[00:00:00]Ωραία, βρισκόμαστε στο Ηράκλειο, η ημερομηνία είναι 3 Δεκεμβρίου του 2021, είμαστε στο εργαστήρι του Γρηγόρη. Γρηγόρη άμα θες πες και εσύ ολόκληρο το ονοματεπώνυμό σου και πάλι, και να ξεκινήσουμε να μου κάνεις μία περιγραφή για εσένα, δηλαδή πού και πότε γεννήθηκες, πού μεγάλωσες, αυτά και με τι ασχολείσαι; 

Αφού θες ολόκληρο το επίθετο, είμαι ο Γρηγόρης Αναστασόπουλος, γεννήθηκα στην Αθήνα το '79, ψέμματα, το '78, τέλη του '78 οπότε, 23 Δεκεμβρίου, και μεγάλωσα στην Αθήνα, και ήρθα εδώ στην Κρήτη το 2004, με τράβηξε μία κρητικιά και έχω μείνει από τότε εδώ στη λεβεντογέννα. 

Έτσι βρε... Για πες μου λίγο πώς ήταν τα παιδικά σου χρόνια, πώς ήταν η περιοχή που μεγάλωσες, η σχέση του σπιτιού με τη φύση, όλα αυτά; 

Ναι... Επειδή τώρα μιλάμε για φύση. Εγώ δεν μεγάλωσα σε μία οικογένεια που έκανε περπάτηματα και γενικά δραστηριότητες στη φύση, αλλά το μικρόβιο δεν ξέρω, το πήρα είτε από κάποια βιβλία που διάβαζα, είτε από παρέες με φίλους. Θυμάμαι μία ανιχνεύτρια στο Λύκειο, πρόσκοπινα δηλαδή. Είτε εμένα μικρό με είχανε πάει λυκόπουλο και θυμάμαι χαρακτηριστικά που ήταν μία εκδρομή, θα κάνανε μια εκδρομή, και έλεγε η μάνα μου φεύγει απο 'κει, και λέει: «Μα καλά θα κοιμούνται στις σκηνές και θα μαγειρεύουν στην ύπαιθρο στην κατσαρόλα;». Δηλαδή αδιανόητα πράγματα…Δεν θα έχει κουζίνα, απορροφητήρα ας πούμε. Κάτι τέτοια θυμάμαι έτσι από την παιδική μου ηλικία και σιγά-σιγά εγώ άρχισα και συνειδητοποιούσα ότι αυτό μου αρέσει περισσότερο, ενώ εντάξει σαν παιδιά παίζαμε ποδήλατο, ποδόσφαιρο, τέτοια πράγματα. Αλλά δεν είχα έτσι αυτό το μικρόβιο γύρω από αυτές τις δραστηριότητες, μεγάλος ξεκίνησα. Και ξεκινήσα με κατάδυση νομίζω, πρώτα, ξεκίνησα με αυτόνομη κατάδυση, στην πορεία άρχισε και ψαροντούφεκο… Έλα όμως που είχα πει στη μάνα μου ότι το ψαροντούφεκο είναι το επικίνδυνο γιατί όταν άκουγε μπουκάλες, βάθη και τέτοια πράγματα σου λέει είναι επικίνδυνα αλλά εγώ προσπάθησα να της πώ: «Μην αγχώνεσαι για αυτό, η ελεύθερη είναι το επικίνδυνο» μετά όμως ξεκίνησα και ελεύθερη οπότε κατεβάζαμε τα ψαροντούφεκα από το μπαλκόνι με σχοινιά για να μην τα δει η μάνα μου, γιατί ηλίθια δεν είναι. Οπότε χάσαμε και κάποια ψάρια, τα δίνουμε στους φίλους για να μη γυρίσω στο σπίτι με ψάρια, δεν μπορούσα να έχω ψάρια. Οπότε έτσι... και μετά ξεκινήσαμε με βουνό, περπάτημα, θυμάμαι στην Πάρνηθα, στην Κούρα, ελάφια να συναντάς μες στο βουνό… αυτό το βουνό που το έβλεπες και έλεγες εντάξει πράσινο ας πούμε, έβλεπες μετά τι ζωή έχει και τι ομορφιά έχει, τώρα ό,τι έχει απομείνει με τα φετινά, τις φωτιές.  Αλλά έτσι ξεκίνησα και μετά με αναρρίχηση εκεί στην πίστα της Αχαρνών, θυμάμαι στα βράχια στη Βαρυμπόμπη αν θυμάμαι καλά, μετά πάλι Πάρνηθα και σε άλλα πεδία, και μετά σπηλαιολογία το 2001 έκανα στο Speleo στην Αθήνα, κατά τύχη μπήκα σε αυτό το σύλλογο γιατί έτυχε να πετύχω σπηλαιολόγους στην σπηλιά του Νταβέλη στην Πεντέλη και μαγεύτηκα εγώ από αυτά τα κόκκινα ανθρωπάκια με τα κράνη που στήνανε παιχνίδια γιατί θα κόβανε πίτα το επόμενο Σαββατοκύριακο και τους βλέπω και λέω: «Παιδιά τι κάνετε εσείς, εγώ αυτό θέλω να το κάνω». Μου λένε: «Είμαστε από το σέλας από έναν σπηλαιολογικό σύλλογο, έλα το επόμενο Σαββατοκύριακο που κόβουμε την πίτα, μέχρι να πάμε το επόμενο Σαββατοκύριακο να τα συνδυάσουμε με μία έκπληξη σε μια φίλη που είχε γενέθλια, ενώ έχει και βροχή εκείνη την ημέρα, φτάσαμε τελευταίοι, είχανε δώσει όλα τα φυλλάδια, οπότε δεν πήρα τα τηλέφωνά τους και είδα μία αφίσα του Speleo και έτσι ξεκίνησα στο Speleo. Έτσι... Μου άρεσε πολύ σπηλαιολογία και οι τεχνικές μονού σχοινιού, τα σπήλαια, αυτό... πώς είναι στα ηλεκτρονικά παιχνίδια έτσι μικρός και εγώ έπαιζα και υπήρχαν κάποιες πίστες έκπληξη, κάπως έτσι τις έβλεπα τις σπηλιές, εκεί που βλέπεις ένα βουνό ας το πούμε μπαίνεις μέσα και κρύβεται ένας άλλος κόσμος και πραγματικά ώρες-ώρες δεν φαντάζεσαι τι θα δεις εκεί μέσα. Και αρχίζεις και βλέπεις με τελείως διαφορετικό μάτι το βουνό δηλαδή. Το βουνό μέχρι πριν ασχοληθείς με αυτές τις δραστηριότητες, νιώθεις ότι είναι χώμα και βράχος και μετά συνειδητοποιείς, ότι το βουνό είναι τρύπιο, τα ασβεστολιθικά βουνά που ως επί το πλείστον έχουμε στην Ελλάδα, είναι τρύπιο και απλά κάποιες από αυτές τις οι κοιλότητες τις ονομάζουμε σπηλιές γιατί έχουνε είσοδο με την επιφάνεια. Οπότε μπορούμε και εμείς και τα επισκεπτόμαστε. Αλλά τα βουνά είναι τρύπια μέσα. Ίσως είναι υπερβολή να πούμε ελβετικό τυρί αλλά έχουνε πάρα πολλές κοιλότητες, οι οποίες μέχρι να υπάρξει είσοδος για τον άνθρωπο, είναι απλά κάποιες κοιλότητες όταν καταφέρνει ο άνθρωπος να μπει μέσα, τα λέμε σπήλαια, βάραθρα, ναι...

Οπότε από τις πρώτες εξορμήσεις που έκανες σε σπήλαια τι ήταν αυτό που σε μάγεψε και σου έχει μείνει πιο έντονα έτσι τη μνήμη σου; 

Τι με μάγεψε; Εγώ λέω για τις σπηλιές ότι είναι μία δραστηριότητα που σου αρέσει που ξεκινάει και σου αρέσει που τελειώνει. Δηλαδή γουστάρεις που λες πάω να μπω τώρα μέσα μετά γουστάρεις θα βγεις πάλι έξω στο φως, στην ασφάλεια, εντός εισαγωγικών, έτσι και αυτό το ενδιάμεσο βέβαια, είναι κάτι που αν δεν ξέρεις πού πας, και ειδικά η εξερεύνηση, είναι κάτι μαγικό, όταν μπαίνεις σε ένα μέρος ανεξερεύνητο που μπορεί κάποιος άλλος να το έχει εξερευνήσει αλλά εσύ δεν το ξέρεις… δεν μπορώ να στο μεταφέρω αυτό είναι μία άλλη αίσθηση… δεν περιμένεις ότι θα βρεις θησαυρούς, ότι θα βρεις λίρες, σεντούκια τέτοια πράγματα αλλά το ότι μπαίνεις ένα μέρος που δεν ξέρεις αν το έχει δει άλλος, πιο πολύ περιμένεις κάποια ομορφιά και έναν εντυπωσιακό διάκοσμο.  Δεν νομίζω ότι, αλλά δεν ξέρω... Ένα σφίξιμο στο στομάχι, κάτι άλλο, δεν μπορώ να το περιγράψω, πρέπει να κάνεις σπηλαιολογία για να το νιώσεις αυτό το πράγμα, αλλά πραγματικά νιώθεις εξερευνητής. Παντού έχει πάει ο άνθρωπος, παντού... σε πάρα πολλά μέρη και τα περισσότερα μπορείς να τα δεις πλέον, αλλά δεν μπορείς να κάνεις το ίδιο με τις σπηλιές, τα τελευταία χρόνια ο σύλλογος στον οποίο ανήκω εδώ στην Κρήτη, εξερευνεί ένα βάραθρο στα Λευκά Όρη που έχει, θα μπορούσε στο μέλλον να βγει ένα μεγάλο βάραθρο, τα Λευκά Όρη έχουνε ήδη δύο χιλιάρια βαραθρα, και όταν λέω χιλιάρια, και όταν μιλάω για μέτρα, εννοώ υψομετρική διαφορά από την είσοδο. Που μπορεί η διαδρομή να είναι πολύ μεγαλύτερη αλλά υψομετρική διαφορά από την είσοδο είναι 1.000 μέτρα και παραπάνω από 1000 μέτρα, για αυτά τα δύο βάραθρα που ήδη υπάρχουν και έχουν εξερευνηθεί στα λευκά όρη και το βάραθρο αυτό που εξερευνείται τα τελευταία χρόνια από τον σύλλογο στον οποίο ανήκω έχει προοπτική για να γίνει και αυτό ένα μεγάλο βάραθρο.  Το οποίο είναι εντυπωσιακό. Και αντίστοιχα αυτά τα άτομα που μπαίνουν σε αυτό το βάθος και συνεχίζουν την εξερεύνηση και στήνουν καινούργια σχοινιά, καινούργια πηγάδια ελπίζω να έχουνε αυτή την αίσθηση γιατί είναι μία πολύ ωραία μαγική στιγμή, τουλάχιστον εγώ έτσι το νιώθω. 

Είσαι στο Σ.Π.Ο.Κ.; 

Στο Σ.Π.Ο.Κ. σωστά. 

Ωραία, θες να μου πεις και με τι ασχολείσαι; Που δεν είπαμε έτσι τα πιο... 

Ασχολούμαι με επισκευές σε ιστιοφόρα, τώρα μην αναλύσω τι ακριβώς κάνω και εργασίες σε ύψος, εξειδίκευση επισκευές σε φτερά ανεμογεννητριών σε μεγάλες ανεμογεννήτριες δηλαδή. Αλλά ναι, εργασίες σε ύψος, βασικά λόγω του χόμπι μου της σπηλαιολογίας συνειδητοποίησα σε κάποια φάση ότι εγώ ξέρω να κινούμαι με άνεση και ασφάλεια στα σχοινιά, οπότε γιατί όχι [00:10:00]να μην το κάνω και επαγγελματικά ας το πούμε. Γιατί οι εναερητικές τεχνικές είναι πάρα πολύ κοντά στις τεχνικές μονού σχοινιού τις σπηλαιολογικές. Οπότε είναι πολύ εύκολο για έναν σπηλαιολόγο να δουλέψει σαν εναερίτης. 

Θες να μου πεις έτσι σιγά-σιγά εμπειρίες που είχες σχέση με τη σπηλαιολογία και να αρχίσουμε να ανοίγουμε και το θέμα με το σπήλαιο της Γαλλίας;

Ναι… Εμπειρίες που είχα με σπηλιές...

Ναι ναι, που λες ότι εκεί κάπου εδώ γνώριζες τον άνθρωπο που πήγατε μαζί στη Γαλλία; 

Ναι ναι. Θυμάμαι η πρώτη μου αποστολή στο Speleo τη χρονιά που έκανα σεμινάρια, 2001-2002 δεν θυμάμαι ακριβώς, ήταν στο σπήλαιο της Αγίας Τριάδας στην Εύβοια, στην Κάρυστο. Που ξέραν έραν ότι κάνω κατάδυση και θα κάναν αποστολή σε αυτό το σπήλαιο το οποίο είναι αρκετά μεγάλο και δαιδαλώδες και μου λένε έλα να κάνεις και εσύ κατάδυση και να συνεχίσεις μετά το σιφώνι. Σιφώνι λέμε ένα κομμάτι πνιγμένο, δηλαδή πλημμυρισμένο με νερό που πλέον δεν μπορείς να το περπατήσεις, να το σκαρφαλώσεις ή να το κατέβεις πρέπει να το βουτήξεις και αν το σιφώνι αυτό είναι πολύ μικρό μπορείς να το κάνεις με το κράτημα της αναπνοής σου, αν είναι πιο μεγάλο θέλει μπουκάλα αέρα, εξωτερικό δηλαδή.  Οπότε θυμάμαι είχα αγοράσει τότε μία φόρμα ολόσωμη από το Μοναστηράκι, χοντρή βαμβακερή κόκκινη και θυμάμαι την πρώτη κολύμπα που λένε εδώ στην Κρήτη, την πρώτη λίμνη που βούτηξα μέσα και σηκώνομαι και νιώθω ότι κάποιος με τραβάει από πίσω και απλά ήταν το βάρος της φόρμας που είχε ρουφήξει νερό και έχει αλλάξει το βάρος μου. 

Σεισμός; 

Να τος και ο σεισμός!

Λοιπόν... Οπότε, θυμάμαι αυτή την διαφορά στο βάρος ας το πούμε και μετά, περνώντας το σιφώνι με αρκετά πρωτόγονα μέσα, γιατί πολλές φορές στις καταδύσεις όταν δεν είναι κάτι απαιτητικό, μια μεγάλη σπηλαιοκατάδυση, κάνεις πολύ πιο πρόχειρα συστήματα θυμάμαι ένα σακίδιο φορεμένο ανάποδα, σπηλαιολογικό σακίδιο, με δύο φιάλες μπροστά μου μέσα στο σακίδιο και εγώ μέσα στο σιφώνι που είχε ήδη περάσει κάποιος χωρίς πέδιλα να προσπαθώ να κολυμπήσω σε μια σοκολάτα, δηλαδή δεν έβλεπα τίποτα και απλά προσπαθούσα να σπρώξω με τα πόδια μου χωρίς πέδιλα και να τραβήξω τα βράχια να περάσω και απλά δεν με άγχωνε το θέμα ότι αναπνέω από έναν ρυθμιστή, ήξερα ότι ο δεύτερος ρυθμιστής με την δεύτερη φιάλη είναι διπλό μου οπότε αν κολλήσει, αν πάθει κάτι, το βγάζω το ένα βάζο το άλλο. Οπότε πέρασα έτσι το πρώτο σιφώνι και θυμάμαι στο τέλος της μέρας που είχα εξαντληθεί που λογικά δεν είχα κάνει κάτι πιο δύσκολο από αυτό.  Που ρωτάω τότε τον Γιώργο τον Τζαβέλλα και του λέω: «Καλά του λέω, να σου πώ κάτι του λέω, εγώ δεν έχω ξανακάνει κάτι πιο δύσκολο»… και γέλαγε ο Γιώργος, ο οποίος είχε ανέβει τη χώρα του Ματερχόρν να το πούμε, φοβερό παιδί χαμηλών τόνων ας το πούμε. Ναι ήταν για μένα κάτι φοβερό, σπηλιά, σχοινιά, κατάδυση, ξανά πίσω, ήταν φοβερή εμπειρία. Αυτό από τις πρώτες αποστολές, μετά εδώ στην Κρήτη, πολύ ωραία ομάδα, πολύ ωραία παρέα, πολύ δυναμική, διάφορες έτσι επισκέψεις και αποστολές, μικρότερες ή μεγαλύτερες σε όλη την Κρήτη. Είμαστε τυχεροί γιατί είμαστε σε έναν ευλογημένο τόπο, η Κρήτη είναι ένα μέρος για να ζεις, για να τρέφεσαι, το κλίμα της, αλλά και για τους σπηλαιολόγους είναι παράδεισος. Δηλαδή τρία βουνά πάνω από τα 2.500 μέτρα, έντονο καρστ, έντονο... μέρος που βγάζει πολλές σπηλιές. Τα Λευκά Όρη σοβαρότατο βουνό, νομίζω, αν δεν κάνω λάθος 50 κορυφές πάνω από τα 2.000 μέτρα, μιλάμε για σοβαρό βουνό δεν είναι απλά ένα βουνό σαν τον Ψηλορείτη που είναι λίγο ψηλότερα από τα Λευκά Όρη και πολλά σπήλαια. Δηλαδή έιναι ήδη καταγεγραμμένα, σίγουρα πάνω από 1.000 καταγεγραμμένα, μπορεί να λέω και βλακείες, πολύ περισσότερα. 

Νομίζω ότι 1.000 είναι στο Ρέθυμνο μόνο. 

Οπότε βλακεία είπα… Και έχει ακόμα... όρεξη να χεις και χρόνο έχει ακόμα σίγουρα να δώσει πολλά… και δεν είναι τυχαίο που πολλές ξένες αποστολές επιλέγανε την Κρήτη και κάποιοι συνεχίζουν ακόμα να έρχονται. 

Ωραία, θες να μου περιγράψεις έτσι πώς μπήκε η ιδέα να κάνετε το ταξίδι στη Γαλλία; Δηλαδή πώς ήτανε...

Ναι, αυτό ήταν η γνωριμία...Που λες... Από τα πρώτα χρόνια που ήρθα στην Κρήτη και ξεκίνησα σπηλαιολογία. Δεν θυμάμαι πότε αλλά γνώρισα αυτόν τον Γάλλο, τον Ζαν Λουκ, ο οποίος ερχόταν στην Κρήτη, συγκεκριμένα στην Ορεινή Σητεία, σε αυτήν την περιοχή. Μία περιοχή που είχανε αφήσει όλες οι ξένες αποστολές αν δεν κάνω λάθος, οπότε ήταν ένα παρθένο πεδίο και δεν ξέρω πώς το είχε ανακαλύψει και τι περίμενε από αυτό αλλά ξεκίνησε να δραστηριοποιείται εκεί, και δεν έχει σταματήσει εδώ και, μπορεί και 20 χρόνια. Ίσως να λέω και πολλά... Αλλά πολλά χρόνια. Λοιπόν, αυτός σχεδόν κάθε χρόνο ερχόταν εδώ και εξερευνούσε κάποια σπήλαια με βασικό το σπήλαιο του Άνω Περιστέρα, δίπλα στο χωριό Καρύδι, ήταν τυχερός γιατί αυτές οι περιοχές της Κρήτης έχουν ωραίους κρητικούς, φιλόξενους πραγματικά με ανοιχτές πόρτες και τον αγκάλιασαν. Οπότε ένιωσε και αυτή τη ζεστασιά γιατί είχε κάνει και διάφορες αποστολές στον κόσμο. Εδώ, ίσως και αυτό να έπαιξε ρόλο, συν ότι ήταν παρθένο το πεδίο, και συνέχισε να έρχεται. Βέβαια το μέρος, συνέχισε να του δίνει, να τον ανταμείβει σε εξερεύνηση, σε σπηλιές, σε μέρη που συνειδητοποιούσε ότι έχει συνέχεια το σπήλαιο. Ο Ζαν Λούκ λοιπόν, εγώ θα έλεγα γι' αυτόν ότι είναι... Πολλοί λένε ότι είναι σπηλαιοδύτης εγώ θα έλεγα ότι είναι σπηλαιολόγος και εξερευνητής, είναι ένας άνθρωπος που το πάθος του, η ζωή του είναι αφιερωμένη στην εξερεύνηση των σπηλαίων και αν βρεθεί κάποιο πρόβλημα το οποίο λέγεται πηγάδι θα βάλει ένα σκοινί και θα το κατέβει, αν βρεθεί ένα πρόβλημα το οποίο λέγεται σιφώνι θα βρει τον τρόπο να καταδυθεί να το περάσει. Είτε θα είναι κάτι μικρό, είτε θα είναι κάτι μεγάλο, είτε κάτι βαθύ, θα βρει τον τρόπο θα κάτσει να διαβάσει να μάθει, να αγοράσει πράγματα και θα το περάσει. Κοιμάται και ξυπνάει με αυτό στο μυαλό του, είμαι σίγουρος δηλαδή. Ναι σε σημείο υπερβολικό.  Λοιπόν γνωρίζοντας τον Ζαν Λουκ, και τον λέω κάπως χοντροκομμένα Ζαν Λουκ, γιατί οι Γάλλοι το λένε «Ζαν Λιούκ» κάπως έτσι, αλλά εντάξει τι να κάνουμε. Ξεκίνησα να κάνω, να πηγαίνω και εγώ να πηγαίνω στις αποστολές στο Καρύδι. Τότε και εγώ πιο μικρός, είχα χρόνο, και ήταν δάσκαλος για μένα. Μου έμαθαε πάρα πολλά πράγματα. Στη Γαλλία, πάρα πολύ μπροστά οι Γάλλοι σε θέματα σπηλαιολογίας εδώ και δεκαετίες και είναι δάσκαλοι πολλών ανά τον κόσμο ας το πούμε. Εφευρέτες εξοπλισμών και τεχνικών μονού σχοινιού, πολύ μπροστά. Οπότε και αυτός είχε από πρώτο χέρι, καινούργιες τεχνικές, κόμπους, δοκιμές και αστοχίες υλικών, να βελτιωθούν οι εξοπλισμοί. Οπότε ήξερε από πρώτο χέρι και είχε και τον κόσμο στη Γαλλία, τον κατάλληλο κόσμο για να ρωτάει για αυτά τα πράγματα γιατί του άρεσε πάντα να πηγαίνει με τον πιο ελαφρύ εξοπλισμό το οποίο σήμαινε ότι κάποια πράγματα ήτανε οριακά στο θέμα ασφάλειας ας το πούμε. Οπότε έπρεπε να είναι σίγουρος ότι είμαστε ασφαλείς σε αυτό που κάνουμε αλλά το λιγότερο βάρος ας το πούμε. Δηλαδή να κόψουμε τα περιττά.  [00:20:00]Οπότε με έμαθε πάρα πολλά πράγματα και εδώ στην Κρήτη, και στη Γαλλία είχα πάει μαζί του και είχαμε κάνει σπηλαιοκατάδυση σε μία περιοχή στη Γαλλία που δεν μου έρχεται τώρα το όνομα, Lot νομίζω λέγεται είναι η Μέκκα της σπηλαιοκατάδυσης, έτσι την έλεγε ο Ζαν Λουκ. Άνθρωπος φοβερά ορεξάτος να σε μάθει. Δηλαδή αν έβλεπε ότι έχεις όρεξη να δεις πράγματα, να κάνεις πράγματα, και όχι τόσο να τον βοηθήσεις ότι είσαι ένας βαστάζος ας το πούμε όσο το να αγαπήσεις αυτή την δραστηριότητα, θα καθότανε ώρες, μέρες, εβδομάδες για να σε μάθει και να σου μεταφέρει αυτή τη λόξα και το μικρόβιο. Αλλά έπρεπε να τον προσέχεις γιατί αυτός ήτανε πάρα πολύ ικανός και πάρα πολύ δυνατός οπότε έπρεπε να τον προσέχεις γιατί μπορούσε να σε παρασύρει και επειδή τον έβλεπες μεγαλύτερος σε ηλικία έλεγες: «Τώρα έλα, εγώ μασάω πέτρες» να νόμιζες ότι θα κλατάρεις σε κάποια φάση. Ένας φίλος που έλεγε ρε παιδί μου: «Έβαλα τα κλάματα» σε ένα σπήλαιο. Πολύ δυνατός, φίλος. Και σου λέει δεν μπορούσα να το φτάσω, πηγαίναμε στα τέσσερα γιατί ήταν χαμηλό το σπήλαιο και μου λέει: «Πόναγα τόσο πολύ στα γόνατα που έβαλα τα κλάματα, δεν μπόρεσα». Σκύλος μαύρος ο Ζαν Λουκ. Λοιπόν, οπότε ναι τις πρώτες εμπειρίες μου με τον Ζαν Λουκ, στην Κρήτη στο Καρύδι συγκεκριμένα, στα σπήλαια της γύρω περιοχής σε κάποια φάση, φαντάζομαι ότι μου πρότεινε αυτό το σπήλαιο στη Γαλλία το οποίο το εξερευνούσανε χρόνια και είναι ένα από τα λίγα σπήλαια στη Γαλλία - φαντάζομαι - γιατί έχουνε χιλιάδες σπηλαιολόγους αλλά είναι από τα λίγα σπήλαια που ακόμα μένουν με ερωτηματικά και μένουν κομμάτια ανεξερεύνητα. Και είναι από τα λίγα σπήλαια γιατί και έχουν πολύ κόσμο και πολλή όρεξη αλλά τα τεχνικά σπήλαια, τα βαθιά σπήλαια, τα δύσκολα, αφήνουνε κάποια ερωτηματικά γιατί συνειδητοποιούν ότι δεν έχει κάποιο φοβερό ενδιαφέρον οπότε τα παρατάνε. Και υπάρχουν κάποιες ομάδες πού αραιά και πού ή συστηματικά προσπαθούν να κλείσουν αυτά τα ερωτηματικά.  Ερωτηματικά λέμε δηλαδή... Όταν μπεις σε ένα σπήλαιο που βλέπεις ότι η συνέχεια είναι κατεβαίνοντας, κατηφορίζοντας, κατεβαίνοντας τα πηγάδια, μπορεί να δει σε κάποιο σημείο ένα σεμινέ όπως λένε στα Γαλλικά μία καμινάδα, ένα ανάποδο πηγάδι που δεν έχεις έρθει εσύ από εκεί… Αυτό λοιπόν, είναι ένα ερωτηματικό μπορεί αυτό να σε οδηγήσει σε κάποιο άλλο σημείο, σε κάποιο παράλληλο σπήλαιο, παράλληλη διαδρομή και να βγει κάτι άλλο. Αλλά αυτό προϋποθέτει χρόνο, κόσμο που μπορεί να έχει γνώσεις για να μπορεί να σκαρφαλώσει σε αυτό το πράγμα και κόσμο που να έχει γνώση για να μπορεί να αντιληφθεί αν έχει νόημα να σκαρφαλωθεί αυτό το πράγμα ή απλά είναι μία καμινάδα και αυτό μόνο. Οπότε έτσι ξεκίνησα και εγώ είχα πάει σίγουρα μία φορά πριν την χρόνια που εγκλωβιστήκαμε, ίσως και δύο, δεν θυμάμαι… νομίζω μία χρόνια πριν είχα ξαναπάει στο συγκεκριμένο σπήλαιο. Οπότε ήταν γνωστό το μέρος για μένα.

Ωραία θες να μου περιγράψεις λίγο το ταξίδι και πώς ήταν. Δηλαδή όταν φτάσατε εκεί πέρα, στο σπήλαιο για να ξεκινήσετε αυτή την αποστολή;

Ναι... Εγώ έφυγα από εδώ, από Κρήτη, με αεροπλάνο, νομίζω προσγειώθηκα Παρίσι και ο Ζαν Λουκ επειδή μένει βόρεια Γαλλία κατέβαινε με την κλούβα του, το αυτοκίνητο του το επαγγελματικό και με μάζεψε από το Παρίσι και συνεχίσαμε το ταξίδι νότια. Το σπήλαιο που ερευνούσαμε είναι στα Πυρηναία στη Νότια Γαλλία, σύνορα με Πορτογαλία, Και σεε ορεινή περιοχή. στα Πυρηναία. Το σπήλαιο αυτό το εξερευνούσαν πολλά χρόνια και προσπαθούσαν να συνεχίσουν την εξερεύνηση, περισσότερο εγώ πιστεύω σαν ένα παιχνίδι για αυτούς και μία ευκαιρία να μαζευτούν διάφοροι φίλοι σπηλαιολόγοι από την Γαλλία στο ίδιο σημείο, και να περάσουν καλά. Και γιατί όχι να συνεχίσουν την εξερεύνηση… άλλη νοοτροπία, άλλη κουλτούρα… για εμάς τους Έλληνες, δεν υπάρχει αυτό έτσι, δεν τους συναντάς εύκολα να αφήσει ο άλλος στην οικογένειά του με τα δύο ή τρία παιδιά για να έρθει μια εβδομάδα, δυο εβδομάδες να κάνει αυτό το πράγμα, δηλαδή ακούγεται πολύ τραβηγμένο για εμάς. Αυτοί το θεωρούν κάτι νορμάλ. Εντάξει, θα κάνει η γυναίκα μου μόνη της Χριστούγεννα και θα έρθω και εγώ μετά, να κάνω πρωτοχρονιά. Είχα γράψει ένα mail τότε και το έστειλα στην ομάδα του ΣΠΟΚ πηγαίνοντας με το αεροπλάνο και της το έστειλα. Θυμάμαι έτσι... Κάπου κινούμασταν με το αυτοκίνητο και ήθελε ο Ζαν Λουκ να βρει ίντερνετ, να κλέψουμε λίγο ίντερνετ κάπου για να στείλει κάτι, οπότε του λέω κάτσε να στείλω και εγώ κάτι. Είχα γράψει μια ιστοριούλα στο αεροπλάνο, δεν ξέρω αν θες να στη διαβάσω, είναι και λίγο πρόστυχη, αλλά σε νορμάλ πλαίσια. Είναι με αγγλικούς χαρακτήρες γιατί ήταν στο laptop του Ζαν Λουκ, δεν έβρισκα πώς θα βάλω ελληνικά., οπότε μπορεί να κάνω κανά λάθος: «15 Δεκέμβρη 2009» 8 η ώρα γράφω, δεν ξέρω τώρα τι πει 8 η ώρα, αυτό γράφω πάντως. «Μπαίνω με τους τελευταίους στο αεροπλάνο και από μακριά προσπαθώ να καταλάβω με ποιον κάθομαι δίπλα. Μήπως εκείνος ο γεράκος με την ελιά στην καράφλα, όχι όχι και εκείνα τα Ρωσιδάκια γιατί είναι όρθια; Καλέ εμένα περιμένουν να κάτσω δίπλα στο παράθυρο, τσίμπιεμαι... Ένα καστανό ξανθό μικρό, μία ξανθιά πατημένα 40 όλα τα λεφτά και ένα πλατινέ στην απέναντι σειρά. "Οδηγέ και που σαι δεν βιαζόμαστε ε'… ο κυριούλης που μόλις βγήκε από την τουαλέτα και καθαρίζει επίμονα το αυτί του κάθεται στη θεσούλα του και κοιτάζει τον κώλο της αεροσυνοδού που έχει σκύψει αμέριμνη δίπλα του, οι υπόλοιπες συναδέλφισσες σερβίρουν ομελέτα με λουκάνικο και γιαούρτι με μέλι, λίγα καρύδια να χαμε… το φάγε το γιαουρτάκι της και πώς πιάνει το λουκάνικο, ω θεοί! «Την ομελέτα θα τη φας;» της είπα στα ρούσικά και κοντοστάθηκε  «Εσύ πώς μιλάς Ρωσία;» Μου είπε με προφορά που θα ήθελες να της βγάλεις το μαύρο σουτιέν με τα λευκά πουά. «Работа» της είπα και ρούφηξα βίαια την τελευταία γουλιά από τσάι με λεμόνι… Εκείνη τότε κοίταξε γύρω της ξεκούμπωσε γρήγορα τη ζώνη της και σηκώθηκε κατά πάνω μου, με προσπέρασε και πήγε μάλλον στην τουαλέτα». Βρέθηκα σε μεγάλο δίλημμα, γράφω ημερολόγιο ή σενάριο για τσόντα στο air bus 320 πάνω από τις εύφορες κοιλάδες της Ντιζόν ενώ η θερμοκρασία έξω είναι μείον 61 βαθμούς Κελσίου. Ο γνωστός πλέον κυριούλης στην ουρά για τουαλέτα. Και ξαφνικά η ξανθιά αεροσυνοδός με την Λευκή λεπτή κορδέλα προσφέρει ένα μπολάκι με καρύδια. "Ω ρε μάγκα μου ποιος είδε τον ρωσικό καταβατήρα μου και δεν τον φοβήθηκε" μετά και τη δεύτερη απογείωση πίσω στις θέσεις, θα προστεθεί το χαμένο κραγιόν που μου μάρκαρε το descender μου και έτοιμοι για προσγείωση. Φιλάκια πολλά από τα παγωμένα Πυρηναία». Αυτό το είχα στείλει στις 15 Δεκέμβρη απλά έτσι να σου μεταφέρω το κέφι που είχαμε, και την όρεξη, την πλάκα από την πρώτη στιγμή δηλαδή πας να περάσεις καλά, πρώτα από όλα, πας να κάνεις κάτι που φορτίζεις τις μπαταρίες σου, δηλαδή... μου λείπουν αυτά πλέον. Εντάξει έχω αλλά πλέον, έχω ένα κοριτσάκι 19 μηνών που είναι κάτι τελείως διαφορετικό αλλά ναι, αυτά μου λείπουν. 

Και για πες μετά, εκεί πέρα, πώς πήγε η όλη φάση. 

Μετά, λοιπόν να σου πω λίγο για τα άτομα της αποστολής; 

Ναι, τα άτομα της αποστολής είναι ο Ζαν Λουκ, ο αρχηγός ας πούμε της αποστολής χωρίς να λέμε ότι είναι ο αρχηγός, αυτός απλά οργάνωνε τα περισσότερα πράγματα... Λοιπόν, Ο Νταμιέν. Όλοι Γάλλοι ειπάμε στην αποστολή, ο Μάρκ, ο Μανού, ο Ολιβιέ [00:30:00]και ο Φράνκ. Ίσως ξεχνάω έναν αλλά δεν πειράζει ας με συγχωρέσει… λοιπόν...

Πόσα άτομα ήσασταν σύνολο; 

Ήμασταν ή έξι ή επτά… Εγώ θυμάμαι ότι ήμασταν τρεις, αυτό είναι σίγουρο ότι ήμασταν τρεις την ημέρα που εγκλωβιστήκαμε, πρέπει να ήμασταν άλλοι τρεις ή τέσσερεις, απλά δεν θυμάμαι, επειδή έχω πάει σίγουρα τρεις φορές. Γιαυτο δεν είμαι σίγουρος, τι άλλο. Α ναι... Αυτές είναι οι ρωσίδες. Η μία η θολή μπροστά και η άλλη με το άσπρο από πίσω. Να κάνεις και εικόνα εσύ... Τις πρώτες μέρες που φτάσαμε στην περιοχή, μείναμε σε ένα σπίτι, σε ένα παλιό πετρόκτιστο σπίτι το οποίο δεν είχε καθόλου μόνωση και θυμάμαι ότι το βράδυ είχε τρεις βαθμούς Κελσίου μέσα στο σπίτι. Είχε ένα τεράστιο τζάκι στο οποίο χώραγες ολόκληρος μες στο τζάκι, ολόκληρη σούβλα χωρούσε, αλλά αν ανάβες φωτιά ρουφούσε όλη τη ζέστη. Δηλαδή δεν έκανε τίποτα. Και αυτό το σπίτι μέσα στα χιόνια, σε αυτή την παγωνιά για να ζεσταθεί πρέπει να είναι κάποιος εκεί μέσα να ανάβει για μία εβδομάδα για να ζεσταθούν οι τοίχοι, αυτοί οι παλιοί πέτρινοι τοίχοι απλά ήμασταν ντυμένοι όπως έξω και μέσα στο σπίτι. Για να είναι νορμάλ απλά το κόστος της αποστολής βρίσκανε κάτι τέτοια. Λοιπόν τις πρώτες μέρες ήταν η οργάνωση για την βασική αποστολή που σκοπό είχε να μείνουμε δύο μέρες στο σπήλαιο συν μία μέρα να μπούμε συν μία μέρα να βγούμε, οπότε συνολικά τέσσερις μέρες στη σπηλιά. Αυτό ήταν το αρχικό πλάνο, αλλά η εξερεύνηση θα γινόταν τις δύο μέρες, την μια μέρα λες κατεβαίνω στήνω κατασκήνωση μεταφέρω εξοπλισμό, οργανώνομαι, κοιμάμαι καλά, και την επομένη εξερευνώ, την μεθεπόμενη εξερευνώ και μετά πακετάρω και βγαίνω πάλι έξω.  Λοιπόν... Οπότε οι πρώτες μέρες ήτανε να κατέβουμε στο σπήλαιο ή να πλησιάσουμε στην είσοδο και να μεταφέρουμε εξοπλισμό γιατί να σου θυμίσω βουνό, χιόνια, δεν είναι δίπλα η είσοδος στον δρόμο, οπότε έπρεπε να γίνουν σταδιακά όλα αυτά και επειδή είχαμε χρόνο κάνουμε και βόλτες στη γύρω περιοχή για να δούμε διάφορα ωραία και εντυπωσιακά μέρη ας το πούμε, κάποια φράγματα. Γενικά το τοπίο ήταν εντυπωσιακό, προορισμός, ωραίος χριστουγεννιάτικος ας το πούμε, οπότε λογικά θα έχει και κόσμο, εκεί που ήμασταν εμείς βέβαια δεν υπήρχε ψυχή. Οπότε βαρύ φορτίο τις πρώτες μέρες να κουβαλήσαμε, να μεταφέρουμε. Και αν θυμάμαι καλά κατεβαίναμε στο σπήλαιο για να προωθήσουμε κομμάτια του εξοπλισμού να μην τα έχουμε την ημέρα που θα ήταν η βασική κάθοδος. Το μονοπάτι μέσα στα χιόνια μαρκαρισμένο για να μην το χάνουμε και έξω από την είσοδο της σπηλιάς είχαμε στήσει και εκεί ;eνα αντίσκηνο που άμα χρειαστεί βγούμε, κάποιος να περιμένει, κάτι τέλος πάντων, να έχουμε έναν σταθμό στον οποίο είχαμε και κάτι για να ζεσταθούμε ας το πούμε σε περίπτωση ανάγκης περισσότερο.  Πάλι κοντά στην είσοδο είχανε κρύψει μεγάλες σαμπρέλες φορτηγών ας το πούμε, σφραγισμένες στις άκρες με πέτρα ασετυλίνης, τώρα είμαστε 2009, μέχρι το 2010- 2015 το πολύ ακόμα χρησιμοποιούσαμε ασετυλίνη, ένας πλέον παλιός τρόπος φωτισμού, τον οποίο τον χρησιμοποιούσαν παλιότερα και στα ορυχεία, έχεις μία φιάλη με δύο δάπεδα ας το πούμε, με δύο διαφορετικούς χώρους που στον ένα χώρο βάζεις νερό και στον άλλο χώρο βάζεις τις πέτρες της ασετυλίνης και έχεις μία στρόφιγγα που ρυθμίζεις την ποσότητα του νερού που στάζει στις πέτρες της ασετυλίνης και με το που πέσει νερό στην πέτρα ασετυλίνης παράγεται ένα εύφλεκτο αέριο, το ακετυλένιο και μέσω ενός σωλήνα το οδηγείς στο μπροστινό μέρος του κράνους που έχεις ένα μπεκ και ουσιαστικά το ψεκάζεις ας πούμε και με μία φλόγα, μια σπίθα ανάβει και έχεις μία φλόγα και βλέπεις και έχει και ένα πολύ ωραίο διάχυτο φως, δεν είναι σαν το φως του φακού που κάπου τελειώνει. Έχεις ένα πολύ ωραίο διάχυτο φως, πολύ γλυκό και ζεστό γιατί είναι το φως της φλόγας και έχεις και ένα φορητό μικρό καλοριφέρακι πάνω σου γιατί η αντίδραση είναι εξόθερμη, οπότε αυτό το πράγμα ζεσταίνεται. Οπότε έχει τα θετικά του και τα αρνητικά του, το μεγάλο το θετικό είναι ότι έχεις ένα μικρό καλοριφέρακι το οποίο στην πορεία αποδείχθηκε πολύ σημαντικό για εμάς, αν όχι να μας σώσει τη ζωή να μας καλυτερεύσει τις συνθήκες που βρεθήκαμε. Αυτά για τις ασετυλίνες που είχαμε κρύψει και ξέθαψαμε από τα χιόνια και τις βρήκαμε και είπαμε ότι στη σκηνή που έχουμε στήσει εκεί έξω είχαμε και τη δυνατότητα να ζεσταθούμε εκεί μέσα αν αυτό χρειαζόμασταν.  Οι πρώτες μέρες είπαμε που πηγαίναμε στο σπήλαιο, κάναμε κάποιες δουλειές για να βοηθήσουμε την περεταίρω εξερεύνηση, τη συνέχεια της εξερεύνησης και κάναμε συγκεκριμένα διανοίξεις, δηλαδή με τρυπάνια κάνεις τρύπες στο βράχο και βάζεις εκρηκτικά μικρής αποδόσεις, δηλαδή δεν έχεις τίποτα εκρηκτικά που κάνουν διανοίξεις στους δρόμους και φεύγουνε και αλλάζει εικόνα, ελεγχόμενα εκρηκτικά, τα οποία μπορούσαμε και μεγαλώναμε περάσματα, στενά περάσματα τα οποία σου κάνουν τη ζωή δύσκολη. Οπότε γινόταν αυτό τις πρώτες μέρες και στο τέλος της ημέρας επιστροφή στο σπίτι, με χιόνια, με αλυσίδες, με διάφορες περιπέτειες, με τις λάσπες για να φτάσεις εκεί με τις ανηφόρες, γενικότερα ήταν όλο μία περιπέτεια αυτό το πράγμα. Λοιπόν, η προετοιμασία για το βασικό κομμάτι της αποστολής και να πακεταριστούν οι προμήθειες και τα φαγητά για να έχουμε έναν έλεγχο ας το πούμε, ότι ξέρουμε ότι κάνουμε κάτι έντονο σαν δραστηριότητα όποτε θέλουμε θερμίδες οπότε πρέπει να το προβλέψεις αυτό. Νερό δεν χρειάζεσαι γιατί το σπήλαιο έχει νερό οπότε πρέπει να φροντίσεις για το φαγητό σου, φαγητό μαγειρεύαμε μέσα και επειδή είπαμε ότι το η συγκεκριμένο σπήλαιο ερευνάται αρκετά χρόνια, υπάρχουν μέσα τα κατασκηνωτικά υλικά, τα αντίσκηνα, μαγειρικά σκεύη τέτοια υπάρχουν εκεί μέσα οπότε πρέπει να φροντίσουμε για τα φαγητά μας. 

Λοιπόν. Σχετικά με το σπήλαιο, πολύς κόσμος ακούει σπήλαιο και νομίζει ότι είναι κάτι που μπαίνεις και προχωράς και τελειώνει και μετά ξανά βγαίνεις, μία σωλήνα ας το πούμε. Τα μεγάλα αυτά βάραθρα, τα μεγάλα αυτά σπήλαια μπορεί να είναι πραγματικά ένα εντυπωσιακό περίπλοκο και δαιδαλώδες πράγμα, υπάρχουνε σπήλαια τα οποία μπορεί να χαθείς μέσα, υπάρχουνε σπήλαια που έχουν διαφορετικά επίπεδα, που έχουν διαφορετικές διαδρομές. Θέλει προσοχή. Θέλει να... Όχι να μπαίνεις μέσα με μίτο αλλά πρέπει να αφήσεις τα σημάδια σου και να ξέρεις πώς αφήνεις σημάδια για να μην χαθείς για να μην μείνεις εκεί μέσα και γελάει μαζί σου στο σπήλαιο, έχουν γίνει πολλές φορές. Το συγκεκριμένο σπήλαιο έχει δύο μεγάλες διαδρομές που κατεβαίνουν το σπήλαιο, και διάφορες άλλες μικρές, συν πάρα πολλά ερωτηματικά το συγκεκριμένο σπήλαιο ξεκινάει σε ασβεστόλιθο και στα πρώτα κομμάτια του σπηλαίου μέχρι τα 200 μέτρα βάθος είναι πηγάδια τα οποία σε κατεβάζουν γρήγορα σε βάθος.  Δηλαδή έχεις πολύ λίγο περπάτημα περισσότερο είναι κάθετα κομμάτια και στα 200 μέτρα περίπου βάθος συναντάς ένα πέτρωμα το οποίο δεν μπορεί να το διαπεράσει το νερό και το ακολουθεί, συναντάς στο συγκεκριμένο σπήλαιο σχιστόλιθο. Ενώ αν δει κανείς σχιστόλιθο είναι κάτι που το τραβάς μία με το σφυρί και θρουλάει, είναι σαν αυτό που λένε λεπιδόχωμα. Θρουλάει τέλος πάντων πολύ εύκολα ενώ ο ασβεστόλιθος βλέπεις κάτι συμπαγές και σκληρό. Εντούτοις το νερό τρυπάει [00:40:00]τον ασβεστόλιθο ενώ δεν μπορεί να περάσει αυτό το πιο σαθρό, ας το πούμε, πιο σαν να μην έχει δυνατή σύσταση ας το πούμε, πέτρωμα και απλά ακολουθεί την επιφάνεια του οπότε όταν φτάσει στα 200m, αρχίζει πολύ περισσότερο περπάτημα και λιγότερο καταβάσεις, πηγάδια δηλαδή. Οπότε αρχίζει σταδιακά και παίρνεις βάθος ακολουθώντας τον σχιστόλιθο.  Στα 200 πάλι μέτρα, είναι που συναντάς τον κολέκτορα, συναντάς αυτό το υπόγειο ποτάμι που στο συγκεκριμένο σπήλαιο είναι η παροχή του νερού ας το πούμε, που σε εκείνη την περιοχή ας το πούμε είναι ένας ένας αγωγόςας το πούμε, ο οποίος τροφοδοτεί κάποια υπόγεια δεξαμενή πιο βαθιά στη γη, οκ. Στα 400 μέτρα βάθος, στα 450 νομίζω για την ακρίβεια είναι το καταφύγιο, το «μπιβουάκ» που λένε οι Γάλλοι, είναι το σημείο που κάνουμε διανυκτέρευση και οι Γάλλοι το συγκεκριμένο το λέγανε Μουλανσάρ, είναι το κάστρο, νομίζω, κάποιος από τους ήρωες του Τen-Τen… ήταν το κάστρο Μουλανσάρ και έτσι αστειευόμενοι το λέγανε Μουλανσάρ, φυσικά δεν είχε καμία χλιδή Κάστρου, ήταν ένα έτσι, αρκετά πρωτόγονο μέρος με πρόχειρες σκηνές και κατασκηνωτικά υλικά. Και το σπήλαιο συνέχιζε μέχρι τα 700 μέτρα βάθος, πάλι εδώ να θυμίσω ότι 700 μέτρα υψομετρική διαφορά από την είσοδο, δηλαδή η απόσταση μέχρι το εξερευνημένο κομμάτι του σπηλαίου πρέπει να ήταν σίγουρα 2 χιλιόμετρα απόσταση αλλά το βάθος ήταν στα 700 μέτρα περίπου βάθος.  Και έρχεται η μέρα που ξεκινάει το τετραήμερο και μπαίνουμε στην είσοδο. Είναι εντυπωσιακό να δει κάποιος πως είναι η είσοδος ενός σπηλαίου που φτάνει σε αυτό το βάθος και που θα δεις αυτόν τον διάκοσμο γιατί αν κάποιος δεν ξέρει σου λέει μία τρύπα είναι και ρίχνει μία πέτρα «μπάπ-μπούπ» κατεβαίνει κάτω «Ε, 5 μέτρα βάθος είναι, τίποτα δεν είναι» και αυτό το πράγμα δεν σε πάει στο κέντρο της γης αλλά σου κάνει μία ταξιδιάρα απίστευτη. 

Πόσα μέτρα είναι, το συγκεκριμένο σπήλαιο πόσα μέτρα είναι μέχρι... Δεν έχει εξερευνηθεί μέχρι το τέλος ε; 

Ναι, γύρω στα 700 μέτρα βάθος είναι το πιο χαμηλό κομμάτι του, και το κομμάτι που ήμασταν εμείς τότε και αυτό που έχουμε βρει εμείς μετά τα 700 συνεχίζει ανηφορικά. Οπότε πολύ πιθανόν συνεχίζει και σε βάθος αλλά δεν μπορεί να περάσει άνθρωπος οκ. Ενώ εμείς έχουμε βρει συνέχεια σκαρφαλώνοντας από εκεί.  Λοιπόν...Οι είσοδοι των σπηλαίων και τα κομμάτια κοντά επηρεάζονται από την εξωτερική θερμοκρασία, ενώ ένα σπήλαιο έχει σταθερή θερμοκρασία μέσα στο χρόνο, τα πρώτα κομμάτια επηρεάζονται από την εξωτερική θερμοκρασία οπότε αν είναι καλοκαίρι θα είναι πιο ζεστά, αν είναι χειμώνας θα είναι πιο κρύα. Στο συγκεκριμένο σπήλαιο στα πρώτα πηγάδια η σταγονοροή που υπήρχε ή μικρή ροή νερού είχε παγώσει. Οπότε είχε κάνει έναν πολύ εντυπωσιακό διάκοσμο με παγοκολώνες, πάγο-σταλακτίτες… πολύ εντυπωσιακό, να κάτσεις να το χαζέψεις, αλλά είμαστε στα 5-10 μέτρα βάθος και έχουμε άλλα 400 να κάνουμε εκείνη την ημέρα οπότε το προσπερνάμε και συνεχίζουμε, είναι τόσο κρύο που κάνει, που παγώνει ακόμα και το νερό που έχει μέσα και η φιάλη της ασετυλίνης μου. Τόσο το κρύο είναι. Το οποίο βέβαια το σπήλαιο αυτό έχει πέντε βαθμούς, σιγά-σιγά θα λιώσει αυτό και θα αρχίσει να δουλεύει σωστά και η ασετυλίνη.  Κατεβαίνουμε τα πρώτα πηγάδια και υπάρχουν διάφορα σημεία στα οποία έχει σάρες, σάρες λέμε πέτρες που είναι σε κομμάτια με κλήση και όταν πατήσει κάποιος από πάνω αρχίζουν και κατρακυλάνε προς τα κάτω, στο συγκεκριμένο σπήλαιο έχει γίνει αποστολές στο παρελθόν και έχουνε συγκράτησει μεγάλα κομμάτια με σάρες, πολύ χρονοβόρα διαδικασία, για την ασφάλεια αυτών που θα συνεχίσουν μετά σε αυτό το κομμάτι. Ένα σπήλαιο μεγάλο σαν το σπήλαιο του Ρομί το καταλαβαίνεις αν έχει μία μικρή σχετικά είσοδο, από την έντονη ροή αέρα, δηλαδή αν πλησιάσεις σε μία τρύπα στο βουνό και νιώσεις είτε να ρουφάει είτε φυσάει αέρα, όταν λέμε ρουφάει όχι ότι θα πας και θα σε ρουφήξει σαν σκούπα, αλλά να νιώσεις μία έντονη ροή αέρα, σημαίνει ότι κάτι μεγάλο κρύβει. Λοιπόν, οπότε σε στενά περάσματα είχε ενδιαφέρον ενώ κατεβαίνεις με την ασετυλίνη και να ακούς τη φασαρία της φλόγας σου να τρεμοπαίζει στον αέρα και φυσικά νιώθεις και αυτόν τον κρύο αέρα, δηλαδή είναι ωραία αυτή η αίσθηση και αυτός ο ήχος της φλόγας «φφφφ» να τρεμοπαίζει στον αέρα. Και συνεχίζουμε την κατάβαση με πηγάδια και στενά περάσματα, και μαιάνδρους, έχει διάφορα σημεία με με μαιάνδρους, δηλαδή διαδρομή σαν φίδι που έχει ανοίξει το νερό, πώς βλέπουμε από ψηλά ένα ποτάμι που λες γιατί δεν πάει ευθεία και αρχίζει... Το ίδιο πράγμα μπορεί να γίνει και μέσα στη γη. 

Σε κάποιο σημείο, διάλειμμα για να κολλατσίσεις κάτι… πολύ εντυπωσιακό το φως που βγάζει ασετυλίνη, αυτό το όμορφο διάχυτο φως και σου δίνει μία ζεστασιά, σου δίνει… πλέον έχουμε σταματήσει εδώ και πολύ καιρό να τις χρησιμοποιούμε ήταν τότε εκείνη την εποχή που τα LED περνάν τα πάνω τους. Οπότε ήταν τόσο μεγάλη διαφορά του βάρους που μπήκε στην άκρη ασετυλίνη, συν του ότι η ασετυλίνη θέλει πολύ προσοχή στα σχοινιά, γιατί έχεις μία φλόγα στο κράνος σου, την οποία δεν την έβλεπες, οπότε μην κάψει το σκοινί σου ή να μην καείς και εσύ ο ίδιος στενά περάσματα, γιατί αυτή η φλόγα σου αν πήγαινε σε λάθος σημείο έκαιγε. Ένας μαίανδρος που έπρεπε να περάσουμε που ευτυχώς τα τελευταία χρόνια έχει αρματωθεί, ή την περσυνή χρονιά ή και εκείνη τη χρονιά. Μπορεί να είχε αρματωθεί και εκείνη τη χρονιά, δεν θυμάμαι καλά, είχε μπει σχοινί. Είχα ένα μικρό ατυχηματάκι εγώ εκεί γιατί καθώς τελείωνε ο μαίανδρος και επειδή όλοι κατεβαίναμε βάρος και είχαμε κρεμασμένα σακίδια από κάτω είτε με προσωπικά είδη, είτε είδη για την αποστολή, ξεκόλλησε ένας μεγάλος βράχος, ενώ έβγαινα από τον μαίανδρο και έσκασε στο κεφάλι μου. Με αποτέλεσμα να έχω μία μεγάλη γρατζουνιά στο κράνος, δεν θυμάμαι αν με χτύπησε στη μύτη αλλά σίγουρα έχει ανοίξει η μύτη μου και πολύ γρήγορα κατάφερα και σφήνωσα ανάμεσα στο μαίανδρο οπότε δεν έπεσα πιο χαμηλά και έφυγε η πέτρα από πάνω μου, πέτρα μεγάλη τώρα λέμε, αγκονάρι καλό, αλλά ήμουνα τυχερός και έφυγε αριστερά μου ή δεξιά μου δεν θυμάμαι τώρα και πολύ γρήγορα συνειδητοποίησα ότι δεν έχω πάθει κάτι και μετά βάλαμε τα γέλια ας το πούμε, και βγάζαμε φωτογραφίες. Αυτό ήταν την πρώτη μέρα που μπήκαμε.  Οπότε μετά από αρκετές ώρες φτάνουμε στο Μουλανσάρ, φτάνουμε στο καταφύγιο στο σημείο που κατασκηνώναμε, στα 450 μέτρα βάθος, 6 άτομα βλέπω εκεί οπότε πολύ πιθανόν να μην κάνω λάθος… 

Και ο φωτογράφος, 7! 

Είδες λάθος κάνω, χαχαχα! Έλα ντε, είμαι και γω από πίσω. Γι' αυτό οι χιώτες πάνε δυο-δυο. Λοιπόν, στο Μπιβάκ, στήσαμε τις δύο σκηνές, που αν δεν κάνω λάθος ναι. Στήσαμε δύο σκηνές που ήταν ήδη κάτω και πάλι άλλο ένα... Κάτι που πάλι που σε βοηθάει η ασετυλίνη, είναι ότι τραβάει, αποροφάει τον αέρα και τον μετατρέπει σε ένα εύφλεκτο πού είναι το ακετυλένιο αλλά αν αποθηκέυσεις εξοπλισμό ο οποίος έχει υγρασία, όπως για [00:50:00]παράδειγμα οτιδήποτε εκτεθεί στις συνθήκες του σπηλαίου, θα μουχλιάσει αλλά άμα βάλεις μέσα πέτρες ασετυλίνης, θα τραβήξει η ασετυλίνη την υγρασία θα την κάνει ακετυλένιο, θα παραμείνει εκεί εγκλωβισμένο, δηλαδή άμα ανάψεις έναν αναπτήρα θα γίνει έκρηξη αλλά έχει τραβήξει την υγρασία οπότε δεν θα μουχλιάσουν. Οπότε αυτό κάναμε με τον εξοπλισμό που αφήναμε. Και αυτός ο εξοπλισμός είναι εκεί από την προηγούμενη χρονιά δηλαδή ένα χρόνο μέσα στο σπήλαιο. Οπότε δύο σκηνές, για τον κόσμο που θα κοιμηθεί, και μία σκηνή έτσι τετράγωνη φουτουριστική με αλουμινοκουβέρτες για το μαγείρεμα, σαλονοτραπεζαρία, κουζίνα, χολ, τα πάντα! Οπότε τρώμε το πρώτο βράδυ, τελειώνει μετά η μέρα νύχτα, κοιτάζεις το ρολόι απλά για να δεις πόσες ώρες είσαι ξύπνιος, πόσες ώρες κοιμήθηκες, δεν υπάρχει μέρα-νύχτα, είσαι σε ένα σπήλαιο, το φως είναι όταν θα ανοίξεις την ασετυλίνη θα ανάψει το φως, ο φακός. Οπότε το πρώτο βράδυ σίγουρα φάγαμε και κοιμηθήκαμε και ετοιμάσαμε τα υλικά μας για την επόμενη μέρα, αυτές τις δύο μέρες που όλος ο αυτός κόσμος που έχει έρθει από δω και από εκεί να κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί.  Χωριζόμαστε σε δύο ομάδες, η μία ομάδα είναι να κατέβει στο βαθύ κομμάτι του σπηλαίου και να συνεχίζει την εξερεύνηση μετά τα 700 μέτρα βάθος και η δεύτερη ομάδα να συνεχίσει σε κάποια άλλα ερωτηματικά πιο ψηλά. Εγώ ήμουνα με την ομάδα που θα ήμασταν πιο ψηλά, οπότε εξερευνούσαμε όχι στο βαθύ κομμάτι τη 2η μέρα, η άλλη ομάδα κατεβαίνοντας στο βαθύ κομμάτι του σπηλαίου, αυτό έχει ενδιαφέρον αυτό, είδανε τις πατημασιές τους στην λάσπη στο βαθύτερο κομμάτι του σπηλαίου στα 700 μέτρα, από την περσινή χρονιά, το οποίο σημαίνει ότι μετά από ένα χρόνο δεν είχε μπει νερό σε αυτή την αίθουσα, γιατί αν μπει νερό στη λάσπη το ισοπεδώνει μετά, οπότε θα χαθούν τα σημάδια. Το σπήλαιο ενεργό, με καταρράκτες, νερά, ήχο, έτσι, ζωντανό σπήλαιο, δηλαδή παντού ακούς νερά να τρέχουν δίπλα σου. Το συγκεκριμένο σπήλαιο δεν έχει έντονο διάκοσμο, σταλακτίτες, σταλαγμίτες, κουρτίνες και σταλαγμίτικά έτσι, αλλά εκεί που τρώει το νερό και κατεβαίνει κάνει έτσι, έχει πολύ όμορφα πετρώματα με γκρι βράχια και λευκά πετρώματα ανάμεσά τους, έχει ένα πολύ εντυπωσιακό....

Διάκοσμο...

Διάκοσμο ναι. Και έρχεται η τρίτη μέρα που ξεκινάμε, βάζουμε εξοπλισμούς για να κατέβει η δική μου ομάδα. Η ομάδα που ήμουνα και εγώ τέλος πάντων, για να κατέβει στο βαθύ κομμάτι του σπηλαίου να συνεχίσει μετά τα 700 μέτρα και όπως είπαμε μετά τα 700 μέτρα το σπήλαιο ανηφορίζει και ανηφορίζει σε ένα πολύ λασπωμένο κομμάτι. Γίνεσαι γουρουνάκι, δηλαδή πολλή λάσπη, και αυτή η κακιά λάσπη που μπαίνει στη γαλότσα από κάτω και στουμπώνει τα πάντα και γλιστράς. Ελαφρύ αρμάτωμα, πολύ λεπτά σχοινιά, 8 χιλιοστά σχοινιά, και αρμάτωμα με dyneema 6 χιλιοστών, ό,τι πιο ελαφρύ υπάρχει γιατί σε αυτά τα βάθη δεν θες να κουβαλάς βάρος. Οπότε πολύ προσεκτικές κινήσεις σε αυτούς που αρματώνουν και σε αυτούς που ακολουθούν. Οπότε είπαμε, είμαστε καταρχάς ντυμένοι - όχι αυτό ας το πω καλύτερα μετά - Οπότε ειπαμε, περνάμε το βαθύ κομμάτι του σπηλαίου στα 700 μέτρα βάθος και η συνέχεια σε αυτό είναι ανηφορική αλλά έχεις να περάσεις ένα στενό πέρασμα λασπωμένο και ανηφορικό, το οποίο δεν είναι για πολλά μέτρα είναι για 4-5 μέτρα αλλά στενό, το οποίο το περνάς σχετικά εύκολα και μετά είπαμε συνεχίζεις σε ανηφορική αίθουσα αρκετά στενή και μετά συνέχεια με τεχνητή αναρρίχηση, δηλαδή σκαρφάλωμα-βύσματα, σκαρφάλωμα-βύσματα. Φτάνουμε μέχρι κάποια...Λοιπόν, καθένας που μπαίνει σε ένα σπήλαιο. Κάνω μία παρένθεση εδώ… κάθε σπηλαιολόγος που μπαίνει μέσα σε ένα σπήλαιο είναι καλό και πρέπει να ενημερώνει κάποιον που είναι έξω από το σπήλαιο, ότι: «Μπαίνω στο τάδε σπήλαιο, μπαίνω πάνω-κάτω αυτή την ώρα και θα βγω μετά από αυτή την ώρα, έτσι και εμείς έχουμε πει ότι ξεκινάμε το πρωί ας το πούμε και εξερευνούμε μέχρι εκείνη την ώρα και μετά επιστρέφουμε. 

Αυτό το είπατε εσείς στην άλλη ομάδα; 

Στην άλλη ομάδα, ότι θα μας περιμένετε τότε. 

Απλά πες το εσύ επειδή το είπα εγώ τώρα. 

Οπότε ξεκινώντας το πρωί, ενημερώνουμε την άλλη ομάδα ότι θα συνεχίσουμε την εξερεύνηση από εκεί που φτάσαν αυτοι την προηγούμενη μέρα και θα σταματήσουμε την τάδε ώρα, μια συγκεκριμένη ώρα τέλος πάντων, για να γυρίσουμε πίσω, και να μην ανησυχήσουν αυτοί ότι ξεπεράσαμε τον χρόνο και κάτι συνέβη. Καλά το είπα, νομίζω κάπως τα μπέρδεψα. Εντάξει. Οπότε, φτάνουμε την ώρα που έπρεπε να επιστρέψουμε και ξεκινάμε να γυρνάμε προς τα πίσω, τυχαίνει να κατεβαίνω εγώ πρώτος επιστρέφοντας, και καθώς κατεβαίνω το σημείο να πλησιάσω το στενό πέρασμα που θα μας οδηγήσει στο πιο βαθύ κομμάτι του σπηλαίου, συνειδητοποιώ ότι το τελευταίο κομμάτι είναι πνιγμένο, είναι γεμάτο με νερό. Γουρλώνουν τα μάτια μου, τρελαίνεσαι εκείνη τη στιγμή, δηλαδή λες τι έγινε; Σαν κάποιος να σου έχει κλείσει την πόρτα και αυτό είναι. Σκέφτομαι μήπως κάνω λάθος, μήπως έχω πάει σε λάθος διαδρομή… αλλά είναι κάτι τελείως ξεκαθαρό, είναι μία διαδρομή συγκεκριμένη που σε οδηγεί σε ένα συγκεκριμένο πέρασμα. Αλλά αυτή η εικόνα δεν κολλάει στο σπήλαιο. Δηλαδή βλέπω ένα κομμάτι πλημμυρισμένο με νερό, που πρέπει να καταδυθώ για να το περάσω και εγώ πέρασα στεγνό κομμάτι οπότε κάτι δεν πάει καλά, μέχρι να το σκεφτώ να προσπαθήσω να καταλάβω τι συμβαίνει, έχουν έρθει και οι άλλοι και μένουμε με ανοιχτό το στόμα, ότι έχει πλημμυρίσει και έχει αλλάξει κάτι στο σπήλαιο και είμαστε εγκλωβισμένοι, δεν θες να το πιστέψεις, όταν βλέπεις αυτή την εικόνα. Αυτό που μάθαμε μετά, ήταν ότι τη δεύτερη μέρα που ήμασταν εμείς στο σπήλαιο, άλλαξε η θερμοκρασία εξωτερικά που είπαμε είχε χιόνια και τα πάντα στο βουνό ήταν καλυμμένο με χιόνια. Ανέβηκε η θερμοκρασία 15 βαθμούς και τα σύννεφα που ήταν στον ουρανό δεν ρίχναν πλέον χιόνι αλλά βροχή.  Οπότε την τρίτη μέρα, έλιωσε μία τεράστια ποσότητα χιονιού μαζί με το νερό της βροχής, μπήκε μέσα στη γη και έτυχε να έχουμε περάσει εμείς το σημείο και τις ώρες που κάναμε εμείς στην εξερεύνηση να ήταν αρκετό να έχει πλημμυρίσει τόσο ώστε το να περάσουμε εμείς αυτό το κομμάτι να είναι επικίνδυνο έως… πώς να πω, όχι ακατόρθωτο, σαν πράξη αυτοκτονίας ας το πούμε… δηλαδή, ενώ και ο Φρανκ θυμάμαι, έκανε κατάδυση και θα μπορούσε να περάσει μία μπουκάλα και ένα αστείο περάσματακι, αν σκεφτείς ότι πας να μπεις σε θερμοκρασία νερού τουλάχιστον πέντε βαθμούς αν όχι λιγότερο γιατί μιλάμε για λυόμενα χιόνια. Αλλά λογικά σε αυτό το βάθος έχουν πάρει τη θερμοκρασία του σπηλαίου οπότε είναι 5 βαθμοί κελσίου. Πας να μπεις στους 5 βαθμούς κελσίου χωρίς neopren, χωρίς μπουκάλα με αέρα, θα παγώσεις και δεν θα μπορείς να κάνεις τίποτα πόσο μάλλον να μπορέσεις να περάσεις ένα στενό πέρασμα ας πούμε, χωρίς να έχεις μάσκα χωρίς να βλέπεις και ένα σκοινί να τραβηχτείς… Θα ήταν αυτοκτονική η κίνηση ας το πούμε, οπότε συνειδητοποιούμε ότι δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι άλλο.

Συγγνώμη, Πόσο... Μπορούσατε να καταλάβετε τι ποσότητα νερού έχει μέχρι να βγείτε από αυτό το μέρος; 

Αρχικά ήταν γύρω στα 5 μέτρα, πρέπει να ήταν 4-5 μέτρα, η διαδρομή που έπρεπε να κάνεις. Αλλά αυτό ακούγεται λίγο, αν μπεις σε αυτό το κομμάτι το οποίο στενεύει συν ότι δεν βλέπεις τίποτα και ότι πρέπει να το περάσεις εσύ και να ξανά ανέβεις δεν το κάνεις, δηλαδή παίζεις τη ζωή σου κορώνα-γράμματα δηλαδή μόνο σε αυτό το νερό να μπει σου κόβεται η ανάσα θέλεις να ξαναβγάλεις το κεφάλι να πάρεις αναπνοή, δεν [01:00:00]μπορείς να την συνηθίζεις αυτή τη θερμοκρασία συν ότι αν μπεις σε αυτό το νερό με όλους τον εξοπλισμό γιατί έχεις τις ζώνες, τα σιδερικά σου για να μπορέσεις να ανέβεις μετά, γιατί οκ το πέρασες αλλά είσαι στα - 700 μέτρα βάθος, δεν είναι ότι θα κάνω μία κίνηση και βγήκα, μετά πρέπει να ανέβεις ένα κάρο πηγάδια. Λοιπόν... Εννοείται ότι δεν υπήρχε λόγος να το δοκιμάσουμε. Λοιπόν, και σκεφτόμαστε τι μπορούμε να κάνουμε αν υπήρχε κάποιος άλλος τρόπος ή κάποιο άλλο πέρασμα για να το παρακάμψουμε αυτό, δεν είχαμε ασχοληθεί μέχρι τότε αν υπήρχε κάτι άλλο απλά όπως είπαμε δεν είσαι μέσα σε ένα σπίτι που είναι ξεκάθαρο που τελειώνει ο τοίχος και πού είναι η κολώνα, είναι ένα σπήλαιο μπορεί να έχει κάποιο άνοιγμα, μπορεί να είναι κάτι άλλο το οποίο δεν το έχουμε δει γιατί ασχοληθήκαμε με την κυρία διαδρομή και αφήσαμε κάποιο μικρό πέρασμα ας το πούμε. Οπότε πάμε σε ένα παράλληλο στενό πέρασματακι το οποίο ήταν και αυτό πλημμυρισμένο με νερό και συνειδητοποιούμε ότι ίσως έχει νόημα να πλησιάσουμε αυτό το μέρος και να δούμε μήπως έχει κάποιο κομμάτι στεγνό και να μπορέσουμε να περάσουμε από εκεί κάτι το το οποίο ίσως δεν το είχαμε δει μέχρι τώρα, μικρές οι πιθανότητες αλλά η ελπίδα πεθαίνει τελευταία που λέει.

Οπότε αποφασίζουμε ότι ο Φρανκ, πού είναι ο πιο γεροδεμένος και ήταν από τη Βόρεια Γαλλία και άντεχε περισσότερο στο κρύο να βγάλει τη φόρμα τη φλισένια, γιατί φοράμε φόρμες νάιλον από πάνω και από μέσα fleece, να το βγάλει αυτό για να μην βραχεί τελείως και να προσπαθήσει να μπει σε αυτό το κομμάτι μήπως υπάρχει κάποιο πέρασμα που μπορεί να το περάσει κάποιος και να μη χρειάζεται να καταδυθεί. Πολύ γρήγορα συνειδητοποιήσαμε ότι δεν έχει κάποιο νόημα, έβρεξε τη φόρμα του, σίγουρα άρχισε να κρυώνει αλλά ευτυχώς δεν είχε μπει με το fleece το οποίο θα έχει μουσκέψει και δεν θα στέγνωνε έτσι εύκολα. Οπότε συνειδητοποιούμε ότι αυτό είναι και πρέπει να προσπαθήσουμε να κρατήσουμε δυνάμεις για να περιμένουμε να πέσει η στάθμη του νερού και να περάσουμε. Δηλαδή αυτό που συνέβη ήταν ότι ήταν τόσο μεγάλη εισροή νερού στη γη στη συγκεκριμένη περιοχή που ανέβηκε η στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα και τυχαίνει τώρα εμείς να έχουμε περάσει αυτό το σημείο που δεν είχε κανένα σημάδι γιατί αν περνούσαμε αυτό το σημείο κάποιες ώρες αργότερα θα βλέπαμε ύπαρξη νερού και θα ψιλιαζόμασταν ότι ωπ, κάτι δεν πάει καλά.  Γιατί όταν βλέπεις κάτι τέτοιο, πολλές φορές μπορεί να δεις φυσαλίδες ή κάτι συμβαίνει, οπότε εμείς δεν πήραμε χαμπάρι τι πάει να γίνει, ήταν όπως μας είπαν οι φίλοι μας την προηγούμενη μέρα είδαν τις πατημασιές τους από την προηγούμενη χρονιά. Δηλαδή αυτό είναι κάτι το οποίο συμβαίνει μία φορά στα 5 χρόνια στα 10 χρόνια όταν δηλαδή μέσα στην καρδιά του χειμώνα αλλάξει θερμοκρασία και βρέξει και λιώσουνε με τη μία τα χιόνια και μπει και μπει μία τεράστια ποσότητα νερού μες στη Γη. Είναι σπάνια φαινόμενα. 

Και πόσες ώρες πέρασαν από τη στιγμή που περάσατε από αυτό το σημείο μέχρι να ξαναγυρίσετε; Κι αν θες πες το μου να το περιγράψεις… 

Ακριβώς τώρα δεν θυμάμαι, αλλά φαντάζομαι, από τη στιγμή που μπήκαμε και περάσαμε το βαθύ κομμάτι του σπηλαίου στα -700 μέτρα και περάσαμε το σιφώνι, μέχρι να τελειώσουμε με την εξερεύνησή μας και να πούμε ότι μέχρι εδώ ήτανε, γυρνάμε πίσω στο Πιβουάκ, πρέπει να περάσουν τουλάχιστον 7-8 ώρες. Γιατί προσπαθείς εκείνη την ημέρα να αποδώσεις τα μέγιστα οπότε, ό,τι δύναμη έχεις τη δίνεις ας το πούμε, για να συνεχίσεις την εξερεύνηση και κάτι την επιστροφή μας διαπιστώσαμε αυτό.  Οπότε είπαμε ότι δεν υπάρχει άλλη έξοδος και συνειδητοποιούμε ότι πρέπει να κρατήσουμε δυνάμεις, αυτό που κάνουμε λοιπόν σπηλαιολογία και αυτό που μαθαίνουν όλοι οι σπηλαιολόγοι στην αρχή είναι ότι αν έχει κάποιος πρόβλημα και θέλει να ζεσταθεί παραπάνω από ό,τι τα ρούχα που έχει, είναι να κάνει ένα θερμό σημείο. Δηλαδή χρησιμοποιούμε αλουμινοκουβέρτες και στήνουμε μία μικρή σκηνή ας το πούμε, ή τυλίγεσαι με την αλουμινοκουβέρτα ή φτιάχνεις μία μικρή σκηνή, αν έχεις παραπάνω αλουμινοκουβέρτες ή άμα έχεις μεγάλες αλουμινοκουβέρτες και μπαίνεις κάτω από αυτό και αν έχεις ένα κερί ή εμείς που είχαμε ασετιλίνη αυτό ανεβάζει τη θερμοκρασία και βελτιώνει πάρα πολύ τις συνθήκες. Ήμασταν τυχεροί που είχαμε και οι τρεις, μεγάλες χοντρές, αλουμινοκουβέρτες, είχαμε τρυπάνι μαζί μας και κάναμε τρύπες στους τοίχους και βάλαμε ένα μικρό σχοινάκι και κάναμε ένα μικρό αντίσκηνακι και μπήκαμε από κάτω. Ήμασταν άτυχοι γιατί πέρα το ότι είχε ανεβεί η στάθμη του νερού και μας είχε εγκλωβίσει, η τελευταία αίθουσα είχε μία πολύ μεγάλη κλήση με λάσπη. Οπότε δεν υπήρχε κάπου να ξαπλώσουμε ή να κάτσουμε, ήταν όλο επικλινές οπότε αναγκαστήκαμε να σκάψουμε ένα πεζούλακι για να μπορέσουμε να κάτσουμε. Σκάβουμε το πεζούλι, στήνουμε δύο βύσματα από τη μία και από την άλλη μεριά του τοίχου, ένα σχοινάκι, αλουμινοκουβέρτες, μπαίνουμε από μέσα για να στεγνώσει ο Φρανκ, τον βάλαμε στη μέση και οικονομία στις ασετυλίνες, οικονομία στο φαγητό, λοιπόν… 

Μετά από κάποια ώρα και ενώ κουβεντιάζαμε καλυμμένοι από τις αλουμινοκουβέρτες χωρίς να βλέπουμε, κουβεντιάζαμε μεταξύ μας, σκεφτόμασταν, σκεφτόμασταν την ώρα που έχουμε δηλώσει ότι θα επιστρέψουμε, τότε και μετά από αυτή την ώρα θα ανησυχήσουν οι δικοί μας, ότι ωπ! Γιατί δεν έρχονται; Κάτι δεν πάει καλά! Οπότε προσπαθούσαμε να σκεφτούμε σχετικά με αυτό, έχουμε πει αυτή την ώρα, θα ανησυχήσουν θα κατέβουν, που θέλουνε τόσες ώρες για να κατέβουν και θα δουν τα νερά και θα καλέσουν βοήθεια. Δεν μπορείς να κάνεις και πολλά πράγματα, προσπάθησες να βρεις έξοδο δεν βρήκες, όποτε κάθεσαι εκεί κάθεσαι εκεί και περιμένεις και σκέφτεσαι τι άλλο μπορείς να κάνεις, δεν είχαμε και Μαγκάιβερ μαζί μας! Λοιπόν… καθώς κουβεντιάζουμε και σκεφτόμασταν… σε κάποια φάση συνειδητοποιούμε ότι έχει φτάσει στο νερό στα πόδια μας! Έχει ανέβει η στάθμη του νερού. Οπότε σηκώνουμε την αλουμινοκουβέρτα και βλέπουμε ότι όντως, έχει ανέβει η στάθμη του νερού, οπότε τα μαζεύουμε, ξηλώνουμε, παίρνουμε τα πράγματα μας ανεβαίνουμε πιο ψηλά. Ξανά σκάψιμο, ξανά βύσματα στους τοίχους, ξανά αλουμινοκουβέρτες και καθόμασταν εκεί, ξανά σκέψεις… μετά από κάποια ώρα πάλι νερό στα πόδια μας… έχει ανέβει και άλλο! Αυτό είναι που λέμε ότι όταν παίζεις με την φύση, ή μάλλον παίζεις στη φύση, σε κάνει ό,τι θέλει και μπορεί να ανεβάσει τόσο πολύ τη στάθμη που να σε πνίξει ακόμα και σε 50 μέτρα ύψος γιατί αν η υπόγεια δεξαμενή είναι τόσο μεγάλη, η ποσότητα του νερού είναι τόσο μεγάλη συνεχίζει να ανεβαίνει απλά πράγματα… Οπότε τρίτο θερμό σημείο ακόμα πιο ψηλά αλλά από την άλλη θέλαμε να είμαστε και κοντά στο εντός εισαγωγικών σιφώνι το στενό πέρασμα που έγινε σιφώνι, για να έχουμε εικόνα για το τι γίνεται. Οπότε στήνουμε τρίτο θερμό σημείο πιο ψηλά που πλέον δεν μας έφτασε το νερό και αρχίζουμε να παρακολουθούμε να δούμε τι γίνεται με το νερό με τη στάθμη.  Για κακή μας τύχη είχαμε φάει όλο το φαγητό που είχαμε για εκείνη την ημέρα και το ντύσιμο μας ήτανε για να κινούμαστε στους 5 βαθμούς που είχε το σπήλαιο και όχι να καθόμαστε πάνω σε βρεγμένη παγωμένη λάσπη… Οπότε ήταν άσχημο αυτό, δεν ένιωθες καθόλου ευχάριστα, Σε αυτό το περιβάλλον, αλλά ήμασταν πάρα πολύ τυχεροί που είχαμε ασετυλίνη, που είχαμε και έξτρα ασετυλίνη, κάναμε οικονομία και είχαμε χοντρές αλουμίνοκουβέρτες. Τώρα στη φάση που περιμέναμε, στη φάση, άκου εδώ λεξιλόγιο. Οι φίλοι μας τώρα που μας είπανε μετά τι συνέβη, ενώ είδανε ότι καθυστερούσαμε αρχικά χάρηκανε σου λέει ωπ, κάτι βρήκανε αυτοί και μάλλον καθυστερούν, οπότε δώσ' τους λίγο χρόνο, δεν περίμενα τίποτα διαφορετικό από τον Ζαν Λουκ φυσικά. Κάθονται τρώνε φαγητό, τρώνε και την τούρτα που είχαν ετοιμάσει γιατί είχα τα γενέθλιά μου εκείνη τη μέρα, δεν τη φάγανε όλη την τούρτα από ό,τι είπαν αλλά ποιος τους [01:10:00]πιστεύει.  Και ανησυχήσαν ακόμα πιο μετά, οπότε περάσανε παραπάνω ώρες από αυτές που πιστεύαμε εμείς ότι θα 'ρθούνε, για καλή μας τύχη όταν κατεβαίνουν, με φωνές και χτυπήματα σφυριών στον τοίχο τους ακούσαμε, εμείς με απόλυτη ησυχία εκεί που ήμασταν, οπότε ακούμε φασαρία, ελάχιστα, δηλαδή, κάποιους θορύβους πολύ αμυδρά αλλά καταλαβαίνουμε ότι κάποιος είναι… Οπότε νομίζω ότι ίσως καταφέραμε να επικοινωνήσουμε και με κάποιον τρόπο, τους είπαμε ότι είμαστε καλά και ότι έχουμε κλειστεί πίσω από αυτό το σημείο. Το καταλαβαίναν και αυτοι γιατί η αίθουσα η προηγούμενη ήταν μία λίμνη, οπότε καταλαβαίνανε και αυτοί τι έχει συμβεί, καταλαβαίνουμε και εμείς ότι φεύγουνε και θα βγουν στην επιφάνεια, αν όχι εκείνη την ώρα μετά από κάποιες ώρες γιατί ίσως να χρειαστεί να ξεκουραστούν και να ειδοποιήσουν ότι χρειαζόμαστε βοήθεια. Και πάλι ξεκινάς να μετράς τον χρόνο, πόση ώρα θέλουν να ανέβουν στο Μπιβουάκ, πόση ώρα θέλουν για να βγουν στην επιφάνεια πόση ώρα θέλουν να περπατήσουν στο βουνό να φτάσουν στα αυτοκίνητα, να πάρουν το κινητό να έχουνε σήμα να επικοινωνήσουν, να έρθει η ομάδα διάσωσης χριστουγεννιάτικα, οπότε πλέον είναι 24 Δεκέμβρη, οπότε αυτό μπορείς να κάνεις εκείνη την ώρα, μετράς τους χρόνους και λες αν όλα πάνε καλά, αν δεν έχει αλλάξει κάτι άλλο μες στο σπήλαιο όπως εδώ και τους κλείσει και αυτούς σε πιο ασφαλές μέρος, θα καταφέρουν να βγουν σε αυτές τις ώρες, να έχουν σήμα σε αυτές τις ώρες, να μαζευτεί μία ομάδα διάσωσης αυτές τις ώρες να ερθούνε. Σίγουρα καταλαβαίναμε ότι θέλει ώρες για να έρθει κάποιος και κάναμε οικονομία δυνάμεων. Στη φάση τώρα... Πάλι στη φάση... Θες να με ρωτήσεις κάτι, τώρα που τα ακούς αυτά.

Όχι, πώς βγήκατε από εκεί μέσα. Βασικά να σε ρωτήσω λίγο, καλά το είπες. Συναισθηματικά πώς αισθανόσουν; Είχες σκεφτεί ότι μπορεί και να πέθαινες ας πούμε η...; Ποιο ήταν το συναίσθημα σου; 

Κοίταξε να δεις σε αυτή την φάση, ήμουν τριάντα ενός δηλαδή μόλις έκλεισα τα 31, Είχα κάνει σπηλαιοκαταδυση, είχα κάνει διάφορα πράγματα, είχα κάνει αποστολές στο εξωτερικό άλλες, ένιωθα ότι μπορώ να κάνω τα πάντα και σου τη δίνει που λες ότι εγώ τώρα μπορώ να περάσω αυτό το σιφωνάκι το αστείο, αλλά είναι τελείως αυτοκτονικό να δοκιμάσω να κάνω κάτι τέτοιο, οπότε ξέρεις ότι πρέπει να κάτσεις στα αυγά σου αλλά σου τη δίνει ότι μπορεί εγώ εδώ μέσα να πεθάνω από το κρύο ή επειδή δεν έχω φαγητό να φάω. Απλά αυτό σου τη δίνει, από την άλλη δεν το βάζεις κάτω, θυμάμαι στην αρχή σκεφτήκαμε το ένα το άλλο, δεν μπορούσε να δουλέψει κάτι, περιμέναμε, θυμάμαι στην αρχή, λέω: «Γρηγόρη μήπως πρέπει να προσευχηθείς;». Αλλά μετά λέω δεν αφήνεις τα σάπια αφού δεν πιστεύεις, τώρα θα πιστέψεις, ότι «Ναι βοήθησε με τώρα» δεν είσαι εσύ αυτός, δεν θα ζητήσεις βοήθεια. Οπότε έτσι και έκανα. Θυμάμαι τις περισσότερες φορές κρατούσα εγώ την ασετυλίνη, νομίζω η δική μου μπουκάλα δούλευε καλύτερα… Δεν θυμάμαι τι ακριβώς. Αλλά αμα δεις και... τι άμα δεις. Όταν είδα και εγώ την φάτσα μου βγαίνοντας από το σπήλαιο ήμουνα κατάμαυρος, ήμουν μαυρισμένος από την κάπνα της ασετυλίνης, δεν ξέρω και εγώ τι είχα εισπνεύσει αλλά η φάτσα μου ήταν μαύρη, οπότε θυμάμαι ότι ήμουν αρκετή ώρα με το κράνος στα πόδια και τη φλόγα από το κράνος, θυμάμαι πάρα πολλά όνειρα γιατί δεν μπορούσες να κοιμηθείς καλά, κοιμόσουνα λίγο ξύπναγες, κοιμόσουνα λίγο ξύπναγες, γιατί πήγαιναν τα χέρια μου στη φλόγα και καιγόμουνα ας το πούμε, οπότε πετάγομουν επειδή είχα καεί, οπότε αυτό το πράγμα, θυμάμαι πάρα πολλά όνειρα, γιατί δεν μπορούσες να κάνεις ένα νορμάλ ύπνο. Καθισμένος, κρύο, πόδια κρύα και η πλάτη κρύα, δηλαδή ήταν ένα αρκετά νορμάλ περιβάλλον δηλαδή καταφέραμε να έχουμε πολύ νορμάλ θερμοκρασία και να νιώθεις ότι θα τα καταφέρουμε γιατί ήταν πολύ σημαντικό το να έχεις ζέστη παρά φαγητό. Νερό είχαμε, το νερό μας είχε κλείσει, αλλά δυστυχώς δεν είχαμε φαγητό το είχαμε σχεδόν φάει, και θυμάμαι ότι καθώς περνούσαν οι ώρες, βλέπαμε για καλή μας τύχη, το νερό άρχισε να κατεβαίνει οπότε νομίζω ότι κατεβήκαμε και στα πιο κάτω θερμά σημεία, δηλαδή πλησιάσαμε στο νερό για να έχουμε οπτική επαφή γιατί νομίζω ότι το τρίτο σημείο που είχαμε φτάσει δεν είχες πλέον οπτική επαφή με το σιφώνι που είχε δημιουργηθεί, οπότε θέλαμε να είμαστε κοντά σε αυτό το σημείο όταν θα αδειάσει να βγούμε μόνοι μας. Γιατί σίγουρα σε κάποια φάση θα άδειαζε τώρα άμα θα καταφέρναμε να μείνουμε με δυνάμεις ας το πούμε εκεί, κανένας δεν το ήξερε. 

Α έτσι ήταν...

Ναι, αυτό ήταν. Και αυτό ήταν σε κάποια φάση, δεν θυμάμαι τώρα σε ποια φάση ήταν. Νομίζω ήτανε απο τις χαμηλές φάσεις, αλλα μπορει να λέω και βλακείες γιατί όταν σήκωσε τη μηχανή ο Νταμιέν, και έβγαλε φωτογραφίες είχαν περάσει αρκετές μέρες.

Μέρες;

Είχανε περάσει κάποιες μέρες...ήτανεν νομίζω, ναι...

Εγκλωβισμένοι;

Ναι, τρεις μέρες ήμασταν εγκλωβισμένοι… 

Αλήθεια λες πήγα να σε ρωτήσω πόσες ώρες ήσασταν. 

Τρεις μέρες; Πες το πάλι επειδή τώρα το κάνουμε σαν διάλογο. Αλλά πες...

Όχι, σου λέω ρε παιδί μου... Το βράδυ της 23ης παγιδεύτηκαμε, 24η είναι η πρώτη μέρα ουσιαστικά που είμαστε μέσα, έχουμε επικοινωνία με την υπόλοιπη ομάδα με φωνές, με χτυπήματα στον βράχο και τους ενημερώνουμε ότι είμαστε καλά και απλά είμαστε από πίσω εγκλωβισμένοι οπότε έχοντας αυτοί αυτή την επικοινωνία και αργότερα όταν το είπαν αυτό στην ομάδα διάσωσης αρχικά η ομάδα διάσωσης ήρθε με εκρηκτικά, σου λέει υπάρχει κάποιο άνοιγμα που πέρασε ο ήχος και επικοινώνησανε οπότε θα το διευρύνουμε εμείς με εκρηκτικά για να περάσουν από εκεί. Κλείνει η παρένθεση. Οπότε είπαμε την πρώτη μέρα, ήμασταν εκεί, δεν ήρθε κανένας την πρώτη μέρα, θυμάμαι κάτι ξερά λουκάνικα είχαμε, λίγο παξιμάδι θυμάμαι είχαμε, λίγο τυρί αλλά τα περισσότερα τα είχαμε φάει την ημέρα που κάναμε την εξερεύνηση γιατί λες ότι το βράδυ, με το που θα τελειώσουμε θα πάμε στο Μπιβουάκ και θα φάμε κανονικά… έχουμε και τούρτα, κάποια κρέμα, με γάλα σκόνη και μπισκότα ας το πούμε, και ήτανε η τούρτα των γενεθλίων. Οπότε η πρώτη νομίζω ότι ήτανε αυτό το επεισοδιακό με το νερό που ανέβαινε η στάθμη και ακριβώς δεν θυμάμαι ποτέ σταθεροποιήθηκε και άρχισε να κατεβαίνει. Αλλά σίγουρα δεν ήτανε την πρώτη μέρα. Δεύτερη μέρα αναμονή, πάλι σκέψεις, όνειρα, όλο αυτό το μιξ, κουβέντες μεταξύ μας και λογικά ή τη δεύτερη ή την τρίτη μέρα ο Νταμιέν που δούλευε και σαν φωτογράφος εκείνο το διάστημα αποφάσισε να σηκωθεί και να βγάλει κάποιες φωτογραφίες το οποίο ήτανε κάπως παράξενο γιατί λες τώρα εδώ που είμαστε θα καταφέρουμε να βγούμε;  Δηλαδή... Πιστεύω ότι υπήρχε μία απογοήτευση γιατί αν ένιωθε ο Ντάμιεν, ότι «Έλα μωρέ τώρα θα βγούμε», ότι θα Έβγαινε από την πρώτη στιγμή με τη μηχανή να το αποθανατίσουμε αυτό το πράγμα παρόλα αυτά δεν είχε κάνει αυτή την κίνηση και το έκανε νομίζω μετά από δύο μέρες, σηκώθηκε και κούμπωσε το φακό στη μηχανή γιατί ήταν σε μπιτονάκια για να μην την χτυπήσει και να είναι αδιάβροχη, και δεν χωρούσε να μπει ολόκληρη. Οπότε κουμπώνει το φακό και βγάζει κάποιες φωτογραφίες, ή τέσσερις ή πέντε φωτογραφίες. Οπότε σηκώνει ο Νταμιέν φωτογραφική και βγάζει κάποιες φωτογραφίες, προσεκτικά γιατί όλα λασπωμένα να μην λερώσει τη μηχανή αλλά δεν νομίζω ότι τον πολύ πείραζε σε αυτή την κατάσταση που ήμασταν, αλλά σηκώνει σε κάποια φάση και την αλουμινοκουβέρτα εκεί που είχαμε κάνει το θερμό σημείο να μας βγάλει φωτογραφία εμένα και τον Φρανκ και χωρίς να το σκεφτώ, τον κοιτάζω και η μία από τις δύο φωτογραφίες που μας έβγαλε, τον κοιτάζω, και μετά λέω: «Τι κάνεις λέω, δεν κοιτάς τα [01:20:00]χάλια σου ποζάρεις κιόλας»… οπότε η επόμενη λήψη ήτανε το βλέμμα κάτω ας το πούμε, ότι τι θέλουμε τώρα φωτογραφίες ας το πούμε… Αυτά σχετικά με... ώπα. Αυτά λοιπόν στη φάση που είμαστε εγκλωβισμένοι. Κάτι που είχα ξεχάσει εγώ και μου το είπε μετά από χρόνια που μιλούσαμε ο Ντάμιεν, είναι ότι στις 25 Δεκεμβρίου που ήταν ουσιαστικά Χριστούγεννα και εμείς περνούσαμε Χριστούγεννα εκεί μέσα. Εγώ είχα κρατήσει μισή σοκολάτα, και το είχα ξεχάσει εγώ ότι την κρατούσα γιαυτό. Γιατί δεν την είχα βγάλει από την αρχή, και νομίζω αν θυμάμαι καλά ότι μου είπε ο Ντάμιεν ότι την έβγαλες και μας είπες οτι έχουμε Χριστούγεννα και μου λέει: «Δεν φαντάζεσαι τι δύναμή μας έδωσε αυτό το πράγμα, ότι υπάρχει ελπίδα ας πούμε!». Γιατί τα φαγητά νομίζω τα είχαμε φάει αλλά δεν θυμάμαι ότι πείναγα κιόλας, δεν θυμάμαι να πεινάω… δηλαδή το κρύο ήταν το χειρότερο αλλά δεν θυμάμαι να πω ότι φέρτε μου να φάω ας το πούμε. Δεν θυμάμαι κάτι τέτοιο. Την τρίτη μέρα συνειδητοποιούμε ότι κάτι έχει γίνει έχουν αργήσει πάρα πολύ οι ομάδες διάσωσης, περιμέναμε ότι θα έπρεπε να έχουν έρθει εδώ και ώρες, εδώ και ίσως μέρα ολόκληρη και δεν έχουμε κανένα σημάδι και εγώ θυμάμαι ότι είχα απογοητευτεί, πιστεύω ότι και οι άλλοι δεν θυμάμαι καλά, αλλά περιμέναμε να έχουν φτάσει οι ομάδες διάσωσης ή να μας έχουν πλησιάσει, τουλάχιστον να ακούσουμε την επικοινωνία που είχαμε με τους δικούς μας. Οπότε εκεί μπαίνουν διάφορες κακές σκέψεις στο μυαλό σου, ότι μήπως και οι δικοί μας δεν κατάφεραν να βγουν μήπως και κάτι άλλο έχει αλλάξει το σπήλαιο και δεν μπόρεσαν να βγουν. Οπότε αν δεν μπόρεσαν να βγουν οι δικοί μας, θα πρέπει οι δικοί μας άνθρωποι από τα σπίτια μας πλέον, να ανησυχήσουν, ότι κοιτάξτε είναι μία ομάδα 7 σε ένα σπήλαιο στα Πυρηναία και θα βγαίνανε μετά από τέσσερις μέρες και δεν έχουν βγει. Οπότε θα έχει καθυστερήσει ακόμα περισσότερο η πληροφορία. Αλλά και πάλι δεν μπορείς να κάνεις κάτι, περιμένεις, ελπίζεις. Την τρίτη μέρα όμως βλέπουμε την στάθμη του νερού σταδιακά να αρχίζει να υποχωρεί και σκεφτόμαστε ότι όταν αρχίσει να χαμηλώνει η στάθμη, να περάσουμε να φύγουμε. Κάνουμε μία κουβέντα, είπαμε οι άλλοι δύο Γάλλοι, εγώ Έλληνας, μιλούσαμε αγγλικά μεταξύ μας και αυτοί μιλούσαν και Γαλλικά κάποιες φορές μεταξύ τους οπότε εγώ δεν καταλάβαινα… Και τους λέω εγώ ότι πιστεύω ότι πρέπει να αδειάσει τελείως αυτό το στενό πέρασμα που πλέον είχε σιφωνιάσει όπως λέμε εμείς, είχε γίνει σιφώνι, για να μην βραχούμε καθόλου, γιατί είμαστε εξαντλημένοι, είμαστε ήδη έξι μέρες στη σπηλιά και είμαστε τρεις μέρες χωρίς να έχουμε φάει σωστά, χωρίς να έχουμε κοιμηθεί σωστά, χωρίς να έχουμε ζεσταθεί σωστά, οπότε εγώ υποστήριζα αυτό ότι πρέπει να αδειάσει τελείως για να μην βραχούμε άλλο, να μην φάμε άλλη σφαλιάρα. 

Αυτοί σε κάποια φάση μου λένε ότι: «Εμείς λέμε ότι με το που θα κατέβει η στάθμη και θα μπορέσουμε να περάσουμε έστω και να βραχούμε, να το κάνουμε», λέω: «Παιδιά δεν συμφωνώ με αυτό» και θυμάμαι μου λέει ο Νταμιέν χαρακτηριστικά: «We have democracy» ότι εμείς είπαμε αυτό το πράγμα και ότι εσύ είσαι ο μόνος που διαφωνεί, και του λέω εγώ: «Fuck democracy» ότι το θέμα είναι να βγούμε ζωντανοί από εδώ μέσα δηλαδή δεν είναι να καταφέρεις να περάσεις το σιφώνι, είμαστε και 700 μέτρα βάθος. Τέλος πάντων αποφασίστηκε αυτό, έπρεπε και εγώ να ακολουθήσω, είμαστε μία παρέα. Θυμάμαι ο Νταμιέν δεν ήθελε να μπει πρώτος, οπότε νομίζω ότι πρώτος μπήκε ο Φρανκ, πέρασε ο Φρανκ πρώτος, ακολουθώ εγώ και τρως την πρώτη κρυάδα, γιατί μπαίνεις μέσα στο νερό το κρύο το οποίο βέβαια ήταν σχετικά στιγμιαίο. Είπαμε ότι το σιφώνι, δεν ήταν πλέον σιφώνι, μπορούσες πλέον να το περάσεις αλλά είχε ακόμα νερό, αλλά ήταν μια στιγμιαία ας το πούμε κρυάδα… έμπαινες-έβγαινες… δεν προλάβαινε να σε παγώσει το νερό. Βγαίνοντας όμως στην προηγούμενη αίθουσα, η προηγούμενη αίθουσα ήταν μία λίμνη, δεν ήταν αυτό που θυμόμασταν, οπότε έπρεπε να περάσεις αυτή τη λίμνη. Αυτό θυμάμαι ότι όταν μπήκαμε μέσα σε αυτό το πράγμα, θυμάμαι καρφιά σε όλο μου το σώμα, να νιώθω ότι με καρφώνουν σε όλο μου το σώμα, ένιωθα ότι μου κόβεται η ανάσα και απλά ότι πρέπει να κολυμπήσω να το περάσω αυτό το πράγμα. Δηλαδή πολύ κακή και άσχημη αίσθηση, πολύ άσχημο. 

Το κρύο νερό ε; 

Το κρύο νερό, Λοιπόν... θυμάμαι ότι για κάποιο λόγο είχαμε βγάλει τις ζώνες και τις κρατούσαμε στο χέρι, δεν έχει κάποια λογική για μένα, γιατί δεν είχαμε δύο χέρια να δουλέψουμε σωστά και αυτές τις κοντές ανάσες που προσπαθείς να πάρεις ανάσα αλλά παγώνεις και από την άλλη, και γρήγορα να βγεις να πεις να περάσεις απ' την απέναντι και να μπεις στο σχοινί, γιατί πρέπει να μπεις στο σχοινί και να αρχίσεις να ανεβαίνεις. Δεν είναι... Δεν σε περιμένει, πετσετούλα και… 

Και κολατσιό… 

Οπότε φτάνουμε στην άλλη άκρη της τελευταίας αίθουσας, μπαίνουμε στο σχοινί και ξεκινάμε να ανεβαίνουμε, εγώ γενικά είμαι αργός. Θυμάμαι τότε ντύθηκα πρώτος, και ξεκινάω να ανεβαίνω με φουλ γκάζι… νιώθεις ότι πλέον σου ανοίγει ο δρόμος να φύγεις, φοβερή αίσθηση, αποκτάς φοβερές δυνάμεις εκείνη τη στιγμή, εχει βγει η αδρεναλίνη δεν ξέρω και εγώ τι έχει βγει, λες πάω να τα φάω όλα τώρα… και ξεκινάς αλλά ενώ ανεβαίνω, που είναι μία αρκετά, πώς το λένε, physical, αρκετά, όχι επίπονη, μια δραστηριότητα που σε ζεσταίνει… Πώς θα το πούμε καλύτερα να το γράψω...

Ναι δεν μου έρχεται και μένα τώρα, δεν πειράζει...Και έτσι όπως το είπες καλά είναι. Μια δραστηριότητα που σε ζεσταίνει.

Λοιπόν... Ενώ ξεκινάμε να ανεβαίνουμε και θυμάμαι ότι ξεκινάω πρώτος στο σκοινί, δεν μπορώ να ζεσταθώ με τίποτα, δεν μπορώ να ανεβάσω θερμοκρασία, έχει παγώσει τα πάντα πάνω μου, και είμαι με βρεγμένα ρούχα, οπότε τι να σε ζεστάνει με αυτό το βρεγμένο στους 5 βαθμούς κελσίου και δεν νιώθω καθόλου καλά, δεν μου αρέσει καθόλου αλλά δεν μπορώ να κάνω κάτι άλλο συνεχίζω να ανεβαίνω. Και σε κάποια φάση μου έρχεται ιδέα, να βγάλω το πάνω μέρος της στολής και ένα τυλιχτώ με μία μικρή αλουμινοκουβέρτα, πού είχα ακόμα και δεν είχα χρησιμοποιήσει, την είχα ακόμα μέσα στο κράνος, ανάμεσα στο κράνος και στο κεφάλι που έχει ένα κενό και τυλίγομαι με αυτή την αλουμινοκουβέρτα στο στήθος, στον κορμό, στο βασικό κομμάτι δηλαδή που θες να ζεστάνεις και μετά από κάποια κίνηση, παίρνω τα πάνω μου και ζεσταίνομαι, οπότε παίρνω τα πάνω μου… και παίρνω και τον σάκο που έχει την φωτογραφική μηχανή του Νταμιέν γιατί ένιωθα πολύ καλά και ξεκινάμε τα πηγάδια να ανεβαίνουμε. Γύρω στα 600 μέτρα βάθος, 630 αν θυμάμαι καλά… βλέπουμε το πρώτο σημάδι ότι έχει κατέβει ομάδα διάσωσης και ανατριχιάζω τώρα που το λέω, θυμάμαι τα τσαντάκια με τα εκρηκτικά και τα γράμματα της Γαλλικής ομάδας διάσωσης. Βλέπουμε αυτά οπότε συνειδητοποιούμε, ότι τέλεια έχει φύγει η πληροφορία, έχει φτάσει η ομάδα διάσωσης, για κάποιο λόγο δεν κατάφερε να φτάσει σε μας. Μετά μας είπαν ότι όταν πήγανε οι πρώτοι διασώστες στην τελευταία αίθουσα, ήτανε μία τεράστια λίμνη, θέλανε βάρκα για να πάνε, ήταν προφανώς, στο high water που λένε στη θάλασσα, ήταν η παλίρροια στα πάνω της, οπότε δεν μπορούσαν καν να κατέβουν στην αίθουσα. Οπότε δεν είχε νόημα να πάνε με τα εκρηκτικά. Το λάθος τους από ό,τι φάνηκε είναι ότι δεν επικοινωνήσατε μαζί μας να νιώσουμε και εμείς ότι ήρθανε… Αυτό ήταν το λάθος να βάλουν κάποιο εκρηκτικό να κάνουν λίγη φασαρία να νιώσουμε και εμείς ότι κάποιος έχει πλησιάσει σε μας εμάς γιατί ψυχολογικά θα μας ανέβαζε πάρα πολύ. Δεν πειράζει όμως, ό,τι έγινε, έγινε και συνεχίζουμε να ανηφορίζουμε. Πάλι εγώ πρώτος το σκοινί, όχι ότι είμαι πρώτος αλλά έχω πάρει μπρός ας το πούμε και έχει ζεσταθεί το πετρέλαιο και ξεκινάω την ανάβαση και θυμάμαι γύρω στα 500 μέτρα βάθος, 480 κάτι κάτι τέτοιο βλέπω φώτα από πάνω μου και κάποιος να μιλάει στα γαλλικά.  Να φωνάζει στα γαλλικά, δεν καταλαβαίνω τα περισσότερα, οπότε αρχίζω και του απαντάω στα αγγλικά και συνεχίζει αυτός τα γαλλικά και μετά [01:30:00]αρχίζει και μιλάει αγγλικά, ποιος είσαι εσύ; Αυτός ήταν τώρα ένας κορυφαίος σπηλαιολόγος, δύτης διασώστης από τους ελάχιστους στον κόσμο που θα μπορούσαν να κατέβουν σε ένα τέτοιο βάθος και να κάνει κατάδυση γιατί δεν είναι απλά να φέρουμε έναν δύτη… ήταν ένας πολύ έμπειρος σπηλαιολόγος και σπηλαιοδύτης για να κατέβει σε αυτό το βάθος και να κάνει και διάσωση, να έχει δυνάμεις δηλαδή να βοηθήσει αλλούς, να μπει, να βγει… νομίζω Μανού, Εμμανουέλ τον λέγανε, ο οποίος όταν συνειδητοποίησε ποιος είναι αυτός που του μιλάει στα αγγλικά, σε μία αποστολή διάσωσης μόνο με Γάλλους που όλη την ώρα μιλανε γαλλικά, είναι ένας από κάτω μη πω τι ας πούμε, που μιλάει στα αγγλικά, αυτός προφανώς με έβριζες την αρχή, σου λέει εδώ είναι μόνο Γάλλοι. Οπότε με το που πλησιάζω και με βλέπει και καταλαβαίνω ποιος είμαι, με αγκαλιάζει θυμάμαι και ήταν πολύ εντυπωσιακό γιατί και αυτοί σου λέει, τελείωσε η δουλειά μας, είπαμε χριστουγεννιάτικα, πάνε πίσω στις οικογένειές τους. Οπότε ναι ανεβαίνουμε πάνω, φτάνουμε στο Μπιβουάκ, στα 450 και χαρές με τους υπόλοιπους, υπάρχουν συστήματα επικοινωνίας ακόμα και μέσα στις σπηλιές. Οπότε ενημερώνουν ότι έχουμε βγει και είμαστε ασφαλείς και κάτσαμε ένα βράδυ ή κάποιες ώρες τέλος πάντων εκεί, για να κοιμηθούμε να ξεκουραστούμε, να φάμε και να βγούμε την επόμενη, να μην έχουμε και αυτό το 450 μέτρα χωρίς να έχουμε ξεκουραστεί. Το μόνο που θυμάμαι εκείνη τη νύχτα ας το πούμε, είναι ότι δεν μπορούσα να κοιμηθώ, ούτε εγώ, ούτε ο Νταμιέν και νομίζω ούτε ο Φρανκ. Είχαμε πρόβλημα με τα πόδια μας με την κυκλοφορία στα πόδια, όταν ξαπλώσαμε στους υπνόσακους είχανε πάρει φωτιά τα πόδια μας, επειδή ήμασταν τρεις μέρες καθισμένοι, με νεοπρέν καλτσάκια μέσα στις γαλότσες γιατί είναι ένα σπήλαιο που περνάς από νερά και τέτοιο, οπότε φοράς εξοπλισμό που σου επιτρέπει να είναι ζεστά τα πόδια σου και όταν βράχουνε. Αυτό το στενό καλτσάκι και η στάση που δεν ξαπλώνε να οριζοντιωθεί προκάλεσε κάποιο πρόβλημα στην κυκλοφορία στα πόδια και όταν οριζοντιώθηκε το πόδι και έφυγε αυτή η πίεση πήραν φωτιά τα πόδια μας. Θύμαμαι ότι είχα ανοίξει τον υπνόσακο στα πόδια και τα έβγαζα έξω τα πόδια μου και δεν μπορούσα να κοιμηθώ… και μετά, εντάξει, δεν ξέρω αν θες να το ακούσεις, κάναμε και κάποιες εξετάσεις, μας είπαν ότι μπορεί να μας αφήσει και κάποιο κουσούρι μπορεί και όχι. Μετά πήγαμε σε αγγειολόγο. Τελικά από ό,τι φάνηκε δεν μας άφησε κάτι. Αυτό θυμάμαι έτσι από εκείνη τη νύχτα. Και στη συνέχεια βγήκαμε έξω, μας περιμένανε και οι φίλοι, είχε ξανά-χιονίσει, δηλαδή αυτό το διάστημα μπήκαμε με χιόνια, δεύτερη τρίτη μέρα λιώσανε όλα τα χιόνια συν το νερό της βροχής, αυτή την τεράστια αλλαγή στη στάθμη στον υδροφόρο ορίζοντα που μας παγίδευσε και μέχρι να βγούμε έχει ξαναπέσει θερμοκρασία, είχε ξαναχιονίσει σε όλο το βουνό και πάλι το ίδιο εντυπωσιακό και όμορφο… Εδώ είναι μετά εντάξει, είχε γίνει ντόρος τότε ήτανε Χριστούγεννα, τρεις εγκλωβισμένοι σε -700 μέτρα βάθος, πούλαγε, εντάξει, είναι άσχημο να το λέω, εντάξει, ήτανε είδηση ας το πούμε τότε και ήτανε και ευχάριστο που είχε καλό τέλος, οπότε μετά ζητήσανε συνεντεύξεις. 

Μπράβο, πάλι καλά, τέλος καλό όλα καλά, πω πω φίλε με ταξίδεψες εντάξει… Το έζησα μαζί σου. 

Που σίγουρα ξεχνάω πράγματα. Τώρα έτσι... Για να συνεχίσω. Λίγο πολύ λίγο. Την επόμενη χρονιά ή τη μεθεπόμενη ξανά στον τόπο του εγκλήματος.

Ξαναπήγες; 

Πάλι εδώ, έξω από το σπήλαιο. Αυτός εδώ είναι ο άλλος που έχω ξεχάσει. Απλά δεν θυμάμαι το όνομα του. Θα το θυμηθώ και θα...

Το σπήλαιο πώς λέγεται; 

Romy. R-O-M-Y. Νομίζω μετά από δύο χρόνια ξαναπήγαμε, εμείς πήγαμε Δεκέμβρη του 2009, '10, το '11 ξαναπήγαμε, αν θυμάμαι καλά ξαναπήγαμε το '11, πάλι με χιόνια… γιατί πάμε με χιόνια αυτό ίσως έχει ενδιαφέρον μήπως θες να το βάλεις. Σε ένα τέτοιο μεγάλο σπήλαιο που έχει πολλά νερά μέσα δηλαδή εκεί που συναντάς τον κολέκτορα, που λέμε αυτό το υπόγειο ποτάμι το οποίο δίνει νερό και έχει περάσματα με νερό και καταρράκτες, όταν πας χειμώνα έχει σταθεροποιηθεί η εισροή του νερού στη γη, οπότε σταματάει να τροφοδοτεί έντονα όλα αυτά τα ρυάκια, ποταμάκια, καταράκτες και ξέρεις ότι όσο και να χιονίσει η ροή είναι σταθερή το οποίο δεν συμβαίνει καλοκαιρινούς, φθινόπωρινους μήνες που μπορεί να βρέξει λίγο, πολύ και να αυξηθεί αυτή η ροή. Οπότε αυτό το θετικό έχει ο χειμώνας, πας εκεί και ξέρεις ότι δεν έχεις απρόοπτα, εκτός και αν συμβεί κάτι αντίστοιχο. Οπότε πάμε μετά από δύο χρόνια να επισκεφτούμε το ίδιο σπήλαιο και τυχαίνει τις επόμενες μέρες να περιμένουμε πάλι αντίστοιχη άνοδο της θερμοκρασίας και πολύ πιθανόν να λιώσουν πάλι χιόνια και να γίνει το ίδιο, οπότε λένε ο Ζαν Λουκ με τον Φρανκ θυμάμαι να κατεβούμε και να πάμε στο ασφαλές κομμάτι του σπηλαίου όχι στα - 700, για εντάξει, έχουμε κάνει ότι έχουμε κάνει ας το πούμε, οπότε εν μέρει, θα μπορούσε να πει κάποιος ότι ήταν δικό μας λάθος. Αν και πολύ τραβηγμένο. Όταν είπαμε την δεύτερη μέρα ότι είδαμε τις πατημασιές μας, δηλαδή ένα χρόνο δεν έχει συμβεί αυτό είναι πολύ τραβηγμένο κάτι τέτοιο. Οπότε δεν μπορείς να διανοηθείς ότι αυτό συνδέεται με την υπόγεια δεξαμενή, ας το πούμε, τον υδροφόρο ορίζοντα και μπορεί, αν ανέβει η στάθμη, να πλημμυρίσει και αυτό το κομμάτι.  Τέλος πάντων, λέμε να κατεβούμε μέχρι το ασφαλές κομμάτι, πριν δηλαδή τον πάτο του σπηλαίου και να εξερευνήσουμε εκεί, γιατί και εκεί έχει ερωτηματικά, καθώς κατεβαίνουμε στα πρώτα πηγάδια βλέπω κάποια σημάδια στο δάπεδο, το οποίο το κάνει η ροή του νερού, το οποίο δεν το είχα παρατηρήσει τις προηγούμενες φορές που είχαμε επισκεφτεί το σπήλαιο και πρέπει να είχα πάει δυο-τρεις φορές ακόμα, αλλά γενικά παρατηρώ… και το λέω στο Ζαν Λουκ, του λέω κοίτα εδώ, από δω έχει περάσει νερό και εγώ δεν θυμάμαι τέτοιο πράγμα… Α μου λέει αυτό δεν είναι τίποτα μη δίνεις σημασία, το λέω στον Φρανκ του λέω Φράνκ κοίτα εδώ αυτά τα σημάδια, ο Φρανκ δεν μιλάει. Μετά λέει ο Φρανκ εγώ κατεβαίνω 20 χρόνια σε αυτό το σπήλαιο αυτά τα σημάδια δεν αντέχω δει. Λέω πάμε λίγο πιο κάτω συνεχίζουμε τα πηγάδια και συνεχίζουμε να βλέπουμε αυτό. Και θυμάμαι τους χτυπάω την πλάτη και στους δύο και τους λέω: «Εμείς πρέπει να φύγουμε από δω μέσα, δεν πρέπει με αυτή την αλλαγή του καιρού, να βρεθεί η ίδια ομάδα σε αυτό το βάθος, σε αυτό το σπήλαιο».  Οπότε είπε χαρακτηριστικά ενός από τα υπόλοιπα παιδιά... Φτάσαμε δηλαδή κατεβαίναμε κάποια πηγάδια, ουσιαστικά ένα μεγάλο πηγάδι είναι, απλά σπάει σε πηγάδια και το είπε: «Les puits des ta fiotte» και καλά το πηγάδι με τις αδερφές, ότι και καλά φοβηθήκαμε και σηκωνόμαστε να φύγουμε. Νιώθω πάρα πολύ καλά που τους είπα αυτό το πράγμα και επέμενα και φύγαμε γιατί ο Ζαν Λουκ δεν ήθελε, ήθελε να μπούμε αλλά την επομένη ή μεθεπόμενη μέρα, δηλαδή τις μέρες που θα ήμασταν εμείς μέσα. Κάναμε αυτό που λένε στη Γαλλία classic, σπηλαιολογία σε εξερευνημένα σπήλαια, σε γνωστά σπήλαια. Επίσκεψη τέλος πάντων, σε σπήλαια και νομίζω μετά από δύο μέρες που υποτίθεται ότι θα ήμασταν μέσα στο σπήλαιο, μπήκανε ο Ζαν Λουκ με τον Φρανκ να κατέβουν το πρώτο πήγαδι στο ασφαλές κομμάτι, βραχήκαμε και φορούσαν αδιάβροχες φόρμες, βράχηκαν παντού, μπήκε το νερό από το λαιμό και βρήκαν τα πάντα και όταν φτάσανε στον κολέκτορα είχε τέτοια παροχή νερού που όχι απλά δεν θα το περνούσαμε, θα ήμασταν εγκλωβισμένοι σε πολύ μεγάλο και ασφαλές κομμάτι του σπηλαίου αλλά εγκλωβισμένοι. Οπότε νιώθω πολύ καλά που το είδα και τοους το ‘πα και επέμενα και φύγαμε. Γιατί θα ήταν η ίδια παρέα. Οπότε ναι του λέω του Ζαν Λουκ σε [01:40:00]κάποια φάση που βλέπω αυτή την ταμπέλα, και του λέω: «Έλα να σε βγάλω μία φωτογραφία και του λέω λες μπούρδες». Εδώ είναι έτσι η απογοήτευση που γυρίσαμε πίσω και...

Για να μου μιλήσεις για την ενασχόληση σου με την ομάδα διάσωσης, να μου κάνεις μία περιγραφή. 

Οπότε ναι, αυτό είπαμε το 2009, το 2010 έγινα εκπαιδευτής από την Ελληνική Ομοσπονδία Σπηλαιολογίας, έγινα εκπαιδευτήε, που και τα προηγούμενα χρόνια δηλαδή, πριν γίνω εκπαιδευτής προσπαθούσα να βοηθάω και εγώ και να εκπαιδεύω κόσμο, αλλά από το '10 είναι εκπαιδευτής και προσπάθησα, και προσπαθήσαμε στη συνέχεια ας το πούμε, να ασχοληθούμε με την διάσωση λίγο πιο εντατικά γιατί συνειδητοποιούσαμε ακόμα παραπάνω πόσο ανάγκη είναι… όπως αυτοί οι άνθρωποι στη Γαλλία που ήταν όλοι εθελοντές και εντάξει βέβαια, ένα φοβερό επίπεδο, όχι απλά οι σπηλαιολόγοι με τις ικανότητες που έχουν αλλά ένα φοβερό επίπεδο να μαζέψουν όλο αυτόν τον κόσμο. Δηλαδή όταν μου είπανε τι έχει συμβεί και το ότι φέρανε άτομο ακόμα και 800 km μακριά για να μπει σε αυτό το σπήλαιο ήταν εντυπωσιακό το τι συνέβη. Οπότε προσπαθήσαμε και εμείς εδώ στην Ελλάδα να ξεκινήσουμε κάτι και τα τελευταία χρόνια προσπαθούμε ακόμα πιο εντατικά, να βάλουμε μπρός την σπηλαιοδιάσωση, με ασκήσεις, με εξοπλισμό, με γνώσεις, βασιζόμαστε στα πρότυπα της Γαλλικής ομάδας διάσωσης, για την σπηλαιολογία πάντα μιλάω και διάβασμα ώστε να τα κάνουμε αυτά εφαρμογή στο πεδίο, όχι απλά να διαβάζεις, πρέπει να τα εφαρμόζεις στο πεδίο όλα αυτά και μακάρι να γίνονται μόνο ασκήσεις και να μη χρειαστεί διάσωση. Δηλαδή το πιο σημαντικό είναι σωστές γνώσεις, προσοχή, σεβασμό στη φύση και σε όλες αυτές τις δραστηριότητες και να μη χρειάζεται, να μη χρειαστεί διάσωση αλλά καλό είναι να το ξέρεις γιατί, και μέσα από αυτές τις προχωρημένες τεχνικές σε κάνουν πιο καλό διασώστη, σε κάνουν πιο... σε ανεβάζουν επίπεδο όλα αυτά. 

Ωραία τέλεια, ωραία να το κλείσουμε λέω εδώ και σε ευχαριστώ πάρα πολύ. 

Και εγώ! 

Εύχομαι να μην ξανασυμβεί!