Ονομάζομαι Ελένη Μπουρλιού, είμαι ερευνήτρια στο Istorima. [00:00:00]Είναι Τετάρτη 16 Μαρτίου 2022 και βρισκόμαστε στα Τρίκαλα με τον αφηγητή μας Σταύρο Λαζαρίκο. Καλησπέρα, κύριε Σταύρο. 

Καλησπέρα σας.

Θα θέλατε λίγο να μας συστηθείτε, να μας πείτε λίγα πράγματα για εσάς;

Να σας πω. Το όνομα μου είναι Σταύρος, το επίθετο μου Λαζαρίκος. Είμαι Τρικαλινός και το επάγγελμά μου ήτανε ναυτικός με το βαθμό του Β’ Μηχανικού για την ιστορία που θα πούμε.

Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με αυτό το επάγγελμα; 

Έχω και άλλον αδερφό καπετάνιο. Το '66 ήρθε σπίτι και ρώτησε τον πατέρα μου: «Πώς πάμε;» Ο πατέρας μου είχε πάρει ένα φορτηγό, και μου λέει: «Χρωστάει;» και του λέει: «Χρωστάω 30 χιλιάδες» και βγάζει απ’ την τσέπη του 30 χιλιάδες και τα 'δωσε, ξόφλησε το αυτοκίνητο. Εγώ ήθελα να πάω Γυμναστική Ακαδημία, αλλά μετά απ' αυτή την κίνηση του αδερφού μου πήγα Μηχανικός στο Εμπορικό Ναυτικό.

Θυμάστε το πρώτο ταξίδι που κάνατε; 

Βεβαίως. 9 Οκτωβρίου το '71 έφυγα με το αεροπλάνο και πήγα στη Γαλλία στο… Πώς το λένε το λιμάνι τώρα; Τέλος πάντων, δεν το θυμάμαι. Και πήγα σε ένα βαπόρι, δεξαμενόπλοιο, το οποίο έκανε επισκευή εκεί και το οποίο κάθησα 9 μήνες σαν 3ος Μηχανικός. Τι άλλο να πούμε; Πρωτόγνωρη, πρώτη φορά πήγαινα στο εξωτερικό, μου άρεσε πάρα πολύ η Γαλλία, καθίσαμε εκεί για επισκευή του βαποριού τις 20 μέρες και σιγά-σιγά εγκληματίστηκα και με το βαπόρι, διότι για πρώτη φορά έμπαινα σε βαπόρι.

Θέλετε να μου πείτε την ιστορία από το δυσκολότερο ταξίδι που έχετε κάνει;

Βεβαίως, το επάγγελμά μου ήτανε καθεαυτό ναυτικός. Το 1982 ήμουνα στη Γιοκοχάμα, όπου ξεφορτώναμε φορτία τα οποία είχαμε πάει από την Ευρώπη. Το '82 λοιπόν, δεν θυμάμαι την ημερομηνία, πήγε ένα φορτίο να φορτώσουμε σωλήνες για — τότε φτιάχνανε τους αγωγούς για το αέριο στην Αλάσκα — να πάμε στην Αλάσκα σε ένα χωριό έξω από την… Το Άνκορεϊτζ 40χλμ. Ξεκίνησε το ταξίδι το Φεβρουάριο το '82. Βγαίνοντας απ' την Ιαπωνία 2-3 μέρες και ανεβαίνοντας, όπως λέμε εμείς οι ναυτικοί, στα Λεούτια, στα νησιά του Βορείου Ειρηνικού, μας έπιασε ένα Storm, μας έπιασαν τέσσερα, ένα πίσω από το άλλο, και παλεύαμε να φτάσουμε στο Άνκορεϊτζ. Το βαπόρι, καινούργιο πλοίο με καινούργιες μηχανές, σύγχρονο βαπόρι δεν πήγαινε ούτε μπροστά ούτε πίσω και με φουλ τη μηχανή κρατάγαμε, αγαντάραμε στον καιρό, να μην μας σπάσει το βαπόρι και να μην μας πνίξει. Πηγαίνοντας προς τα 'κει ακούσαμε πολλά SOS αλλά δεν μπορούσαμε να σώσουμε κανέναν, διότι η θάλασσα ήταν τέτοια που και το βαπόρι δεν μπορούσε να παλέψει με τα κύματα που είχαμε. Για να αποφύγουμε πολλές φορές τον καιρό υπάρχει ένα νησί εκεί πάνω το Κόντακ, πηγαίναμε και κρυβόμασταν πίσω από τα, από τα νησιά, από τα Λεούτια που λέμε, τα λέμε εμείς οι ναυτικοί για να αποφύγουμε τον καιρό αλλά και πάλι το κύμα μας έπιανε, αλλά λίγο ως πολύ μας φύλαγε λιγάκι, μας φυλάγαν τα νησιά. Ταξίδι 8-10 ημερών το κάναμε 15 λόγω θαλασσοταραχής. Κάποια στιγμή φτάσαμε στο λιμάνι με μεγάλο άγχος και αγωνία. Κατά την πορεία που πηγαίναμε εκεί είδα παλιούς ναυτικούς να κάνουμε θηλές και όταν ρώτησα κάποιον: «Τι κάνετε, ρε; Για ψάρια τα κάνετε αυτά;». «Όχι. Αν το βαπόρι βυθιστεί, να αυτοκτονήσουμε». Και δεν σας το κρύβω ότι αυτό με στεναχώρησε λιγάκι, αλλά είχα ελπίδες στον Θεό ότι όλα θα πάνε καλά. Κάποια στιγμή φτάσαμε, φτάσαμε με πολλά, με πολλά προβλήματα στην πλώρη. Το κόφερνταμ το πλοίο στην πλώρη είχε, είχε σπάσει, είχαν σπάσει οι λαμαρίνες και καθίσαμε και πήγαμε και ξεφορτώσαμε σε αυτό το χωριό — δεν μπορώ να σας πω πως το λέγανε — είναι έξω από το Άνκορεΐτζ στην Αλάσκα περίπου τα 40χλμ. Εκεί στη μέση του χωριού όπως βγήκαμε έξω με τον Πλοίαρχο και τον Πρώτο Μηχανικό και τον Υποπλοίαρχο πήγαμε σε ένα μπαράκι. Κάποια στιγμή μας λέει κάποιος: «Υπάρχει ελληνική ταβέρνα». Μας δείξαν το δρόμο, μας πήρε και τηλέφωνο μια κυρία, μια ελληνίδα να πάμε να φάμε. Ήταν κοντά και πήγαμε με τα πόδια. Το κρύο -15, -20 αλλά είδαμε μια ταμπέλα στη μέση του χωριού Greek Souvlaki, Mousaka και τέτοια. Πήγαμε στο μαγαζί, μια ελληνική ταβέρνα με μια κυρία, αν θυμάμαι καλά, ήταν μας είπε απ' τα Ψαχνά Ευβοίας. Από 'κει πήραμε τα τηλέφωνα μας στα σπίτια μας και καθίσαμε φάγαμε, μας έκαναν το τραπέζι. Την άλλη μέρα είχαν έρθει και από την Αλάσκα 3-4 οικογένειες και φάγαμε όλοι μαζί. Τους κάναμε τραπέζι εμείς και τους καλέσαμε και στο καράβι, τους κάναμε και στο καράβι παρέα. Καθίσαμε 10 μέρες. Η κυρία με τα Ψαχνά μας σύστησε σε κάτι Έλληνες και Ελληνίδες και μας πήγανε στα βουνά της Αλάσκας, στους πάγους. Εκεί είδα όλα τα χρώματα της ίριδος. Λίγο να στράβωνες το κεφάλι σου αλλάζανε τα χρώματα πάνω στους πάγους και όταν μας είπε ότι: «Αν δείτε καμία λευκή αρκούδα, να μου το πείτε να μπούμε στα αυτοκίνητα». Πράγμα που τελείωσε και η εκδρομή μας, γιατί φοβηθήκαμε.  Δέκα μέρες ηρεμίας στο λιμάνι. Σαν στέκι είχαμε κάνει το εστιατόριο της κυρίας απ' τα Ψαχνά, κάθε βράδυ πηγαίναμε και τρώγαμε εκεί, πίναμε κάνα κρασάκι. Και αφού τελείωσε το ταξίδι εγώ και πολλοί άλλοι θέλαμε να φύγαμε, γιατί τέτοια θάλασσα δεν έχω ξαναδεί. Από 'κει φύγαμε πήγαμε Καναδά όπου φορτώσαμε απ' τον Καναδά να πάμε στην Ιαπωνία. Όλοι ήμασταν με τον φόβο αλλά ευτυχώς το ταξίδι από τον Καναδά μέχρι την Ιαπωνία τη Γιοκοχάμα, αν θυμάμαι καλά Γιοκοχάμα πήγαμε, ούτε που κουνηθήκαμε, δεν ήταν όπως όταν πηγαίναμε. Αυτά συμβαίνουνε πάνω στη Βόρειο, στο Βόρειο Ειρηνικό αλλά πολλές φορές το παρακάνει ο Ειρηνικός. Τι άλλο να πω;

Θέλετε να μου πείτε πόσες μέρες ήσασταν ακίνητοι λόγω του storm;

Τέσσερις ημέρες. Το βαπόρι ούτε μπροστά ούτε πίσω, είχαμε στροφές της μηχανής τόση να μας κρατάει σε κάποιο σημείο, να μην κάνει ούτε πίσω ούτε μπροστά μέχρι να περάσει το… Και τα storm δεν ήτανε ένα, ήτανε ένα πάνω στο άλλο. Εκεί συνήθως το χειμώνα γίνεται ο χαλασμός κυρίου και πολλά βαπόρια πάνε από νότια μεριά προς το Καναδά πράγμα που αργούνε περισσότερο. Από πάνω από τα Λεούτια είναι πολύ πιο λιγότερες μέρες, αλλά όταν έχει μπουνάτσα. Εκεί είναι και το 180, αλλάζουμε 180 μοίρες. Εκεί όταν περνάς ενώ είναι Πέμπτη την άλλη μέρα είναι Σάββατο ή το αντίθετο αν είναι Πέμπτη την άλλη μέρα είναι πάλι Πέμπτη. Αντί να αλλάξουμε ώρες, αλλάζουμε ημέρες.

Τρομερό. 

Δεν το ’ξερες αυτό. 

Όχι.

Δυστυχώς. 

Θέλετε να μου περιγράψετε λίγο τις συνθήκες που επικρατούσανε κατά τη διάρκεια αυτής της περιπέτειας στο καράβι; 

Οι συνθήκες ήτανε λιγάκι άσχημες. Ό κόσμος ξεσηκωμένος. Όλοι με τη ψυχή στο στόμα. Το φαγητό μας ήταν η ξηρά τροφή. Ο μάγειρας δεν μπορούσε να μαγειρέψει λόγω θαλασσοταραχής. Το βαπόρι κουνιόταν τόσο πολύ που δεν [00:10:00]μπορούσες, δεν μπορούσες να σταθείς. Το μόνο που καταφέρναμε και τρώγαμε παξιμάδια, φτιάχναμε το ψωμάκι παξιμάδια και με ελιές τη βγάζαμε για να μην κάνουμε, μην ζαλιστούμε και δεν είχαμε κουράγια. Εμένα προσωπικά τα γόνατά μου ιδρώνανε, από τα γόνατα και κάτω ίδρωνα. Ο ύπνος ήτανε στην καρέκλα και ο κόσμος αναστατωμένος, φοβότανε. Μάλιστα είχα και ένα Τρικαλινό παιδάκι, τον Νίκο απ' το Μαυρέλι, ο οποίος ήρθε και μου λέει: «Κύριε Σταύρο, θα πνιγούμε; Γιατί άμα γλιτώσουμε, εγώ θα φύγω. Θα πάω πάλι στα γίδια του πατέρα μου». Αυτό είναι γεγονός σου λέω, ο οποίος τον βρήκα και μου λέει: «Θυμάσαι, ρε συ;». Λοιπόν, τέλος πάντων, ήτανε ένα ταξίδι σκληρό, αλλά αυτά έχουνε τα βαπόρια. Πότε έχουμε μπουνάτσες, πότε θαλασσοταραχές.

Μου είπατε πριν και για το ότι είχατε και επέτειο με τη γυναίκα σας εκείνη την περίοδο.  

Ναι, είχα επέτειο. 2 Φεβρουαρίου που είχαμε παντρευτεί πήγα στον μαρκόνη —μαρκόνης είναι ο ασυρματιστής, τότε τα βαπόρια είχαν ασύρματο — και ήθελα να της στείλω ένα χρυσαφικό και ο μαρκόνης μου λέει: «Εδώ πνιγόμαστε, εσύ τη γυναίκα σου θες να στείλεις;». Παρόλα αυτά, της το ‘στειλα. Γιατί είχαμε ένα σύστημα: διάβαζες ένα βιβλίο, έβλεπες ένα βιβλίο και ό,τι ήθελες — θέλεις ανθοδέσμη, θέλεις, θέλεις χρυσαφικό — το έλεγες, έστελνε ο μαρκόνης στην Αθήνα τον αριθμό που είχε πάνω του, τον κωδικό και αυτό έφτανε στο σπίτι μου και πλήρωνα, τα πλήρωνα του μαρκόνη, ο οποίος μαρκόνης τα έστελνε στο μαγαζί που ψωνίζαμε. Είχανε κάνει κοντράτα πολλά μαγαζιά με τα βαπόρια, για να γίνονται τέτοιες αγοραπωλησίες.

Όταν φτάσατε επιτέλους στην Αλάσκα και κατεβήκατε από το πλοίο, πώς νιώσατε;

Πρώτα-πρώτα ασφαλής. Πρώτα-πρώτα η χαρά μας ότι φτάσαμε. Διότι άλλο να το διηγούμαστε και άλλο να το ζεις. Εδώ πέρα φεύγει κανένα βαπόρι, πάει σε κανένα νησάκι στην Ελλάδα και μόλις κουνηθούνε λιγάκι, νομίζουνε ότι θα πνιγούνε. Ο Ειρηνικός δεν παίζει, ο Ειρηνικός βγάζει φίδια, βγάζει άσχημες χοντρές θάλασσες. Έχουν βουλιάξει πολλά βαπόρια εκεί, έχει πνίξει πολύ κόσμο.

Τι σας είπαν, όταν φτάσατε μετά απ' αυτό το καιρό;

Ο πιλότος ο οποίος ήρθε να μας πάρει να μας βάλει μέσα — μάλιστα εγώ ήμουνα στη γέφυρα, όταν ήρθε — και αφού μας χαιρέτησε, μας είπε ότι: «Είσαστε, είσαστε τυχεροί γιατί από τα δέκα βαπόρια, τα τέσσερα φτάνουνε» και λέμε: «Αμάν, εντάξει». Αλλά το βαπόρι καινούργιο με πολλές ζημιές, που όταν πήγαμε στον Καναδά ήρθαν συνεργεία, κολλήσανε μπροστά το κόφερταμ και την πλώρη που είχανε σπάσει οι λαμαρίνες.

Εσείς έχοντας μια πιο υψηλόβαθμη θέση, πώς νιώθατε με αυτό το αίσθημα της ευθύνης στο καράβι; 

Εγώ παρακαλούσα να μην σταματήσει η μηχανή για τον Χ λόγο, μην βρεθεί κάποιο πρόβλημα. Γιατί τα βαπόρια, εάν σταμάταγε η μηχανή και δεν έπαιρνε μπροστά, θα το έδινε μία η θάλασσα θα μας τουμπάριζε. Ενώ όσο δουλεύει η μηχανή του ο καπετάνιος το κουμαντάρει, το κάνει ό,τι θέλει. Και είχαμε πολύ καλό καπετάνιο, ο οποίος την τέταρτη μέρα που ήμασταν πάνω νύχτα μέρα έπεσε κάτω απ’ την κούραση και ανέλαβε ο Πλοίαρχος και εμείς που ήμασταν πάνω να κρατάμε το βαπόρι σε μια θέση να μην κουνάει πολύ και να μην μας διαλύσει, μην μας σπάσει.

Περνάει αυτό λοιπόν, γυρνάτε όλα καλά. Θέλετε να μου περιγράψετε, να μου πείτε σε ποια μέρη του κόσμου έχετε πάει; 

Τη γη τη γύρισα 6 φορές, 6-7 φορές. Ένα φορτίο το πήγαμε στην  Αμερική το οποίο ξεφορτώσαμε, φορτώσαμε δεξαμενόπλοιο. Φορτώσαμε άλλο φορτίο και το πήγαμε στην Ιαπωνία μέσω Πάναμα. Πήγαμε από τον Ατλαντικό, περάσαμε τη διώρυγα του Πάναμα, τις δεξαμενές του Πάναμα, πήγαμε Ιαπωνία. Από την Ιαπωνία φορτώσαμε πήγαμε Περσικό. Από Περσικό φορτώσαμε, ξεφορτώσαμε, μάλλον στην Ιαπωνία ξεφορτώσαμε και πήγαμε στον Περσικό να φορτώσουμε και φορτώσαμε για Ιταλία, όπου περάσαμε το Σουέζ, το κανάλι του Σουέζ. Άρα κάναμε τον γύρο του κόσμου και αυτό έχει γίνει 5-6 φορές. Χαίρομαι γι’ αυτό, είμαι γεμάτος, έχω γνωρίσει πολύ κόσμο. Όπου υπάρχει θάλασσα έχω πάει, έχω πάει Αλάσκα, έχω πάει Αρκτική κάτω. Έχω περάσει από τα στενά του Μεγγελάνου — αυτά είναι κάτω, κάτω από την Λατινική Αμερική — το οποίο υπάρχει μία δίοδος με στεριά απο δω και από κει και με πιλότους περνάς εκεί, αλλά όταν περάσεις από κάτω όλα τα ηλεκτρονικά μηχανήματα, όχι χαλάνε, αλλά δείχνουνε λάθος λόγω του ότι υπάρχουν μεγάλα μαγνητικά πεδία. Επίσης πέρασα, πώς το λένε, το τρίγωνο του θανάτου; Πώς το λένε αυτό; 

Το τρίγωνο των Βερμούδων.

Των Βερμούδων. Δεν έχω δει κάτι το ιδιαίτερο, το ‘χω περάσει πάρα πολλές φορές. Αυτό που λένε πνίγονται βαπόρια, κάνουνε, πέφτουνε αεροπλάνα. Εγώ προσωπικά δεν έχω καμία τέτοια εμπειρία. Βέβαια, θάλασσα ανταμώσαμε. Ο Ατλαντικός είναι μεγάλος ωκεανός και ειδικά προς τα βόρεια όταν ξεκινάει και έχει παλιόκαιρο είναι να μην περνάς, είναι δύσκολος. Δηλαδή και να μην, δεν πνίγονται τα βαπόρια αλλά καμιά φορά βγάζει τέτοιους καιρούς που κινδυνεύεις μην σπάσει το βαπόρι και στην προκειμένη περίπτωση να μην σταματήσει η μηχανή. Άμα σταματήσει η μηχανή είναι δύσκολο. Ένα βαπόρι μπορεί να το τουμπάρει και μιλάμε για βαπόρια μεγάλα. Έχω κάνει σε βαπόρια VLCC, τα οποία είναι 320.000 τόνους φορτίου, φορτώνουνε και αυτά τα βαπόρια. Όταν είναι φορτωμένα και είναι μες στη θάλασσα, 25 - 30 μέτρα πόσο βυθίζονται όταν φορτώνουνε, η θάλασσα το κάνει καρυδότσουφλο. Είναι άτιμο στοιχειό. Όποιος δεν σεβάστηκε τη θάλασσα έφαγε το κεφάλι του.

Τι πολιτισμούς έχετε γνωρίσει στα ταξίδια σας;

Εκείνοι που με κάνανε να απορήσω και να συσκεφτώ τι πράγμα, τι άνθρωποι ήτανε είναι οι Ίνκας, τους οποίους γνώρισα στο Περού. Έχει κάτι βουνά εκεί πάνω στην πρωτεύουσα που μας πήγανε και είδαμε κάτι σαν UFO, σχεδιασμένα μέσα σε σπηλιές. Και απ’ ό,τι θυμάμαι μας λέγανε ότι αυτά είναι παλιά, παλιά ιστορία, δεν είναι τωρινά. Και σκέφτηκα ότι τα UFO που λένε και ο πολιτισμός σε άλλα μέρη, σε άλλους πλανήτες ότι ερχόντουσαν από παλιότερα, με το φτωχό μου μυαλό. Εμένα οι σπουδές μου ήτανε Σχολή Εμποροπλοιάρχων Μηχανικών, οπότε σταμάτησα εκεί. Αρκεί να τα θυμάμαι τώρα που είμαι στη σύνταξη και να χαίρομαι που γύρισα όλο το κόσμο. Τη διώρυγα του Παναμά την έχω περάσει καμιά εικοσιπενταριά φορές. Για μένα είναι ένα από τα μεγαλύτερα έργα της γης. Πώς ανεβαίνει το βαπόρι να περάσει τη λίμνη. Νομίζω είναι 78 ποδάρια; 78 μέτρα ή 78 ποδάρια; Τα οποία μπαίνει το βαπόρι σε μια δεξαμενή, γεμίζει νερό και όταν έρθει η στάθμη ίσα με την μπροστινή που έχει από αυτή τη δεξαμενή ανοίγουνε οι πύλες, μπαίνει στην άλλη δεξαμενή, ξαναγεμίζει νερό, κλείνουν οι πόρτες, ξαναγεμίζουνε νερό, ισοβαθμίζει το νερό της τρίτης δεξαμενής — είναι στα ίσα οι στάθμες — περνάει στην τρίτη και οπότε περνάμε την τρίτη, ανεβαίνουμε πιο πάνω και βγαίνουμε μετά στη λίμνη, που έχουμε για να περάσουμε να πάμε στην [00:20:00]απέναντι μεριά. Και από την άλλη μεριά του Ατλαντικού, στον Ειρηνικό, γίνεται το αντίθετο. Μπαίνει στην δεξαμενή, αδειάζει η δεξαμενή και κατεβαίνουν τα βαπόρια. Είναι ένα μεγάλο έργο. 

Ισχύει.

Που απ’ ό,τι μας μοιράσαν, μας μοιράσανε κάτι φυλλάδια έχει πεθάνει πάρα πολύς κόσμος για να γίνει αυτό το έργο, πολλοί τους φάγαν τα θηρία, φίδια, από ό,τι έλεγε εκεί πέρα ένα βιβλιαράκι που μας δώσανε. Και έχει και ένα άγαλμα κάποιου στρατηγού που ήταν κουμάντο τότες για αυτό το έργο, δεν θυμάμαι το όνομά του.

Θέλετε να μου περιγράψετε πώς είναι η ζωή μέσα στο καράβι τόσους μήνες; 

Η ζωή στο καράβι είναι πρώτα-πρώτα εργασία. Έχει ένα, είναι… Είμαστε μια μικρή κοινωνία, παλιά ήμασταν 50 άτομα. Σήμερα επειδή τα περισσότερα βαπόρια, το 90%, είναι αυτοματοποιημένα, έχουνε μέσα — το μεγαλύτερο καράβι και το μικρότερο, τα δεξαμενόπλοια που έχω κάνει εγώ — έχουν 23-24 άτομα. Αυτή τη στιγμή είμαι συνταξιούχος, συνταξιοδοτήθηκα σαν Πρώτος Μηχανικός που είχα υπηρεσία 33 χρόνια Πρώτος Μηχανικός. Το πρωί ξεκινάει, υπάρχει ο Πλοίαρχος μέσα, ο Υποπλοίαρχος, οι Ανθυποπλοίαρχοι, οι οποίοι είναι αξιωματικοί και κοιτάνε για τη πρόωση του πλοίου στη γέφυρα. Στην μηχανή έχουμε Πρώτο Μηχανικό, Δεύτερο, Τρίτους, δυό Τρίτους, καθαριστάδες, λαδάδες και τέτοια. Ναύτες και μαγείροι ανήκουνε στη γέφυρα, στον καπετάνιο. Το πρωί έχουμε προγραμματίσει, τα μηχανοστάσια είναι σαν εργοστάσια. Μιλάω για μεγάλα βαπόρια γιατί σε όλα τα άλλα, έχω κάνει σε μεγάλα βαπόρια. Σίγουρα βγάζουν προβλήματα. Κάθε μέρα κατά εντολή και συνεννόηση με το γραφείο μας λένε τι θα κάνουμε. Ο Δεύτερος Μηχανικός παίρνει τον κόσμο του και πάει και βγάζει τις δουλειές. 08:00 η ώρα πιάνουμε δουλειά, στις 10:00 ανεβαίνουμε για καφέ, coffee time για 20 λεπτά, κατεβαίνουμε ξανά 11:45, 12:00, 11:45 σχολάμε πάμε να φάμε. 13:00 η ώρα κατεβαίνουμε μέχρι τις 15:00, έχει καφέ μετά πάλι, κατεβαίνουμε 15:20, στις 17:00 η ώρα σχολάμε. Το μηχανοστάσιο κλείνει και αναλαμβάνει ο αξιωματικός φυλακής, που είναι ο Τρίτος ή ο Δεύτερος Μηχανικός, που σημαίνει στο δωμάτιό του, στην καμπίνα του έχει κάποιο κομπιούτερ που αν γίνει κάποια ζημιά, θα του χτυπήσει αλάρμ για να τον ειδοποιήσει να πάει να κάτω, να το θεραπεύσει. Αν δεν μπορεί να το θεραπεύσει, θα φωνάξει τον Δεύτερο Μηχανικό. Αν δεν μπορεί ο Δεύτερος Μηχανικός, θα φωνάξουν τον Πρώτο Μηχανικό και πάει αλυσίδα. Ο κόσμος είναι σωστό να είναι αγαπημένοι, παρότι σήμερα δεν υπάρχουν πολλοί Έλληνες. Φιλιππινέζοι υπάρχουν πληρώματα. Πρέπει πάντα να είμαστε αγαπημένοι, γιατί τα βαπόρια δεν τα πάνε ούτε οι Καπεταναίοι ούτε οι Πρώτοι Μηχανικοί. Είναι ομαδική η δουλειά σε αυτές τις περιπτώσεις και πρέπει να συνεργαζόμαστε με όλον τον κόσμο και να έχουμε, να έχουμε ηρεμία και να μην μαλώνουμε. 

Θέλετε-

Το απόγευμα, αφού σχολάμε, υπάρχει ένα καπνιστήριο. Πρώτα-πρώτα σήμερα στα βαπόρια έχει ιντερνέτ, έχει τηλέφωνα. Ανά πάσα στιγμή μπορώ να μιλήσω με το σπίτι μου, έχει ιντερνέτ που μπορώ να δω και την Ελλάδα όπου και να είμαι. Στο καπνιστήριο υπάρχει ένα τάβλι, υπάρχει, υπάρχει μία βιβλιοθήκη με διάφορα βιβλία, ιστορίες τις Ελλάδος, για τα νησιά μας και τέτοια που μπορείς να διαβάσεις να περάσει η ώρα. Έχει σκάκι, έχει τάβλι για να περνάει η ώρα. Αλλά συνήθως τώρα με τα κομπιούτερ που έχουνε, γιατί όπως είπαμε τα βαπόρια έχουν ιντερνέτ, όλος ο κόσμος έχει ένα λάπτοπ και βλέπει τα δικά του.  Μιλάει με το σπίτι του ανα πάσα στιγμή, είναι πολύ εύκολο από το βαπόρι να μιλήσεις με το σπίτι σου. Και περνάει η ώρα ευχάριστα. Στη γέφυρα υπάρχουνε βάρδιες πάντα. Είναι 8:00 - 12:00 αξιωματικός, 12:00 - 16:00 πάλι αξιωματικός, 16:00 - 20:00 πάλι ένας αξιωματικός με έναν ναύτη ή δύο ναύτες το βράδυ. Αυτοί κοιτάνε την πορεία του πλοίου, είναι στη γέφυρα. Επειδή κατά το παρελθόν κοιμόντουσαν, τώρα τους έχουνε βάλει ένα αλάρμ, ένα σύστημα, το οποίο κάθε 15 λεφτά πρέπει να το πατάς να το ρεσιτάρεις. Οπότε αν κοιμηθείς θα βαρέσει οι σειρήνες, θα ξεσηκωθεί όλο το βαπόρι και θα τρέξουμε να δούμε όλοι τι έχει γίνει. Όταν… Η θάλασσα δεν είναι συνέχεια με καιρό, με άσχημο καιρό. Εγώ μου έχει τύχει 9 μήνες να μην κουνηθώ καθόλου. Αλλά όταν βγάζει καιρούς και ειδικά όταν έχουμε storm, ειδικά σαν Πρώτος Μηχανικός είμαι, είμαι συνέχεια stand by για να μην γίνει κάποια ζημιά, να τρέξουμε να τη θεραπεύσουμε. Όταν είναι νορμάλ, είμαστε νορμάλ. Δεν κάνουμε, δουλεύει ο κόσμος στην κουβέρτα, βάφουνε, καθαρίζουνε, στην μηχανή επισκευές γίνονται, είναι νορμάλ. Το μεσημέρι τρώμε. 12:00 μέχρι 12:40 έχει φαγητό, έχει δύο μενού. Εγώ στην εταιρεία που ήμουνα — ήμουνα στην Minerva, μία από τις πολύ καλές εταιρείες, με τον κύριο Μαρτίνο το αφεντικό, ένας κύριος με όλη τη σημασία της λέξεως — τα απογευματάκια άλλοι πάνε, έχει γυμναστήριο να πάνε να παίξουνε πινγκ-πονγκ, να κάνουνε γυμναστική, έχει όργανα για γυμναστική, σχεδόν σ’ όλα τα βαπόρια. Τα περισσότερα βαπόρια έχουν πισίνα, όταν έχεις μπουνάτσα και είναι ζέστα κάνεις και τα μπάνια σου, κάνεις και τις πλάκες σου. Απαγορεύεται το αλκοόλ. Άνθρωπος που θα πάει έξω στο λιμάνι και θα φέρει αλκοόλ στο βαπόρι αυτός μπορεί να φύγει, να τον διώξει ο καπετάνιος και να πληρώσει και τα εισιτήριά του. Απαγορεύεται δια ροπάλου. Γιατί τα γκαζάδικα μεταφέρουν πετρέλαια και είναι μια κινητή μπόμπα.

Εσείς, ειδικά την εποχή που δεν υπήρχε το ίντερνετ στο πλοίο, πώς περνούσατε τον ελεύθερό σας χρόνο;

Ελεύθερο χρόνο…. Διαβάζοντας βιβλία ή διαβάζοντας τα manual του καραβιού. Όταν στην αρχή πήγαινα στο βαπόρι και ειδικά σαν Πρώτος Μηχανικός, έπρεπε να ξέρω πώς δουλεύουν τα μηχανήματα. Υπάρχει βιβλιοθήκη για όλα, για το κάθε ένα, μέχρι και για την καφετιέρα έχει βιβλίο μέσα. Διάβασμα, κουβεντολόι με κάποιον παρέα, για ομάδες, για οτιδήποτε, για πολιτικά, για να περνάει η ώρα. Τι να κάνουμε; Αλλά τώρα είναι ωραία. Εγώ προσωπικά σαν Πρώτος Μηχανικός μίλαγα από το πρωί μέχρι το βράδυ με τη γυναίκα μου και τα παιδιά μου. Άλλαξε η ζωή του ναυτικού. Είναι σκληρή δουλειά.  Παλιά καθόντουσαν και πέντε χρόνια στα βαπόρια, δεν την πρόλαβα εγώ αυτή την εποχή. Αυτή τη στιγμή οι περισσότεροι νέοι πάνε, κάνουνε κοντρέτα για τέσσερις μήνες να δουλεύουνε μέσα στο βαπόρι και τρεις να κάθονται. Οπότε δεν φαίνεται η κούραση και ο πόνος για το σπίτι. Γιατί παλιά και εγώ έχω κάνει εννιάμηνα — τα μεγαλύτερα ταξίδια μου — και είναι σκληρό να λείπεις εννιά μήνες από το σπίτι. Ευτυχώς ερχόταν η σύζυγος μου μαζί και πέρναγε ο καιρός πιο ευχάριστα.

Σίγουρα. Θέλω να σας ρωτήσω λίγο ακόμα για τα ταξίδια που έχετε κάνει, εάν έχετε να θυμηθείτε μέσα στο πλοίο και πιο αστείες ιστορίες με άλλους συναδέρφους, πώς περνούσατε στην καθημερινότητα; 

Συνήθως έχουμε, καμιά φορά ότι λέμε: «Έπιασε καιρός», μπορεί κάποιος να λέει ότι: «Μία φορά ότι πέρναγα από δω, είχε άσχημο καιρό». Δεν ασχολιόμαστε με πώς βυθίζονται τα βαπόρια. Το [00:30:00]‘χουμε κάνει πια σπίτι μας το βαπόρι. Εγώ όταν πάω μέσα σε βαπόρι νομίζω είναι δικό μου, ότι είμαι στη στεριά. Μπορώ να κάνω και 10 μέρες να δω θάλασσα. Άντε να κοιτάξω από το φινιστρίνι. Δεν ασχολούμαστε. Με τον πλοίαρχο πρέπει ο πρώτος μηχανικός πρέπει να έχει καλή συνεργασία με τον πλοίαρχο, όπως και ο πλοίαρχος με τον πρώτο μηχανικό. Όταν γίνει καμία παρεξήγηση το βαπόρι δεν πάει καλά, είναι επιχείρηση και αυτή. Γι’ αυτό πάντα κοιτάμε να πηγαίνει, να μη δίνουν δικαιώματα στα πληρώματα. Το φαγητό δεν υπάρχει διαφορά για τους αξιωματικούς με το πλήρωμα, είναι το ίδιο. Οι Φιλιππινέζοι θέλουν και κάτι περισσότερο, κάτι χοιρινά και τέτοια, που η εταιρεία τους τα παρέχει. Σε γενικές γραμμές εγώ αυτό το επάγγελμα το αγάπησα. Αν ξαναγεννιόμουνα, εκεί θα πήγαινα και το εννοώ αυτό. Διότι μου έδωσε το δικαίωμα να ζω άνετα οικονομικά και να μην έχω πρόβλημα και να γυρίσω όλο τον κόσμο. Όλο τον κόσμο όπου έχει θάλασσα έχω πάει.

Θέλετε να μου περιγράψετε την εικόνα από την καμπίνα σας, πώς είχατε τον χώρο σας;

Η καμπίνα μου είχε δύο δωμάτια ή και τρία πολλές φορές. Το γραφείο μου. Το γραφείο μου με ένα σαλόνι, σαλόνι πολυτελείας. Στο γραφείο μου είχα τα κομπιούτερ μου, τρία κομπιούτερ και ένα το δικό μου τέσσερα. Το ένα ήμουν online με την εταιρεία, το άλλο κάτι συστήματα της εταιρείας και το άλλο να βλέπω κάτω το μηχανοστάσιο. Και το δικό μου συμβουλές λόγω πείρας και που μίλαγα με το σπίτι μου. Μέσα στο γραφείο — κανονικό όπως όλα, όπως ένα γραφείο εδώ έτσι και εκεί, με την καρέκλα τη μεγάλη — μέσα στο γραφείο είχε ψυγείο, είχε καφετιέρα, ντουλάπια για να βάλεις τα βιβλία για όλο το καράβι, τα μηχανήματα και λοιπά. Δύο παράθυρα ή τρία παράθυρα τεράστια για να βλέπεις έξω, δεν ήταν τα στρογγυλά. Τώρα στα καινούργια βαπόρια δεν κάνουν στρογγυλά φινιστρίνια, κάνουν τετράγωνα μεγάλα. Το γραφείο μου συνδεότανε με… Α, οι καρέκλες στο γραφείο, επειδή θα κουνιόταν κάποια στιγμή το καράβι, κάτω από τις καρέκλες είχε ένα σύστημα να βιδώνει στον πάτο από το δάπεδο να μην κουνιέται, να μην σπάσουν με το κούνημα, φύγουν και σπάσουνε οι καρέκλες ή να κάνουν κάποια ζημιά. Το γραφείο συνδεόταν με την κρεβατοκάμαρα, η οποία ένα διπλό κρεβάτι, τουλάχιστον για τον πλοίαρχο και τον πρώτο μηχανικό, ένα μπάνιο, ντουλάπια να βάλεις τα ρούχα σου, συρτάρια. Κρεμάστρες, για να βάζεις τα ρούχα σου και το μπάνιο σου μέσα. Πιο πέρα, πιο πέρα ήταν το μπάνιο το οποίο είχε μπανιέρα ή μπορεί να μην είχε μπανιέρα να είχε ντουζ και η τουαλέτα. Σε άλλο βαπόρι έχω συναντήσει γραφείο με σαλονάκι και ένα άλλο γραφείο για να υποδέχομαι αυτοί που έρχονται όταν… Που συνεργαζόμαστε στα λιμάνια, να πάρω πετρέλαια και τέτοια.  Μιλάμε κανονικά ένα δυάρι, άνετο. Τι άλλο να έχει; Είχε ένα σαλονάκι μέσα με τα τραπεζάκια του, τα οποία και αυτά είχαν κάτι σίδερα άμα είχε θάλασσα τα βίδωνες, γιατί όταν λέμε θάλασσα… Αυτό εδώ από θάλασσα το ’χω φάει, 45° γύρισε το βαπόρι έτσι και με πήρε και με έστειλε πάνω σε κάτι ντουλάπια. Ευτυχώς χτύπησα σε κάτι ξύλα. Αυτό εδώ. Είναι δύσκολο επάγγελμα, Ελενάκι, αλλά έχει και τις ομορφιές του.

Για πείτε μου για τις ομορφιές του.

Κοίταξε να σου πω, όταν πας στη Σιγκαπούρη και γυρίζεις τη Σιγκαπούρη και βλέπεις πράγματα, τα οποία δεν θα τα έβλεπες ποτέ σου και είμαι χαρούμενος που έχω δει. Θα μου πεις τι έχω δει. Και τι δεν έχω δει; Και τι δεν έχω δει; Τον κήπο της Σιγκαπούρης μόνο να σου πω, θα πάθεις πλάκα. Στο Μπανγκόκ έτυχε μείναμε μέρες μία φορά με ένα, είχαμε η εταιρεία αγόρασε ένα βαπόρι και πήγαμε καθίσαμε στο ξενοδοχείο 10 μέρες και μας γυρίσανε. Το Σινικό τείχος από πού να το δω εγώ στην Κίνα; Λόγο που πήγαμε εκεί, κάτσαμε ενάμιση μήνα; Ήταν και η Πετρούλα μέσα η γυναίκα μου, αρραβωνιασμένη την είχα. Μας πήγαν στο Σινικό τείχος. Πού να δω εγώ σινικό τείχος; Τη Λατινική Αμερική. Έχω πάει μέσα στον Αμαζόνιο.

Πώς ήτανε;

Είναι ένα μεγάλο ποτάμι, πλωτό ποτάμι, το οποίο έχει μία πόλη, πώς τη λένε, Ματέος; Όχι. Δεν θυμάμαι πώς τη λένε. Είναι μέσα από… Στη Βραζιλία μιάμιση μέρα με το καράβι πήγαμε. Στο Μανάους. Εκεί μας είπανε: «Προσοχή τα φίδια τα ανακόντες» και είδα σε δοκιμαντερ ανακόντες. Εκεί μας πήγαν, να σου πω και αυτό εκεί που πήγαμε στη Βραζιλία, μας πήρε ο πράκτορας — πράκτορας σημαίνει αυτός που διεκπεραιώνει τις υποχρεώσεις του πλοίου χαρτιά και τέτοια — και μας πήγε στο εξοχικό του, εμένα και τον καπετάνιο, στη ζούγκλα. Κάνανε, είχαν έρθει κάτι δελφίνια και κάνανε μπάνιο στο ποτάμι, λέει: «Κάντε μπάνιο στο ποτάμι». «Δεν θέλουμε να κάνουμε μπάνιο -λέω- άσ' το», τώρα μέσα στο ποτάμι, αφού έχει φίδια και ανακόντες. «Άμα βλέπω - μετά που τελειώσανε - άμα βλέπετε - μου λέει - ότι έχει τέτοια δελφίνια μη φοβάστε. Όταν δεν έχει δελφίνια, τότε να φοβάστε». «Δεν κάνουμε», λέω. Με τη σκέψη ότι «Και αν κανένα φίδι -λέω- ανακόντα δεν φύγει και μείνει με τα δελφίνια, τι γίνεται;». Όπως και τα ψάρια τα -

Πιράνχας -

Τα πιράνχας. Έχω εδώ ένα πιράνχας.

Αλήθεια;

Ναι.

Θα το δω μετά.

Μετά. Έφερα σουβενίρ από εκεί. Ρίξαμε ένα κόκαλο με λίγο κρέας. Με το που ρίξαμε και το αφήσαμε 5 λεπτά, καθαρίσανε και μόνο κόκκαλο ανέβηκε. Και λένε αν πέσει άνθρωπος μέσα στο ποτάμι και πέσουν χιλιάδες πιράνχας, σε λίγο χρόνο θα σε καθαρίσουν, θα σε φάνε. Έχει άλλες ομορφιές εκεί πέρα, έχει. Μας πήγανε και σε μία φυλή, τους πήγαμε δώρα, μας φιλοξένησαν. Εμπειρίες είναι αυτές.

Για πείτε μου λίγο παραπάνω για αυτό με τη φυλή.

Με τη φυλή, κοίταξε να δεις, με τον πράκτορα μας πήγε εκεί στο Μανάους.

Τι αντικρύσατε με το που πήγατε;

Καλή φιλοξενία. Το hospitality ήταν πολύ καλό. Εξαγριωμένοι, αλλά δεν θέλουν τον πολιτισμό. Οι γυναίκες γυμνόστηθες, εδώ έχουν κάτι πανιά ή κάτι φύλλα από κάτι δέντρα. Τους είχαμε πάει δώρα και εμείς, ό,τι μας είπε ο πράκτορας πήραμε. Μας φιλοξενήσανε. Το χειρότερο, η κακή φιλοξενία που έχουμε πάει με ανθρωποφαγους είναι στο Βόρνεο, όταν φύγαμε απ’ τη Βραζιλία. Επειδή μου λες, επειδή θυμήθηκα αυτό. Πάλι εκεί ο πράκτορας μας πήρε και μας πήγε σε μια φυλή ανθρωποφάγοι. Δεν σε πειράζουνε αλλά βλέπεις κάτι μεγάλα ξύλα έχουν κάτι [00:40:00]κρανία απάνω. Πήγαμε. Σγώ βέβαια με το ζόρι πήγα, και μας βάλαν κάτι κουνούπια, τι στην ευχή ήταν, σε κάτι φύλλα να φάμε. Μας λέει ο πράκτορας: «Φάτε», «Τι να φάμε, ρε; Αυτά είναι σκουπίδια, ρε». Αναγκαστήκαμε και όλοι ψιλοφάγαμε. Αυτοί οι άνθρωποι το βράδυ μπορεί να πήγαμε και να ήμασταν φίλοι, ήμασταν στην άγκυρα περιμέναμε, μας λέει ο πράκτορας: «Προσοχή αυτοί μπορεί να βγούνε το βράδυ και να σφάξουνε, να ‘ρθουν στο βαπόρι». Άντε κοιμήσου εσύ, άμα ακούσεις τέτοια.

Τρομερό.

Οπότε καθόμασταν τη νύχτα και μόλις βλέπαμε καμία κουκίδα, ότι έρχεται κάποια βάρκα σφυράγαμε, οπότε δεν ερχόντουσαν. Σου λέει: «Είναι ξυπνητοί». Πώς τους αντικρούουμε, άμα ’ρθούνε; Με πίεση νερού, αντλία νερού με πίεση μεγάλη, που αν τους χτυπήσεις θα τους πετάξεις κάτω. Αλλά αυτοί δεν ανεβαίνανε και το πρόβλημά τους, δηλαδή ανεβαίνανε, σε σφάζανε, σου παίρναν το κεφάλι. Στο Βόρνεο, πώς το λέγαν το λιμάνι, δεν θυμάμαι το λιμάνι. Πήγα και σε αυτούς. Σου λέω, άγριοι! Να τους βλέπεις να σε πιάνει ο φόβος, πήγαμε και άντε να φύγουμε.

Πώς ήτανε; Περιγράψτε τους λίγο -

Όπως βλέπεις στο σινεμά κάτι μες στη ζούγκλα, γυμνοί, με ένα πανάκι γύρω-γύρω και οι γυναίκες γυμνές με πανιά, αλλά άγριοι αυτοί. Και σε κάτι ξύλινα κοντάρια που είχαν εκεί είχαν κρανία. Είχαν σκοτώσει, μας είχαν πει, τελευταία ένα βαπόρι γιαπωνέζικο, τους πήραν τα κεφάλια.

Και γιατί συνεχίζουν και πάνε κόσμο εκεί;

Το έχουν σαν τουριστικό, την ημέρα. Την ημέρα δεν επιτίθονται, τη νύχτα που θα πιάσει η νύχτα βγαίνουν με τις βάρκες τους. Πώς ανεβαίνουν στο καράβι; Το βαπόρι ψηλό, αυτοί πετάνε ένα σχοινί με μια άγκυρα πάνω, με ένα -

Γάντζο. 

Γάντζο και ανεβαίνουν σαν μαϊμούδια. 

Τρομερό.

Έχω τέτοιες εμπειρίες. Τι άλλο να σου πω; Η Σιγκαπούρη μου άρεσε πάρα πολύ. Σαν ναυτικός τόσα χρόνια, εάν με ρωτήσει κανείς πού θα μπορούσα να ζήσω, στη νότια Ισπανία. Είναι όμορφα, μ’ αρέσει.

Τι έχετε ζήσει εκεί;

Εκεί είναι σαν την Ελλάδα, που λένε mucho alegria. Mucho alegria είναι με… Πολύ ευδιάθετος.

Αλέγροι τύποι.

Αλέγροι τύποι. Λοιπόν, ζούνε όπως στην Ελλάδα. Αν μου πεις να μείνω στη Γερμανία, στη Γαλλία δεν, δεν μ’ αρέσει. Εμείς είμαστε μεσογειακός λαός, έχουμε μέσα στο πετσί μας το γλέντι. Να πας στη Γερμανία τέτοια ώρα έχει δρόμους, δεν βρίσκεις κόσμο. Να πας στην Ισπανία ο κόσμος γλεντάει εκεί. Αλλού πού έτσι κάτι παράξενο; Στην Αφρική, στο Λάγος είναι επικίνδυνα. Έρχονται να σε σφάξουνε, να σε πάρουν λεφτά ή να αρπάξουνε ομήρους και να εκβιάζουν την εταιρεία μετά να πληρώσει λεφτά για να φύγουν, να αφήσουν τους όμηρους, οι οποίοι όμηροι κακοπερνάνε. Αυτά που έχουνε πει μερικοί που τους πήραν και τους αφήσανε, τους είχαν ανάμεσα από κροκόδειλους. Άντε να φύγεις. Είναι βάρβαροι όπου υπάρχει πείνα. Ύστερα, το πρόβλημά μας είναι όταν φεύγουμε να πάμε για την άπω Ανατολή και να περάσουμε το Σουέζ το κανάλι, περνάμε την Ερυθρά, στη Σομαλία υπάρχουνε πειρατές. Που αν καταφέρουν και ανέβουν στο βαπόρι, θα σε πάρουν θα σε πάνε σε ένα νησί και αυτοί ζητάνε πάλι λύτρα, λεφτά.

Εσείς έχετε έρθει ποτέ αντιμέτωπος με πειρατές με το καράβι σας;

Ήρθαμε, αλλά είχαμε μέσα συνεργείο, καουμπόιδες που λέω εγώ, security, ήταν τέσσερα άτομα που κάνουν βάρδια με όπλα. Τι γίνεται; Πώς παρουσιάζονται οι πειραταί; Βλέπεις μια βάρκα και λες: «Ψαράδικο είναι», έχουν δίχτυα και τέτοια. Εάν εσύ πρώτος τους σκοτώσεις, έχεις βρει τον μπελά σου. Ψαράδες ήτανε. Ενώ αυτό είναι, είναι πώς το λένε, δείχνουνε ότι είναι ψαράδες. 

Καμουφλάζ.

Δεν είναι καθόλου ψαράδες, είναι καμουφλάζ. Οπότε μπορεί να πηδήξουν και αυτοί μπαμ-μπαμ να πούμε. Και άμα ανέβουν επάνω στο καράβι, εμείς τι κάνουμε, για να ανταποκριθούμε; Κλείνουμε όλο το καράβι, όλο το ακομοδέσιο, το ακομοδέσιο είναι αυτό που μένουμε, και να σπάσουν τα τζάμια, να πάνε στη γέφυρα, να τα σπάσουν όλα η μηχανή δεν σταματάει και την ανοίγουμε full. Εκεί αυτός έχει φύγει από κάποιο άλλο μεγαλύτερο καραβάκι, τη «μάνα» που λέμε, λοιπόν δεν μπορεί να απομακρυνθεί, γιατί ήδη ο καπετάνιος έχει πατήσει το κουμπί για να ρθούνε αεροπλάνα, να ρθουνε βοήθεια. Λοιπόν και πάμε σε ένα δωμάτιο, στο «τιμονάκι» συνήθως. Τιμονάκι τι είναι; Είναι ο χώρος που έχει εγκατάσταση το μηχάνημα που, που οδηγάει το καράβι. Λοιπόν, ήδη πριν περάσουμε εκεί βάζουμε ξηρά τροφή, νερά και οτιδήποτε άλλο. Αν γίνει κάτι μαζευόμαστε, αν μπούνε πάνω, μαζευόμαστε εκεί. Εκεί έχει όργανα να ανοίξεις τη μηχανή στροφές πιο πολλές και εν πάση περιπτώσει δεν μπορούν να μπούνε. Η πόρτα είναι, τις έχουμε κάνει εμείς κατασκευές, είναι δύο πόντους. Ούτε μένα νάρκη δεν ανοίγουνε. Και περιμένουμε οδηγίες, έχει VHF, έχει μηχανήματα να μιλήσει με όλο τον κόσμο και να ζητήσει βοήθεια ο καπετάνιος, αυτό είναι δουλειά του καπετάνιου. Συνήθως κάνουμε γυμνάσια γι’ αυτή τη δουλειά. Πες ότι υπάρχει ένα σφύριγμα στο καράβι, να μαζευτούμε όλοι εκεί. Αν έχεις δει ένα έργο ο «Φίλιππος»;

Δεν νομίζω.

Που δείχνει πώς μπήκαν στο καράβι και τι έγινε.

Δεν το έχω δει.

Είναι αληθινές ιστορίες αυτές. Ε, φοβάσαι. Και εγώ όταν περνάμε από εκεί, δεν κατεβαίνω στη μηχανή, είμαι στη γέφυρα και αυτό. Και εγώ προσέχω, θα είναι ο καπετάνιος, θα είμαι εγώ. Γιατί έχουν βάρκες που οι μηχανές είναι πολύ δυνατές, πολύ γρήγορα δηλαδή το βλέπεις μακριά. Για πότε έφτασε δίπλα σου δεν κατάλαβες! Αυτοί που έρχονται τους παίρνουμε από νότια, όταν ερχόμαστε από Ιαπωνία, περνάμε τη Σιγκαπούρη, στη νότια Ινδία υπάρχει ένα λιμάνι που εκεί σταματάμε και παίρνουμε το security, τέσσερα άτομα με όπλα, με σφαίρες κανονικά, με πυραυλάκια. Βέβαια στα όργανα, που μας βλέπουν αυτοί, βλέπουν ότι έχουμε security, αποφεύγουν γιατί θα γίνει πόλεμος. Γιατί και μέχρι να φτάσουνε και στο βαπόρι από κάτω θα πάρουνε, οι άλλοι θα πυροβολάνε από πάνω. Έχουν ληστέψει πολλά καράβια και συνήθως πιο παλιά ήταν πιο απλοί. Ήταν μια βάρκα αριστερά, μια δεξιά και πήγαινε το καράβι να περάσει από τη μέση. Αυτοί είχαν ένα σκοινί, μόλις πέφτανε να βρεθεί η πλώρη τους το σχοινί, τραβάγανε και τους έφερνε δίπλα στο καράβι. Λοιπόν, έχουν σκοτώσει και τέτοιους, οι οποίοι είναι Σομαλοί φουκαράδες. Για 20 δολάρια κάνουν αυτή τη δουλειά. Είναι επικίνδυνα εκεί. Εκεί είναι επικίνδυνα, στο Λάγος είναι Δυτική Αφρική είναι επικίνδυνα. Δηλαδή πας να βγάλεις ένα μεροκάματο και είσαι στον κίνδυνο συνέχεια.

Αυτή η αδρεναλίνη του κινδύνου και όχι μόνο από πειρατές και εγκληματίες, αλλά και από τον καιρό και από το ταξίδι -

Κοίταξε, αδρεναλίνη από το ταξίδι δεν καταλαβαίνεις τίποτα. Αλλά όταν πέφτεις σε τέτοια, σε τέτοιους χώρους κοντά στους πειρατές, η αδρεναλίνη ανεβαίνει. Γιατί να είμαι εγώ; Κάποτε επιτέθηκαν σε ένα πολεμικό ελληνικό και τους καθαρίσανε. Αυτό[00:50:00] έγινε στη Σομαλία. Γιατί βγαίνοντας από την Ερυθρά Θάλασσα απλώνεται ο Ινδικός Ωκεανός και εκεί έχουνε πιάσει τα πλοκάμια τους γύρω-γύρω μέχρι τον Περσικό Κόλπο. Άμα περάσεις αυτόνα 8 μέρες είσαι εντάξει, αλλά σε 8 μέρες είσαι με αδρεναλίνη. Αλλά αδρεναλίνη full, γιατί δεν ξέρεις τι θα σου συμβεί. Βάζουνε το καράβι, εκτός του ότι έχουμε το security, βάζουν αγκαθωτά κάγκελα. Δηλαδή να μπλέξουν όταν ανέβουν πάνω θα καρφωθούν σίγουρα, αλλά δεν παίρνουν χαμπάρι. Είναι άνθρωποι που πεινάνε, σου λέει: «Εδώ θα φάμε». Τα οποία κλέβουν τα βαπόρια, τα πάνε σε ένα νησί και από κει ορισμένοι κύριοι διαπραγματεύονται τι λεφτά θα τους δώσουν για να δώσουν πίσω το καράβι και τον κόσμο. Και έχουνε γίνει πολλά τέτοια. Δεν μου έτυχε να μας πιάσουνε, αλλά να έρχονται κοντά και που ρίξανε μία οι δικοί μας στον αέρα με το όπλο, δεν ζυγώσανε. Αλλά μέχρι να απομακρυνθούμε μακριά, τους είχαμε συνέχεια να τους βλέπουμε, γιατί — σου λέω — έχουν μεγάλες μηχανές στις βάρκες τους και φτάνουνε σε μηδέν χρόνο.

Τρομερό. Να αλλάξουμε λίγο θέμα -

Πες μου ό,τι θέλεις -

Να φύγουμε από τους πειρατές. Ποια είναι τα πιο νόστιμα φαγητά που έχετε φάει σε όλα αυτά τα ταξίδια;

Εγώ θα πω στην Ισπανία τη σούπα de marisco. Είναι μία σούπα με διάφορα ψάρια, αλλά είναι ένα νόστιμο πράγμα. Στην Αργεντίνα τις μπριζόλες t-bone steak και στην Αμερική στο Μπούφαλο Μπιλ. Τώρα θα σου πω και κάτι άλλο. Όταν ήμασταν στην Κίνα με την Πετρούλα, με τη γυναίκα μου, είχαμε καθίσει δύο μήνες. Πηγαίναμε έξω στο seamen’s club. Seamen’s club σημαίνει, είναι ένα καφενείο, το οποίο είναι για τους ναυτικούς, τεράστιο και έχει και σουβενίρ μέσα. Eιδικά στην Κίνα πάρα πολλά. Όλα αυτά που βλέπεις εδώ που έφερα κινέζικα από κει τα πήραμε. Είδα έναν έτρωγε ποντίκι. Ναι, αλλά ποντίκια από ποντικοτροφεία. Και λέω: «Θα φάω». Mου λέει η Πετρούλα: «Άμα φας, δεν θα με αγγίξεις». Η Πετρούλα έτρωγε κάθε μέρα γαρίδες. Εγώ και φίδι έχω φάει και χελώνες έχω φάει και ακρίδες έχω φάει. Αφού τα τρώγανε και οι άλλοι, όχι ότι ήταν και τίποτα νόστιμα. Εγώ, εμένα μου αρέσει γαρίδες ή καβούρια που φτιάχνουν στη Σιγκαπούρη με fried rise, με τηγανητό ρύζι. Αυτό ήταν το καλύτερό μου φαγητό. Αλλά έχω δοκιμάσει τα πάντα. Υπήρχαν στην Κίνα έξω από το μαγαζί μία γυάλινη γυάλα είχε μέσα φίδια και σου έλεγε: «Ποιο θέλεις;», λες και εγώ ήξερα ποιο φίδι θα φάω και πηγαίναμε και λέω: «Πετρούλα, θα πάρεις;». «Μωρέ, φίδι θα φας;». «Ε και τι έγινε, ρε; Το χέλι δεν το τρώμε;», λέω. Και το καθάριζαν αυτοί και τρώγαμε.

Τι γεύση είχε;

Δεν είχε και καλή. Απλώς δοκίμασα. Αφού πέρασα εδώ, είναι ένας που γυρίζει στην τηλεόραση και τρώει ό,τι να ναι. Η Πετρούλα γαρίδες και τίποτα άλλο. Στην Κίνα τότε που πήγαμε εμείς κοιτάγανε οι γυναίκες, η Πετρούλα είχε βαμμένα τα νύχια, είχε βαμμένα λίγο τα χείλια, τα μάτια — ξέρω γω — η ερώτηση ήταν από τις Κινέζες: «Γιατί;». Εμείς πήγαμε το ’78 με την Πετρούλα εκεί. Δεν είχαν ξεσηκωθεί όπως είναι σήμερα.

Τους φαινόταν περίεργο ε;

Πολύ περίεργο. Η Πετρούλα είχε, της έλεγα εγώ: «Έχεις -είχε- δύο γκόμενους» εκεί, δύο Κινέζους και παίζανε πινγκ-πονγκ. Και τις λέγανε πώς είναι η καλημέρα, κάνανε αρχαία ελληνικά υπόψιν στην Κίνα, και πώς λέγεται η «καλημέρα», η «καλησπέρα», το «αγάπη», το έτσι. Εγώ είχα δύο γκομενίτσες πάλι μαζί μου και γράφανε κρυφά εδώ για να μην τους τα δούνε, μέσα απ’ τα μανίκια, ορισμένες λέξεις. Δεν ξέραν τι θα πει coca-cola, δεν υπήρχε coca-cola τότε που πήγαμε εμείς. Ήταν σε αγρία κατάσταση. Και κάθε βράδυ πηγαίναμε seamen’s club και πηγαίναμε παίζαμε πινγκ πονγκ εγώ με την Πετρούλα, είχαν μάθει και αυτοί και παίζαμε πινγκ-πονγκ. Ερχόντουσαν αυτοί, ήταν από ένα πανεπιστήμιο. Δεν ήταν δυό-τέσσερεις, ερχόντουσαν καμία 25άρια άτομα και κάνει παρέα με τους Ευρωπαίους. Να μιλήσουνε, να κάνουνε explain στα εγγλέζικά τους και τέτοια. Ήθελε να πάρει η Πετρούλα, νομίζω, μία coca-cola να πάει σε ένα φίλο της, ένα παλικάρι που ήμασταν μαζί όλοι και την απαγορεύσανε. Και όταν μας πήγαν στο Σινικό τείχος, αυτοί που μας πήγανε όλοι ήξεραν… Συγγνώμη, ξέρανε ελληνικά. Και ήμασταν σε ένα τσίρκο μας είχανε πάει και λέει η Πετρούλα, όχι η Πετρούλα η γυναίκα του πρώτου μηχανικού: «Να χαμε ένα παγωτό, ρε Πετρούλα» «Σιγά μη βρούμε παγωτό εδώ», λέει η Πετρούλα. Σε μισή ώρα ήρθαν παγωτά, μας φέρανε και γυρίζει ένας που ήταν μαζί μας: «Και βέβαια έχουμε παγωτά, απ’ όλα έχουμε». Προπαγάνδα. Όπως και στη βόρεια Κορέα είχα σπάσει τα χέρια μου στο παλαμάκι, γιατί μας λέγανε για τον κομμουνισμό και έπρεπε να χτυπάμε παλαμάκια συνέχεια. Άλλη ιστορία εκεί, ζωώδη κατάσταση.

Για πείτε μου πώς ήταν εκεί;

Είναι η εποχή που είναι ακόμα με τα βόδια.

Πότε είχατε πάει;

Είχα πάει το ’70 με τον πατέρα αυτουνού… Όχι. ’77; ’78; ’79; ’80; Κάπου εκεί. Είναι να μη ζεις εκεί πέρα. Εκεί είναι το σύστημα κουμο… Όχι κομμουνιστικό. Ούτε κομμουνιστικό. Δικτάτορας είναι αυτός. Δεν βλέπεις; Ο άλλος δεν γελάσανε που είπε κάτι και τους σκότωσε. Δεν χτυπάς παλαμάκια; Σε σκοτώνει. Ο άνθρωπος είναι ηλίθιος. Φαγητά μάπα. Μας κάναν τραπέζια, πέντε πιάτα, αυτά. Πολύ προπαγάνδα, τι είναι ο κομμουνισμός και πώς πρέπει να είμαστε Κομμουνιστές και έτσι κι αλλιώς και όλο παλαμάκια βαράγαμε. Αμάν, να φύγουμε από κει! Αμάν να φύγουμε. Έτσι ήταν και η Ρωσία. Η Ρωσία μπορεί να μην έχει Κομμουνισμό σήμερα, αλλά έχει δικτάτορα. Αυτός που είναι πάνω ο Πούτιν, τι; Δικτάτορας είναι.

Πότε είχατε πάει στη Ρωσία;

Στη Ρωσία έχω πάει, πριν έρθω εδώ, πριν 7-8 χρόνια. Έχει πάει και η Πετρούλα, είχα και τα παιδιά μαζί, στο Νοβοροσίσκ. Δρόμοι μη χειρότερα, φαγητό της πλάκας, πορνεία και μη χειρότερα. Εμείς είμαστε βασιλιάδες, Λενάκι, εδώ πέρα. Όλοι φωνάζουμε: «Δεν έχουμε». Αλλά σου είπα, τώρα αν πάρω τον Μπουρλιό και του πω: «Πάμε να πιούμε κάνα κρασάκι;». «Φύγαμε». Δεν υπάρχει αυτό. Και στην προκειμένη περίπτωση θέλω να πάω να πιω ένα κρασάκι με ένα φίλο μου; Με 30 ευρώ, 35 περνάμε, τρώμε και φεύγουμε. Αντί να πάρουμε κρέας, παίρνουμε κάτι άλλο. Βέβαια είναι και τα μισθολόγια της πλάκας, το μόνο που έχουμε αυτό. Ειδάλλως και έξω δεν περνάνε καλά. Η κρίση είναι για όλο τον κόσμο, δεν είναι μόνο για την Ελλάδα. Εγώ αυτό βλέπω. Εδώ έρχονται ο Αμερικανός ο πιλότος, συνήθως ο καπετάνιος δίνει δώρα τσιγάρα, οι Αμερικανοί πιλότοι ποτέ δεν παίρνανε. Ε και [01:00:00]αυτοί τώρα αρχίζουνε και παίρνουνε. Βλέπεις, τα μεγάλα τα mall κάποτε πήγαινες και έσφυζε από κόσμο, πολύς κόσμος. Αυτή τη στιγμή έχει μαγαζιά ξενοίκιαστα. Υπάρχει κρίση είναι γενικό το κακό. Τώρα τι θα γίνει; Σίγουρα το ’80-’90 δεν θα ξανάρθει! Και το γαμώτο ξέρεις ποιo είναι; Εσείς οι νέοι είσαστε άτυχοι. Εγώ τον Νίκο που τον παρότρυνα να πάει ναυτιλιακά δεν ήταν τυχαίο. Μα είναι εκεί που είναι. «Ωραία, πάρε το αεροπλάνο», σε τρεις ώρες είναι εδώ. Εγώ που ήμουνα Κίνα, Ιαπωνία, Βραζιλίες και τέτοια, τι έγινε; Τι έπαθα; Έχει ένα μισθό πάρα πολύ καλό και η γυναίκα του εκεί και περνάει μία χαρά. Αυτά, Ελένη. Πες μου τι άλλο θέλεις.

Για να κλείσουμε τη συνέντευξη, ποιό ήταν το μεγαλύτερο μάθημα πού έχετε πάρει από όλες αυτές τις εμπειρίες που ζήσατε από όλα αυτά τα ταξίδια;

Αυτό που έχω πάρει ότι αγάπησα πολύ την οικογένειά μου. Μου έλειψε. Δηλαδή αν ήμουνα εδώ, δεν θα ήμουνα τόσο καλός όσο ήμουνα όσο έλειπα, γιατί το καθημερινό σκοτώνει. Και εκείνο που έμαθα ότι πρέπει να υπάρχει αγάπη σήμερα. Σιχαίνομαι το ψέμα. Και ότι στη ζωή πρέπει να μην καβαλάμε, να μην ξεχνάμε ποιοι είμαστε. Θα σταματήσει αυτό που «ξέρεις ποιος είμαι εγώ»; Δεν έχει σημασία αν είμαι γιατρός ή εργάτης. Πάνω από όλα, μην ξεχνάμε, να μην ξεχνάμε ποιοι είμαστε. Όπως το έχω πει και στα παιδιά μου: «Μην καβαλήσετε καλάμι στη ζωή σας», απλοί. Δεν υπάρχει πιο ωραίο πράγμα.

Μάλιστα, σας ευχαριστώ πάρα πολύ τις ιστορίες σας.

Τίποτα, κορίτσι μου. Να ‘σαι καλά και ό,τι θέλεις θα μπορώ πάνω στα θέματα τα δικά μου. Ο ναυτικός έχει πολλές ιστορίες, πάρα πολλές ιστορίες και καλές και άσχημες. Ατυχήματα που δεν προλαβαίνεις. Εγώ αν δεν ήμουν στη Σιγκαπούρη, είχε μπει ετρέλαιο στο αίμα μου, μες στον οργανισμό. Αν δεν ήμουνα Σιγκαπούρη, τωρα θα ήμουν συγχωρεμενος από καιρό. Πήγαν να μου κόψουν το χέρι, το ξέρει ο πατέρας σου αυτό και η μάνα σου. Λοιπόν, αλλά ήρθε ένας γιατρός απ’ το Χονγκ Κονγκ ο οποίος μας είπανε ότι θέλει πολλά λεφτά και η εταιρεία λέει: «Ένα δεξαμενόπλοιο δολαρια. Όσα θέλει» και ήρθε και μου λέει: «Δεν θα κόψουμε το χέρι, θα κόψουμε τα δάχτυλα. Εκτός -μου λέει- αν ο οργανισμός σου βοηθήσει, είσαι δυνατός». Βοήθησε ο οργανισμός μου και δεν μου κόψαν τα δάχτυλα. Και αυτά Σιγκαπούρη. Αν δεν ήμουν Σιγκαπούρη και ήμουν κάπου μακριά, τώρα θα ήμουνα τελειωμένος, θα είχα πάθει γάγγραινα. Αυτά, Ελενάκι. Όλα καλά, ερχόμαστε εδώ, κύριοι, με τα λεφτά μας, με όλα αλλά δεν βγαίνουν εύκολα.

Ευχαριστώ πολύ.

Να ’σαι καλά, κορίτσι μου.