην ουσία ο εαυτός μας είναι η μεγαλύτερη δυσκολία. Να τον αποδεχτεί και να το περάσει. Ένα τελετουργικό μετάβασης, που λέμε στη θρησκειολογία. Δηλαδή περνάμε από διάφορα τελετουργικά μετάβασης στη ζωή μας, τα οποία έχουνε πάντα τρία στάδια. Του αποχωρισμού της προηγούμενης κατάστασης. Της μύησης, του ενδιάμεσου πεδίου, δηλαδή που προετοιμάζομαι για την ένταξη στο επόμενο. Και της μετάβασης, της ένταξης στο επόμενο επίπεδο. Θέλεις από το δημοτικό στο γυμνάσιο; Θέλεις από το όταν φεύγουμε από το σπίτι μας; Όλα είναι τριμερή τελετουργικά μετάβασης στη ζωή μας. Έτσι είναι και αυτή η ιστορία, ας πούμε. Απευθύνεται σε όλους. Και σε μικρούς και σε μεγάλους, γιατί ειδικά για τους μεγάλους και τους γονείς έχω βάλει μέσα κάτι κρυμμένα, κρυμμένες αναφορές και αστεία για να διασκεδάζουν και οι μεγάλοι τέλος πάντων.

Τι ωραία. Να σε ρωτήσω κάτι τελευταίο, Ευλαμπία μου;

Βεβαίως!

Τι σημαίνει το γράψιμο για σένα; ‘Η γιατί αποφάσισες να γίνεις συγγραφέας;

Συγγραφέας με την έννοια του να είμαι δεσμευμένη σε αυτό και να συνεχίσω να βγάζω βιβλία, να γράφω, έτσι;

Ναι.

Ή να λέω τις ιστορίες μου, να τις καταγράφω.

Αυτό.

[00:55:00]Κάποια στιγμή, δεν θυμάμαι σε ποια ηλικία κοντά, στην εφηβεία όπου περισσότερο αντιλαμβανόμαστε ότι η ζωή, φίλε, δεν είναι αστείο. Έχει κάποιο τέλος. Όταν συνειδητοποιούμε το τέλος του θανάτου και πέφτουμε όλοι σε μια μαυρίλα, μελαγχολία, όλοι οι έφηβοι, με αυτό έχει να κάνει. Και αποχαιρετούμε την ανεμελιά της παιδικής ζωής και μπαίνουμε πλέον σ’ ένα άλλο στάδιο το οποίο συνειδητοποιούμε ότι θα έχει ένα τέλος και αυτό μας μουδιάζει. Συνειδητοποίησα ότι δεν προλαβαίνω να κάνω όλα αυτά που θέλω. Δεν μου φτάνει μια ζωή. Θέλω να ταξιδέψω όλο τον κόσμο, αν γίνεται να βγω και από τη γη. Θέλω να γνωρίσω όλους τους ανθρώπους, θέλω να δοκιμάσω όλα τα επαγγέλματα. Πώς είναι να είσαι έτσι, πώς είναι να είσαι αλλιώς. Θέλω να μάθω για όλα τα πράγματα στην ιστορία, για όλες τις μάχες. Δηλαδή είχα μια πολύ ευρεία αντίληψη του κόσμου και του χρόνου και άρχισα να πνίγομαι. Και σκέφτηκα ότι ορίστε η λύση! Άμα γράφω συνέχεια βιβλία και ζω μέσα από τους χαρακτήρες μου, μπορώ να ζήσω πολλές ζωές! Ήθελα λοιπόν να γνωρίσω όλους τους ανθρώπους, να πολεμήσω όλες τις μάχες. Να γίνω ό,τι ονειρευόμουν. Και επειδή δεν μου έφτανε μία ζωή, αποφάσισα να γίνω συγγραφέας για να ζήσω χίλιες ζωές.

Εξαιρετικό.

Και οι αναγνώστες ζούνε πολλές ζωές επίσης.

Ναι ε; Τέλεια. Ευλαμπία, μου σε ευχαριστώ πάρα πολύ για αυτήν την όμορφη κουβέντα.

Εγώ σ’ ευχαριστώ, εγώ σ’ ευχαριστώ. Τα οποία όλα νομίζω ότι δεν έχω πει τόσα πολλά σε συνέντευξη.

Ακόμα περισσότερο χαρούμενη. Σε ευχαριστώ και πάλι!

Εγώ σ’ ευχαριστώ, ήταν πολύ ωραία!