Καλη[00:00:00]σπέρα σας! Πείτε μας το όνομά σας.

Τζίκα Μαγδαληνή.

Είναι Παρασκευή 18 Δεκεμβρίου του 2020. Βρίσκομαι με την κυρία Τζίκα Μαγδαληνή στο Κεφαλοχώρι Ημαθίας. Εγώ είμαι η Κατερίνα Τζίκα, ερευνήτρια στο Istorima και ξεκινάμε. Πείτε μας που και πότε γεννηθήκατε;

Γεννήθηκα 1/3/1994 στη Βέροια.

Για ποιο θέμα θα μας μιλήσετε;

Θα σας μιλήσω για τον τρόπο προφύλαξης από τη βασκανία, δηλαδή το ξεμάτιασμα.

Από πού το μάθατε το ξεμάτιασμα;

Λοιπόν, το ξεμάτιασμα μου το έμαθε η προγιαγιά μου, η οποία ήταν από τις καλύτερες γυναίκες που ήξερε να ξεματιάζει, αλλά και να γητεύει εκείνη την εποχή.

Πείτε μας, Μαγδαληνή, τι είναι η βασκανία;

Η βασκανία σχετίζεται με την κακολογία, με την κακοτυχία, καθώς και με τον φθόνο. Η βασκανία μπορεί να προκαλέσει, μάλλον μπορεί να εμφανιστεί με ένα βλέμμα, και σου φέρνει ασθένεια, πόνο, κακοτυχία, αλλά και με τον θάνατο σε κάποιον άνθρωπο, ζώο, φυτό, αλλά και από κάποιο αντικείμενο.

Πώς καταλαβαίνετε ότι κάποιος άνθρωπος είναι ματιασμένος;

Όταν κάποιος άνθρωπος είναι ματιασμένος, εμφανίζει πολλά και διάφορα συμπτώματα. Μπορεί για παράδειγμα, να ξεκινήσει με μία απλή αδιαθεσία, και να συνεχιστεί με έντονο πονοκέφαλο, με τάση υπνηλίας, πολύ χασμουρητό, σε συνδυασμό με δάκρυσμα ματιών. Επίσης, μπορεί να έχει τάση για εμετό, μπορεί ακόμα να εμφανίσει κρυάδες, κοκκινίλες στο πρόσωπο, να φτάσει να έχει μέχρι και ίλιγγο και σπασμούς. Το πιο συχνό όμως είναι ο ανυπόφορος πονοκέφαλος.

Πείτε μας γιατί θέλατε να μάθετε να ξεματιάζετε;

Όταν ήμουν μικρή, θυμάμαι την προγιαγιά μου, που πήγαινε σε διάφορα σπίτια για να ξε[00:03:00]ματιάσει. Τότε ένιωθα χαρά που έβλεπα τους ανθρώπους να νιώθουν ανακούφιση, όταν η γιαγιά μου τους ξεμάτιαζε, και έτσι ήθελα και εγώ να μάθω αυτή την τεχνική.

Πότε ξεκινήσατε να ξεματιάζετε;

Έμαθα σε μικρή ηλικία να ξεματιάζω, στην ηλικία των 15 ετών. Ήταν που τότε ζήτησα από τη γιαγιά μου, από την προγιαγιά μου, να με μάθει και αυτή την τεχνική. Και από τότε μέχρι σήμερα, αν κάποιος χρειαστεί να τον ξεματιάσω, το κάνω με μεγάλη μου χαρά, καθώς θυμάμαι έτσι και την προγιαγιά μου.

Τι είναι το ξεμάτιασμα;

Λοιπόν, το ξεμάτιασμα είναι ένας από τους τρόπους προφύλαξης της βασκανίας. Αυτή η τεχνική έχει τις ρίζες της από τα αρχαία ακόμη χρόνια και υπάρχει ένα μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων που ακόμα και σήμερα πιστεύει στο ξεμάτιασμα.

Κυρία Μαγδαληνή, μπορείτε να μας περιγράψετε τη διαδικασία που ακολουθείτε για να πραγματοποιηθεί το ξεμάτιασμα;

Φυσικά. Θα σας πω την τεχνική που χρησιμοποιώ εγώ. Παίρνω ένα μικρό ποτήρι, συνήθως χρησιμοποιώ ένα φλιτζανάκι, βάζω μέσα νερό και ρίχνω με το δάχτυλό μου λάδι στην επιφάνεια του νερού λέγοντας τρεις φορές «Ιησούς Χριστός Νικά και όλα τα κακά σκορπά, σκόρπισε και εκείνου -δηλαδή λέω το όνομα αυτού που ξεματιάζω- το κακό μάτι» ανάλογα με αυτό οι κηλίδες του λαδιού που έριξα, είναι μεγάλες ή μικρές, τότε το άτομο καταλαβαίνουμε αν είναι ματιασμένο ή όχι. Έπειτα, με το νερό αυτό σταυρώνω το μέτωπο του ανθρώπου και δίνω να πιει τρεις γουλιές από το λαδάκι με το νερό που έχω ήδη ξεματιάσει το άτομο.

Πείτε μας αν μπορείτε εσείς να ξεματιάσετε κάποιον από απόσταση;

Φυσικά και γίνεται και το έχω κάνει πολλές φορές. Απλά όταν γίν[00:06:00]εται από απόσταση το ξεμάτιασμα, δεν είναι εφικτό να ακολουθήσω το τελευταίο βήμα, δηλαδή το σταύρωμα στο μέτωπο με το λαδάκι και να πιει ο παθών τρεις γουλιές από το νερό με το ποτήρι. Όμως η διαδικασία είναι ακριβώς η ίδια, δεν αλλάζει κάτι. Όπως και το αποτέλεσμα παραμένει ίδιο, δηλαδή θα δείξει άμα είναι ματιασμένος ή όχι.

Σε πόση ώρα περίπου μπορούμε να πούμε ότι φεύγει το μάτι;

Αυτό τώρα είναι αναλόγως πόσο παλιό είναι το μάτι. Δηλαδή αν αυτός που ξεματιάζει είναι μεγάλος σε ηλικία, καθώς επίσης και τι μάτι είχε… παίζει βασικό ρόλο το χρώμα του ματιού, δηλαδή αν είναι γαλάζιο, πράσινο… τότε αυτό μένει παραπάνω.

Πώς νιώθουν και τι σας λένε αυτοί οι άνθρωποι που έρχονται για να τους ξεματιάσετε;

Συνήθως οι παθόντες μετά το ξεμάτιασμα νιώθουν τεράστια ανακούφιση. Σταματάνε πλέον να πονούν κι έχουν την ανάγκη να με ευχαριστήσουν αμέσως. Όμως δεν κάνει αυτό! Μετά το πέρας όλης της διαδικασίας δεν πρέπει να μου πουν «Ευχαριστώ», διότι το ξεμάτιασμα δεν πιάνει και το μάτι δεν θα φύγει από πάνω τους, με αποτέλεσμα ο ανυπόφορος πονοκέφαλος και η αδιαθεσία θα παραμείνουν στον παθόντα.

Συνεχίζετε να ξεματιάζετε ακόμα και στις μέρες μας;

Βεβαίως! Όπως σας είπα, και πριν από τα 15 μέχρι και σήμερα, γνωρίζω αυτήν την τεχνική του ξεματιάσματος και όποτε χρειαστεί την κάνω. Και φυσικά, αν κάποιος μου πει να τον ξεματιάσω, το κάνω με μεγάλη μου χαρά και το κάνω χωρίς δεύτερη σκέψη, γιατί έτσι θυμάμαι και την προγιαγιά μο[00:09:00]υ.

Υπάρχουν άνθρωποι ακόμα που έρχονται σε εσάς να τους ξεματιάσετε;

Ναι, φυσικά και υπάρχουν και είναι πολλοί αυτοί που θέλουν να τους ξεματιάσω. Είναι μεγάλο το ποσοστό των ανθρώπων που πιστεύουν και θέλουν να το διώξουν από πάνω τους με τη βοήθεια τη δική μου και το κάνω με μεγάλη μου ευχαρίστηση αυτό.

Άνθρωποι από ποιες ηλικίες έρχονται σε εσάς για να τους ξεματιάσετε;

Οι ηλικίες που έρχονται είναι πολλών... διάφορες ηλικίες. Από τις πιο νεαρές μέχρι και τις πιο μεγάλες. Συνήθως όμως επιλέγουν το ξεμάτιασμα οι γυναίκες, συνήθως οι γυναίκες. Όμως υπάρχει και ένα ποσοστό ανδρών που έρχεται να τους ξεματιάσω.

Μπορεί κάποιος να προστατευτεί από το μάτι και αν ναι, με ποιον τρόπο γίνεται αυτό;

Ναι, ναι, μπορεί κάποιος να προστατευτεί από το μάτι με πολλούς και διάφορους τρόπους, θα έλεγα. Όπως για παράδειγμα, να φορέσεις ανάποδα το εσώρουχό σου ή ακόμα και τις κάλτσες σου, πολλοί χρησιμοποιούν και ένα ματόχαντρο κάτω από τα ρούχα τους. Επίσης, μπορείς να φτύσεις τρεις φορές μέσα από την μπλούζα σου. Ακόμα, πολύ συχνά οι νύφες τη μέρα του γάμου τους βάζουν μέσα από το νυφικό μία κόκκινη κορδέλα. Αυτό σημαίνει να πάει καλά ο γάμος τους και για να μην ματιάσει κάποιος από τους καλεσμένους του γάμου τους.

Γνωρίζετε κάποια ιστορία από το παρελθόν που σας έχει πει η γιαγιά σας ή η προγιαγιά σας ή που έχετε βιώσει εσείς και σας έχει κάνει ιδιαίτερη εντύπωση;

Ναι, θυμάμαι μία ιστορία που μου είχε πει η προγιαγιά μου. Θα σας την διηγηθώ. Μία γυναίκα είχε γεννήσει και πήγε με το μωρό της για ε[00:12:00]πίσκεψη στη γειτόνισσα. Η γειτόνισσα μάτιασε το μωρό και επιστρέφοντας η μητέρα στο σπίτι με το μωρό, το μωρό άρχισε να κλαίει με πολλούς λυγμούς χωρίς όμως η μητέρα να ξέρει από πού προερχόταν αυτοί οι λυγμοί. Στη συνέχεια, το μωρό άρχισε να κάνει εμετό και να ανεβάζει πυρετό. Ύστερα, αφού εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν τα κατάλληλα μέσα έτσι ώστε η μητέρα να πάει άμεσα το παιδί της στον γιατρό, σκέφτηκε λοιπόν να έρθει στην προγιαγιά μου, για να ξεματιάσει το παιδί της. Ήταν η μόνη της επιλογή. Έτσι λοιπόν, η προγιαγιά μου ξεμάτιασε το παιδί, είπε τα λόγια του ξεματιάσματος και το παιδί μετά από λίγη ώρα σταμάτησε να κλαίει και έπεσε και ο πυρετός. Αυτή ήταν μία ιστορία, η οποία μου την διηγήθηκε η προγιαγιά μου.

Πείτε μας λοιπόν κ.Μαγδαληνή, την άποψη της εκκλησίας που έχει πάνω για… τη θέση της στο ξεμάτιασμα.

Ναι. Γνωρίζω πως η εκκλησία αποδέχεται την ύπαρξη της βασκανίας. Βέβαια, θεωρεί όλους τους λαϊκούς τρόπους ξεματιάσματος μη έγκυρους, γιατί τα συνεχή ματιάσματα και ξεματιάσματα χαροποιούν τον διάβολο.

Αν νιώσετε ότι εσείς έχετε ματιαστεί, μπορείτε από μόνη σας να κάνετε αυτήν τη διαδικασία του ξεματιάσματος που μας περιγράψατε πριν;

Όχι, αυτό δεν γίνεται. Όταν καταλάβω ότι κάποιος με έχει ματιάσει και νιώθω έτσι μεγάλη αδιαθεσία, το πρώτο πράγμα που θα κάνω είναι να πάρω τηλέφωνο ή να πάω αυτοπροσώπως, αν αυτό είναι βέβαια εφικτό, στη μητέρα μου, η οποία και αυτή γνωρίζει το ξεμάτιασμα πάρα πολύ καλά μ[00:15:00]ε τον ίδιο τρόπο ακριβώς που σας περιέγραψα και πιο πριν.

Θέλω να μας πείτε τώρα, πώς νιώθετε εσείς όταν ξεματιάζετε κάποιον που έρχεται σε εσάς.

Όταν ξεματιάζω νιώθω μία ανακούφιση, σαν να φεύγει το μάτι από εμένα. Έπειτα νιώθω μεγάλη χαρά όταν βλέπω τον άνθρωπο να ανακουφίζεται και να μην πονάει πια.

Θεωρείται σημαντικό να διατηρηθεί αυτή η διαδικασία αυτή του ξεματιάσματος;

Ναι το θεωρώ πολύ σημαντικό.

Ποιος είναι ο λόγος που το θεωρείτε σημαντικό αυτό;

Αρχικά, θεωρώ σημαντική τη διατήρηση της παράδοσης. Διότι γεννήθηκα και μεγάλωσα σε ένα από τα 40 χωριά που εντάσσονται στα χωριά του Ρουμλουκιού. Η οικογένειά μου, ειδικά από την πλευρά της μητέρας μου, διότι ήταν μία οικογένεια από γνήσιους Ρουμλουκιώτες, μας έμαθε να διατηρούμε και να αγαπάμε την παράδοση. Οπότε και εγώ, στον βαθμό που επιτρέπεται και γνωρίζω βέβαια, προσπαθώ με κάθε τρόπο να διατηρώ αυτή την παράδοση έτσι ώστε να μην σβήσει η φλόγα της.

Θα μεταδώσετε ή θα θέλατε να μεταδώσετε τη διαδικασία του ξεματιάσματος και στις υπόλοιπες γενιές;

Φυσικά είμαι ανοιχτή σε αυτό. Θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικό να διατηρούμε παλιές συνήθειες του τόπου μας, γιατί με αυτόν τον τρόπο δεν ξεχνάμε τους προγόνους μας και είναι μερικές φορές σαν να ζούμε σ' εκείνη την εποχή.

Και εσείς είστε πολύ νέα στην ηλικία, αλλά βλέπετε ανθρώπους, στη δικιά σας ηλικία ή και μικρότερους στην ηλικία, να δείχνουν ενδιαφέρον για αυτήν τη διαδικασία του ξεματιάσματος;

Ανα[00:18:00]λόγως, αναλόγως με τα ερεθίσματα που έχουν πάρει από τις οικογένειές τους. Αν αγαπούν την παράδοση και θέλουν να παραμείνει ζωντανή, τότε θα βρουν τρόπο να μάθουν πράγματα για αυτήν, και να την διαφυλάξουν και να τη μεταδώσουν στις επόμενες γενιές. Βέβαια, το ξεμάτιασμα είναι από τους πιο δημοφιλείς τρόπους της βασκανίας και λόγω του νεαρού της ηλικίας μου έρχονται πολλοί νέοι να τους ξεματιάσω. Πολλοί είναι αυτοί που μαγεύονται από αυτή την διαδικασία και μου ζητούν συνεχώς να τους μάθω αυτήν την τεχνική που χρησιμοποιώ, που χρησιμοποιώ εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Τώρα, πιστεύω πως είναι στο δικό τους χέρι αν θα τη συνεχίσουν ή όχι.

Κυρία Μαγδαληνή, έχετε να μας πείτε κάτι άλλο;

Όχι δεν έχω κάτι άλλο να σας πω πάνω σε αυτό το θέμα, δηλαδή ό,τι αφορά τα ξεμάτιασμα. Ελπίζω να σας κάλυψα με τις απαντήσεις που σας έδωσα. Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω πάρα πολύ, διότι μέσα από αυτό που κάνετε βοηθάτε να διατηρηθεί η παράδοση, καθώς και οι νέοι με αυτόν τον τρόπο να μάθουν πράγματα του παρελθόντος μέσα από τις προσωπικές αφηγήσεις άλλων ανθρώπων.

Εμείς σας ευχαριστούμε πολύ.