[00:00:00]Πώς ονομάζεσαι;

Τσολάκογλου Νικολέτα.

Πότε γεννήθηκες;

Το 1983.

Πού γεννήθηκες;

Στα Γιαννιτσά.

Τι θυμάσαι από τα σχολικά σου χρόνια; Δημοτικό, Γυμνάσιο;

Α, θυμάμαι λίγο νηπιαγωγείο. Τι, πρέπει να πω τι θυμάμαι;

Ναι, κάτι συγκεκριμένο, κάτι που σου 'χει μείνει.

Θυμάμαι... Απ' το νηπιαγωγείο; Να τα πάρω απ' την αρχή; Λοιπόν, απ' το νηπιαγωγείο θυμάμαι το υπόγειο που πήγαινα στη Θεσσαλονίκη, που ήταν απαίσιο κι είχε και ποντίκια. Από το δημοτικό θυμάμαι δύο μεγάλες γιορτές που είχαμε κάνει, εκδηλώσεις στην πέμπτη και στην έκτη δημοτικού και λίγο τη δασκάλα μου στις πρώτες τάξεις. Γυμνάσιο θυμάμαι αρκετά. Και Λύκειο θυμάμαι αρκετά.

Ωραία. Σε ποιο Λύκειο πήγαινες;

Στο 3ο Ενιαίο Λύκειο Γιαννιτσών.

Πού βρίσκεται;

Στον Πενταπλάτανο Γιαννιτσών.

Τι θυμάσαι από τις καταλήψεις του '98-'99;

Κοντέψαμε να χάσουμε τη χρονιά μας. Ήταν εξαιρετικές. Λοιπόν, εμείς ενημερωθήκαμε για την αλλαγή του νόμου τέλος πάντων του Αρσένη, γιατί εμείς έτσι τον λέγαμε, νόμος Αρσένη, κι έτσι έμεινε νομίζω, εμείς ενημερωθήκαμε στην Γ' Γυμνασίου. Πρώτη και Δευτέρα Γυμνασίου μάλιστα δεν παρακολουθούσαμε ιδιαίτερα μαθηματικά κι οτιδήποτε άλλο είχε να κάνει με θετική δέσμη, γιατί θεωρούσαμε ότι θα πάμε δέσμες. Τρίτη Γυμνασίου μας συγκεντρώνουν και μας ενημερώνουν ότι αλλάζουνε τα Λύκεια, καταργείται το Πολυκλαδικό, καταργείται η ΤΕΣ και τα ΤΕΛ, ΓΕΛ και πώς λεγόντουσαν, δε θυμάμαι πιο μπροστά. Γιατί εγώ είχα σκοπό να πάω Πολυκλαδικό, γι' αυτό το θυμάμαι πιο καλά. Και θα χωριστούνε σε Ενιαίο Λύκειο, που θα περιλαμβάνει το Πολυκλαδικό και το Γενικό και σε ΤΕΣ. ΤΕΕ, ΤΕΕ, συγγνώμη. Και σε ΤΕΕ. Μας ενημερώνουν ότι αλλάζει ο τρόπος αξιολόγησης, θα έχουμε πολλαπλής επιλογής, δε θα έχουμε ανάπτυξης, ότι τα περισσότερα θα είναι πολλαπλής επιλογής και ίσως θα έχουμε ένα- δύο ανάπτυξης σε κάποια θέματα, αυτά όλα στην Τρίτη Γυμνασίου. Πρώτη Λυκείου όταν πήγα, υπήρχανε παιδιά που τέλειωναν την Τρίτη Λυκείου του Πολυκλαδικού. Δηλαδή εμείς συστεγαστήκαμε με το Πολυκλαδικό, τους βλέπαμε, τα μαθήματά τους κι αυτά και πήραμε και τις αίθουσές τους αργότερα, σαν Ενιαίο. Θυμάμαι ότι έδινα 14 μαθήματα Πανελλήνιες, μέχρι και Θρησκευτικά, δίναμε όλα τα μαθήματα Πανελλήνιες εκτός από της επιλογής, κάτι Αστροφυσική και κάτι Ψυχολογία, όλα τα υπόλοιπα τα δίναμε Πανελλήνιες κανονικότατα. Θυμάμαι... Κι εκεί ξεκίνησαν οι καταλήψεις. Γιατί ταυτόχρονα μ' όλη αυτήν την αλλαγή, είχαν αλλάξει και κάτι με τους καθηγητές, νομίζω ότι ήτανε η χρονιά που καταργήθηκαν οι επετηρίδες κι έπρεπε να δίνουν εξετάσεις, κάτι που εγώ το θεωρώ πολύ αξιοκρατικό, αλλά οι καθηγητές, οι οποίοι περίμεναν πάρα πολλά χρόνια, δεν το θεωρήσανε. Οπότε ξεκίνησε νομίζω από αυτούς, αν θυμάμαι καλά, ξεκίνησαν να κάνουν απεργίες, απεργίες, απεργίες και μετά άρχισε, συνεχίστηκε να κάνουμε κι εμείς τις καταλήψεις. Κάναμε σχεδόν όλο τον χρόνο κατάληψη απ' ό,τι θυμάμαι. Ενώ στην αρχή οι καθηγητές ήταν μαζί μας, μετά ήταν εναντίον μας, δηλαδή απειλούσαν... Τώρα δεν ξέρω αν είχε τακτοποιηθεί το δικό τους το θέμα ή αν είχαν καταλάβει ότι δε θ' αλλάξει κάτι. Κλειδώναμε το σχολείο, κάναμε πολύ μεγάλες πορείες από..., γιατί το σχολείο μου ήταν στον Πενταπλάτανο, που ήταν έξω απ' τα Γιαννιτσά, οπότε, κάναμε πορείες με τα πόδια απ' τη μια άκρη στην άλλη άκρη, για να κλείσουμε τον κεντρικό δρόμο των Γιαννιτσών, κάναμε καθιστικές διαμαρτυρίες, καθόμασταν και κλείναμε με συνεννόηση με την αστυνομία πολλές ώρες τους δρόμους, πηγαίναμε κάτω από γραφεία βουλευτών και πετούσαμε τα αυγά και λέγαμε όλες εκείνες τις ωραίες εκφράσεις που λένε. Κάθε μέρα είχαμε πορεία, κάθε μέρα είχαμε κατάληψη, μέχρι που κοντέψαμε να χάσουμε τις χρονιές μας και σταμάτησε όλο αυτό.

Η κατάληψη στο δικό σου το σχολείο πότε ξεκίνησε περίπου σαν μήνα, θυμάσαι;

Όχι, καθόλου. Καθόλου, καθόλου. Δεν μπορώ να θυμηθώ. Αν σε βοηθάει, γιατί εμένα δε με βοηθάει καθόλου με τις χρονολογίες, έχω θέμα, θυμάμαι ότι εκείνο το διάστημα είχαν πιάσει και τον Οτσαλάν.

Νοέμβριο-Δεκέμβριο του '98.

Ωραία. Θυμάμαι ότι το κάναμε και σαν αστείο, στη διάρκεια της πορείας, μαζί με το «Κάτσε καλά, Γεράσιμε», φωνάζαμε «Λευτεριά στον Οτσαλάν». Και το κάναμε έτσι. Γι' αυτό λέω ότι θυμάμαι τις πορείες, λέγαμε και «Λευτεριά στον Οτσαλάν» μαζί με το «Κάτσε καλά, Γεράσιμε».

Το βασικό σύνθημα δηλαδή ήταν το «Κάτσε καλά, Γεράσιμε».

«Κάτσε καλά, Γεράσιμε». Ναι, ναι, ναι. Ήταν το βασικό σύνθημα, στο οποίο χοροπηδούσαμε, φωνάζαμε, ανάβαμε όλα αυτά τα κόκκινα και τα βεγγαλικά κι όλα αυτά, βέβαια δε νομίζω να είχε πολύ μεγάλη επιτυχία, δηλαδή εμείς δώσαμε δύο χρονιές 14 μαθήματα Πανελλήνιες. Και στη Δευτέρα Γυμνασίου και στην Τρίτη Λυκείου, συγγνώμη και στην Τρίτη Λυκείου. Τι άλλο φωνάζαμε; Το «Κάτσε καλά, Γεράσιμε» ήτανε πολύ, πολύ βασικό.

Στους βουλευτές που πηγαίνατε είπε κανείς τίποτα, δηλαδή δεσμεύτηκε κανένας να βοηθήσει, να σας ακούσει;

Όχι. Όχι, όχι, όχι. Θυμάμαι ότι... Δε θυμάμαι ποιανού βουλευτή ήταν, σ' ένα συγκεκριμένο σημείο, προσπάθησα να θυμηθώ, δεν μπορώ καθόλου. Έβγαινε η γραμματέας του έξω, δε μας δέχτηκε ποτέ ο βουλευτής, δε θυμάμαι να είχε ούτε το δεκαπενταμελές μας, ούτε εκπρόσωποι να είχαμε κάποια συνάντηση με βουλευτές, δεν είχαμε κάποιο αποτέλεσμα, όχι, ούτε κάποιος κατέβηκε ας πούμε κάποια στιγμή που ήμασταν κάτω. Γιατί στις αρχές οι πορείες μας ήταν μαζί με τους δασκάλους, δηλαδή είχαμε καθηγητές μαζί μας. Ή την ίδια μέρα είχανε και οι καθηγητές, που ήταν ας πούμε στην πλατεία συγκεντρωμένοι και κάναμε κι εμείς πορεία και φτάναμε μέχρι κάτω. Οπότε, παρ' όλο που ήμασταν όλοι μαζί, τον πρώτο καιρό τουλάχιστον, δεν θυμάμαι να 'χει κατέβει κάποιος βουλευτής και να μας μίλησε ή να ήρθε στο σχολείο μας ή έξω από τα κάγκελα, να ήρθε και να είπε κάτι. Αλλά ήτανε, δε νομίζω ότι έγινε σχολείο. Δηλαδή εκείνη τη χρονιά, δε νομίζω να έκανε κάποιο σχολείο μάθημα. Νομίζω ότι όλοι ήτανε, παρ' όλο που είχε προσαγωγές και πάλι υπήρχανε, δηλαδή βγαίναν στην τηλεόραση, θυμάμαι ότι βγαίναν παιδιά που λέγαν ότι τα πήγαν στο τμήμα και... Δεν είχαν σταματήσει οι καταλήψεις.

Σ' εσάς έγιναν τέτοιες απειλές, ήρθε η αστυνομία ας πούμε έξω απ' το σχολείο;

Ερχόταν, ερχόταν έξω απ' το σχολείο η αστυνομία, αλλά είχαμε κλειδωμένα. Κανονικά σιδεριές, πηγαίναμε από πολύ νωρίς, για να μην προλάβει να πάει ούτε καθαρίστρια, ούτε καθηγητής, ούτε ο φύλακας. Πηγαίναμε από πάρα πολύ νωρίς ή υπήρχε προσωπικό ασφαλείας και το βράδυ και δεν αφήναμε να μπούνε. Γιατί είχαμε και πολλές, ήταν το σχολείο μας, δεν ήταν μόνο το δικό μου που ήτανε το Λύκειο, ήταν ένα κτιριακό συγκρότημα με πολλά λύκεια. Ήταν το Γενικό και ήταν και τέσσερα τουλάχιστον ΤΕΕ. Οπότε είχε και πάρα πολλές πύλες και είχαμε παντού προσωπικό, άτομα που είχανε κλειδωμένες τις πύλες.

Είπες πριν ότι πριν αλλάξει ο νόμος, με τον νόμο Αρσένη, θα πήγαινες Πολυκλαδικό.

Ναι.

Τι ήταν το Πολυκλαδικό Λύκειο;

Το Πολυκλαδικό Λύκειο ήτανε ένα Λύκειο, το οποίο, αν θυμάμαι κι εγώ καλά με την ενημέρωση που είχαμε κι έχουν περάσει και κάποια χρονάκια, κάποια. Λοιπόν, είχε κάποια μαθήματα γενικής φύσης, γενικής παιδείας και κάποια μαθήματα ειδικότητας. Είχε τομέα Υγείας, είχε τομέα Οικονομικών, είχε τομέα Λογιστικών, είχε τομέα Τουριστικών, θυμάμαι ότι είχε αρκετούς τομείς. Και η επιλογή ήταν ότι θα μπορούσες να κάνεις κάποια μαθήματα γενικής παιδείας, από κει και πέρα έπαιρνες τα μαθήματα που ήθελες εσύ, τον τομέα που ήθελες ν' ακολουθήσεις, είχες τη δυνατότητα μετά να περάσεις σε ΤΕΙ ή είχες τη δυνατότητα αν θυμάμαι, με κάτι μόρια που μαζεύαμε, ν' αποκτήσεις επαγγελματική εμπειρία, κάτι πτυχία, σαν άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος. Μπορούσες να σε βάλουν να δουλέψεις απευθείας, σαν πρακτική κι ήταν κάτι ανάμεσα στο Ενιαίο και στα ΓΕΛ ή ΤΕΣ. Ήταν κάτι το ενδιάμεσο. Και γι' αυτό και ήθελα να πάω εκεί πέρα, γιατί το θεωρούσα και πολλά παιδιά ας πούμε το θεωρούσαν ότι ήταν πολύ εύκολη λύση, γιατί μπορούσες να βρεις εύκολα δουλειά και σε τακτοποιούσαν υποτίθεται ήδη από το Λύκειο για κάτι τέτοιο.

Οπότε συνδύαζε κάποια του σημερινού Επαγγελματικού Λυκείου με του Ενιαίου.

Ναι, ναι, ναι. Ήταν το ενδιάμεσο. Ξέρεις τι γίνεται; Μετά έγινε έτσι με το Επαγγελματικό Λύκειο, με το ΤΕΕ. Αλλά κάπου νομίζω ότι χάθηκε, δηλαδή ξέρω άτομα απ' το ΤΕΕ που τελειώσανε και δεν έγινε ποτέ αυτό που λέγανε η αποκατάσταση. Τώρα, δεν ξέρω κι αν απ' το Πολυκλαδικό θα γινότανε ποτέ. Αλλά ίσως ήταν πολύ μεγάλος ο όγκος μετά των παιδιών που μαζευτήκανε, γιατί άλλο να 'χεις τρεις επιλογές Λυκείων κι άλλο να 'χεις δύο. Οπότε μαζευτήκαν πάρα πολλά παιδιά και παιδιά που θα ήταν ας πούμε για ΤΕΣ, που ήταν πιο πρακτικά θέματα και κάπου έγινε λίγο μπάχαλο. Δηλαδή θυμάμαι, έχω εικόνα, γιατί συστεγαζόμασταν, έχω εικόνα από τα παιδιά των ΤΕΕ που έχουν τα χέρια τους έξω ας πούμε την ώρα που κάνουν μάθημα και καίνε τα βιβλία. Δηλαδή, σπάνια γινότανε μάθημα στο Λύκειο αυτό. Πολύ σπάνια. Γιατί μαζεύτηκαν πολλά παιδιά που δε θέλανε να κάνουνε όλα αυτά τα Γενικής Παιδείας. Γιατί υπήρχε η ΤΕΣ, που ήτανε καθαρά επαγγελματικό, δεν είχες να κάνεις με Θρησκευτικά και Μαθηματικά. Είχες να κάνεις[00:10:00] καθαρά μ' επαγγελματικά πράγματα. Οπότε αυτά τα παιδιά αναγκαστικά πήγαν στο ΤΕΕ και θυμάμαι ότι γινόταν μόνιμα μία αναστάτωση και μία φασαρία, γιατί δεν μπορούσαν να συμμετέχουνε στο μάθημα. Και μετά στο Γενικό εγκλωβίστηκαν και όλοι αυτοί οι οποίοι, για παράδειγμα εγώ, όταν έκανα Μαθηματικά στο Γυμνάσιο, παρ' όλο που είχα πολύ καλό Μαθηματικό, οπότε ο καημένος πήγαινε να μας εξηγήσει κάτι, υπήρχανε αυτοί που λέγαμε ότι θα πάμε 4η Δέσμη, λέγαμε: «Α, εμείς θα πάμε 4η Δέσμη. Δε θα έχουμε Μαθηματικά. Δε μας νοιάζει. Θέλουμε 10 να περάσουμε». Και το πιστεύαμε! Και το θέλαμε. Θα πηγαίναμε σε μια Δέσμη που δε θα είχε Μαθηματικά. Ξαφνικά, βρεθήκαμε Πρώτη Λυκείου να κάνουμε Μαθηματικά. Να κάνουμε Άλγεβρα, να κάνουμε Γεωμετρία, να τα κάνουμε όλα. Ενώ δεν, στο Γυμνάσιο δεν ασχολιόμασταν με τα Μαθηματικά. Μας παρέδιδαν και δε μας ενδιέφερε, αφού δε θα τα βλέπαμε, υποτίθεται, στο Λύκειο. Ξαφνικά, μετά από δυο χρόνια, την τρίτη χρονιά σου λένε ότι έχει αλλάξει το σύστημα, θα κάνεις αυτό, 14 μαθήματα, πολλαπλών επιλογών, δύο ανάπτυξης, όλα τα μαθήματα θα τα κάνεις. Ήτανε, αν θυμάμαι καλά ήτανε η Θεωρητική, η Θετική και η Τεχνολογική Κατεύθυνση. Ήταν τρεις Κατευθύνσεις. Οι οποίες δε μας ξεκαθάρισε ποτέ κανείς τι είναι. Δηλαδή, τι είχαμε στο μυαλό μας; Θεωρητική είναι Ιστορία, Αρχαία, Λατινικά. Θετική Μαθηματικά. Τεχνολογική, έλα μωρέ, θα πάνε αυτοί που δεν ξέρουν τίποτα! Τελικά, αποδείχτηκε ότι η Τεχνολογική ήταν μια πολύ εύκολη κι ενδιαφέρουσα κατεύθυνση, με πολύ λίγα παιδιά να την ακολουθούνε. Ύστερα μπορούσες ν' αλλάξεις, νομίζω ότι μπορούσες από Θετική και Θεωρητική μπορούσες να πας Τεχνολογική, από Τεχνολογική δεν μπορούσες να αλλάξεις όμως Θεωρητική και Θετική, αν θυμάμαι καλά. Μας είχαν μια επιλογή λίγο ένα μπάχαλο, αλλάζαμε Κατεύθυνση, όπως τα λέγαμε, αλλά ήταν δύσκολες. Ήταν δύσκολο να δίνεις δεκατέσσερα μαθήματα για οποιαδήποτε κατεύθυνση.

Αναμφίβολα. Ήταν φαντάζομαι τα μαθήματα της κατεύθυνσης, συν όλα τα υπόλοιπα, μέχρι τα 14.

Όλα, όλα, όλα.

Και ο βαθμός; Ισχύει αυτό, ότι συμψηφιζόταν, μπορούσες να κρατήσεις τον βαθμό της Δευτέρας Λυκείου;

Αν είχες γράψει καλά στη Δευτέρα Λυκείου, μπορούσες να επιλέξεις να κρατήσεις το 10% ήτανε; Το 30%; Δε θυμάμαι, ένα ποσοστό, το 10%, το 30%, ναι, μπορούσες να κρατήσεις το 30% και να το χρησιμοποιήσεις στην Τρίτη Λυκείου, για να αυξήσεις τον βαθμό σου, τα μόριά σου για τις Πανελλήνιες. Επίσης, όταν δίναμε ξανά, αν θέλαμε να ξαναδώσουμε Πανελλήνιες, μπορούσαμε να επιλέξουμε αν θα κρατήσουμε τον βαθμό της Δευτέρας ή της Τρίτης Λυκείου, σαν βάση για τις Πανελλήνιες. Βέβαια, υπήρξαν και πολλά απογοητευτικά εκείνες τις χρονιές. Υπήρξαν παιδιά που περάσανε με 4 βάση, γιατί περνούσανε όλοι, υπήρξαν σχολές που ήτανε, που άνοιξαν και κλείσανε ας πούμε μέσα σε πολύ λίγα χρόνια, γιατί είχαν παιδιά με 4 βάση και ξαφνικά πήγαν εκεί και τα βρήκανε δύσκολα κι ήτανε λογικό. Είχαμε κάποιες Ανθοκηπευτική, Ιχθυοκαλλιέργειες, Εμπορικής Διαφήμισης στην Καστοριά, ήτανε πολύ διαδεδομένες σχολές αυτές με το 4,5 βάση. Ανθοκηπευτική στην Καλαμάτα! Το 'χαμε δηλώσει όλοι! Και Ιχθυοκαλλιέργεια στο Μεσολόγγι! Όλοι το είχαμε δηλώσει! Και επίσης υπήρξαν κάποια περιστατικά με παιδιά τα οποία είχαν γράψει πάρα πολύ καλά. Θυμάμαι συγκεκριμένα, τώρα δε θυμάμαι το όνομά της, γιατί ήτανε πιο μεγάλη από εμένα, είχανε γράψει πολύ καλά, είχε δηλώσει μόνο Ιατρική και τελικά δεν πέρασε. Γιατί, πήγαν με το σκεπτικό-. Επίσης, εμείς είχαμε τη βλακεία με το μηχανογραφικό. Το μηχανογραφικό δεν το συμπληρώναμε αφού βλέπαμε τα μόριά μας. Με το που τελείωναν οι εξετάσεις, γράφαμε ένα μηχανογραφικό χειρόγραφο, μας δίνανε ούτε, δεν είχαμε αυτόν τον επαγγελματικό προσανατολισμό, να μας εξηγήσουν τι είναι κάθε σχολή. Μας δίναν ένα βιβλίο, που έλεγε όλες τις σχολές και μας έλεγε τα μόρια που είχανε την προηγούμενη χρονιά. Οπότε, άρχιζες και δήλωνες. Στα τυφλά. Ήθελες να δηλώσεις με βάση τι θεωρούσες, τις δυνατότητές σου; Ήθελες να δηλώσεις με βάση πού ήθελες να πας, πιο κοντά; Με τι σου άρεσε από το όνομα; Πάντως, αυτά ήταν τα κριτήρια νομίζω μέσες άκρες, για να δηλώσεις. Δήλωνες το μηχανογραφικό, πήγαινες στα Γραφεία της Δευτεροβάθμιας και αυτοί, τα κατέθετες εκεί πέρα, σου τα περνούσανε ηλεκτρονικά και σου δίνανε την πιστοποίηση, ένα αντίγραφο τέλος πάντων. Και μετά βγαίνανε οι βάσεις και έβλεπες αν έχεις περάσει ή όχι. Οπότε μπορεί να έχανες κάποιες σχολές, δηλαδή να την έβαζες τρίτη, ενώ αν την έβαζες δεύτερη, να περνούσες σ' αυτήν. Κι έτσι κάπως εκείνη η κοπέλα, το θυμάμαι πολύ χαρακτηριστικά, είχε γράψει πάρα πολύ καλά, ήταν πάρα πολύ σίγουρη, δηλαδή είχανε κάνει γλέντι, ότι είναι γιατρός και σφάζαν αρνιά και τελικά δεν πέρασε. Είχε δηλώσει μόνο Ιατρική κι όταν βγήκαν οι βάσεις, δεν πέρασε.

Ναι, γιατί δεν είχανε βγει οι βαθμοί των Πανελληνίων, να δείτε τι γράψατε, πολύ βασικό πρόβλημα αυτό.

Ναι.

Μετά το πήραν πίσω, δηλαδή άλλαξε τελείως ο νόμος. Όταν, αν ίσχυε το παλιό σύστημα, με τα Πολυκλαδικά, με τα ΤΕΛ και τα λοιπά, έπρεπε να δώσεις πάλι Πανελλήνιες για να πάρεις απολυτήριο Λυκείου ή αν ήθελες μόνο έδινες Πανελλήνιες;

Νομίζω στο Πολυκλαδικό δεν ήτανε με Πανελλήνιες. Αν θυμάμαι καλά, ήτανε επιλογή σου, γιατί γι' αυτό είχα, που λένε είχα εκπαιδευτεί, είχα προετοιμαστεί να το πω πιο σωστά. Νομίζω ότι δεν έδινες Πανελλήνιες. Ήταν επιλογή σου αν ήθελες να προχωρήσεις ή όχι. Και γι' αυτό, αυτός ήταν κι ο λόγος που δεν θα πήγαινα Πολυκλαδικό. Δε θα πήγαινα, δηλαδή είχα στο μυαλό μου ότι αν πάω δέσμη στο Ενιαίο, στο Γενικό Λύκειο, αν πάω δέσμη, πρέπει να δώσω Πανελλήνιες. Επίσης σκεφτόμουνα ότι αν δεν περάσω; Ή αν περάσω κάπου που δεν θα μπορώ να το αξιοποιήσω μετά; Οπότε, το πιο εύκολο ήταν το Πολυκλαδικό, που είχες την επιλογή. Νομίζω και στην ΤΕΣ αν ήθελες έδινες και στα ΓΕΛ αν ήθελες έδινες. Νομίζω ότι μόνο στο Ενιαίο ήτανε να δίνεις, στο Γενικό, ήτανε να δίνεις Πανελλήνιες, αν θυμάμαι καλά.

Οπότε, ξαφνικά σας άλλαξαν όλα τα δεδομένα, οι δέσμες έγιναν κατευθύνσεις, τα Λύκεια καταργήθηκαν-

Τα Λύκεια άλλαξαν.

Άλλαξαν όνομα, άλλαξαν προσανατολισμό, οι Πανελλήνιες ήταν όλες υποχρεωτικές κι έγιναν και Δευτέρα και Τρίτη Λυκείου, δεν μπορούσες να τις αποφύγεις με κανέναν τρόπο.

Όχι, όχι, όχι, με τίποτα.

Το οποίο φαντάζομαι προφανώς θα πρέπει να σας εξόντωσε και ηθικά και συναισθηματικά και οικονομικά. Απ' όλες τις απόψεις, γιατί έπρεπε να κάνεις δύο χρόνια τουλάχιστον φροντιστήρια για τόσα μαθήματα.

Θα σου πω. Εγώ Δευτέρα Λυκείου δεν έκανα φροντιστήρια. Πήγα με το σκεπτικό ότι έλα... Βασικά όχι με το σκεπτικό, με την άγνοια. Έλα, μωρέ, τι είναι οι Πανελλήνιες, δεν είναι κάτι. Πήγα μ' αυτήν την άγνοια. Είχα ένα γενικό μέσο όρο καλό, δηλαδή ήμουνα μια μαθήτρια η οποία θα 'βγαζε ας πούμε ένα 15, 16, 17, δεν ξέρω. Δηλαδή, στα θεωρητικά ήμουνα καλή, στη φυσική ήμουνα καλή, στη χημεία δεν ήμουνα καλή, οπότε λίγο ισοφαριζόταν όλο αυτό και δεν έκανα φροντιστήρια. Πήγα έδωσα έτσι, πέρασα, δε θυμάμαι τώρα βαθμούς και ιδιαίτερα τι και πώς είχα να κάνω, το θέμα είναι ότι πέρασα. Υπήρχε η ενισχυτική διδασκαλία σε εμάς, το οποίο, τελείωνε, δεν ξέρω τώρα αν υπάρχει. Τελείωνε το Λύκειο, τελείωνε το κανονικό το μάθημά μας και μετά μπορούσαμε να κάνουμε φροντιστήριο μέσα στο σχολείο. Επιλέγαμε κάποια μαθήματα και οι ίδιοι οι καθηγητές που μας κάναν μάθημα, μας κάνανε φροντιστήριο. Δεν υπήρχε κόστος. Και μάλιστα μας δίναν κι ένα κουπονάκι, για να πηγαίνουμε στο κυλικείο, να τρώμε τοστ, γιαουρτάκι και χυμό.

Επειδή καθόσασταν παραπάνω ώρες φαντάζομαι.

Ναι. Λοιπόν, οπότε κάποιοι καθόμασταν μόνο για τα τοστ και πηγαίναμε μετά για καφέ και έκανα αυτά τα φροντιστήρια. Πήγα και Πρώτη Λυκείου ήτανε και Δευτέρα Λυκείου, καθόμουν στην ενισχυτική διδασκαλία εκεί πέρα. Έγραψα, πέρασα, τώρα ίσως να είχα, να πέρασα, επειδή δε θυμάμαι και καλά τους βαθμούς μου, ίσως να πέρασα επειδή είχα καλούς βαθμούς στα τρίμηνα, γιατί είχαμε, εμείς δεν είχαμε τετράμηνα, είχαμε τρία τρίμηνα. Οπότε, ίσως να πέρασα γιατί είχα καλούς βαθμούς σε κάποια τεστ, κάποια αυτά, είχα καλούς βαθμούς και να μην έγραψα καλά, πέρασα την τάξη. Δίναμε κάθε μέρα, δεν προλαβαίναμε να διαβάσουμε, δε θα πω ψέματα ότι προλαβαίναμε να διαβάσουμε. Δηλαδή, όταν έχεις να κάνεις ολόκληρο το βιβλίο Βιολογίας και την προηγούμενη έγραφες ας πούμε Αρχαία, γιατί είχαμε κάτι τέτοια τρελά στο πρόγραμμα, δεν μπορεί να βγει πάντα το πρόγραμμα να γράφεις Αγγλικά και μετά να γράφεις Αρχαία και μετά Θρησκευτικά και μετά Βιολογία. Δεν μπορούσε να βγει πάντα έτσι το πρόγραμμα. Οπότε είχαμε κάτι δυο-τρία απανωτά, τα οποία δεν ήταν εύκολα. Θυμάμαι πολύ χαρακτηριστικά την Βιολογία μου ας πούμε, γιατί τώρα την ανέφερα, που ζορίστηκα πάρα πολύ. Δηλαδή, θυμάμαι ότι έγραφα κι άλλο και μετά κι άλλο και θυμάμαι ότι προσπαθούσα να ξενυχτήσω και δεν μπορούσα να ξενυχτήσω, για να διαβάσω. Δηλαδή, έφτιαχνα καφέδες, θυμάμαι λέγαμε κόλπα μεταξύ μας, λέγαμε, έλεγε η μία «φτιάχνω καφέ». Εμένα ο καφές με νυστάζει. Έφτιαχνα καφέ, έπινα καφέ, κοιμόμουνα. Δεν με κρατούσε ξύπνια. Θυμάμαι ότι μετά ας πούμε έλεγε η άλλη ότι «βάλε ξυπνητήρι το πρωί». Κι έχει τύχει ας πούμε να βάλω και 4 και 5 η ώρα το πρωί ξυπνητήρι, για να διαβάσω, όχι επανάληψη, για να μπορώ, να προλάβω να διαβάσω μέχρι την ώρα που θα γράψω κάποια μαθήματα. Και ήτανε πολύ δύσκολο, δηλαδή υπήρχανε μαθήματα τα οποία δεν προλάβαινες να τα διαβάσεις, διάβαζες στην τύχη τι ήτανε sos, τι θυμόσουνα και πήγαινες να δώσεις.

Και όλα αυτά σε πανελλαδικό επίπεδο.

Ναι.

Νομίζω αυτό ήταν που δεν μπορούσαν να συνειδητοποιήσουν, ήταν τα πρώτα χρόνια που εφαρμόστηκε αυτό το σύστημα, ότι δεν είναι τα sos [00:20:00]ας πούμε του καθηγητή μου, είναι πανελλαδικώς εξεταζόμενο.

Υπήρχανε, μετά θυμάμαι Τρίτη Λυκείου, γιατί Τρίτη Λυκείου πήγα σε φροντιστήριο, θυμάμαι ότι στην Τρίτη Λυκείου, μετά παίζαμε με τα φροντιστήρια. Ποιο φροντιστήριο μπορεί να δίνει καλύτερα sos από τη Δευτέρα Λυκείου που ίσως είχε πέσει μέσα σε κάποια sos. Και μετά υπήρχαν τα γνωστά, διέρρευσαν θέματα, λέγαν ότι διέρρευσαν θέματα, μετά υπήρχε -δεν ξέρω αν είναι έτσι-, μας έλεγαν ότι μας εξετάζουν τρεις εξεταστές. Δεν ξέρω αν συνεχίζει να είναι έτσι κι απ' την εξέταση, απ' τη βαθμολογία των τριών θα βγαίνει ο μέσος όρος για το μάθημα. Είχε ακουστεί ότι υπήρξανε μαϊμουνιές στα σχολεία, δηλαδή ο γνωστός του γνωστού πήρε κάποιο σχολείο, για να βοηθήσει κάποια παιδιά, δεν ξέρω τώρα αν ήτανε όλα αυτά μες την παραφιλολογία και στο κακό που είχε συμβεί με τις Πανελλήνιες, είχαν ακουστεί όμως διάφορα. Τότε με τα θέματα ειδικά, διέρρευσε θέμα, δηλαδή υπήρχε φροντιστήριο, το οποίο είχε δώσει τα θέματα πριν δοθούνε, δηλαδή ας πούμε γράφαμε το πρωί κι αυτό πολύ πιο νωρίς είχε πάρει τους μαθητές του κι είπε: «Διαβάστε αυτό κι αυτό κι αυτό». Δεν ξέρω τώρα αν υφίσταται, αν ήταν αλήθεια όλα αυτά ή αν ήτανε ψέμα στο ψέμα. Αλλά ήταν πάρα πολύ δύσκολο, νομίζω στη Δευτέρα Λυκείου πήγαμε όλοι λίγο με άγνοια, γιατί το πήραμε: «Έλα, μωρέ, εξετάσεις είναι, τεστ είναι, όπως δίνουμε στα τρίμηνά μας». Δεν ήταν καθόλου εύκολο, ήταν τρομαχτικό, υπήρξε φορά που έγραψα, δεν έγραψα τίποτα, δηλαδή θυμάμαι ότι έγραψα ελάχιστα πράγματα, δε θυμάμαι σε ποιο μάθημα ήτανε και έχω γυρίσει στο σπίτι μου και την ώρα που τρώω μου έρχονται οι απαντήσεις. Δηλαδή τρώω και μου έρχονται. Και είναι αυτό, αυτό, αυτό, αυτό, αυτό και λέω είναι δυνατόν; Δηλαδή εγώ έγραψα στις δέκα, στις οχτώ, στις εννιά και στις δύο η ώρα μου ήρθαν οι απαντήσεις; Και μου 'ρθανε! Αλλά ήτανε ήδη πλέον αργά, για να μπορέσεις να τα γράψεις. Και είχαμε, αν θυμάμαι καλά, είχαμε, στα περισσότερα είχαμε δύο ανάπτυξης τουλάχιστον και είχαμε μετά και τα πολλαπλών επιλογών, τα περισσότερα ήταν πολλαπλών και δύο ανάπτυξης.

Αλλά όπως και να 'χει, 14 μαθήματα...

Α, είναι, είναι! Δηλαδή δίνεις Θρησκευτικά Πανελλήνιες. Νομίζω πρέπει να τα 'χουν κρατήσει αρχείο, για να χαίρονται οι Θρησκευτικοί ότι έγιναν Πανελλήνιες στο μάθημά τους. Δηλαδή, που τα παιδιά πλέον τα Θρησκευτικά δεν τα δίνουν σημασία καθόλου, από το Δημοτικό μέχρι το Λύκειο, τα Θρησκευτικά δεν τα δίνουν σημασία, τα θεωρούν ότι είναι η ελεύθερη ώρα συζήτησης. Είναι αυτό που θα σηκώσει κάποιος το χέρι του, θα ρωτήσει κάτι άσχετο και η συζήτηση θα πάει αλλού. Εμείς παρακολουθούσαμε, μαθαίναμε, γιατί τα δίναμε Πανελλήνιες.

Θα είχε πολύ ενδιαφέρον να βρούμε τι θέματα είχαν πέσει τότε στα Θρησκευτικά. Ειλικρινά, έτσι;

Ναι, ναι, ναι! Βέβαια, δίναμε και τα επιλογής. Τα δίναμε τεστ σε τοπικό επίπεδο, τα δίναμε βάσει καθηγητή.

Ενδοσχολικά.

Ναι, ναι, ναι. Δίναμε και τα επιλογής, δύο επιλογής νομίζω είχαμε, τα δίναμε κι αυτά βάσει καθηγητή. Πρώτα δίναμε τα επιλογής, έτσι, να μας φύγει το πρώτο βάρος και μετά δίναμε τις Πανελλήνιες.

Πάμε λίγο πίσω στις καταλήψεις, γιατί όλ' αυτά έγιναν, επειδή στην ουσία δεν πέτυχε το στόχο του το μαθητικό κίνημα εκείνης της περιόδου. Είπες ότι στην αρχή οι καθηγητές σας υποστήριζαν-

Ναι.

κυρίως γιατί τους αφορούσε κι αυτούς λόγω της επετηρίδας, σωστά, που καταργήθηκε τότε. Μετά είπες ότι δεν είχατε στήριξη απ' τους καθηγητές.

Όχι, όχι, ερχόντουσαν, οι ίδιοι έχουν καλέσει και την αστυνομία, καλούσαν την αστυνομία, ερχόντουσαν και προσπαθούσαν να μπούνε πολύ πιο νωρίς μέσα, απειλούσαν, φωνάζαν, δε μας ακολουθούσανε, βγαίναν οι ίδιοι και βάζαν απουσίες, ας πούμε φωνάζανε τον απουσιολόγο να βάλει απουσίες, μπαίναν οι ίδιοι τους μες την τάξη, ενώ στην αρχή δεν μπαίνανε μες την τάξη, οπότε δεν έμπαινε και... είναι αυτό που λέει: «Δε μπήκε ο καθηγητής, δεν μπαίνει κι η απουσία». Αυτοί μπαίνανε μετά, οπότε μπαίναν οι απουσίες σε εμάς. Ενώ στην αρχή πήγαιναν, ερχόντουσαν μαζί μας και στις πορείες. Αυτοί, σαν οργανισμός κι αυτοί βέβαια, οι καθηγητές, κι εμείς σαν μαθητές, αλλά κάπου στην πορεία συναντιόμασταν και κλείναμε τους κεντρικούς δρόμους, φωνάζαν κι αυτοί τα δικά τους συνθήματα, φωνάζαμε κι εμείς τα δικά μας συνθήματα, αλλά ήμασταν μαζί.

Οι γονείς σας στήριζαν;

Όχι όλοι. Όχι όλοι. Νομίζω ότι δεν είχανε όλοι πλήρη επίγνωση το τι συμβαίνει, τι ήταν αυτή η αλλαγή. Δεν μπορούσαν να το αντιληφθούν αυτό το πράγμα. Δεν μας στήριζαν όλοι. Υπήρχανε γονείς που δεν αφήναν τα παιδιά τους να έρθουνε επάνω, υπήρχανε γονείς που απειλούσαν ότι: «Θα μπεις, μην έχεις απουσίες, μην τυχόν και μείνεις» κι όλα τα σχετικά τέλος πάντων. Υπήρχανε γονείς που ερχόντουσαν επάνω στο σχολείο, για να δουν αν μπήκαν τα παιδιά τους μέσα ή υπήρχανε, δεν μπορούσαμε ας πούμε στις πορείες πολλά παιδιά δεν μπορούσαν ν' ακολουθήσουν, γιατί φοβόντουσαν μήπως κάπου στην πιάτσα που θα περπατήσουμε, στον δρόμο θα τους δει η μαμά τους ή ο μπαμπάς τους. Και δεν ήταν όλοι οι γονείς υποστηρικτικοί, γιατί νομίζω ότι δεν είχαν καταλάβει. Υπήρχαν όμως και γονείς οι οποίοι ήταν υποστηρικτικοί και λέγανε: «Ναι, και καλά κάνετε και μη μπείτε και μη φοβάστε». Δηλαδή, εγώ θυμάμαι ας πούμε ότι με τη δικιά μου τη μητέρα που έχω συζητήσει κατά καιρούς, που λέγαμε για καταλήψεις ή για αποχές, γιατί και στο Γυμνάσιο είχαμε καταλήψεις και αποχές, όπως και στο Λύκειο, μου έλεγε ότι: «Δεν υπάρχει περίπτωση. Δεν μπαίνει όλη η Ελλάδα. Τι θα κάνουν; Θ' αφήσουνε όλα τα παιδιά όλης της Ελλάδας πίσω; Μην μασάτε, δεν πρόκειται να γίνει τίποτα». Κι όταν σου λένε κάτι τέτοιο, σίγουρα ας πούμε σου δίνουν κουράγιο ότι δε φοβάσαι, γιατί τι φοβάται, τι φοβόμαστε όλοι; Ότι μην μείνουμε τάξη και πώς θα το πούμε στους γονείς μας και τι επιπτώσεις θα 'χει όλο αυτό. Όταν έχεις ένα γονιό ο οποίος σε μαλώνει και σου λέει ότι: «Έμεινες, τελείωσες», δεν μπορείς ν' ακολουθήσεις και στις καταλήψεις. Νομίζω ότι κάπως έτσι θα διαλύθηκαν, αν θυμάμαι καλά δηλαδή. Έχω αυτήν την αίσθηση, ότι με τον καιρό, βλέποντας ότι δεν αλλάζει κάτι, ότι προχωράει, είχαμε φτάσει πλέον νομίζω μετά τα Χριστούγεννα και δεν άλλαζε πλέον κάτι απ' όλο αυτό. Σταμάτησαν να υποστηρίζουν οι καθηγητές, άρχισαν κι οι γονείς να φοβούνται κι αυτοί όντως μην αλλάξουνε, μην χαθεί η χρονιά κι έτσι αναγκαστικά μπήκαμε μέσα στις τάξεις.

Αλλά μπήκατε μετά τα Χριστούγεννα, δηλαδή μπήκατε ας πούμε Φεβρουάριο;

Ναι, ναι, ναι, μπήκαμε μετά τα Χριστούγεννα είχαμε μπει. Μπήκαμε μετά τα Χριστούγεννα. Κι αυτό, γιατί νομίζω, αν συνέχιζαν κι οι καθηγητές να υποστηρίζουν, νομίζω αυτός ο νόμος δε θα περνούσε. Δεν ξέρω τι φοβήθηκαν, δεν ξέρω πώς συμβιβάστηκαν και πούλησαν τον αγώνα, γιατί εμείς ουσιαστικά, οκ, κάναμε έναν αγώνα, αλλά παιδιά ήμασταν. Όταν βλέπεις ότι σε υποστηρίζει κι ο καθηγητής, και στον ίδιο τον γονιό σου περνάει ότι είναι ένας δίκαιος αγώνας, κοίταξε και οι μεγάλοι πάνε μαζί με τα παιδιά, όταν είναι μόνο τα παιδιά, περνάει λίγο και το μυαλό: «Έλα, μωρέ, να λουφάρουν θέλουνε», δηλαδή, άρχισε να υπάρχει κι αυτό στην τηλεόραση, άρχισαν να βγαίνουν τα κανάλια και λέγανε ότι: «Το κάνουν επίτηδες», «Δε θέλουν να μπούνε», «Έχουνε μπει μέσα κινήματα των αριστερών», «Ξεσηκώνουν τα παιδιά», αρχίσαν να υπάρχουν κι όλα αυτά. Ενώ αν μένανε κι οι καθηγητές μαζί μας, νομίζω ότι θα είχε αλλάξει κάτι από τότε.

Δε θα 'χε χάσει τον προσανατολισμό του. Ήθελα, αυτό ακριβώς ήθελα να ρωτήσω τώρα, ότι γενικά θυμάσαι πώς παρουσίαζε τα κανάλια, ο τύπος της εποχής, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, πώς παρουσίαζαν το μαθητικό κίνημα;

Στις αρχές θυμάμαι ότι ήτανε πολύ ωραία όλ' αυτά που βλέπαμε. Δηλαδή, λέγαν: «Τα παιδιά, ενωμένα θέλουν τον αγώνα τους, το δίκιο τους» κι όλα αυτά. Μετά, πήρε μια τροπή του τύπου: «Τα παιδιά βανδαλίζουν τα σχολεία». Ναι, οκ, νομίζω ότι υπήρχαν βανδαλισμοί σε σχολεία, δηλαδή, όταν έχεις κατάληψη, αρκετό καιρό, ε, ναι, είναι λίγο κιθάρα, χαρτάκι, κάποιος θα κάνει και μια βλακεία μέσα στην κατάληψη. Αρχίσαν να ισχυρίζονται, να παρουσιάζουν εικόνες βανδαλισμών, αρχίσαν να παρουσιάζουνε εικόνες παιδιών με τα παλαιστινιακά τότε, τα πολύ γνωστά τα φουλάρια τα παλαιστινιακά που φορούσαμε όλοι, ήταν πολύ μόδα, με τα παλαιστινιακά και λέγαν: «Δες, δε δείχνουν το πρόσωπό τους, είναι οι αλήτες». Μετά αρχίσαν να λένε: «Είναι όντως μαθητές; Μήπως δεν είναι μαθητές; Μήπως είναι οι αριστεροί; Μήπως είναι η αντιπολίτευση; Μήπως αυτό; Μήπως εκείνο;». Οπότε, εκεί άρχισε να παίρνει μία κακιά εικόνα. Δηλαδή θυμάμαι, ενώ στις αρχές βγαίναν παιδιά και δίναν συνεντεύξεις και μιλούσανε, μετά ήταν παιδιά με μαύρο πρόσωπο ας πούμε ή πλάτη. Θυμάμαι, φορούσανε ξέρω εγώ τα fly τα πράσινα και τα παλαιστινιακά τα φουλάρια κι ήτανε πλάτη, δε δείχνανε πρόσωπο. Ενώ στις αρχές έδειχναν, έδειχναν όλους, όλα τα παιδιά, βγαίνανε άτομα τα οποία μιλούσαν από δεκαπενταμελές, Πρόεδροι, αυτά, οργανώσεις καταλήψεων και υπήρχε και μια, δηλαδή λέγαν οι δημοσιογράφοι: «Και μπράβο και τι θέλετε και έτσι και οι νέοι αλλάζουν το κίνημα και έτσι κάπως έπεσε η Χούντα», δηλαδή τα παρουσίαζαν έτσι πολύ ωραία, μετά αρχίσαν να λένε ότι όλη αυτή η κατάληψη είναι υποκινούμενη από κάπου αλλού. Ότι δεν στηρίζεται ουσιαστικά στο ν' αλλάξει ο νόμος. Και τα παρουσίαζαν όλα πολύ... Δηλαδή τα τέρατα που κάνουν, βανδαλίζουν, δε θέλουν να παν σχολείο και υπάρχουν κάποιοι άλλοι που τους σπρώχνουν να τα κάνουν αυτά.

Πού τους υποκινούν και τα λοιπά και τα λοιπά και είναι με κομματικές εντολές...

Ναι, ναι, ναι, τα γνωστά.

Αλήθεια, σας προσέγγισε κάποια νεολαία κόμματος στο σχολείο το δικό σου, για να πει ας πούμε να σας καλύψουμε, να σας βοηθήσουμε ή κάτι τέτοιο;

Να σου πω, δεν ήμουν στα οργανωτικά στελέχη των καταλήψεων, ήμουνα πάντα σ' αυτούς που θα λέγανε πρώτοι όταν ήτανε, ναι, πάμε πορεία, πάμε κατάληψη, ναι. Δηλαδή, δεν έχω εγκαταλείψει πορεία, γιατί καμιά φορά ξεκινούσαν να πάνε για πορεία και καταλήγαν για καφέ, δεν έχω εγκαταλείψει πορεία, για να πάω για καφέ. Έκανα την πορεία μου, κανονικά, όλα ωραία, όλα καλά. Δεν ήμουν στα οργανωτικά στελέχη, οπότε δεν ξέρω εάν έχει γίνει κάτι τέτοιο. Όμως, γενικά εδώ στα Γιαννιτσά,[00:30:00] η τοπική ΚΝΕ είναι πολύ υποστηρικτική σε τέτοια πράγματα. Δηλαδή, από τότε, μέχρι και τώρα ας πούμε στο Μακεδονικό, παντού, θα έχει μια δικιά της ομάδα, η οποία θα ακολουθήσει την πορεία ή θα μιλήσει με την πορεία ή θα κάνει κι αυτή ταυτόχρονα μία πορεία. Ίσως να ήτανε κι αυτοί κάποια άτομα, αλλά ξέρεις, εκείνες τις εποχές, γιατί όλα αυτά τα 'μαθα εγώ όταν πήγα φοιτήτρια μετά, αριστεροί, δεξιοί, κόμματα, παρατάξεις, νομίζω ότι στο Λύκειο δεν τα γνώριζα, δεν ξέρω εάν ήτανε κάποιοι στήριζαν ή υποκινούσαν. Φαντάζομαι, βλέποντας τα τωρινά, ότι ίσως να 'ταν μαζί μας στην οργάνωση και σαν συμπαράσταση, να μην πω οργάνωση, σαν συμπαράσταση. Αλλά δεν μπορώ να το πω με βεβαιότητα.

Γιατί συνήθως, όταν υπάρχει κάποια νεολαία κόμματος ας πούμε αφήνει ένα πανό π.χ. μαζί με των μαθητών στην κατάληψη...

Ναι, ναι.

και τα λοιπά, οπότε λέω...

Δε θυμάμαι καθόλου, καθόλου δε θυμάμαι. Απλά, βάσει αυτών που βλέπω τώρα, το πώς κινείται η νεολαία εδώ, φαντάζομαι ότι θα ήταν υποστηρικτικοί. Δεν έχουν αφήσει κάποια πορεία, κάτι, δεν την έχουν αφήσει χωρίς να την έχουν υποστηρίξει κι αυτοί με τον δικό τους τρόπο.

Ήταν υπό κατάληψη όλα τα σχολεία, τα Λύκεια των Γιαννιτσών;

Όχι, μόνο το φλώρικο Λύκειο, το 1ο δεν ήτανε! Ε, τα περισσότερα ήτανε, να πω την αλήθεια, το μεγαλύτερο κτίριο ήμασταν εμείς. Γιατί είχαμε το δικό μας, το Ενιαίο κι είχαμε και μέσα πάρα πολλά ΤΕΕ. ΤΕΣ, ΓΕΛ κι όλα αυτά, που γίναν ΤΕΕ. Είχαμε τέσσερα ΤΕΕ; Οπότε ήταν το μεγαλύτερο σχολείο. Εάν κλείναμε εμείς, ήταν σαν να 'κλεινε όλο, όλα τα Λύκεια. Υπήρχε το 1ο Ενιαίο, 1ο Γενικό, που έγινε μετά 1ο Ενιαίο, το οποίο ήτανε, είναι το κολέγιο ας πούμε των Γιαννιτσών. Εκεί πέρα ήτανε πιο παιδιά καθηγητών, πιο δημοσίων υπαλλήλων, είχε άλλη φήμη εκείνο το σχολείο. Οπότε, αυτό ήταν αυτό που θα 'κλεινε και τελευταίο. Σπάνια έκανε καταλήψεις, σπάνια έκλεινε, σπάνια ακολουθούσε πορείες, εμείς με το 2ο, εμείς ήμασταν το 3ο, δηλαδή με το 2ο Λύκειο βρισκόμασταν, γιατί αυτό ήτανε στον κεντρικό δρόμο των Γιαννιτσών, στον κόμβο εκεί που κλείναμε, οπότε βρισκόμασταν και συνεχίζαμε μαζί την πορεία και κλείναμε, κάναμε καθιστική διαμαρτυρία, το 1ο δεν έκανε. Δηλαδή, τους θυμάμαι σπάνια, γιατί έκανα παρέα και με παιδιά Λυκείου του 1ου, τα οποία έκαναν κανονικά τα μαθήματά τους, κάνανε, σπάνια ακολουθούσαν στις καταλήψεις. Αλλά νομίζω ότι είχε να κάνει με τη φιλοσοφία των γονιών εκεί. Γιατί ήταν παιδιά γιατρών, καθηγητών, δημοσίων υπαλλήλων, οπότε δεν μπαίναν στη διαδικασία ν' ακολουθήσουνε, δεν κλείνανε, δηλαδή στις αρχές αν είχανε κλείσει ελάχιστα, δεν ακολουθούσανε όμως.

Και όλο το διάστημα των καταλήψεων έμπαιναν κανονικά απουσίες;

Μας έλεγαν πως ναι, μπαίνανε. Δεν έμεινε κανείς όμως. Μπαίναν κανονικά. Όταν δεν μπαίναν οι καθηγητές, στην αρχή που κάναμε μαζί τον αγώνα, δεν έμπαιναν. Μετά, που άρχισαν να μπαίνουν οι καθηγητές μες την τάξη, μπαίναν κανονικά απουσίες. Έτσι μας έλεγαν. Αλλά, αν το σκεφτείς, θα 'πρεπε σ' ένα μήνα να 'χουμε μείνει όλα τα παιδιά. Μετά βγήκε κάποια στιγμή και είπαν ότι την περίοδο από τότε μέχρι τότε δεν θα τις μετρήσουν, θα τις σβήσουν, θα τις κάνουνε και δεν τις μετρήσαν. Δεν έμεινε κανείς από απουσίες εκείνη τη χρονιά και λόγω των καταλήψεων.

Ναι, γιατί αν ίσχυε αυτή η απειλή ότι μπαίνουν απουσίες, αυτό σκέφτομαι, ότι κατ' αρχάς δε θα είχε μείνει, θα είχαν μείνει όλοι.

Ναι, μα θα είχε μείνει όλη η Ελλάδα, θα είχε μείνει μία τάξη πίσω. Όλα τα παιδιά εκείνης της χρονιάς. Μπαίναν όμως, δηλαδή θυμάμαι ότι, όταν είχαμε ανοίξει το απουσιολόγιο, όταν επιστρέψαμε και μπήκαμε, υπήρχε ένα απουσιολόγιο που ας πούμε η ημέρα του ήτανε δύο- τρεις σελίδες για να γράφει ξέρω εγώ λείπουν, λείπουν, λείπουν, λείπουν. Στις αρχές έλεγε: «Όλοι», μετά όταν άρχισαν να μπαίνουν οι καθηγητές, μπαίναν κάποια παιδιά μέσα κι αυτά, τα οποία τα διώχνανε βέβαια μετά, αλλά μπαίνανε, οπότε έβλεπες ότι «λείπουνε όλοι εκτός από αυτόν, απ' αυτόν κι απ' αυτόν!»

Ήταν ανάποδο απουσιολόγιο, έλεγε ποιοι είναι παρόντες, γιατί ήταν οι λιγότεροι.

Ναι, ναι, ήταν δύο- τρία άτομα που έμπαιναν μέσα πάντα, οπότε έγραφε ποιοι ήταν παρόντες. Γράφαν, φαινόντουσαν, ήταν γραμμένες. Αλλά δεν ίσχυσαν ποτέ. Δεν τις μέτρησαν.

Στις καταλήψεις έτσι τι μουσική ακούγατε; Για το κλίμα της εποχής.

Λοιπόν, έχω προλάβει και κατάληψη Γυμνάσιο, δεν θυμάμαι για ποιο λόγο βέβαια, έτσι, έχω ζήσει και κατάληψη Γυμνάσιο και κατάληψη Λύκειο. Τι ακούγαμε; Εκείνη την εποχή ήταν πάρα πολύ της μοδός τα ροκ. Ήταν Ξύλινα Σπαθιά, Τρύπες, ήτανε λίγο πιο έντεχνα, Πυξ Λαξ, ήτανε Κατσιμίχα, ακούγαμε τέτοιου τύπου μουσική. Υπήρχανε κιθάρες, παιδιά με κιθάρες, έπαιζε πολύ αυτή η μουσική, δηλαδή είχαμε τα ραδιοφωνάκια μας κι αυτά που ακούγαμε, ήτανε πολύ εποχή, πολύ εποχή του ροκ. Νομίζω δεν υπήρχε... Και λίγο heavy metal, αλλά πιο πολύ όλα τα παιδιά ακολουθούσαν, ακούγαμε ροκ. Είχαμε μάλιστα και γνωστούς που κάνανε εκπομπή σε σταθμούς, οπότε άκουγες ας πούμε: «Και αφιερωμένο στα παιδιά της κατάληψης!».

Για μας λέει!

Για μας λέει, ναι!

Αλήθεια, οι τοπικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί έκαναν κάποια κάλυψη των γεγονότων, ότι σήμερα τα παιδιά βγήκαν στους δρόμους ας πούμε;

Λέγαν, το αναφέραν σαν γεγονός, ναι. Και η τοπική τηλεόραση, ερχόντουσαν και μας παίρνανε κάμερες κι αυτά και τα έχουν στείλει και σε κεντρικά δελτία, δηλαδή έχουμε δει δικιά μας πορεία σε κεντρικό δελτίο ειδήσεων καναλιού μεγάλου. Και οι ραδιοφωνικοί σταθμοί και επίσης υπήρχαν σταθμοί που έχουν φιλοξενήσει παιδιά, τα οποία λέγαν ότι: «Κάνουμε την κατάληψη γι' αυτό κι αυτό τον λόγο», λέγανε συνθήματα, λέγανε πράγματα.

Οπότε έτσι μια σχετική υποστήριξη υπήρχε, παρ' όλο που προσπάθησαν κάποιοι μετά να παρουσιάσουν ότι...

Ναι, στις αρχές ήταν περισσότερο υποστηρικτικοί, μετά άλλαξε το κλίμα.

Θα 'θελα πολύ να μάθω πώς ήτανε η επιστροφή στο σχολείο μετά την κατάληψη, δηλαδή όταν λέτε λήγει η κατάληψη, πάμε για μάθημα, δηλαδή, θα 'θελα πολύ ας πούμε ν' ακούσω τις πρώτες μέρες μετά.

Ήτανε δύσκολο να προσαρμοστείς όταν δεν κάνεις όλο, δηλαδή, όταν έχει ξεκινήσει ο Σεπτέμβρης, ο Οκτώβρης. Είσαι σ' ένα αναβρασμό, γιατί δεν κάνουν οι καθηγητές μάθημα, δηλαδή είναι σ' απεργία οι καθηγητές, οπότε, τον περισσότερο καιρό είσαι κενός. Αρχίζεις μετά κι εσύ ταυτόχρονα, οπότε μιλάμε για μισή χρονιά δεν κάνεις μάθημα. Πρώτα απ' όλα είσαι... Βαριέσαι να κάνεις. Δηλαδή έχεις πάρει μια απόφαση ότι φέτος δε θα κάνω εγώ μάθημα. Γιατί με βάζετε να κάτσω στα θρανία; Ένα είναι ότι δεν μπορούμε να χωνέψουμε, ότι δεν μπορούσαμε να χωνέψουμε ότι γυρίσαμε ξανά, γιατί είχαμε μάθει ότι δεν θα κάνουμε μάθημα. Δεύτερον, υπήρξε άγχος, γιατί από κει και πέρα τρέχεις να προλάβεις Πανελλήνιες. Υπήρξε ένα τεράστιο άγχος, γιατί τρέχαμε να προλάβουμε, να διαβάσουμε, να πάρουμε βάσεις, γιατί έρχονται οι Πανελλήνιες. Κι εκεί γίνεται ένας χαμός. Δηλαδή, προσπαθούμε να προλάβουμε μαθήματα, μας έχουνε πει ότι θα γίνουν αναπληρώσεις σαββατοκύριακα, μας έχουν πει ότι θα γίνουν αναπληρώσεις, δε γίναν ποτέ. Είναι τα γνωστά που λένε, που δε γίνονται ποτέ, γιατί νομίζω οι ίδιοι οι καθηγητές δε θέλουν να τα κάνουνε, όχι εμείς, εμείς τα παιδιά, αν πουν έλα, θα πας, αναγκαστικά. Υπάρχει απογοήτευση, υπάρχει στεναχώρια, υπάρχει και μια κακία αυτωνών που δεν ακολουθούσαν και λέγανε: «Ε; Τι καταλάβατε; Χάσαμε όλη τη χρονιά, δεν προλαβαίνουμε να βγάλουμε την ύλη, γιατί κάνατε καταλήψεις». Υπήρχε κι αυτή η κακία. Υπήρχε έτσι μεταξύ μας μια διχόνοια, το ότι: «Αν ερχόσασταν κι εσείς, αν ερχόσασταν». Οι καθηγητές ήτανε, κάποιοι ήταν αγχωμένοι, να προλάβουμε, κάποιοι ήτανε: «Μη στεναχωριέστε, παιδιά, δεν υπάρχει περίπτωση, θα τη σβήσουν την ύλη τη μισή», ήταν πολύ χαλαροί. Νομίζω ότι αυτοί κερδίσαν στο τέλος, δηλαδή, «Μη στεναχωριέστε, παιδιά, θα τη σβήσουν τη μισή ύλη, δε γίνεται να τα έχουμε όλα». Απογοήτευση, πολύ. Πρώτον, γιατί είχαμε πάρει την απόφαση σου είπα να μην ξαναπάμε μάθημα για φέτος, για κείνη τη χρονιά και δεύτερον, γιατί οι Πανελλήνιες ήταν μπροστά. Είχαμε άγνοια κινδύνου, αλλά είχαμε τη γνώση ότι θα δώσουμε 14 μαθήματα εξετάσεις. Κι ήταν πολύ μεγάλη απογοήτευση, να αγωνίζεσαι τόσον καιρό, να ακούς στην τηλεόραση ότι ξέρεις κάτι, είναι όλη η Ελλάδα κι η κυβέρνηση δέχεται πιέσεις και τον έχει καλέσει ο Πρωθυπουργός τον Αρσένη τον Γεράσιμο να μιλήσουνε. Και τον έχει αυτό. Κι εσύ παίρνεις ελπίδα και λες: «Ναι, ρε παιδί μου, θ' αλλάξει, θ' αλλάξει, θ' αλλάξει». Και ξαφνικά, φτάνει μετά από 6 μήνες και δεν έχει αλλάξει τίποτα. Νομίζω ότι ήταν πολύ μεγάλη απογοήτευση.

Απογοήτευση για εσάς που το ζήσατε. Η μεγαλύτερη απογοήτευση ήρθε λίγο πιο μετά για την ίδια την κυβέρνηση, γιατί ο νόμος Αρσένη πλέον δεν, το ένα μετά το άλλο όλα τα διατάγματα έχουνε καταργηθεί. Το θέμα είναι ότι αυτοί που το έζησαν τότε πέρασαν όλη αυτήν την αδικία.

Μα, ήταν μεγάλη απογοήτευση να... Ξέρεις τι γίνεται; Όταν αγωνίζεσαι για κάτι, περιμένεις ότι θα έχεις κάποιο αποτέλεσμα. Εμείς δεν είχαμε κανένα αποτέλεσμα, δηλαδή, δεν ήρθε να μας πούνε ότι οκ, κάνατε έξι μήνες τις πορείες σας, τις καταλήψεις σας, δεν θα γράψετε στη Δευτέρα Λυκείου Πανελλήνιες. Θα γράψετε μόνο στην Τρίτη. Όλοι, σε όλα, αλλά μόνο στην Τρίτη. Δεν κερδίσαμε τίποτα εμείς. Κάναμε τόσον καιρό καταλήψεις, για να μην κερδίσουμε τίποτα. Νομίζω ότι δεν έχει υπάρξει πιο πριν και πιο μετά άλλο μαθητικό κίνημα τόσο οργανωμένο. [00:40:00]Δεν έχω ακούσει εγώ ξανά στην τηλεόραση τόσο οργανωμένες καταλήψεις, τόσο οργανωμένες πορείες, μιλάμε να συγχρονίζονται πανελλήνια, πανελλαδικώς και να λένε ότι στις δώδεκα η ώρα θα γίνει η μεγάλη πανελλαδική πορεία. Και δώδεκα η ώρα να είναι όλα τα σχολεία όλης της Ελλάδας να κάνουνε πορεία στους δρόμους, κάθε πόλης και κάθε χωριού και όπου ήταν τέλος πάντων. Δεν υπήρχε πιο συντονισμένη μαθητική, μαθητικό κίνημα. Και παρ' όλα αυτά δεν κατάφερε τίποτα. Ίσως και γι' αυτό να μην υπήρξε άλλο μαθητικό κίνημα.

Όχι, τόσο έντονο, όχι.

Ίσως όμως και γι' αυτό να μην υπήρξε. Δηλαδή, όταν βλέπεις ότι υπάρχει αυτό, το οποίο δεν καταφέρνει τίποτα, τα υπόλοιπα θα καταφέρουν άραγε κάτι;

Είναι μια πολύ καλή έτσι τροφή για σκέψη αυτό. Αυτό σκέφτομαι. Κάτι άσχετο. Που λέγαμε πριν για τις δέσμες και τις κατευθύνσεις. Οι δέσμες, θυμάσαι τι μαθήματα είχε η κάθε μία στο περίπου;

Η τέταρτη δεν είχε Μαθηματικά. Τέλος!

Αυτό μας ενδιαφέρει.

Νομίζω η πρώτη είχε Μαθηματικά. Δε θυμάμαι. Θυμάμαι ότι η τέταρτη δεν είχε Μαθηματικά.

Είχε φιλολογικά μαθήματα μόνο;

Ναι, αυτό θυμάμαι. Ότι η τέταρτη δεν είχε Μαθηματικά. Αυτό μ' ενδιέφερε. Είχα ψάξει τις δέσμες, σε περίπτωση που πάω Ενιαίο, να δω ποια δέσμη δεν έχει Μαθηματικά. Και δεν είχε η τέταρτη.

Νομίζω είχε Αρχαία, Ιστορία, Λατινικά, είχε τέτοια μαθήματα.

Νομίζω ναι. Δεν είχε Μαθηματικά! Μην... Περισσότερο! Ήταν το σημαντικότερο αυτό το πράγμα!

Και αναγκαστήκατε μετά και δώσατε και Άλγεβρα και Γεωμετρία πανελλαδικά.

Ναι. Ήτανε τέλειο αυτό το πράγμα! Δίναμε και Άλγεβρα και Γεωμετρία. Είχαμε τα τριγωνάκια μας, σχεδιάζαμε, ήτανε τέλειο!

Προσπαθώ να καταλάβω το μέγεθος της καταστροφής που επήλθε, όταν ας πούμε λες ότι εγώ τα Μαθηματικά δε θα μου χρησιμεύσουν για να περάσω κάπου ή για να κάνω μια δουλειά.

Το λέγαμε χωρίς ντροπή στον καθηγητή μας. Χωρίς ντροπή στο Γυμνάσιο του λέγαμε: «Δε μας ενδιαφέρει το μάθημά σας». Χωρίς ντροπή. «Δε μας ενδιαφέρει. Εμείς θα πάμε τέταρτη δέσμη», ας πούμε. Ή «θα πάω Πολυκλαδικό». Δηλαδή δε μ' ενδιαφέρει το μάθημά σου.

Και ξαφνικά, ο βαθμός εισαγωγής στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση εξαρτιότανε και από τα Μαθηματικά ή για τους άλλους και από τα Αρχαία...

Από τα Αρχαία, ναι, ναι, ναι.

Δηλαδή, το ίδιο πρόβλημα φαντάζομαι είχαν και οι αντίστοιχοι των άλλων δεσμών.

Ναι, ναι, ναι. Γι' αυτό καταλήξαμε ξαφνικά στο ΤΕΕ που πέρασα μετά να υπάρχουνε παιδιά από δέσμες, άκυρο, δηλαδή ήμουν σ' ένα ΤΕΕ που είχε να κάνει, σ' ένα ΤΕΙ, συγγνώμη, που είχε να κάνει με λογιστικά κι όλα τα σχετικά, κάτι που θ' ακολουθούσα κι εγώ στο Πολυκλαδικό. Δηλαδή, αν όντως πήγαινα Πολυκλαδικό, θ' ακολουθούσα ένα Διοίκησης και Οικονομίας, να μάθω λογιστικά, γραμματειακή υποστήριξη, διαχείριση, δηλαδή αυτό θα έκανα. Και δεν θα... Ίσως και να μην πήγαινα να σπουδάσω. Δηλαδή, άμα τελείωνα από κει και έκανα μία εκπαίδευση και από κει έβρισκα δουλειά, δε θα πήγαινα να σπουδάσω. Μιλάμε για άλλα τέσσερα χρόνια χαμένα από τη δικιά μου τη ζωή κι απ' την τσέπη των δικών μου που πληρώναν, έτσι; Γιατί εγώ έκανα ζωάρα σαν φοιτήτρια. Που δε θα έκανα, οκ, αλλά δεν θα χάνανε κάποια χρήματα οι δικοί μου, για να σπουδάσω εκεί πέρα. Θα είχε λήξει όλο με το Πολυκλαδικό.

Και σίγουρα στην ίδια μοίρα θα ήταν και χιλιάδες άλλα παιδιά που είχαν την ίδια σκέψη.

Και τώρα μπορεί να σκέφτεσαι εσύ ή οποιοσδήποτε ότι μα ναι, αφού δημιουργήθηκε το ΤΕΕ. Γιατί δεν πήγες ΤΕΕ, τομέα Διοίκησης- Οικονομίας; Γιατί σου είπα ότι στο ΤΕΕ πήγαν και άτομα τα οποία ουσιαστικά θέλαν να πάνε Τεχνική Σχολή, ΤΕΣ. Και αναγκαστικά, επειδή δεν υπήρχε άλλο Λύκειο, πήγαν εκεί. Οπότε μιλάμε για τάξεις μπάχαλο. Μιλάμε για ένα σχολείο μπάχαλο. Για ένα σχολείο που μόνιμα είχε έξω παιδιά, τα οποία βρίζαν, φωνάζαν, μαλώναν με καθηγητές, καίγαν βιβλία, σπάγαν θρανία. Δεν... Τα πρώτα χρόνια, δεν ξέρω άμα λειτουργεί τώρα το ΤΕΕ σωστά, αν λέγεται και έτσι, αλλά τα πρώτα χρόνια, που το έζησα εγώ, τα δύο πρώτα τρία χρόνια, δεν λειτουργούσε αυτό το σχολείο. Κάναν σπάνια μάθημα. Δεν λειτούργησε. Και τα παιδιά που τελείωσαν από κει, δεν αποκαταστάθηκαν πουθενά. Ούτε αυτά που μάθανε χρησιμοποιούνται, χρησιμοποιήθηκαν πουθενά. Οπότε δεν είχα, δεν είχα άλλη επιλογή. Έπρεπε να πάω μόνο στο Ενιαίο.

Και σκέφτομαι αυτό, με τέτοιο κακό σύστημα, μ' ένα σύστημα που ήρθε φυτευτό την τελευταία στιγμή κυριολεκτικά, δηλαδή πας Πρώτη Λυκείου και σου λένε: «Άλλαξε το σύστημα», ενώ εσύ μέχρι πριν από έξι μήνες ήξερες ότι είναι ένα άλλο σύστημα, τώρα σου λέει καμία σχέση αυτό που θυμάσαι, είναι κάτι άλλο κι επαναλαμβάνω, στην ίδια μοίρα χιλιάδες παιδιά σ' όλη τη χώρα, η πλειοψηφία ας πούμε είπες του σχολείου σου πέρασε κάπου. Πέρασαν ας πούμε σε -τι να το πω τώρα;- σε καλές σχολές, δηλαδή πανεπιστήμια, πέρασαν σε ΤΕΙ, πέρασαν αυτό που λες ΤΕΙ ξέρω εγώ Ιχθυοκαλλιέργειας ή ΤΕΙ, κάποιο καλό ΤΕΙ;

Θα σου πω, θα σου πω. Τα παιδιά τα οποία ήταν του Ενιαίου, του Γενικού, εγώ τώρα έχω μπερδευτεί, τώρα Ενιαία-Γενικά... Τα παιδιά που ήταν του Γενικού, περάσανε κάπου καλά, γιατί ήτανε προετοιμασμένα για κάποια πράγματα. Αυτά που ζορίστηκαν να κάνουν είναι ας πούμε αυτά που είπαμε πριν, αν ο ένας είχε Μαθηματικά, είχε να μάθει Αρχαία, ναι, οκ, διάβασε και Αρχαία. Περάσαν όλοι. Περάσαν όλοι και παντού. Από τους δικούς μου τους γνωστούς, θα σου πω ότι είναι μετρημένοι στα χέρια, στα δάχτυλα του ενός χεριού αυτοί που περάσανε εκεί που ήθελαν. Οι υπόλοιποι περάσανε εκεί που έτυχε. Μέσα σ' αυτούς είμαι κι εγώ. Πέρασα εκεί που έτυχε, σε μια σχολή, η οποία κι αυτή ήταν ολοκαίνουργια, δηλαδή να 'χε δυο χρόνια λειτουργίας, χωρίς απόφοιτους, χωρίς να έχει, να έχω ενημερωθεί, την είδα, τη δήλωσα, πέρασα, δεν την τελείωσα.

Ποια σχολή;

Διαχείριση Πληροφοριών και Επιχειρησιακών Ερευνών στο ΤΕΙ Καβάλας. Το λέω έτσι, γιατί είναι πιασάρικος ο τίτλος! Information manager! Ήταν πολύ καινούργια σχολή, χρηματοδοτούμενη απ' την Ευρωπαϊκή Ένωση, είχε κι έτσι μεγάλο τίτλο, Καβάλα ωραία, έχει και θαλασσίτσα, δεν τη δηλώνω, μωρέ; Και τη δήλωσα. Και έτσι πέρασα εκεί. Επίσης, υπήρξε μια άλλη πολύ πιασάρικη σχολή, η οποία, αυτή ξέρω ότι δεν υπάρχει, Εμπορίας και Διαφήμισης στην Καστοριά. Εκεί να δεις χαμό! Το δήλωσε πάρα πολύς κόσμος, γιατί ακουγόταν πάρα πολύ ωραίο κι είχε μια βάση 6; Εμπορίας και Διαφήμισης, τι ωραία! Όλοι θέλαμε να γίνουμε διαφημιστές, εννοείται, εκείνο το διάστημα ήτανε πολύ, όλοι είχαμε πολύ ωραίες ιδέες, υπήρξαν πολλά άτομα. Γεωπονική. Αυτά, όχι... Πες το.

Φυτική Παραγωγή.

Φυτικής Παραγωγής, επίσης σχολή με πολύ χαμηλό βαθμό. Πάρα πολύ χαμηλό βαθμό. Πάρα μα πάρα πολλοί γεωπόνοι βγήκανε. Ιχθυοκαλλιέργειες στο Μεσολόγγι, την είπα στην αρχή. Ανθοκηπευτική στην Καλαμάτα, είναι από τα χαρακτηριστικά, που λέγαν όλοι. Ήταν σχολές, νομίζω ότι αν υπάρχει κάποιο αρχείο, θα 'χει ενδιαφέρον κάποια στιγμή να τ' ανοίξουνε και να δουν ότι όλα τα παιδιά σ' όλη την Ελλάδα τα 'χαν δηλώσει αυτά. Γιατί είχε μια βάση ξέρω εγώ πολύ χαμηλή, ήταν πολύ αστεία αυτά και πολύ πιασάρικα τα άλλα και τα δηλώσαν όλοι. Και βρέθηκα εγώ σε μια σχολή, με πάρα πολύ κόσμο, μες στη σχολή κλήθηκα να κάνω Μαθηματικά, που δεν ήξερα ότι έχει η σχολή Μαθηματικά κι ένας λόγος που δεν πέρασα είναι γιατί δεν μπόρεσα ποτέ να περάσω τα Μαθηματικά 2, κλήθηκα να κάνω Προγραμματισμό, τον οποίο Προγραμματισμό δεν τον γνώριζα καθόλου και έρχονται μετά από τα ΤΕΕ παιδιά τα οποία έχουν κάνει Προγραμματισμό, έχουν κάνει Μαθηματικά, αλλά δεν έχουν κάνει τίποτα θεωρητικό. Κι έχουν να μάθουν Διοίκηση, ας πούμε, έχουν να μάθουνε Marketing, έχουν να μάθουν Logistics, το οποίο είναι τεράστια βιβλία τα οποία ήταν μόνο θεωρία. Σ' αυτά περνούσα εγώ, γιατί εγώ έκανα θεωρία. Στα άλλα περνούσαν αυτοί. Και δεν ξέρω αν τελικά αποφοίτησε πολύς κόσμος κι από κείνο το ΤΕΕ. Δεν ξέρω αν βγήκε πολύς κόσμος απ' τη δικιά μου τη σχολή, αν κατάφερε πολύς κόσμος να πάρει το πτυχίο, γιατί δεν ήτανε Λογιστική. Ήταν μία σχολή που είχε δέσμες, είχε άτομα από δέσμες, είχε άτομα από Ενιαίο κι είχε κι άτομα από τα ΤΕΕ. Ήταν ένα ΤΕΙ που μας είχε όλους. Και μπαίναμε σε μια αίθουσα που ακούγανε αυτοί για θεωρίες, cash flow κι όλα αυτά, κάτι που ήταν πολύ θεωρητικό, το διάβαζες, το μάθαινες, ήταν παπαγαλία, εγώ μπορούσα να το κάνω, αυτοί τ' ακούγαν και λέγαν: «Τι είναι αυτό, Παναγία μου;» Και έμπαινα εγώ και άκουγα για το if και af και if αυτό, γλώσσες προγραμματισμού, που αυτοί τις ξέρανε κι εγώ άκουγα κι έλεγα: «Χριστέ μου, υπάρχουν αυτές οι γλώσσες, κινέζικα; Δηλαδή, απ' τον υπολογιστή πίσω υπάρχει μια γλώσσα προγραμματισμού;». Οι περισσότεροι, κάποιοι παρατήσαν τις σχολές τους, κάποιοι δεν πήραν ποτέ πτυχίο, όπως κι εγώ δεν πήρα ποτέ πτυχίο. Κάποιοι πήρανε μετά από πολλά χρόνια, γιατί δεν υπήρχε κι επαγγελματικός προσανατολισμός, δηλαδή εγώ δε θυμάμαι να κάναμε μάθημα επαγγελματικού προσανατολισμού. Μας δώσαν βιβλίο. Το θυμάμαι. Δεν μπήκε ποτέ κανείς μέσα να μας πει ότι η κάθε σχολή αντιστοιχεί σε αυτό, είναι αυτό. Εμένα, όταν με πήραν απ' το φροντιστήριο που πήγαινα και μου είπανε: «Πέρασες Διαχείριση Πληροφοριών στην Καβάλα», λέω: «Αλήθεια, εγώ τη δήλωσα, τι είναι αυτό;» Και μου λέει: «Δεν ξέρω». Δεν ξέρανε.

Δεν υπήρχε, απ' ό,τι κατάλαβα, εκείνη την εποχή σχεδόν καθόλου καλή ενημέρωση, έστω, ωραία, θέλεις να κάνεις κάποιες αλλαγές, δεν πρέπει να ενημερώσεις σωστά τη μαθητική κοινότητα, την ακαδημαϊκή, τους καθηγητές, να εξηγήσουν στα παιδιά, κάποιον; Μου φαίνεται πάρα πολύ έτσι άδικο σύστημα δηλαδή, για δυο- τρεις φουρνιές ας πούμε ανθρώπων που έδωσαν εκείνες τις χρονιές, τέλη του '99 με 2001-2, γιατί από κει και μετά ο νόμος Αρσένη στην ουσία καταργήθηκε. Είναι πολύ άδικο, γιατί αυτό που λες, μπορεί να πέρασαν, αλλά να πέρασαν σε κάτι που δεν το ήθελαν και καθόλου.

Καθόλου. Ναι, ναι, ναι. Μπορεί να πέρασαν πολλοί τυχαία, πολλοί μα, να σου πω κάτι; Όταν δίναμε πρώτα μηχανογραφικό και μετά βλέπαμε την...

Τους βαθμούς.

Τους βαθμούς μας, ε, τι περιμένεις; Εγώ, τα πρώτα που δήλωσα ήτανε Νομική, Ιατρική, δεν είχα γράψει καλά. Ήξερα ότι δεν είχα γράψει καλά, αλλά το 'κανα για πλάκα. Δηλαδή, τι είπα, θα πάω ένα μηχανογραφικό που θα 'χει πέντε σχολές; Όχι, ρε φίλε, θα στις δηλώσω όλες και θα σ' αφήσω να βασανίζεσαι. Και το πήγα και στο γραφείο Δευτεροβάθμιας και τους άφησα να βασανίζονται να περνάνε, το μηχανογραφικό μου. Με είχαν δηλώσει τρελές σχολές. Τρελές.[00:50:00] Ήξερα ότι δε θα τις πιάσω. Το 'κανα για πλάκα.

Αυτό ήθελα να... ήθελα να ρωτήσω, εκτός έτσι από Νομική, Ιατρική -την Ιατρική χωρίς Φυσική και Βιολογία πολύ θα ήθελα να δω έτσι;

Θα είχε πλάκα!

Τι όνειρο θα ήτανε!

Καλέ, δεν μπορούσα να περάσω ούτως ή άλλως! Εγώ το 'κανα έτσι.

Κάποια έτσι άλλη σχολή που είχες βάλει, εκτός απ' αυτή που πέρασες φυσικά.

Ήθελα πάρα πολύ, μα πάρα πολύ τη σχολή ήταν ΤΕΙ κι ήτανε Κοινωνικής... αχ, πώς λεγότανε; Όχι...

Κοινωνικής Διοίκησης μήπως;

Κοινωνικής... Ήταν Ψυχολόγοι, Κοινωνικοί Λειτουργοί βγαίναν από κει. Κοινωνικής;

Κοινωνικής Εργασίας;

Κάπως έτσι, Κοινωνικής Εργασίας. Ήτανε στην Κρήτη, είχε στην Κρήτη, αν θυμάμαι καλά, στην Πάτρα είχε...

Και στην Αθήνα.

Και στην Αθήνα, ναι. Κοινωνικής Εργασίας. Αυτό ήθελα. Αυτό ήθελα. Δηλαδή, ήτανε μετά τα όλα αυτά τα χαζά που είχα γράψει, να σου πω τι έγινε. Εγώ είχα γράψει όλα αυτά τα τρελά, μετά έγραψα κοντινούς προορισμούς και μετά έγραψα αυτό που ήθελα. Δεν ξέρω, ίσως αν το έγραφα, δε θυμάμαι τη βάση του, ίσως αν το έγραφα πρώτο, να ήμουν σ' αυτό. Πάντως, αυτό ήθελα. Πολύ το ήθελα, πάρα πολύ.

Είναι αυτό, ότι δεν υπήρχε και καθοδήγηση για τη συμπλήρωση του μηχανογραφικού. Όταν βάζεις στις πρώτες πέντε θέσεις ας πούμε σχολές που ξέρεις ότι εκ των πραγμάτων δε θα τις πιάσεις και μετά το άλλο πάει στη δέκατη πέμπτη σειρά, ε ναι, κάτι έχει χαθεί στην πορεία, οπότε ναι, είναι πολύ πιο...

Ε ναι, ναι. Να σου πω ότι είχα δηλωμένο Λογιστική στη Χαλκίδα. Το 'χα δηλωμένο ακριβώς κάτω απ' τη σχολή μου το Λογιστικής στη Χαλκίδα. Και το έπιανα. Θα μου πεις, θα χαιρόσουν πιο πολύ αν πήγαινες στη Χαλκίδα; Ίσως να χαιρόμουν, γιατί θα 'χα, θα ήμουν καθαρά λογίστρια. Μπορεί να μην την έβγαζα κι αυτή τη σχολή ποτέ. Αλλά, αν την έβγαζα κι έπαιρνα πτυχίο, θα 'χα ένα λογιστικό γραφείο και θα 'ξερα ακριβώς τι κάνω. Εγώ πήγα σε μια σχολή η οποία είναι πολύ φλου. Μάθαμε λίγο Λογιστική, λίγο Διοίκηση, λίγο Marketing, λίγο Management, λίγο, λίγο, λίγο Προγραμματισμό, μάθαμε λίγο απ' όλα, λίγο απ' όλα, λίγο ελαφρά από πάνω κάποια πράγματα, για να μπορείς ν' ανταπεξέλθεις σε μία θέση εργασίας. Αυτό μάθαμε. Είχα, ακριβώς από κάτω ήταν η Λογιστική. Και έπιανα τη Λογιστική. Αλλά ήτανε λάθος θέση. Οπότε, δεν πήγα ποτέ. Δεν ξέρω αν θα ήταν καλύτερα, το ξαναλέω. Αλλά δεν ήξερα, δε με καθοδήγησε και κανείς. Μας έδωσαν ένα βιβλίο και λέει: «Συμπληρώστε Μηχανογραφικό».

Πολύ τραγικές καταστάσεις εν γένει.

Ναι, εντάξει, ήτανε... Ξέρεις, στο ξαναλέω. Επειδή δεν είχα κάτι συγκεκριμένο, επειδή τρία χρόνια του Γυμνασίου είχα στο μυαλό μου ότι θα πάω Πολυκλαδικό και θ' ασχοληθώ μ' αυτό κι αυτό κι αυτό, δεν είχα βάλει ένα όνειρο ζωής και να πω ότι εγώ θέλω να γίνω δικηγόρος, οπότε δεν έσκασα κι ιδιαίτερα να διαβάσω, δεν έσκασα και ιδιαίτερα για το μηχανογραφικό, δεν έσκασα γενικά και ιδιαίτερα για κάποια θέματα. Υπήρχαν όμως παιδιά που είχανε στόχους, που λέγαν εγώ θέλω να πάω Φιλολογία Αγγλική παράδειγμα, εγώ θέλω να κάνω αυτό, που σκάσανε κι υπήρχαν παιδιά που ξαναδώσαν Πανελλήνιες και κρατήσαν το 10% και ξανακάνανε εξετάσεις, φροντιστήρια. Γιατί θέλανε κάτι πολύ συγκεκριμένο να περάσουνε. Ίσως εγώ επειδή δεν είχα κάτι πολύ συγκεκριμένο στο μυαλό μου, το 'χα λίγο διαφορετικά, ίσως και γι' αυτό και δεν το πήρα και πολύ κατάκαρδα. Υπήρχαν όμως παιδιά που στεναχωρέθηκαν πάρα πολύ. Απογοητεύτηκαν πάρα πολύ.

Λογικό. Όταν καθορίζει τον βαθμό εισαγωγής σου στο πανεπιστήμιο η Γεωμετρία, η Άλγεβρα και τα Θρησκευτικά, είναι λίγο πιο δύσκολα τα πράγματα. Είναι λίγο πιο απαιτητικά, είναι λίγο πιο περίεργα. Κι επαναλαμβάνω, μου κάνει εντύπωση το ότι άλλαξε άρδην το σύστημα, καταργήθηκαν ένα σωρό πράγματα, ιδρύθηκαν ένα σωρό άλλα χωρίς ενημέρωση. Και ενώ αντέδρασαν οι μαθητές, ότι η υπόλοιπη κοινωνία το θεώρησε νορμάλ; Αυτό μου κάνει εντύπωση. Ότι, οκ και τι τρέχει; Και τι έγινε; Δεν ξέρω.

Ήτανε λάθος των εκπαιδευτικών που σταμάτησαν να είναι υποστηρικτικοί. Αν οι εκπαιδευτικοί συνέχιζαν να είναι μαζί μας, δηλαδή αν σταματούσε να λειτουργεί το εκπαιδευτικό σύστημα, γιατί θα σταματούσε, έτσι; Εάν είναι οι δάσκαλοι, οι καθηγητές, τα παιδιά, είναι όλοι στους δρόμους, σημαίνει ότι όλα τα σχολεία είναι κλειστά, τέλος. Δεν δουλεύει τίποτα. Δεν ξέρω αν τους απείλησαν με μισθό, δηλαδή δεν ξέρω αν τους είπαν: «Δεν πληρώνεστε». Δεν μπορώ να θυμηθώ, δεν μπορώ να ξέρω. Αλλά, εάν συνεχίζαμε να ήμασταν όλοι έξω, νομίζω ότι κι οι γονείς θα βγαίναν έξω. Εάν μαζεύαν οι καθηγητές και τα παιδιά σε μία μεγάλη αίθουσα τους γονείς και τους εξηγούσανε γιατί κάνουμε κατάληψη, γι' αυτό και γι' αυτό, αυτό που είπες πιο μπροστά, το πιο απλό, ότι θα πληρώνετε φροντιστήρια, για να δώσουν τα παιδιά σας 14 μαθήματα Πανελλήνιες, ότι τα παιδιά σας δε θα μπορέσουν να περάσουν κάπου, γιατί θα περάσουν κάπου που δε θα τους αρέσει, που δε θα μπορούν ν' ανταπεξέλθουν και θα πληρώνετε άλλα τέσσερα χρόνια τζάμπα. Εάν τα λέγανε όλα αυτά, μπορεί και οι γονείς να ήταν στους δρόμους μαζί μας. Απλά δεν ξέρω πού χάθηκε όλη αυτή η σύμπνοια, ενώ υπήρχε σύμπνοια. Και θα μπορούσε να οργανωθεί ακόμη καλύτερα. Και να είναι όλοι, να κλείσουν όλα τα σχολεία, να μη λειτουργεί τίποτα, να 'ναι καθηγητές, παιδιά και γονείς στους δρόμους. Κάθε μέρα.

Να παραλύσει η χώρα.

Θα άλλαζε.

Το μόνο βέβαιο. Στη διάρκεια των καταλήψεων έμενες πολλές ώρες για την περιφρούρηση της κατάληψης ή...;

Δεν συνήθιζα να μένω πολύ αργά το βράδυ, γιατί ήτανε πολύ εκτός το σχολείο μας. Πηγαίναμε σίγουρα το πρωί, εάν υπήρχε πορεία, αφήναμε προσωπικό ασφαλείας ας πούμε πίσω και φεύγαμε στην πορεία, αλλιώς συνήθως έμενα μέχρι το μεσημέρι, καμιά φορά έτσι και πιο αργούτσικα το απόγευμα, βράδυ όμως δεν έμενα ιδιαίτερα. Βράδυ νομίζω μένανε τα πιο μεγάλα παιδιά. Δηλαδή έμενε οι πιο μεγάλες τάξεις και επίσης έμεναν και τα παιδιά πολύ ας πούμε του ΤΕΣ, της ΤΕΣ, του ΤΕΕ, τα πιο αλάνια ας πούμε, εμείς ήμασταν και λίγο φλώροι. Οπότε μένανε αυτοί στις βραδινές καταλήψεις.

Για την περιφρούρηση.

Ναι, ναι, ναι.

Οπότε εκείνη την περίοδο των καταλήψεων το πρωί περιελάμβανε το ότι πάμε να κλείσουμε το σχολείο...

Το σχολείο, ναι, ναι, ναι.

Πάμε πορεία, καθιστική διαμαρτυρία και λοιπά και λοιπά. Μετά ας πούμε βγαίνατε έξω, πίνατε καφέ;

Πηγαίναμε για τον καφέ, εννοείται. Πηγαίναμε στον καφέ. Ερχόντουσαν μετά κι οι φλώροι από το 1ο. Μας λέγαν ότι: «Εμείς δεν κάναμε καταλήψεις», μας εξηγούσαν το πόσο, ότι θα χάσουμε τη χρονιά μας κι ότι αυτοί κάνουνε μαθήματα, γιατί έχουν προχωρήσει κι όλα τα σχετικά, πίναμε τον καφέ μας και κάποιοι επιστρέφαμε ξανά στο σχολείο ας πούμε σαν παρέες ή επιστρέφαμε στο σπίτι, για να δούμε και τι γίνεται και στην τηλεόραση, με τα υπόλοιπα σχολεία. Για να ξέρουμε αν θα γίνει και αύριο κατάληψη, γιατί ζούσαμε λίγο με το μέρα με τη μέρα. Ξέρεις ότι αν λυνόταν μία κατάληψη, θα λυνόντουσαν όλες, οπότε κάθε μέρα βλέπαμε. Έχουν αυτοί κατάληψη; Έχουν αυτοί κατάληψη; Έχουν αυτοί κατάληψη; Για να ξέρουμε κάθε μέρα το τι γίνεται.

Οπότε ναι, ακολουθήσατε το γενικό ρεύμα που υπήρχε παντού νομίζω. Δεν ήταν μόνο Αθήνα- Θεσσαλονίκη που κρατούσαν καλά, νομίζω σ' όλη τη χώρα.

Όλη, όλη η χώρα ήτανε. Όλη η χώρα ήτανε.

Ακόμα και σε χωριά νομίζω, όπου είχαν λύκειο και τα λοιπά.

Μα, αυτό σου είπα πριν, ότι έβγαινε όλη η χώρα στους δρόμους. Δεν νομίζω να υπήρξε ξανά αυτό το πράγμα χωρίς δικαίωση.

Ναι, ενώ ήταν τόσο δυναμικό. Μου κάνει φοβερή εντύπωση, αυτό είναι αλήθεια.

Νομίζω ότι ένας καθηγητής ίσως να σου έλυνε την απορία. Δηλαδή, θα είχε πολύ ενδιαφέρον να μας εξηγήσουνε γιατί, αν παραδεχτούν ποτέ ότι ξέρεις, μας απείλησαν με μισθό ή με περικοπές ή οτιδήποτε. Δεν ξέρω. Γιατί και γι' αυτούς δεν άλλαξε τίποτα. Νομίζω πάλι καταργήθηκαν οι επετηρίδες από τότε και συνεχίζουνε. Δηλαδή και γι' αυτούς δεν άλλαξε κάτι. Παρ' όλο που ήταν κι αυτοί, δηλαδή ήταν ένα κίνημα το οποίο συνέχισε, ήταν πολύ αυθόρμητο, δηλαδή ήταν από παιδιά, δεν ήταν υποκινούμενο και ξαφνικά δεν είχε κανένα αποτέλεσμα για κανέναν μας. Δεν καταφέραμε τίποτα.

Τώρα που το σκέφτεσαι έτσι με την απόσταση αρκετών ετών, αισθάνεσαι έτσι απογοητευμένη;

Πολύ. Πάρα πολύ. Θα το ξανάκανα. Αν με ρωτάς, θα το ξανάκανα. Το θεωρώ όμως τρομερά άδικο τι να παλεύεις για κάποια πράγματα και να μην γίνεται κάτι. Τρομερά, τρομερά άδικο. Θα το ξανάκανα. Θα 'μπαινα σ' αυτή τη διαδικασία. Δεν μετανιώνω ας πούμε που ήμουνα μπροστά στις πορείες, ήμουνα μπροστά στα κάγκελα. Δε μετανιώνω που ήμουνα δηλαδή, αν λέγανε πορεία, ναι, κι εγώ θα 'ρθω, τι θέλετε; Πανό; Θα σας το κρατάω. Είναι στενάχωρο όμως ότι δεν καταφέραμε τίποτα. Νομίζω ότι η απογοήτευσή μου είναι πιο πολλή τώρα απ' ό,τι τότε. Γιατί τότε σαν παιδί μπορεί να το 'χα δει και πιο διαφορετικά, πιο ελαφρά. Έλα, μωρέ, εντάξει. Τι περίμενες να γίνει; Παιδιά είμαστε. Μπορεί να το 'χα δει έτσι. Αλλά τώρα σαν μεγάλη ας πούμε είναι πολύ απογοητευτικό.

Ωστόσο, θα 'χεις να λες ότι ναι, σ' αυτό το κίνημα ήμουν κι εγώ.

Ήμουνα, ήμουνα, ήμουνα. Δεν ξέρω αν θα το μάθουν τα παιδιά αυτό το κίνημα.

Είναι πολύ γνωστό πάντως.

Ναι, δεν ξέρω αν θα το μάθουνε, απ' την άποψη ότι σαν τι; [01:00:00]Ένα κίνημα το οποίο τι;

Δεν ξέρω αν το ξέρεις, πριν πεθάνει φυσικά, ο Αρσένης είχε γράψει ένα βιβλίο, στο οποίο είχε ένα ολόκληρο κεφάλαιο με τον τίτλο «Γιατί δεν έκατσα καλά» κι αναφερόταν σ' αυτήν ακριβώς την περίοδο.

Αλήθεια;

Λέω εντάξει, αυτό μάλλον δείχνει ότι έχει και λίγο χιούμορ.

«Κάτσε καλά, Γεράσιμε! Κάτσε καλά, Γεράσιμε!». Γιατί δεν έκατσε καλά; Το θεώρησε πάρα πολύ-; Δηλαδή νομίζω ότι απλά ξύπνησε ένα πρωί και είπε: «Εγώ θα κάνω αυτό!». Δηλαδή κάπως έτσι! Δεν ξέρω, έφαγε μία στο κεφάλι από κάτι και είπε: «Για να δούμε πόσο έξυπνοι είναι οι, τα Ελληνόπουλα; Πόσο έξυπνα είναι τα Ελληνόπουλα; Πάμε! Δώσ' τους μαθήματα Πανελλήνιες! Δώσ' τους εκεί να 'χουν, να παιδεύονται!». Δεν ξέρω πώς του ήρθε όλο αυτό. Δεν ξέρω πού το είδε. Ε, δεν...

Ναι, η αλήθεια νομίζω ότι είναι μοναδικό φαινόμενο αυτό το όλο θέμα των Πανελληνίων είναι μοναδικό φαινόμενο. Δεν ξέρω αν έχεις εσύ να μου προσθέσεις κάτι που δεν σε ρώτησα ή κάτι που θυμήθηκες κατά τη διάρκεια της συζήτησης, κάτι που θα 'θελες να προσθέσεις;

Όχι. Νομίζω τα 'πα όλα.

Ωραία. Σ' ευχαριστώ πολύ.

Κι εγώ ευχαριστώ.