Θα μου πείτε το όνομά σας;

Ονομάζομαι Ανδρέας Μπλάνος.

Είναι 04 Ιουλίου 2022, είμαι με τον κύριο Ανδρέα Μπλάνο στον Άγιο Ελευθέριο, ονομάζομαι Χριστίνα Γκιώνη και είμαι ερευνήτρια στο Istorima... και ξεκινάμε.

Στη διάθεσή σας. Ιδιαίτερη χαρά μου που μπορώ να προσφέρω στο έργο του Ιστορήματος.

Εμείς ευχαριστούμε πολύ. Αρχικά θέλετε να μου πείτε λίγα πράγματα για εσάς;

Μάλιστα, να ξεκινήσω. Η διαδρομή μου δεν είναι, ίσως, κάτι το ιδιαίτερο. Είμαστε απλοί πολίτες αυτής της όμορφης χώρας. Ξεκίνησα τη διαδρομή μου με όνειρα, όπως όλα τα παιδιά. Ήθελα να γίνω στρατιωτικός και τα κατάφερα τότε. Ήτανε πραγματικά μια πολύ όμορφη διαδρομή.  Ήξερα ότι είναι δύσκολη η δουλειά μας και πάνω απ’ όλα κατάλαβα και στην πορεία ότι δεν είναι απλά μια δουλειά, γι’ αυτό και ο στρατιωτικός έχει τον τιμητικό τίτλο του αξιωματικού, δηλαδή υπηρετεί αξίες. Γι’ αυτό και εμείς, θυμάμαι, δεν παίρναμε μισθό, αλλά απολαβές. Λοιπόν, μέσα από αυτές τις αρχές γαλουχηθήκαμε και στη Σχολή Ευελπίδων, ένα ίδρυμα το οποίο από την αρχή σε βάζει σε ένα… σε μια ευγενή άμιλλα με τον εαυτό σου για να γίνεις καλύτερος. Το ρητό το οποίο συνδέει το σήμα της Σχολής Ευελπίδων έχει την αξία του, γι’ αυτό και το αναφέρω. Λέει, λοιπόν: «Άρχεσθαι μαθών, άρχειν επιστήσει», δηλαδή για να μάθεις να διοικείς, πρέπει πρώτα από όλα και πάνω από όλα να μάθεις να… να διοικείσαι. Δηλαδή, πώς μπορεί ένας ηγέτης… –«ηγήτορας» μάλλον, στρατιωτικά, να χρησιμοποιήσω την ορολογία– ένας στρατιωτικός ηγήτωρ, μικρός ή μεγάλος, θα πει ότι πρώτα να γίνει ένας τέλειος στρατιώτης. Έτσι λοιπόν, μέσα από αυτές τις αρχές γαλουχηθήκαμε. Μπορέσαμε και σκληραγωγηθήκαμε ψυχικά και σωματικά για να ανταπεξέλθουμε και αυτό ήταν κάτι τρομερά… τρομακτικά ωφέλιμο στην πορεία –το αντιληφθήκαμε στην πορεία– γιατί ανδρωθήκαμε, κατά κάποιο τρόπο, ίσως νωρίτερα από τον μέσο συνομήλικό μας –έτσι;– και είχε πολλαπλά οφέλη. Βεβαίως, τίποτα δεν κερδίζει κανείς χωρίς κόπο και καμιά φορά δοκιμάζεις και τα όριά σου. Αυτός είναι και ο σκοπός της εκπαίδευσης της δικιάς μας, για να είσαι έτοιμος να ανταποκριθείς και να ηγηθείς ένα τμήμα… όπου έχεις την ευθύνη ανθρώπων, έτσι;  Άρα όταν έχουμε την ευθύνη των ανθρώπων, θα πρέπει να είμαστε αρκετά… να έχουμε υψηλό βαθμό αντοχής και να μπορούμε να διαχειριζόμαστε τις κρίσεις σε καταστάσεις όπου σίγουρα… Και αν μιλάμε για το επάγγελμα του στρατιωτικού, είναι για να μπορέσει να οδηγήσει τους άνδρες του στη μάχη, έτσι; Άρα θα πρέπει να έχει πνεύμα «νικητή» και να είναι ανθεκτικός, να έχει ψυχικές και σωματικές δυνάμεις. Αν αυτό δεν τα έχει ο ηγήτορας, δεν μπορεί να εμπνεύσει και τον μαχητή. Βεβαίως μιλάμε για μαχητές και για πολέμους, που δεν είναι ωραία πράγματα. Πιστέψτε με ότι ο στρατιωτικός είναι ένας άνθρωπος που κατά βάση αγαπά πάρα πολύ την ειρήνη, έτσι; Επειδή γνωρίζει πόσο δύσκολο πράγμα και πόσο κακό πράγμα είναι ο πόλεμος, τον οποίον απεύχεται, εκτιμά πάρα πολύ την ειρήνη. Εξάλλου και η αρχή η οποία δεσπόζει σε ένα ευνομούμενο κράτος, όσον αφορά την εθνική του άμυνα, λέει λοιπόν ότι: «Αν θέλεις να έχεις ειρήνη, πρέπει να προετοιμάζεσαι για πόλεμο». Συνεπώς, να το ξεκαθαρίσουμε ότι εμείς σαν στρατιωτικοί δεν γαλουχηθήκαμε ποτέ και δεν είχαμε, ούτε έχουμε, έτσι, δολοφονικές τάσεις ούτε είμαστε πολεμοχαρείς. Ένα άλλο στοιχείο το οποίο δεν το γνωρίζουμε ευρέως, είναι ότι σε ερώτημα που τίθεται κοινώς –από φίλους, κατά καιρούς, θυμάμαι, μας το λέγανε– «Γιατί να υπάρχει ο στρατός, τέλος πάντων, εφόσον, είπαμε, εξασφαλίζεται η ειρήνη;». Υπάρχει και ένα στοιχείο, λοιπόν, το οποίο δεν το γνωρίζει ο κόσμος: ότι προϋπόθεση της ευημερίας είναι… είναι το αίσθημα της ασφάλειας. Αυτό το αίσθημα της ασφάλειας το εγγυώνται, κατά κάποιο τρόπο, οι ένοπλες δυνάμεις, έτσι; Δηλαδή, σε μια χώρα η οποία είναι ανεπτυγμένη και έχει υψηλό δείκτη ευμάρειας και όλους τους σχετικούς δείκτες σε ανάπτυξη μιας χώρας –οικονομικοί δείκτες, κοινωνικοί κ.λπ.– βλέπουμε ότι προϋπόθεση και βασικό στοιχείο που έφτασαν σε αυτό το επίπεδο, έχει να κάνει με την εγγύηση της ασφάλειάς της, έτσι; Μια χώρα που δεν έχει, λοιπόν, ασφάλεια, μοιραία δεν μπορεί να αναπτυχθεί. Ούτε θα επενδύσει κάποιος άλλος πάνω της αν δεν είναι κάτι σίγουρο –με καθαρά οικονομικούς όρους. Πολύ δε περισσότερο, όταν μιλάμε για τη χώρα μας, την Ελλάδα, όπου κουβαλάει μια τεράστια κληρονομιά. Και πιστέψτε με, ότι σαν αξιωματικοί… και μέσα από τη Σχολή Ευελπίδων αλλά και στην πορεία, αυτό είναι πολύ υψηλό το αίσθημα, που έχουμε, του πατριωτισμού. Ανοίγω τώρα ένα κεφάλαιο, έτσι; Ανοίγω παρένθεση στην έννοια του πατριωτισμού. Ο πατριωτισμός… «Πατριωτισμός» είναι μια άλλη ακόμη έννοια που ίσως σήμερα, την εποχή αυτή που θα τη θεωρούσα, σε γενικές γραμμές, μια εποχή σύγχυσης, έχει πάρα πολύ τσαλακωθεί η έννοια του πατριωτισμού. Όμως, αν πάμε στην ιστορία μας και πάμε και στην αρχαία γραμματεία, θα δούμε ότι ιδιαίτερα ο Ελληνισμός, που ήτανε ο φωτοδότης του πολιτισμού παγκόσμια, έχει κατατάξει τον πατριωτισμό ως μια από τις μεγαλύτερες αρετές, έτσι; Είναι αρετή. Δυστυχώς, λοιπόν, σήμερα, στην εποχή αυτή που αποκαθηλώνονται αξίες –και θα τα πούμε και στη συνέχεια–, έχουν αμαυρώσει την έννοια του πατριωτισμού και τον συνδέουν με διάφορα ιδεολογήματα και άλλα πράγματα. Πατριωτισμός, λοιπόν, είναι… κατ’ αρχάς είναι μια αρετή. Επομένως έχοντας υψηλό αίσθημα για την πατρίδα μας και γνωρίζοντας την ιστορία μας, αυτό μας οπλίζει περισσότερο με το αίσθημα της ευθύνης, κάτι το οποίο πραγματικά και εγώ είχα την τύχη, τη μεγάλη, υπηρετώντας μέσα από τις ένοπλες δυνάμεις και από τα σχολεία, αλλά και ζώντας τη ζωή του στρατιωτικού όπου είχαμε την ευθύνη να έχουμε ανθρώπους που μας εμπιστεύτηκε η πατρίδα και οι γονείς των παιδιών, έτσι; Αυτό έπρεπε να το μεταλαμπαδεύσουμε, να το εμπεδώσουμε για να ξέρουν τα παιδιά αυτά ότι τα χρόνια ή οι μήνες που υπηρετούν την πατρίδα, δεν είναι χαμένος καιρός –έτσι;– αλλά είναι ένα χρέος που έχουμε στους προγόνους μας αλλά και στα παιδιά μας, μεθαύριο. Να διασφαλίσουμε, ακριβώς, την ανεξαρτησία και την ειρήνη στην πατρίδα μας. Αυτά σε γενικές γραμμές, στο πρώτο ερώτημα.

Τι σας ώθησε στο να ακολουθήσετε αυτόν τον κλάδο;

Κανείς δεν ξέρει όταν είναι νεαρός, δεν γνωρίζει ακριβώς τι θέλει. Γι’ αυτό πολύ σοφά και… στην εξέλιξη των χρόνων που και εγώ έζησα, είδα ότι έχει αναπτυχθεί και ένα είδος, θα λέγαμε, μέσα από το σχολείο, που λέγεται «επαγγελματικού προσανατολισμού» –είναι καλό αυτό να γίνεται– όμως σε κάθε περίπτωση δεν μπορεί απόλυτα κάποιος να γνωρίζει τι είναι αυτό που θέλει να ακολουθήσει και γνωρίζει γενικά πράγματα. Αν του ταιριάζει ή όχι, δεν είναι τόσο απόλυτο –έτσι; – γιατί παίζει ρόλο και τα στοιχεία του χαρακτήρα. Αλλά απαντώντας στην ερώτηση, εμένα αυτό που με ώθησε έχει να κάνει με το πώς γαλουχήθηκα εγώ. Δηλαδή θυμάμαι ότι… Αυτό έχει να κάνει και με την οικογένειά μου, έχει να κάνει και με την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής, το σχολείο μου πρωτίστως, αλλά και το κλίμα της εποχής που έζησα, όπου κακά τα ψέματα ήτανε πολύ πιο διαφορετικό από ό,τι είναι τώρα. Και το λέω αυτό με κάποια πικρία, διότι σε αυτή την ισοπέδωση έχουμε ξεχάσει ακριβώς την ιστορία μας, τις επετείους που μέσα από το σχολείο μάς μάθανε για τους ήρωες, μέσα από την ιστορία μάς μάθανε για τους αγίους άρα για την παράδοσή μας, για τη μακρόχρονη ιστορία μας. Μας μάθανε ποιοι είναι οι παππούδες μας, η αρχαία Ελλάδα, αλλά χωρίς να διαγράψουμε τη χιλιόχρονη ιστορία του Βυζαντίου, που κάποιοι μετά ίσως δεν υπολογίζουν. Επομένως ο δάσκαλος, ο γονιός και το κλίμα της εποχής μάς συνέπαιρνε όσον αφορά την αγάπη για την πατρίδα και τις αξίες της. Και σου βγαίνει μετά ότι αυτό θέλεις να το υπηρετήσεις –έτσι;– όχι στεγνά. Οπότε το να υπηρετήσεις στις ένοπλες δυνάμεις ήτανε κάτι το οποίο μας ενέπνεε τότε ιδιαίτερα, έτσι; Και πράγματι, ίσως και ενστικτωδώς τράβηξα αυτό το δρόμο, ενώ θα μπορούσα να κάνω… να πάω και σε[00:10:00] άλλες σχολές, έτσι; Βεβαίως, αυτό δεν σημαίνει ότι έπρεπε να το κάνουμε όλοι, έτσι; Όπως είπαμε, ο καθένας παίρνει και κάποιες αποφάσεις που ίσως μετά δικαιώνεται ή όχι. Εντάξει, εγώ ειλικρινά αν είχα να ξαναδιαλέξω, αν γυρίζαμε το χρόνο πίσω, πάλι αξιωματικός θα γινόμουνα. Ναι.

Θέλετε να μου μιλήσετε λίγο για την εμπειρία σας ως Εύελπις;

Ναι. Όπως είπαμε και η Σχολή Ευελπίδων αλλά μετά και η καριέρα του αξιωματικού, είναι ένας δρόμος που σίγουρα δεν είναι με λουλούδια στρωμένος. Έχει αντικειμενικές δυσκολίες και ιδιαίτερα όταν κάνεις οικογένεια. Η σχολή Ευελπίδων, αν ξεκινήσουμε από εκεί, δεν έχεις άλλες υποχρεώσεις οικογενειακές μεν και εκεί είναι ένα ανώτατο Ίδρυμα, το οποίο συνδυάζει και την στρατιωτική εκπαίδευση και την ακαδημαϊκή. Μάλιστα, ιστορικά θα λέγαμε ότι είναι και το πρώτο πανεπιστημιακό Ίδρυμα της Ελλάδος, το οποίο ίδρυσε ο Ιωάννης Καποδίστριας. Ο μεγάλος αυτός Έλληνας κυβερνήτης, μοναδικός, που, έτσι, έφυγε δολοφονημένος και νομίζω ότι έχασε πάρα πολύ η Ελλάδα. Έτσι λοιπόν, η Σχολή Ευελπίδων μας έκανε και πανεπιστημιακά αρκετά επαρκείς σε επίπεδο γνώσεων. Μάλιστα –εγκυκλοπαιδικά– διδάσκονται και θεωρητικά και φιλολογικά αλλά και πρακτικά μαθήματα, πανεπιστημιακά, από την Φυσική Μηχανική μέχρι την Φιλοσοφία και άλλα εξειδικευμένα μαθήματα, μετά, που έχουν να κάνουνε με την ηγεσία. Και παράλληλα, όπως είπαμε, έχουμε και πάρα πολύ σκληρή στρατιωτική εκπαίδευση. Ένας συνδυασμός, δηλαδή, ακαδημαϊκής και στρατιωτικής εκπαίδευσης. Κάτι το… κάτι μοναδικό, δεν υπάρχει... Μόνο σε στρατιωτικά σχολεία υπάρχει αυτό το επίπεδο. Και είναι γεγονός ότι έχει μια μεγάλη ιστορική διαδρομή η Σχολή Ευελπίδων. Αντίστοιχα υπάρχουν μετά και η της Αεροπορίας η Σχολή Ικάρων και στο Ναυτικό η Σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Κάθε σχολή έχει τη δική της ιστορία αλλά ο παρονομαστής είναι κοινός όσον αφορά τον τρόπο που εκπαιδευόμαστε. Και είναι πολύ υψηλό το επίπεδο, αυτό το βλέπουμε και σε μετρήσιμη σύγκριση που γίνεται με άλλα, αντίστοιχα, ακαδημαϊκά σχολεία στο εξωτερικό και πανεπιστήμια, ναι. Μετά, ακολούθησε μια καριέρα συνολικά τριάντα πέντε χρόνια, αν αναφερόμαστε στην προσωπική μου διαδρομή, η οποία ήτανε πάρα πολύ ιδιαίτερη. Όπως είπαμε, αντικειμενικά μετά κάνεις οικογένεια και υπάρχουν δυσκολίες. Θα πρέπει να εκπαιδεύσεις εμμέσως πλην σαφώς και την οικογένειά σου σε ένα ιδιαίτερο τρόπο ζωής. Κυρίως έχουν το χαρακτηριστικό της αλλαγής, συχνά, του τόπου διαμονής. Προσωπικά χρειάστηκε να αλλάξω πάνω από δώδεκα πόλεις και πάνω από τέσσερις-πέντε χώρες. Γιατί και στο εξωτερικό –αυτό δεν είναι κανόνας– χρειάστηκε να συμμετάσχω είτε σε μετεκπαιδεύσεις είτε σε θέσεις οργανισμών που η Ελλάδα είναι μέλος. Και με την ευκαιρία να πω ότι πέραν της εμπειρίας που απέκτησα προσωπικά, είμαι και περήφανος γιατί ζώντας σε τέτοιες προκλήσεις, κυρίως στο εξωτερικό, συμμετέχοντας και εκπροσωπώντας την Ελλάδα, ένιωσα ιδιαίτερη χαρά και υπερηφάνεια που μπόρεσα να… να εκπροσωπώ τη χώρα μου –και αυτό είναι πάλι ένα ιδιαίτερο αίσθημα ευθύνης, βεβαίως. Και δεν θα κρύψω ότι ζώντας τέτοιες εμπειρίες εκτός Ελλάδος, αγάπησα περισσότερο την πατρίδα μου, παρότι φαίνεται οξύμωρο αυτό, διότι βλέπεις την αξία της Ελλάδος στο εξωτερικό, το εκτιμάς περισσότερο. Δυστυχώς, όταν έχουμε κάτι, δεν το εκτιμούμε. Όταν το έχουμε δεδομένο, έτσι; Οπότε εκεί εκτιμάς περισσότερο την πατρίδα σου, την ιστορία. Σ' το επιβεβαιώνουν άνθρωποι ξένοι οι οποίοι γνωρίζουν την ιστορία και στο λένε. Καλοπροαίρετοι άνθρωποι, ξένοι. Και γενικότερα αισθάνεσαι ότι είσαι ένας μικρός πρέσβης, δηλαδή την πατρίδα σου μπορείς να την εκπροσωπήσεις ακόμη και σε ένα ασήμαντο πόστο ή λιγότερο σημαντικό. Πως; Με τη δική σου παρουσία και το έργο σου, τότε διαφημίζεις και τη χώρα σου και γίνεσαι ένας πρέσβης, μικρός πρέσβης. Και αυτό το νιώσαμε. Και η οικογένειά μου το ένιωσε πόσο σημαντικό ήταν. Και τα παιδιά μου και η γυναίκα μου. Τους ταλαιπώρησα πάρα πολύ με τις μεταθέσεις, λοιπόν, εντός κι εκτός Ελλάδος, όμως κι αυτά αναγκάστηκαν και προσαρμόστηκαν και γίνανε πιο δυνατά. Είχαν πάντοτε παράπονα με τους φίλους τους που… μόλις κάνανε μια φιλία, μετά αυτό χανόταν, τουλάχιστον σαν παρουσία. Θυμάμαι κάποιοι φίλοι μας, όταν γενικότερα πηγαίναμε στις πατρίδες μας να δούμε λίγο τους γονείς μας… Το οποίο δεν ήταν τόσο εύκολο. Θα ‘πρεπε, δηλαδή… Μέσο όρο, μία φορά ή δύο φορές το χρόνο έβλεπα τους γονείς μου. Το ίδιο και η σύζυγος. Όταν πηγαίναμε, λοιπόν, στις ιδιαίτερες πατρίδες μας και μας βλέπανε οι παλιοί μας φίλοι –συνήθως σε κάποιους χώρους συνάντησης, υπαίθριους χώρους ή, έτσι, χώρους αναψυχής– πάντοτε με ρωτάγανε: «Πού είσαι τώρα;» γιατί κάθε φορά τούς έλεγα ότι είμαι κάπου αλλού. Και μέσα από αυτό, μου λέγανε: «Πόσο… Πραγματικά είναι δύσκολο αυτό που κάνεις! Δεν θα μπορούσαμε να το κάνουμε». Η απάντησή μου, πολλές φορές με χιούμορ, ήτανε: «ΟΚ, είναι πράγματι δύσκολο αλλά όπως για σας είναι παράξενο το ότι κάθε φορά θα σας πω και ότι είμαι κάπου αλλού, έτσι και για μένα είναι παράξενο, και τουλάχιστον δεν με εμπνέει, το να σας βρίσκω κάθε χρόνο στο ίδιο σημείο». Δηλαδή είναι κι αυτό. Έχει να κάνει με την εκπαίδευση του ανθρώπου. Ο άνθρωπος μπορεί να μπορεί να κάνει πολλά πράγματα, να προσαρμόζεται εύκολα, αλλά έχει να κάνει με την εκπαίδευση. Δεν σημαίνει ότι εμείς που κάναμε αυτήν την διαδρομή, ότι είμαστε σούπερ μαν, έτσι; Όλα έχουν να κάνουν με την εκπαίδευση του ανθρώπου και την καλή μας διάθεση να γνωρίσουμε πράγματα, να μετρήσουμε τις δυνάμεις μας και να δούμε και τα όρια μας. Εάν δεν δοκιμάσεις τα όριά σου, τότε γίνεσαι ένας άνθρωπος έτσι… αυτό που λέμε «σιγουρατζής». Μπαίνεις σε μια εσωστρέφεια. Νομίζεις ότι αυτό σε προφυλάσσει, αλλά έτσι χάνεις την δυνατότητα να ανακαλύψεις τον εαυτό σου. Αυτό είναι κι ένα μήνυμα. Τώρα, δεν ξέρω αν έχουμε κάποια άλλη ερώτηση, αλλά θα ήθελα να μιλήσω λίγο για τις εμπειρίες, τα μηνύματα που θα μπορούσα να στείλω μέσα από τις εμπειρίες της δουλειάς μας. Εκτός από αυτά που έχω πει μέχρι τώρα, θα ήθελα να… να τονίσω και ένα ιδιαίτερο σημείο το οποίο με προβλημάτισε πάρα πολύ όταν συνήθως ήμουνα… υπηρετούσα στο εξωτερικό. Όπως είπαμε, υπήρχαν πολλοί φιλέλληνες, οι οποίοι γνώριζαν και σεβόντουσαν την ιστορία μας, αλλά είχαν το μόνιμο, καλοπροαίρετο, ερώτημα: «Πώς συμβαίνει εσείς οι Έλληνες, ένας τόσο αρχαίος και ένας τόσο πετυχημένος και ευφυέστατος λαός, που έχει επιβιώσει επί χιλιετίες και έχει δημιουργήσει πολιτισμούς και όλα αυτά τα γνωστά… Πώς συμβαίνει εσείς, ενώ και ως άτομα διακρίνεστε στο εξωτερικό, δηλαδή συνεχίζετε να είστε αυτό το…. έχετε την καλή μαγιά, έχετε αυτά τα στοιχεία και ξεχωρίζετε ως προσωπικότητες, γιατί η Ελλάδα, ως χώρα, έχει μείνει στάσιμη;» –το λέω επιεικώς τώρα αυτό. Λοιπόν. Αυτό, τουλάχιστον, με προβλημάτισε πάρα πολύ και προσπάθησα συνάμα με τις υποχρεώσεις μου εκεί να διερευνήσω αυτό το θέμα, να το ψάξω. Τι φταίει και έχουμε αυτή την κακή εικόνα ως λαός προς τα έξω, ως κράτος οργανωμένο. Η απάντηση, για να μη μακρηγορώ, είναι ότι λόγω της πολύ υψηλής νοημοσύνης, της ευφυΐας που κουβαλάμε, έχουμε κληρονομήσει και μια κατάρα. Δηλαδή αυτό, αν δεν μπορούμε να το διαχειριστούμε και να το ελέγξουμε σωστά, τότε μετατρέπεται σε έναν… θα λέγαμε, άκρατο «εγώ». Αναπτύσσουμε πάρα πολύ το «εγώ» μας, το οποίο λειτουργεί εις βάρος του «εμείς». Και αυτό το πληρώνουμε και το έχουμε πληρώσει. Διαχρονικά, έτσι; Ενώ βλέπουμε ο δυτικός κόσμος, ο σύγχρονος δυτικός κόσμος, ο οποίος έχει κληρονομήσει τον δικό μας πολιτισμό, σαν βάση, έχουν όμως παράλληλα αυτοί καλλιεργήσει την οργάνωση για την παιδεία τους σε ένα τρόπο όπου καλλιεργούν ιδιαίτερα την συλλογικότητα, έτσι; Αυτό το μαθαίνουν από το σχολείο, από μικρά παιδιά. Και αυτό είναι ένα φρένο, ένα εμπόδιο στο να καλλιεργήσεις το «εγώ» σου. Δεν σημαίνει ότι έχουν λύσει τα προβλήματά τους, κυρίως στα υπαρξιακά τους σε ατομικό επίπεδο, αλλά σε συλλογικό επίπεδο αυτό είναι πολύ κρίσιμο. Να το καταλάβουμε και εμείς! Είναι κρίμα, δηλαδή, αυτός ο τόσο ευφυής λαός, που είμαστε, να τα «κάνουμε θάλασσα» –όπως λένε οι παλιοί– ως οργανωμένο κράτος. Και αυτό έχει τρομερές επιπτώσεις[00:20:00] και μας αδικεί. Λοιπόν, το ένα κομμάτι είναι η παιδεία –έτσι;– και το δεύτερο είναι η οργάνωση. Και μάλιστα έχουν θεσμοθετήσει σε όλα τα επίπεδα –στους χώρους δουλειάς τους στους χώρους φοίτησής τους, στους χώρους επιστήμης και έρευνας– έχουνε καθιερώσει και θεσμοθετήσει διαδικασίες ελέγχου του κάθε βήματος που κάνουνε. Έρχονται, δηλαδή, μετά από την εκτέλεση ενός προγράμματος, που λέμε πρότζεκτ, είτε ενός κύκλου ετήσιου σε ένα χώρο εργασίας, έχουν θεσμοθετήσει διαδικασίες –μπορεί κι εμείς να έχουμε, θεωρητικά, κάτι τέτοιο αλλά δεν εφαρμόζεται στην ουσία. Τώρα, αυτοί τι κάνουν; Μέσα από αυτές τις διαδικασίες κάθονται όλοι μαζί, το λέω τώρα παραστατικά, και αναζητούν το λάθος, καταγράφουν το λάθος. Κάνουνε μια άσκηση, για παράδειγμα, να μιλήσω για το στρατό, το έβλεπα και στους οργανισμούς που δούλευα. Λοιπόν. Σχεδιάζεις μια άσκηση, έτσι; Την εκτελείς. Την εκτελείς. Όταν την εκτελείς, σημειώνεις όπου βλέπεις κάτι που δεν πήγε καλά στην πράξη και μετά, όταν τελειώνει η διαδικασία του κύκλου αυτού, έρχονται και το διορθώνουν αυτό, λοιπόν, το στραβό και το βάζουνε… δίνουν μια λύση, έτσι; Κάτι δεν πήγε καλά, το διορθώνουν. Επομένως, έχουν θεσμοθετήσει και κρατάνε ένα υγιές σώμα-οργανισμό, διότι δεν έχουν ακυρώσει τη διαδικασία αξιολόγησης και διόρθωσης. Ενώ, αν δούμε εμείς ως κοινωνία και ως κουλτούρα, ως νοοτροπία, υπερέχει το «εγώ», πολλές φορές τραγικά, με αποτέλεσμα όταν γίνεται μια συλλογική δράση προσωποποιούμε το πρόβλημα και δεν σκεπτόμαστε, δηλαδή, να βρούμε μια λύση όλοι μαζί σε ένα πρόβλημα, το οποίο εντοπίζεται. Οι Ευρωπαίοι λένε: «Lessons identified, lessons learned». Αυτή είναι η διαδικασία. Εμείς λοιπόν, κατά κανόνα, αν κάνουμε μια κοινή προσπάθεια σε χώρο εργασιακό ή επιστημονικό ή οτιδήποτε, όταν έρθουμε στο σημείο της αξιολόγησης να βρούμε που κάναμε λάθος, θα υπερτερήσει η νοοτροπία της λογικής ότι «εγώ δεν κάνω λάθος, δεν έκανα λάθος». Αυτό είναι.  Μακρηγόρησα αλλά είναι ένα σημαντικό μήνυμα, μέσα από τη δουλειά μου, στο μεγάλο ερώτημα το οποίο, έτσι, ιδιαίτερα με ενοχλούσε μέσα μου: γιατί εμείς οι τόσο ευφυείς, άξιοι, με χιλιόχρονη ιστορία Έλληνες, τα κάνουμε, σχετικά, θάλασσα ως μια οργανωμένη κοινωνία. Αυτά μέσα από την πορεία της δουλειάς μας και τις εμπειρίες που αποκτήσαμε. Σε γενικές γραμμές, ξεκίνησα σε μια εποχή, όπως είπαμε, που οι αξίες ήτανε… πέρασαν μέσα στο… στο πετσί μας, μέσα στο αίμα μας, μέσα απ’ το σπίτι μας, όπως είπαμε, από το σχολειό μας και από τον περίγυρο, και αυτές θέλαμε να υπηρετήσουμε. Και η δικιά μου η πορεία δικαιώθηκε, κατά κάποιον τρόπο, μέσα από την… την καριέρα του Έλληνα αξιωματικού. Παρά τις όποιες δυσκολίες, θα το ξανάκανα. Βεβαίως, το γιο μου όταν τον ρώτησα αν θέλει να γίνει στρατιωτικός, μου είπε ότι: «Έγινα γιος στρατιωτικού, δεν χρειάζεται να γίνω και στρατιωτικός». Δεν τον πίεσα καθόλου. Έχει μια άλλη, τώρα, διαδρομή. Να είναι καλά τα παιδιά αυτά γιατί ζουν σε εποχές που είναι πιο δύσκολες. Σε εποχές που φαίνονται ότι έχουν πολλά περισσότερα υλικά αγαθά, έχουν περισσότερες ευκολίες, αλλά βλέπουμε ότι ο σημερινός εχθρός –και μιλάω ως στρατιωτικός– είναι ένας εχθρός χωρίς σφαίρες. Ζούμε δηλαδή… πολέμους. Με ρωτάνε μερικές φορές, ξέρω γω: «Η Ελλάδα με τους γείτονές της και ιδιαίτερα των εξ Ανατολής, τι θα γίνει; Κινδυνεύουμε;». «Μα…» η απάντηση μου είναι: «Μα είμαστε σε πόλεμο πάντα, απλώς ο πόλεμος, τώρα ιδιαίτερα, είναι υβριδικός» –υπάρχει και αυτός ο όρος, έτσι; Δηλαδή ναι, είναι ένας συνεχής πόλεμος! Και η ίδια η ζωή είναι ένας πόλεμος! Αλλά και η Ελλάδα και η πατρίδα μας κινδυνεύει. Κινδυνεύει γιατί ο πόλεμος δεν έχει την έννοια αυτή την κλασική, τη συμβατική, ότι θα αρχίσουμε να βαράν τα κανόνια, έτσι; Αυτός είναι ο συμβατικός πόλεμος, ο οποίος δεν έχει καταργηθεί. Αν δούμε, όμως, σήμερα, για παράδειγμα, στον περίγυρό μας, αυτή τη στιγμή… Αν αναφερθώ και στην περίοδο που έχουμε βιώσει ως κοινωνίες παγκόσμια πλέον, έτσι; Νέες μορφές πανδημίας που ζούμε…που ζήσαμε, ανασφάλεια, μεγάλες ροές προσφύγων στην… στο δυτικό κόσμο, μεγάλες ανακατατάξεις, όχι μόνο πληθυσμιακές αλλά και γεωπολιτικές, έτσι; Οι μεγάλοι και οι ισχυροί ξαναμοιράζουν την τράπουλα γεωπολιτικά. Έχουμε ένα πολύ επικίνδυνο μέτωπο αυτή τη στιγμή στην περιοχή της Ουκρανίας, έτσι; Αυτή τη στιγμή στην περιοχή της Ουκρανίας γίνεται ένα μεγάλο κακό. Σκοτώνεται κόσμος! Άνθρωποι ξεριζώνονται! Και δεν ξέρουμε τις συνέπειες αυτές σε τι έκταση και σε τι, χρονικά, διάσταση θα έχει, όμως τις γευόμαστε και εμείς. Άρα αυτός ο πόλεμος π.χ. τώρα, για να καταλάβουμε, είναι και ενεργειακός και γεωπολιτικός και ψυχολογικός έχει… και οικονομικός. Έχει πάρα πολλά στοιχεία –εκτός από το συμβατικό πόλεμο που υπάρχει. Είναι ιδιαίτερα… αυτές οι εποχές, είναι πολύ πολυσύνθετες. Όμως ο μεγαλύτερος κίνδυνος – αν μονολογώ, σταματήστε με.

Όχι.

Όμως ο μεγαλύτερος κίνδυνος, τελικά, είναι όταν δεν ξέρεις ποιος είναι ο εχθρός σου. Εμείς εκπαιδευτήκαμε, και λέω πάλι, στο στρατό, γιατί έχουμε μάθει να πολεμάμε και να σχεδιάζουμε, έχοντας όμως ως βασικό κριτήριο το στοιχείο της απειλής. Δηλαδή για να σχεδιάσω εγώ μια επιχείρηση ή να προστατεύσω την ασφάλεια, θα πρέπει πρώτα να ξέρω ποια είναι η απειλή μου. Δεν μπορώ να σχεδιάσω αν δεν ξέρω ποια είναι η απειλή μου. Αν λοιπόν τώρα αυτό το επεκτείνουμε και φύγουμε από το καθαρά στρατιωτικό και δούμε τους κινδύνους που ελλοχεύουν γύρω μας, ως χώρα και ως κοινωνία γενικότερα, ζούμε καταστάσεις πολέμων σε εισαγωγικά –εντός και εκτός εισαγωγικών– οι οποίοι δεν έχουν κατ’ ανάγκη σφαίρες και δεν ξέρεις και ποιος είναι εχθρός σου. Αυτό είναι το πολυσύνθετο. Και είναι και πολύ δύσκολο. Δηλαδή ο ίδιος ο στρατιωτικός, δυσκολεύομαι να δω πώς θα μπορούσα να διαχειριστώ και να σχεδιάσω μια νέα τέτοια κατάσταση, όπου ζούμε υβριδικές μορφές πολέμου. Πόλεμος με την έννοια των απειλών που ξεφεύγουν από τις κλασικές μορφές απειλής, που έχει να κάνει με οπλικά συστήματα, έτσι; Άρα έχουμε πάρα πολλές απειλές. Είπαμε, από υγειονομικές απειλές, ενεργειακές, οικονομικές, ψυχολογικές. Έχουμε μια πανδημία που ακόμη δεν έχει τελειώσει και ήδη βγαίνουν πολλές μελέτες και λένε ότι οι επιπτώσεις οι ψυχολογικές στο παγκόσμιο πληθυσμό είναι πολύ χειρότερες από τις… αυτές καθεαυτές τις επιπτώσεις της πανδημίας. Που δεν ήτανε…, εκατομμύρια κόσμος έφυγε. Φανταστείτε, λοιπόν, πόσο πολυσύνθετες είναι οι εποχές. Ζούμε, λοιπόν, μια εποχή σύγχυσης διότι μέσα από τις ανακατατάξεις αυτές, βλέπουμε ότι αλλάζει ο κόσμος. Πολλοί μιλάνε ότι μπαίνουμε στην εποχή του μετανθρώπου. Δηλαδή αυτό το μοντέλο με το οποίο μεγαλώσαμε, όπως είπαμε, που ήτανε βασισμένο σε κάποια σημεία, είχε να κάνει με κάποια αξιακά σημεία αναφοράς. Τώρα όλα αυτά ανατρέπονται και αυτό γίνεται ακόμη πιο επικίνδυνο διότι πλέον το μήνυμα που σου περνάνε –και είναι πολύ επικίνδυνο πράγματι– είναι σαν να σου ξεριζώνουν όλο το ανθρώπινο αξιακό σύστημα και… σου λένε τώρα ότι δεν υπάρχει καλό ή κακό, στραβό-ίσιο, σωστό ή λάθος, φυσικό ή αφύσικο, έτσι; Σου λέει τώρα ότι τα πάντα είναι υποκειμενικά, δηλαδή ακυρώνουμε οτιδήποτε είναι αξιακό και σου λέω ότι καλό είναι όπως το βλέπεις εσύ. Αν εσύ βλέπεις κάτι καλό, είναι καλό. Αυτό είναι άκρως επικίνδυνο, που παν να περάσουνε. Βεβαίως είναι κεκαλυμμένο μέσα από κινήματα τύπου «δικαιωματισμού» –όλα αυτά. Μια ελευθεριάζουσα δημοκρατία. Πιστεύω ότι είναι επίπλαστη, «για το καλό μας γίνονται όλα αυτά». Όμως κάποιοι φιλόσοφοι της εποχής έχουν δικαιωθεί, που είπαν ότι αυτή η… οι παγκόσμιες ανακατατάξεις και οι αλλαγές σε ένα κόσμο ισοπεδωμένο, χωρίς αξίες και ίσως και χωρίς να έχει σημασία από που κρατά η σκούφια του καθενός, αυτός που λένε «ο κιμάς», θα είναι στο τέλος το ίδιο το μπούμερανγκ μιας κοινωνίας όπου ο άνθρωπος, για το καλό του υποτίθεται, για την ασφάλειά του –πράγματα που τ’ ακούμε– για την ασφάλειά μας, για την υγεία μας, στην ουσία παραδίδουμε μόνοι μας στα χέρια των δημίων την ελευθερία μας, έτσι; Δεν θα έρθει αυτή η κατάσταση να σε φοβίσει ανοιχτά. Έρχεται και σου λέει: «Για το καλό σου, για την ασφάλειά σου. Για την ασφάλειά σου, εφαρμόζουμε…». Γιατί είμαι και μηχανικός επικοινωνιών και έχω και άποψη ως μηχανικός επικοινωνιών. Μέσα από την υπηρεσία και τις μετεκπαιδεύσεις, γνωρίζω και τις εξελίξεις τεχνολογικά. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι υπάρχουν διάφορα πρότζεκτ αυτή τη στιγμή και πάρα πολλά ερευνητικά προγράμματα. Ένα συγκεκριμένο λέγεται «Smart Cities», «Έξυπνες πόλεις». [00:30:00]Αυτό ακούγεται όμορφο και ωραίο. Και για την ασφάλειά μας και για το καλό μας, θα υπάρχει ο απόλυτος έλεγχος του ανθρώπου. Σκέφτηκε όμως κανείς ποια είναι τα όρια της ελευθερίας και τι ,πώς παραβιάζονται; Δηλαδή για την ασφάλειά μου… μήπως τελικά δημιουργείται μια ψηφιακή φυλακή; Αυτά τα λένε φιλόσοφοι, δεν τα λέω εγώ. Άνθρωποι, σύγχρονοι άνθρωποι, στοχαστές, άνθρωποι οι οποίοι μιλούσαν και πριν για την παγκοσμιοποίηση, ότι έχει κάποια καλά στοιχεία αλλά έχει και μια ισοπέδωση, αλλοίωση των αξιών, των λαών, των εθνών, της ταυτότητάς τους. Συνεπώς, είναι πολύ κρίσιμο σήμερα να υπηρετήσουμε ακριβώς… Δηλαδή ως μορφή αντίστασης, ως στρατιωτικός μιλάω, ότι πρέπει να αντισταθούμε σε αυτή την ισοπέδωση.

Να λοιπόν που εδώ, υπηρετώντας τις αξίες μιας εποχής άλλης που δυστυχώς φεύγει τώρα και μπαίνοντας στις προκλήσεις της εποχής μας που η ισοπέδωση έρχεται με πολλούς κινδύνους, όταν τελείωσα τον κύκλο μου, τον επαγγελματικό, βρέθηκα να υπηρετώ, ως στρατιώτης πλέον, σε ένα άλλο μετερίζι και για το οποίο είμαι πολύ περήφανος. Τώρα είμαι και πρόεδρος σε ένα πολιτιστικό σωματείο που λέγεται «Ενωμένη Ρωμηοσύνη», το οποίο είναι ο συνεχιστής για μένα, πήρε τη σκυτάλη… το να συνεχίσω να υπηρετώ αυτές τις αξίες. Τι είναι η «Ενωμένη Ρωμηοσύνη»; Θα μου δώσετε την ευκαιρία να πω λίγα λόγια. Η «Ενωμένη Ρωμηοσύνη» είναι ένα πολιτιστικό σωματείο με έδρα τη Θεσσαλονίκη, ιδρύθηκε το 2008. Έχει γραφεία και στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις και στο εξωτερικό. Είναι κέντρο, όπως λέει, ακριβώς, μελέτης…ενότητος, μελέτης και προβολής των αξιών και της παράδοσης. Δηλαδή είναι στην ουσία ένα ανάχωμα στην εποχή της ισοπέδωσης. Μπορούμε εμείς να σώσουμε τον κόσμο; Όχι, αλλά ο καθένας παίρνει την ευθύνη του. Και επειδή δεν μπορούμε μόνοι μας να κάνουμε κάτι… Δηλαδή, όσοι ως –αν και είναι ένα κάλεσμα αυτό– όσοι ως Έλληνες μοιραζόμαστε τις ίδιες αξίες που μεγαλώσαμε και γαλουχηθήκαμε, και μοιραζόμαστε και τις ίδιες αγωνίες για το μέλλον, υπάρχουν μετερίζια που μπορούμε να αγωνιστούμε φιλότιμα και ευγενώς. Δεν θα πάρουμε τα όπλα, έτσι; Η αντίσταση έχει να κάνει με το να μπορέσουμε να κρατήσουμε την ταυτότητά μας, τις αξίες μας, να ‘χουμε δηλαδή… Μέσα από τη σωστή ενημέρωση και τη γνώση της ιστορίας μας, να υπηρετήσουμε ακριβώς αυτές τις αξίες για τις οποίες η χιλιόχρονη ιστορία μας… αυτό μας διδάσκει. Αυτές τις αξίες υπηρέτησε ο ελληνικός πολιτισμός και αυτές πρέπει να υπηρετήσουμε. Έτσι λοιπόν, βρέθηκα σε ένα άλλο μετερίζι –και τώρα κάνω αλλαγή στη ροή της κουβέντας– αλλά ο παρονομαστής είναι ίδιος: ότι μόνοι μας δεν μπορούμε –αυτό που λέγαμε για τη συλλογικότητα– άρα υπάρχουν χώροι όπου μπορούμε να συνεχίσουμε να αγωνιστούμε… να αγωνιζόμαστε, υπηρετώντας πάλι τις ίδιες αξίες και να μην αισθανόμαστε ότι είμαστε μόνοι μας. Γιατί αυτή η εποχή είναι και λίγο φοβική είπαμε, και το ψυχολογικό πρόβλημα, όπως είπαμε και πριν, είναι πολύ μεγάλο γιατί δεν ξέρουμε τις απειλές. Υπάρχει μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα φόβου. Υπάρχει μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα με ένα γενικότερο φόβο και ο κόσμος δεν έχει στηρίγματα. Κι εδώ ερχόμαστε και λέμε: «Όταν τα νερά είναι θολά, τι κάνουμε; Γυρίζουμε προς τα πίσω και πάμε στις πηγές από εκεί που… που αναβλύζουν τα νερά, τα καθαρά. Αυτή είναι η παράδοσή μας και αυτό είναι και η έννοια της Ρωμηοσύνης. Γιατί πολλοί θα με ρωτήσουν τι σημαίνει «Ενωμένη Ρωμηοσύνη»; Έχει δύο στοιχεία με πολύ μεγάλο ειδικό βάρος, δύο λέξεις σημαντικές. Το «Ενωμένη» που δείχνει, ακριβώς, το στοιχείο της ενότητας, κάτι το οποίο είναι πολύ σημαντικό για τον Ελληνισμό, γιατί δεν μιλήσαμε για τη διχόνοια –να μιλήσουμε για τη διχόνοια μετά. Το στοιχείο, λοιπόν, της ενότητας, που πρέπει να μας εμπνέει και το «Ρωμηοσύνη» το οποίο στην ουσία τι είναι; Είναι οι ρίζες μας, είναι η όλη η βαριά κληρονομιά μας, είναι οι αξίες μας. Όλα αυτά τα οποία κουβαλάμε και δεν είναι μουσειακού τύπου γιατί είναι ζωντανή παράδοση. Είναι η ελληνορθόδοξη παράδοσή μας. Όπως είπαμε, χωρίς να ακυρώνουμε την πορεία του Ελληνισμού, γιατί οι πρόγονοί μας επί χίλια χρόνια λεγόντουσαν «Ρωμιοί» και δεν είχανε ακυρώσει την έννοια του «Έλληνα», αλλά «Ρωμιός» σήμαινε «Ορθόδοξος Έλληνας», έτσι; Αυτή ήταν η ταυτότητά του. Με αγάπη προς τους παππούδες μας, δηλαδή την αρχαία Ελλάδα και την αρχαία ιστορία και τη γραμματεία. Απλώς εμείς θεωρούμε ότι αυτή η πολύτιμη κληρονομιά της ελληνορθόδοξης παράδοσής μας, έρχεται μέσα από τη συνάντηση της αρχαίας ελληνικής σκέψης –η ελληνική σκέψη μεγαλούργησε γιατί πάντα αναζητούσε την αλήθεια– και συναντήθηκε με την αλήθεια, έτσι; Αυτή η συνάντηση του αρχαίου ελληνικού πνεύματος και της αρχαίας ελληνικής σκέψης, όταν παντρεύτηκε με την αλήθεια, με το Χριστό που είναι ο ενσαρκωμένος λόγος, αυτό δημιούργησε, ακριβώς, τη Ρωμηοσύνη που είναι η τεράστια κληρονομιά που πρέπει να την καταλάβουμε, να συνειδητοποιήσουμε πόσο βαριά είναι, γιατί ξένοι άνθρωποι το εκτιμούν αυτό το πράγμα και εμείς προσπαθούμε να τα απεμπολήσουμε όλα. Και είναι πολύ κρίσιμο αυτό: να κρατήσουμε αυτή την ταυτότητά μας. Διαφορετικά, εάν δεν γνωρίζουμε από πού ερχόμαστε και που πηγαίνουμε, σίγουρα το μέλλον θα είναι δυσοίωνο. Οι εποχές είναι πονηρές και κρίσιμες, όπως είπαμε. Μπαίνουμε σε μια εποχή διαφορετική, την εποχή του μετανθρώπου, και πρέπει να το αντιληφθούμε. Θεωρώ, λοιπόν, ότι προσωπικά, σαν Ανδρέας Μπλάνος, συμβάλλω και εγώ χωρίς να λέω ότι είμαι ο σωτήρας –δεν είμαι τίποτα–, συμβάλλω συλλογικά στον αγώνα που κάνουμε για αφύπνιση, ενημέρωση και μια μορφή πνευματικής αντίστασης. Δηλαδή τώρα που λέγαμε για τις ιώσεις και για τις επιδημίες, πρέπει να έχουμε πνευματικά αντισώματα, έτσι; Ο κόσμος τρέχει σαν παλαβός στα φαρμακεία να πάρει διάφορες βιταμίνες. Για τα πνευματικά αντισώματα όμως, ποιος θα του μιλήσει; Η «Ενωμένη Ρωμηοσύνη» λοιπόν, κάνει αυτό τον αγώνα για τον οποίο είμαστε περήφανοι και… δεν περισσεύει κανείς. Πώς μπορεί κανείς να ασχοληθεί με την «Ενωμένη Ρωμηοσύνη»; Με ένα άρθρο γιατί εκδίδουμε βιβλία, κάνουμε εκδηλώσεις, κάνουμε ψηφιακές παραγωγές, κάνουμε τηλεόραση –προσωπικά έχω αναλάβει μια σειρά από τηλεοπτικές παραγωγές– και έχουμε… και κάνουμε παρεμβάσεις, έχουμε… συμμετέχουμε και σε όλα τα σύγχρονα… με όλα τα σύγχρονα μέσα προβολής. Όπως είπαμε, «Κέντρο μελέτης και προβολής των αξιών» άρα οφείλουμε να χρησιμοποιήσουμε τα μέσα τα σύγχρονα. Δεν είμαστε κατά της επιστήμης, προς Θεού, ούτε της τεχνολογίας. Όλα αυτά τα χρησιμοποιούμε για καλό. Και τώρα που είπα «καλό», θα λέγαμε ότι το μότο… το μότο του σωματείου μας είναι «Νίκα το κακό με το καλό». Δηλαδή δεν θα πάμε να αντιπαρατεθούμε στο κακό με πετροπόλεμο, αλλά στο σκοτάδι ανάβουμε ένα κεράκι, έτσι; Αυτή είναι η απάντησή μας.

Κύριε Ανδρέα, ποιες είναι οι αξίες της «Ενωμένης Ρωμηοσύνης»;

Μάλιστα. Πολύ ωραία ερώτηση, γιατί μιλάμε συνέχεια για αξίες. Λοιπόν. Μιλήσαμε μέσα στη διαδρομή, αλλά πρέπει να τις βάλουμε σε μια σειρά, έτσι; Είναι η ελληνορθόδοξη παράδοση. Είναι η ιστορία μας, η χιλιόχρονη ιστορία μας. Είναι η οικογένεια, η οποία είναι το κύτταρο της κοινωνίας. Δηλαδή εάν νοσεί η κοινωνία… η οικογένεια αν νοσεί, νοσεί και η κοινωνία. Αν θέλουμε ένα καλό δάσκαλο, πρέπει να κάνουμε καλές οικογένειες. Αν θέλουμε ένα καλό παπά… Γιατί κάποιοι, ως άλλοθι, πολεμούν την εκκλησία π.χ. Το ακούμε κι αυτό: τι σου λέει ο τάδε παπάς... Μα όλοι οι παπάδες, άνθρωποι είναι, έτσι; Κάνε, λοιπόν, εσύ καλά παιδιά, να κάνουμε και καλούς παπάδες, να κάνουμε και καλούς δασκάλους, να κάνουμε και καλούς ανθρώπους στην κοινωνία. Η οικογένεια λοιπόν, έτσι; Η παιδεία, γενικότερα, σαν αξία. Κι αυτό είναι πολύ σημαντικό διότι βλέπουμε ότι έχει αλωθεί η παιδεία μας. Άλλα πράγματα μας δίδασκαν όταν ήμουνα εγώ στο σχολείο και άλλα διδάσκουν τώρα, έτσι; Μετά την παιδεία, τι άλλο είναι; Α, είναι και η γλώσσα. Λοιπόν. Αυτά με την παιδεία είναι πολύ κρίσιμα και αυτό πρέπει να το προσέξουμε πάρα πολύ, να μην αλλοιωθεί. Δηλαδή, το σχολείο είναι, είπαμε, μετά την οικογένεια το σημαντικότερο στοιχείο και η προϋπόθεση, άρα, είναι αξιακή. Εάν… εάν είναι καλός ο δάσκαλος και υπάρχει και μια οικογένεια στιβαρή που θα κρατήσει το νέο παιδί σε σωστές βάσεις, τότε δεν έχουμε να φοβηθούμε τίποτα. Και άλλη αξία που έχουμε κληρονομήσει, είναι η γλώσσα, έτσι; Η οποία, βεβαίως, είναι μια γλώσσα θεϊκή –η ελληνική γλώσσα– η οποία έχει τεράστιο βάρος και αξία και κληρονομιά παγκόσμια –όλη η Παγκόσμια Γραμματεία το αναγνωρίζει αυτό– και έχει μέλλον τρομερό. Ακόμη και η τεχνολογία χρησιμοποιεί την ελληνική γλώσσα γιατί είναι μια γλώσσα εννοιολογική που έχει πολύ μεγάλο ειδικό βάρος, μπορεί να εκφραστεί χωρίς όρια, δηλαδή απείρως.[00:40:00] Αυτά πρέπει να τα διαφυλάξουμε, αυτές είναι οι αξίες μας. Έτσι εν ολίγοις, δεν ξέρω αν ξέχασα κάτι. Αυτές υπηρετούμε, αυτές τις αξίες. Και επειδή, όπως είπαμε, ο κίνδυνος της εποχής προσπαθεί υποκειμενικά και, θα λέγαμε, κεκαλυμμένα να δημιουργήσει μια… έτσι, στα πλαίσια της ελευθερίας και του υποκειμενισμού, στην ουσία προσπαθεί να αλλοιώσει τις αντικειμενικές αξίες, έτσι; Όπως είπαμε, με τη λογική ότι δεν υπάρχει κάτι στάνταρ, καλό ή κακό, είναι όπως ο καθένας το αντιλαμβάνεται. Αυτό είναι εντελώς… αυτό είναι εντελώς τραγικό, δηλαδή, να γίνει. Να περάσουνε γιατί… Αυτά είναι τα μηνύματα που περνάνε σήμερα και στα παιδιά και δεν φταίνε σε τίποτα τα παιδιά. Επομένως, είναι πολύ σημαντικό ο γονιός και ο δάσκαλος. Από εκεί να ξεκινήσουμε. Αυτά.

Πώς μπορεί κάποιος να ασχοληθεί με την «Ενωμένη Ρωμηοσύνη»;

Ναι, με την «Ενωμένη Ρωμηοσύνη». Όπως είπαμε, είναι ένας χώρος εθελοντισμού, όπου κάποιος θα πρέπει να έχει χρόνο από… Αν όχι από το περίσσευμα του χρόνου του, τουλάχιστον από το υστέρημά του λίγο χρόνο να τον αφιερώνει ανάλογα τη διαθεσιμότητα που έχει αντικειμενικά.Αλλά αυτό που κυρίως προέχει είναι το… το περίσσευμα της ψυχής μας, δηλαδή να αντιληφθούμε ότι όλοι έχουμε ευθύνη. Στην Ελλάδα υπάρχει μια νοοτροπία που καλλιεργείται… αυτός ο «ωχαδερφισμός» ή τέλος πάντων ότι όλοι κατανοούμε το πρόβλημα αλλά θεωρούμε ότι θα μας σώσει κάποιος άλλος. Υπάρχει αυτή νοοτροπία. Όχι, όλοι έχουμε τεράστια ευθύνη, ατομική ευθύνη. Και όταν είναι να κάνουμε κάτι καλό, θα πρέπει να βρίσκουμε τον τρόπο γιατί όπως λένε και οι παλιοί: «Μόνο όταν δεν θέλουμε να κάνουμε κάτι, βρίσκουμε μια δικαιολογία. Όταν θέλουμε να κάνουμε, βρίσκουμε τον τρόπο». Έτσι λοιπόν δεν μένουμε απραγείς. Όπως λένε και οι πατέρες μας… λέει: «Ναι μεν με το Σταυρό στο χέρι, ως χριστιανοί ορθόδοξοι, αλλά όχι με σταυρωμένα τα χέρια», έτσι; Λοιπόν. Δεν μας απαλλάσσει των ευθυνών με το να κάνουμε μόνο το σταυρό μας. Πρέπει να μην μείνουμε με σταυρωμένα τα χέρια. Γιατί αυτό δεν το θέλει και ο Θεός, έτσι; Ο Θεός δεν θέλει άβουλους ανθρώπους, ή τεμπέληδες. Θέλει να κάνουμε αυτό που μας αναλογεί, έτσι; Και επειδή όπως είπαμε, μπορούμε να κάνουμε κάποια πράγματα και μόνοι μας, αλλά σίγουρα πολύ καλύτερα πράγματα κάνουμε όταν είμαστε συλλογικά, ως ομάδα. Και αυτό και ως Έλληνες οφείλουμε να το κάνουμε, όπως είπαμε, γιατί αυτό το έχουμε πληρώσει ακριβά. Αυτόν τον άκρατο ατομισμό, σε συνδυασμό… Λόγω του υψηλού εγωισμού που έχουμε και αυτό είναι η κακή ερμηνεία της ευφυίας… και αυτό το έχουμε πληρώσει πάρα πολύ ακριβά. Το θέμα του διχασμού, έτσι; Γιατί ο καθένας νομίζει ότι τα ξέρει όλα και ακολουθεί το δρόμο του. Και δεν παραδεχόμαστε και τον άλλον δίπλα μας και αυτό είναι τραγικό και το έχουμε πληρώσει ως έθνος. Επομένως είναι και εκπαιδευτικό να λειτουργούμε συλλογικά. Αυτό το επιμένω πάρα πολύ και το έχω καταλάβει, όπως είπαμε, ζώντας στο εξωτερικό. Όπως είπαμε, ένιωσα περήφανος που είμαι Έλληνας αλλά συνειδητοποίησα και τα στραβά μας και κατάλαβα ποια είναι αυτά τα οποία μας πάνε πίσω. Επομένως, αν θέλουμε το καλό μας, πρέπει να κάνουμε lesson identification και lessons learned. Πρέπει να βλέπουμε τα λάθη μας και να διορθωνόμαστε. Αυτό είναι το μήνυμα που πρέπει να πούμε στους νεότερους. Όχι να τους λέμε, στους νέους, ότι: «Έχεις αυτό το κουσούρι, αυτή την κακιά συνήθεια… και δεν πειράζει, δικαίωμά σου» . Όχι, γιατί και η πίστη μας, που δεν την ξέρουμε πραγματικά… Γιατί ο Θεός θέλει να είμαστε τελώνες, όχι φαρισαίοι, έτσι; Είναι πολύ σημαντικό να αντιληφθούμε –γιατί είμαστε Ρωμιοί– να αντιληφθούμε ότι έχει μεγάλη διαφορά: αγαπάμε τον ασθενή –με την ευρύτερη έννοια το λέμε– αλλά όχι την ασθένεια, έτσι; Αυτό είναι πολύ κρίσιμο. Δηλαδή, κάποιοι σήμερα προσπαθούν να ωραιοποιήσουν την ασθένεια. Τον καρκινοπαθή, δηλαδή, τον αγαπάμε, τον καρκίνο όχι όμως. Τι πνεύμα υπάρχει σήμερα, όμως, που προσπαθούν να περάσουν στον κόσμο; Ότι αν έχεις αυτό το κακό πράγμα, την κακή συνήθεια… δεν πειράζει, δικαίωμά σου. Όχι, αυτό είναι το λάθος. Αλλά αυτό πρέπει να το περάσουμε στους νέους. Είναι θέμα παιδείας, είναι θέμα νοοτροπίας. Έχουμε, λοιπόν, όλοι ευθύνη. Ως… όχι μόνο ως γονείς, όχι μόνο ως δάσκαλοι, αλλά και ως πολίτες. Γι’ αυτό και στην αρχαία Ελλάδα, ένας άνθρωπος που δεν ασχολείτο με τα κοινά χαρακτηριζόταν ως «ιδιώτης». Γι’ αυτό και η λέξη μετά, πήρε άλλη πιο, έτσι, ιδιαίτερη ερμηνεία στο εξωτερικό. Το ίδιο που σημαίνει «ο αφελής», «ο χαζούλης». Λοιπόν, αυτά δεν είναι τυχαία. Όλοι έχουμε την ευθύνη. Και μέσα από αυτό, πιστεύω και εγώ ότι κάνουμε, βάζουμε ένα λιθαράκι και μας δίνει και νόημα, έτσι; Δεν έχουμε να κάνουμε πολλά πράγματα. Μετά τον κύκλο των επαγγελματικών μας, γεμάτο εμπειρίες, είναι σημαντικό να προσφέρουμε τις γνώσεις και τις εμπειρίες μας και να μην τις κρατήσουμε για τον εαυτό μας, έτσι; Δεν έχει σημασία πόσο σημαντικός είσαι, γιατί αν κάποιος ακούσει αυτά που λέω, θα πει αυτό το γνωστό, που λένε σήμερα, «ουάου», έτσι; Η ουσία δεν έχει πόσο σημαντικός είσαι ή τι διαδρομή έκανες, αλλά έχει αξία και καρπίζει αυτό εάν το φυτέψεις κάπου και πιάσει τόπο, έτσι; Γι’ αυτό και εμείς λοιπόν, πρέπει αυτές τις εμπειρίες να τις μεταδώσουμε, να τις πούμε στο εγγονάκι μας, στο γείτονά μας, σε μια παρέα που συζητάμε, έτσι, και πίνουμε τον καφέ μας.

Να γυρίσουμε λίγο στην καριέρα σας ως στρατιωτικός; Από τι βαθμούς και πόστα, περάσατε;

Ναι, μάλιστα. Όπως είπαμε, εκπαιδευόμαστε από τη σχολή Ευελπίδων και μετά στην πράξη, όταν μπαίνουμε στο στράτευμα, εκπαιδευόμαστε κλιμακωτά. Δηλαδή γίνονται όλα… Πρώτα πρέπει να εκπαιδευτείς ως μικρός ηγήτορας. Δηλαδή διοικείς μια διμοιρία, μετά θα διοικήσεις ένα λόχο, μετά θα διοικήσεις ένα τάγμα και μετά θα διοικήσεις, ξέρω γω, ένα μεγάλο σχηματισμό. Όλα γίνονται σιγά-σιγά γιατί έχεις να κάνεις με ανθρώπους και η εμπειρία χτίζεται, έτσι; Μπορείς να έχεις τελειώσει τη σχολή Ευελπίδων, να έχεις αποκτήσει πάρα πολλές ακαδημαϊκές γνώσεις και στρατιωτικές, αλλά την εμπειρία δεν μπορούμε να την αποκτήσουμε με ένα βιβλίο απλώς, έτσι; Επομένως, σταδιακά περάσαμε και εμείς μέσα από αυτή τη διαδικασία και από θέσεις διοικητικές αλλά και από θέσεις επιτελικές. Υπάρχει, δηλαδή, στο στρατό, υπάρχει μια ποικιλία ως αξιωματικός καριέρας. Υπάρχει μια ποικιλία από θέσεις και τοποθετήσεις που μας ορίζει η υπηρεσία. Έχουμε και πολλές εκπαιδεύσεις. Συνεχώς εκπαιδευόμαστε. Δηλαδή ακόμη και για να πάω εγώ διοικητής σε ένα μικρό κλιμάκιο, θα εκπαιδευτώ πρώτα πάλι. Και μετά, όταν πάω στο επόμενο επίπεδο, πάλι θα εκπαιδευτώ πριν περάσω στην πράξη. Είναι μια συνεχής, λοιπόν, διαδικασία εκπαίδευσης και επ’ έργω εκπαίδευσης –συνήθως «επ’ έργω» την λέμε– και σε θέσεις διοικητικές και επιτελικές. Γιατί είναι δύο μορφές διοίκησης: η μία είναι καθαρά σε άμεση επαφή με τον στρατιώτη και η άλλη να είσαι σε ένα επίπεδο επιτελικό. Ή να τα κάνεις και τα δύο, δηλαδή να σχεδιάζεις και να υποστηρίζεις όλο αυτό τον οργανισμό και επιτελικά. Υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που φτιάχνουν τις διαταγές, που κάνουν τη σχεδίαση όπως είπαμε, αυτοί λέγονται «επιτελείς». Δεν είναι αποκλειστικά κάποιος, επιτελής. Στην πορεία τη δικιά μας λοιπόν, όπως κι εγώ, πέρασα κι από θέσεις επιτελικές κι από θέσεις καθαρά διοίκησης, μέσα από τις μονάδες που είναι ο πυρήνας του στρατού, είναι ο στρατιώτης. Είσαι μαζί με το στρατιώτη στην άσκηση, στην πορεία, στην οποιαδήποτε διαδικασία. Όσο αυτός υπηρετεί, είναι από δίπλα του κάποιοι άνθρωποι που έχουν την ευθύνη του, έτσι; Και από κει και πέρα, στη δική μου την διαδρομή, κάποιοι εκπροσωπούν την Ελλάδα σε διάφορες θέσεις, οργανισμούς αλλά και μετεκπαιδεύσεις. Και έτσι προσωπικά αν μιλήσουμε, έχω υπηρετήσει στην Ελλάδα… σε όλη σχεδόν την Ελλάδα. Από την Κρήτη, την Θράκη, το Αιγαίο… Ήμουνα και Διοικητής στη Μυτιλήνη. Δεν έχω κάνει στην Δυτική Ελλάδα γιατί δεν έχουμε απειλές στη Δυτική Ελλάδα. Συνήθως εκεί είναι οι μεταθέσεις μας και σε θέσεις εδώ στα επιτελεία τα μεγάλα όπως είναι εδώ στην Αθήνα, στη Στρατιά στη Λάρισα και σε διάφορους σχηματισμούς. Στο εξωτερικό έχω υπηρετήσει σε θέσεις του ΝΑΤΟ, σε μετεκπαιδεύσεις στο εξωτερικό… μέχρι και στην Αμερική και στην Αγγλία, και σε θέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπήρξα εκπρόσωπος της Ελλάδος για τρία χρόνια. Και η τελευταία μου τοποθέτηση ήτανε εδώ, στο Υπουργείο Άμυνας, στο ΓΕΕΘΑ, όπου υπηρέτησα ως διευθυντής διεθνών σχέσεων. Δηλαδή βλέπουμε ότι έχει μια τεράστια ποικιλία, μια πολύ μεγάλη πρόκληση γιατί απέκτησα εμπειρίες και… και είχα θέσεις ευθύνης, ακόμη και σε… σε απαιτήσεις που είχαν να κάνουν με την αμυντική διπλωματία και με την τεχνοκρατική καριέρα μου,[00:50:00] γιατί υπηρέτησα στις διαβιβάσεις και η υπηρεσία με έστειλε στο Πολυτεχνείο και στα μεταπτυχιακά στο εξωτερικό, οπότε έγιναν και τεχνοκράτης, έγιναν και διπλωμάτης αμυντικός. Και έτσι αποκτήσαμε μια εμπειρία που δεν την έχει άλλος, σε άλλο επάγγελμα, να τα κάνει όλα αυτά, έτσι; Δεν σημαίνει ότι εκπροσωπώ και το μέσο όρο, άρα έχει να κάνει με το τι θέλει ο καθένας και αν… αν θέλει να δοκιμάσει συνέχεια μια διαδικασία, όπως είπαμε, που θέλεις να δοκιμάσεις τα όριά σου, υπάρχουν πάντοτε προκλήσεις που μπορείς να δοκιμαστείς. Και αν σε στηρίζει και η οικογένειά σου... Ένα μεγάλο «ευχαριστώ» στη γυναίκα μου που αυτή με στήριξε πάρα πολύ, γιατί… πάρα πολύ σημαντικό αυτό. Ειλικρινά πίσω από έναν άνθρωπο που θεωρείται ότι έχει επιτύχει στην καριέρα του, σίγουρα υπάρχει αυτό που λένε «μια σύζυγος αφανής». Που οφείλουμε να τους τιμούμε για το… γιατί έχουν αφιερώσει τη ζωή τους σ’ αυτό. Και πραγματικά, αυτό είναι και ένα μήνυμα σήμερα. Σε μια εποχή που υπάρχει ο ανταγωνισμός και η γυναίκα –καλώς, δεν λέμε όχι– έχει κι αυτή τις ευκαιρίες και επαγγελματικά –έτσι;– αλλά δεν πρέπει να αποποιηθεί το ρόλο της. Το βλέπω εγώ σήμερα στα παιδιά μου –έτσι;– και τους το λέω. Δεν πρέπει να αποποιείται η γυναίκα τον ρόλο που έχει, τον παραδοσιακό, ότι υπάρχει η νοοτροπία να τα μοιραστούμε όλα. Όχι, τον ρόλο της μάνας να τον κρατήσεις. Δεν μπορεί ο μπαμπάς να κάνει και τη μαμά, έτσι; Γιατί υπάρχει η λογική να τα μοιραστούμε όλα. Δικαιωματισμός, ισότητα… αυτές είναι στρεβλές ερμηνείες, έτσι; Άλλο το ένα άλλο, άλλο το άλλο. Σεβασμός, καριέρα, οτιδήποτε, αλλά δεν πρέπει να ακυρώνεις τον ρόλο το φυσικό σου, το ρόλο της μάνας, το ρόλο της συζύγου. Και αυτό σημαντικό στοιχείο.

Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες προκλήσεις με τις οποίες ήρθατε αντιμέτωπος ως στρατιωτικός;

Σαν στρατιωτικός, υπηρέτησα και σε πόστα ειδικά, έτσι; Εθνικού ενδιαφέροντος θέματα. Υπηρέτησα σε πόστα που μπορεί να φαινόταν ότι είχα ένα διεθνή ρόλο, αλλά σε ειδικές αποστολές, κυρίως στα Βαλκάνια, έχεις και μια εθνική αποστολή, κυρίως τη συλλογή πληροφοριών. Πρέπει να είσαι το μάτι και το αυτί. Αφού έχεις έναν ρόλο σε ένα διεθνή οργανισμό, έχεις και μια υποχρέωση εθνική, να έχεις εικόνα. Σε αυτές τις ειδικές αποστολές λοιπόν, ήτανε non family missions, χωρίς την οικογένεια. Ήταν πολύ δύσκολες γιατί δεν ήτανε περίοδοι που η γυναίκα μου δεν ήξερε που ήμουνα. Λοιπόν, δεν ήξερε… Δηλαδή περίπου ήξερε ότι ήμουν στο εξωτερικό, αλλά δεν ήξερε που ακριβώς ήμουνα. Αυτές ήταν ιδιαίτερες περίοδοι. Δεν έχουν να κάνουνε με τις ταινίες, που ξέρουμε, κατασκοπείας, έτσι; Απλά είναι και αποστολές διεθνείς που έχουν και εθνικό ενδιαφέρον, όπου έχεις ένα ιδιαίτερο ρόλο. Ήτανε…ναι, κάτι ιδιαίτερο αυτό. Ή επίσης, όταν υπηρέτησα σε επίσημα πόστα στις Βρυξέλλες κ.λπ., ήρθα αντιμέτωπος δύσκολες… με διαχείριση δύσκολων καταστάσεων, που εκεί έπρεπε να σε φωτίσει ο Θεός να… να πατάς στα πόδια σου καλά δηλαδή, να μπορέσεις να αντιμετωπίσεις προκλήσεις και περιστατικά που είχαν να κάνουνε με εχθρούς και φίλους, η διαχείριση. Θα έλεγα και κάτι το οποίο, έτσι, βγήκε μέσα από την εμπειρία μου στους διεθνείς οργανισμούς, που ίσως ο μέσος Έλληνας και πολίτης δεν το γνωρίζει, είναι ότι –με την έννοια της διπλωματίας– ότι δεν υπάρχει τίποτα το οποίο να είναι χωρίς εθνικό ενδιαφέρον. Να το πούμε δηλαδή έτσι, πιο λαϊκά, ότι τα πάντα έχουν την αξία τους. Δηλαδή, έρχεται ένας Γάλλος στον Οργανισμό που είσαι… Να γιατί πρέπει να αναπτύσσεις και την κοινωνικότητα και τη φιλία την προσωπική, είναι σημαντικό αυτό, έτσι; Γιατί μετά αυτό μεταφράζεται σε υποστήριξη της χώρας σου. Έρχεται, λοιπόν, ο Γάλλος και σου λέει: «Αντρέας, σ’ αυτή τώρα την σύσκεψη… είναι πολύ κρίσιμη για μένα, για τη Γαλλία, θέλω να με στηρίξεις». Εσένα δεν σε ενδιαφέρει το συγκεκριμένο θέμα άμεσα, όμως αυτό είναι το λεγόμενο «lobbying» που λένε, πρέπει να το καλλιεργήσεις. Αυτό πρέπει να φας πολύ χρόνο να δημιουργήσεις προσωπικές σχέσεις και φιλίες. Είναι κάτι το σημαντικό όχι για το όφελος το δικό σου, της χώρα σου. Δηλαδή βοηθάς τον Γάλλο, π.χ. που είπαμε, σε ένα θέμα που δεν σε αφορά άμεσα, για να μπορέσεις μετά να απαιτείς από το Γάλλο να σε στηρίξει αυτός. Έτσι γίνεται. Άρα είναι πολύ λεπτό θέμα η πολιτική. Εγώ δεν υπήρξα πολιτικός, αλλά τουλάχιστον η αμυντική διπλωματία, όπως την έζησα, είναι και αυτό ένα σχολείο, δηλαδή πρέπει να το ζήσεις, να καταλάβεις τι γίνεται. Όπως επίσης, δουλεύοντας σε ειδικές αποστολές σαν παρατηρητής στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σε περιοχές των Βαλκανίων… Όπως είπαμε, αυτές οι ειδικές αποστολές… εκπροσωπούσα την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και την πατρίδα μου, έτσι; Λοιπόν. Εκεί απομυθοποιείς και κάποια πράγματα. Δηλαδή, θυμάμαι ότι εκεί πρωτογνώρισα από κοντά τι σημαίνει MKO, δηλαδή οι Μη Κυβερνητικοί Οργανισμοί, έτσι; Και κατάλαβα, ξέρω γω, το έργο που κάνουνε σε περιοχές μετά από κρίσεις πολέμου και διάφορες καταστάσεις. Στη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας π.χ., υπήρχαν ανθρωπιστικά προβλήματα, έτσι; Είχαν χαθεί οικογένειες, υπήρχαν ορφανά παιδιά κ.λπ. τέτοια πράγματα, τα οποία υπήρχαν κάποιοι οργανισμοί που τα διαχειριζόντουσαν με τις… αυτές τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις. Όμως θέλει και πάρα πολλή προσοχή γιατί δεν είναι όλα… ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός. Μέσα εκεί απομυθοποιείς και κάποια πράγματα. Δηλαδή βλέπεις ότι κάποιοι κάνουν τη δουλειά τους, αλλά κάποιοι τέτοιοι οργανισμοί ανθρωπιστικοί φαίνεται ότι κάνουν αυτό, αλλά δεν κάνουν αυτό που κάνουν, κάνουν κάτι άλλο. Συνεπώς, δεν είναι τόσο τα πράγματα όμορφα όπως μας τα περιγράφουν πάντοτε έτσι, υπάρχει και η άλλη πλευρά. Πρέπει να είμαστε πάρα πολύ προσεκτικοί και πρέπει να βάζουμε το εθνικό συμφέρον... Η Ελλάδα είναι μια χώρα –και εγώ αυτό κατάλαβα– πού είμαστε… έτσι… Και σαν λαός, κουβαλάμε μια ιστορία που δεν ήμασταν κατακτητές ή βάρβαροι, αλλά όμως έχουμε γύρω μας γείτονες που πολλοί εποφθαλμιούν και προσπαθούν με τρόπο να μας κλέψουν την ιστορία μας, έτσι; Έχω ζήσει και στα Σκόπια. Ίσως από τους λίγους αξιωματικούς που έχω ζήσει στα Σκόπια και από μέσα. Και έβλεπα την προπαγάνδα που γίνεται. Εμείς φτάσαμε στο σημείο να απεμπολήσουμε την ιστορία μας γιατί υπάρχουν συμφέροντα. Εδώ εμείς δεν πρέπει να είμαστε τόσο αγαθοί και να λέμε: «δεν πειράζει», έτσι; Δεν είναι αυτό. Δεν έχουμε κανένα δικαίωμα να απεμπολήσουμε τα δικαιώματά μας, έτσι; Είναι τραγικό. Πίσω από το όνομα, το οποίο φαίνεται αθώο, στην ουσία είναι σαν να κουβαλάς μια κληρονομιά. Και κάποτε έλεγα σε κάποιον: «Αν εσύ είσαι μπαμπάς και έρθει κάποτε ένα παιδί που δεν το ξέρεις και σου πει: “Είσαι πατέρας μου από μια σχέση που δεν τη θυμάσαι, που ήταν η μητέρα μου, και τώρα ζητάω τα δικαιώματά μου”, αν εσύ αυτό το πράγμα το κάνεις με καλή τη πίστει, ότι αυτός είναι… χωρίς να το εξετάσεις αν είναι αλήθεια…». Μπορείς δηλαδή εύκολα να παραδώσεις τα δικαιώματά σου στον οποιοδήποτε; Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Δεν έχουμε κανένα δικαίωμα να απεμπολήσουμε την ιστορία μας και την κληρονομιά μας. Θέλω να πω ότι πρέπει να ζήσει κανείς εμπειρίες για να δει ποια είναι η πραγματική αλήθεια, η πραγματική εικόνα. Πολλές φορές –και στην προπαγάνδα, που κι αυτή την έχουμε σπουδάσει– χρησιμοποιούνται πάρα πολλές έξυπνες τακτικές για να διαμορφώνουμε την κοινή γνώμη, έτσι; Υπάρχουν τεχνικές. Και επειδή, όπως είπαμε, εμείς σπουδάσαμε τον πόλεμο και επειδή η ζωή είναι πόλεμος και επειδή οι εποχές είναι πολύ πιο πονηρές γιατί είναι κεκαλυμμένος πόλεμος, θέλει πάρα πολλή προσοχή κυρίως σε αυτά τα οποία διαμορφώνουν την κοινή γνώμη. Πρέπει να το ψάχνουμε ιδιαίτερα, να μην τρώμε αμάσητα ό,τι μας προσφέρουν. Αυτός είναι και ο ρόλος και της «Ενωμένης Ρωμηοσύνης», ένας χώρος ενημέρωσης. Κυρίως, όπως είπαμε, για την ιστορία μας. Να μάθουμε την ιστορία μας αντικειμενικά, όχι όπως θέλουνε να μας την πλασάρουν οι οποιεσδήποτε που έχουνε στο πίσω μέρος του μυαλού τους μια άλλη ατζέντα. Εδώ θα μπορούσα να σας πω –μέσα πάλι από την εμπειρία μου– ότι υπάρχουν τεχνικές, που έλεγα προηγουμένως, και μέθοδοι «Πώς μπορείς να αποδομήσεις μια κοινωνία», έτσι; Ο κόσμος δεν το γνωρίζει αυτό. Υπάρχουν τεχνικές που εφαρμόζονται, έτσι; Και εδώ ερχόμαστε στην παιδεία. Δεν κάνουμε παραφιλολογία τώρα, ερχόμαστε και στο θέμα της παιδείας. Ο βασικός κανόνας κάποιου που θέλει να αποδομήσει μια κοινωνία… ο βασικός κανόνας είναι να μπορέσει να αποδομήσει πρώτα το αξιακό του σύστημα και αυτό επιχειρείται μέσα από την παιδεία. Επομένως, όλα αυτά που γίνονται τώρα, είτε αφελώς είτε σκοπίμως από κάποια κέντρα –που θέλουν έναν κόσμο παγκοσμιοποιημένο και δεν ξέρω γω τι άλλο έχουν στο μυαλό τους– δουλεύουν με ένα σχέδιο. Δεν είμαι συνωμοσιολόγος, μιλάω μέσα από την εμπειρία της δουλειάς μου, έτσι; Απλά ξέρουμε κάποια πράγματα τα οποία βλέπουμε ότι πώς εφαρμόζονται και βλέπουμε τους κινδύνους. Όπως είπαμε, ότι για να αποδομήσεις μια κοινωνία, θέλει δυο γενιές τουλάχιστον, δεν γίνονται από μια μέρα σε μια άλλη. Άρα εδώ ο ρόλος του σχολείου, ο ρόλος της οικογένειας είναι κρίσιμος. Γι’ αυτό λέμε ότι αυτά που εμείς μαθαίναμε από το δάσκαλό μας πριν τριάντα και σαράντα χρόνια και πενήντα, τώρα έχει αλλάξει. Θέλει πολλή προσοχή γιατί στην ουσία γίνεται αυτή η αλλοίωση της κοινωνίας. Θέλει πάρα πολλή προσοχή. Και δεν ξέρω αν κάποιοι το κάνουν αφελώς γιατί είναι το ρεύμα της εποχής. [01:00:00]Γιατί πολλοί σου λένε: «Αφού έτσι πάει η κοινωνία. Εξελίσσεται». Και ρωτάει κανείς τώρα: «Εάν πάμε κατά διαόλου, είναι εξέλιξη; Δηλαδή είναι σίγουρα καλύτερο ό,τι… ό,τι έρχεται;». Ποιος το λέει αυτό; Γιατί θα πρέπει… Μήπως να θυμίσουμε ότι όσοι ακολουθούν το ρεύμα, όπως το ποτάμι, σημαίνει ότι είναι ψοφίμια; Μόνο τα σκουπίδια, μου ΄λεγε η γιαγιά μου… μόνο τα σκουπίδια και τα ψοφίμια ακολουθούν τη ροή του ποταμού. Όταν είσαι ζωντανός οργανισμός κάθεσαι και σε μια πέτρα, αντιστέκεσαι εκεί πέρα, έτσι δεν είναι; Λοιπόν. Τώρα μίλησα για τους παππούδες μας. Λοιπόν. Πόσα ωραία πράγματα έλεγαν αυτοί οι άνθρωποι που ήσαν αγράμματοι; Θυμάμαι, έλεγα στη γιαγιά μου: «Βρε γιαγιά, αυτόν τον παππού πώς τον ανέχεσαι, που είναι νευρικός;». Λέει: «Παιδάκι μου, εμείς έτσι μάθαμε. Εμείς μάθαμε όταν τρυπάει το παντελόνι, να το… να το ράβουμε, να μην το πετάμε. Εσείς –λέει– όταν δεν σας αρέσει κάτι, το πετάτε». Πόσο σοφή η κουβέντα ήταν της γιαγιάς της αγράμματης –έτσι;– σε μια εποχή που δεν μας αρέσει αυτός τώρα, τον δοκιμάσαμε, τον παντρευτήκαμε για κάνα δυο-τρία χρόνια και τώρα δεν μας κάνει. Χωρίς να έχουμε καμία ανεκτικότητα, χωρίς να έχουμε καμία… έτσι, να του δίνουμε χώρου… χώρο. Να η πλούσια ελληνική γλώσσα, που λέμε. Τι σημαίνει «στεναχώρια»; Να η νοηματική γλώσσα. Στεναχώρια: στενό χώρο, δεν του δίνεις χώρο του άλλου και πνίγεται, κατάλαβες; Πόσο μας βοηθά η γλώσσα μας λοιπόν. Και πόσο ένας παππούς αγράμματος είναι τόσο σοφός και έχει να σου πει πράγματα, και μια γιαγιά.

Ποιοι είναι οι προσωπικοί σας στόχοι που θέλετε να επιτύχετε μέσα από εδώ, από την «Ενωμένη Ρωμηοσύνη»;

Οι προσωπικοί στόχοι δεν υπάρχουν, διότι από τότε που ο άνθρωπος, κανονικά, κάνει οικογένεια, έχει στην ουσία διαγράψει το εγώ του. Λοιπόν, αυτό είναι βασική αρχή. Και μέσα απ’ αυτό… έτσι, γαλουχημένοι μέσα απ’ αυτό το σκοπό και την αποστολή, μετά οδεύουμε έχοντας σαν… σαν οδηγό αυτό μέσα στο μυαλό μας και το καλλιεργούμε αυτό και γίνεται σκοπός της ζωής μας, να μπορέσουμε να αγωνιστούμε για το κοινό καλό, έτσι; Επομένως, αυτό γαλουχήθηκε και μέσα από την καριέρα μου σαν αξιωματικός και μετά βρήκα ακριβώς τον ίδιο σκοπό –να υπηρετώ– γι’ αυτό και είμαι εδώ εθελοντικά, στην «Ενωμένη Ρωμηοσύνη». Πάντοτε, δηλαδή, συλλογικά, να μπορέσουμε να προσφέρουμε γιατί έχουμε ευθύνη και χρέος. Αυτά.

Κύριε Ανδρέα, τι σας έλειπε πιο πολύ από τον τόπο σας όταν φεύγατε;

Θυμάμαι ότι… Κάποιες συγκινητικές ιστορίες που για κάποιους μπορεί να ακούγονται, έτσι, αστείες. Δηλαδή, ήμουνα στους δρόμους μιας μεγαλούπολης στην Ευρώπη ή στην Αμερική και περνούσε… –κυρίως στην Ευρώπη– περνούσε μια νταλίκα με ελληνική σημαία και κορνάραμε με το αυτοκίνητο και σηκώναμε τα χέρια –με το αυτοκίνητο παράλληλα– και ήτανε για μας ένα… ήταν ένα πολύ συγκινητικό γεγονός εκείνη την ημέρα, έτσι; Τώρα άμα το πω σε κανέναν εδώ ότι: «Πέρασε μια νταλίκα εδώ απ’ έξω που μιλάμε και πανηγύριζα», θα σου λέει: «Αυτός δεν είναι καλά». Ναι, εκτιμάς πάρα πολύ όταν κάτι σου λείπει, ακόμη και τα απλά πράγματα. Τότε υπήρχε και δυσκολία, δεν βρίσκαμε και φέτα. Ναι. Ακόμη και ο αέρας… Δηλαδή, το φαγητό με την πρώτη ύλη στο εξωτερικό, δεν ήτανε τόσο νόστιμα τα πράγματα αυτά, το φαγητό όσο ήταν εδώ στην Ελλάδα. Δεν ξέρω γιατί, τόσο ευλογημένος τόπος. Να αγαπήσουμε την πατρίδα μας, έχουμε πολύ μεγάλη κληρονομιά. Έχουμε μια πολύ όμορφη χώρα, πρέπει να την αγαπήσουμε. Δεν κινδυνεύουμε από εχθρούς τόσο, όσο από τον κακό μας εαυτό και αυτό που λέμε ποδοσφαιρικά «κινδυνεύουμε από το αυτογκόλ», να βάζουμε αυτογκόλ. Ναι, μπορούμε να κάνουμε θαύματα, χρειάζεται όμως να μην απεμπολήσουμε τις αξίες μας και κυρίως να κρατήσουμε την ελληνική ψυχή. Γιατί ο Ελληνισμός επιβίωσε σε εποχές που δεν υπήρχε κρατική υπόσταση. Δεν είχαμε κρατική υπόσταση τα τετρακόσια χρόνια, έτσι; Τι ήταν αυτό το στοιχείο που μας κράτησε λοιπόν; Ήταν η ελληνική ψυχή! Είχε να κάνει με την πίστη μας, έτσι; Για του Χριστού την πίστη την αγία και της πατρίδος την ελευθερία. Αυτό έρχεται από την αρχαία Ελλάδα, έτσι; Τι λέγανε; «Υπέρ βωμών και εστιών», αυτό δεν είναι; Η πίστη και η πατρίδα. Επομένως είμαστε οι συνεχιστές, ακριβώς, αυτών των αξιών και αυτά πρέπει να κρατήσουμε, να μην απεμπολήσουμε.

Πώς βλέπατε τις συνθήκες έξω, ως Έλληνας;

Έξω, όπως είπαμε, υπάρχουνε στοιχεία τα οποία έχουν πολύ ενδιαφέρον.Μελετώντας αυτούς τους ανθρώπους σαν κοινωνίες, πώς αυτοί εξελίσσονται– όπως είπαμε, μέσα από τη διαδικασία αυτή, το να βελτιώνονται συνέχεια χωρίς εγωισμούς και με συλλογικό πνεύμα, ομαδικό– βλέπαμε και τα καλά τους, βλέπαμε και τα στραβά τους. Το θέμα ήταν να μπορέσουμε εμείς μετά να κάνουμε...να μπορέσουμε να βελτιωθούμε, έτσι; Γι’ αυτό και λέμε ότι για να έχουμε καλή κρίση, ως άτομα και ως κοινωνίες, είναι σημαντικό να έχουμε βιώσει τη σύγκριση –να η ελληνική γλώσσα πάλι, έτσι; Δεν μπορείς να έχεις κρίση αν δεν έχεις πρώτα σύγκριση. Δεν μπορείς να ξέρεις αν είναι κάτι καλύτερο ή χειρότερο, αν δεν μπορείς να συγκρίνεις με κάτι. Να λοιπόν ότι για να αποκτήσουμε καλύτερη κρίση, χρειάζεται να έχουμε εμπειρίες τέτοιες. Έτσι, ζώντας στο εξωτερικό, είναι μεγάλο το κέρδος αν μπορέσει κανείς να μελετήσει… Με θετικό τρόπο δηλαδή, γιατί υπάρχουν και μερικοί, δυστυχώς, που είναι… από χαρακτήρα κάποιοι άνθρωποι, που έχω γνωρίσει και τέτοιους –και πατριώτες δικούς μας, στο εξωτερικό– που ήσαν κακομοίρηδες. Δηλαδή δεν τους άρεσε τίποτα στο εξωτερικό και μονίμως κλαιγόντουσαν, έτσι; Πρέπει να έχουμε καλή διάθεση, ανοιχτά τα ραντάρ μας, να μπορούμε να βλέπουμε, να συγκρίνουμε, να βλέπουμε τα συν και τα πλην και να βλέπουμε και τα δικά μας. Να μπορέσουμε δηλαδή, να βλέπουμε καλύτερα τον εαυτό μας στον καθρέφτη μετά, έτσι; Είναι πολύ σημαντικό αυτό.

Μάλιστα. Υπάρχει άλλο… κάτι άλλο για το οποίο θα θέλατε να μιλήσετε.

Έχω να πω ότι… Έτσι, σαν επίλογο, θα παρότρυνα όσους μας ακούνε… ή θα δούνε αυτή τη συνέντευξη, να καταλάβουνε ότι δεν έχουμε να φοβηθούμε τίποτα, μόνο τον κακό μας εαυτό. Τα δύσκολα είναι πάντοτε μια πρόκληση που πρέπει να τη βλέπουμε θετικά, δηλαδή να γίνουμε καλύτεροι. Είναι μια πρόκληση η δυσκολία. Αυτό ισχύει και πνευματικά. Δηλαδή απ’ αυτά που μαθαίνουμε… Γιατί πάμε πολλές φορές και στο Άγιο Όρος, επισκεπτόμαστε, που είναι κι αυτό μια τεράστια κληρονομιά της Ρωμιοσύνης, ότι έχουμε κάτι μοναδικό, μεγάλη πολιτιστική και πνευματική κληρονομιά… Αυτό μας λένε λοιπόν οι πατέρες εκεί, ότι θα πρέπει να μάθουμε να μη φοβόμαστε και να αγωνιζόμαστε, και τα δύσκολα είναι και μια ένδειξη ότι προοδεύουμε. Δηλαδή όταν λέμε «ναι» σε μια δυσκολία και δεν τα παρατάμε, αυτό έχει και την πνευματική του αξία. Έχει πνευματική αξία και εφαρμόζεται βεβαίως και στη ζωή γενικότερα, είναι το ίδιο πράγμα, έχει όμως μεγάλη αξία. Μας λένε οι πατέρες, λοιπόν, έτσι, κλείνοντας, ότι: «Εάν αγωνίζεσαι τον καλό αγώνα για την πατρίδα σου, για τις αξίες, για Χριστό και Ελλάδα… τότε να ξέρεις ότι θα έχεις πολλές προκλήσεις. Δεν είναι ο δρόμος στρωμένος με άνθη. Αλλά τότε είναι και μια απόδειξη ότι πας καλά» Με λίγα λόγια, όταν όλα μάς είναι καλά, καλοφτιαγμένα, όλα τέλεια, δεν μας ενοχλεί κανείς, τότε να ανησυχούμε. Πνευματικά, έτσι; Λοιπόν, λέμε: «Δεν επιδιώκουμε τα δύσκολα, αλλά εκπαιδευόμαστε για τα δύσκολα για να μπορούμε να τα αντιμετωπίζουμε όπως τις σημερινές προκλήσεις».

Τι θυσιάσατε, εσείς; Για τα δύσκολα αυτά;

Θυσίασα τον κακό μου εαυτό. Ναι. Μέσα από αυτά, θυσίασα το κακό μου εαυτό κι αυτό ήταν το μεγάλο κέρδος. Είναι σημαντικό πράγμα να ξεβολευτούμε. Αν θέλουμε να γίνουμε καλύτεροι ως άνθρωποι, καλύτεροι ως κοινωνία, χρήσιμοι στην κοινωνία… θα πρέπει να ξεβολευόμαστε, έτσι; Αυτό δεν το λέει η εποχή σήμερα, λέει να περνάμε καλά. Βεβαίως, δεν είμαστε μαζοχιστές, έτσι; Αλλά ο άνθρωπος ο οποίος προσπαθεί πάντοτε να περάσει καλά μόνο... Για παράδειγμα… στο στρατό, να πω, είχα τους συγγενείς και τους φίλους. Όταν ήμουνα σε θέσεις που είχα… εκτός από ευθύνες είχα και τη δυνατότητα… Όπως το αντιλαμβανόντουσαν και οι συγγενείς και οι φίλοι, έτσι; Με παίρναν τηλέφωνο: «Έρχεται ο… ο γιος μου… δηλαδή ο ανιψιός σου, για φαντάρος. Να τον προσέχεις!». Λέω: «Βεβαίως και να τον προσέχω». Αυτοί αλλιώς το φανταζόντουσαν, έτσι; Δηλαδή ήταν αστείο και τραγικό συνάμα, ότι η μαμά του κάθε παιδιού, που έχει υπερευαισθησία με το παιδί και υπερπροστασία, θεωρεί ότι θα του έκανα καλό εάν εγώ αυτό το παιδάκι[01:10:00] που ερχόταν φαντάρος, το έκρυβα και του ‘λεγα: «Κοίτα, σε κρύβω. Κρύψου εκεί, μην βγαίνεις καθόλου. Όταν τελειώσει η θητεία σου, θα σε ξαναβγάλω». Έτσι φανταζόντουσαν. Και θυμάμαι τον αδερφό μου τον μικρό, να ‘ναι καλά, όταν η συγχωρεμένη η μάνα μου μου είπε: «Το παιδί και τα μάτια σου!», ξέρεις που τον πήγα; Στις ειδικές δυνάμεις! Λοιπόν… ναι. Γιατί αν αγαπάς κάποιον, δεν πρέπει να τον κρύβεις, έτσι; Το ξέχασα να το πω αυτό, αλλά είναι χαρακτηριστικό, ότι… Είπαμε, το πνεύμα της εποχής που είναι η καλοπέραση, πρέπει να το δούμε ότι η καλοπέραση είναι πολύ επικίνδυνη, να κάνουμε ζημιά στον εαυτό μας. Γιατί στερούμε τη δυνατότητα, στον άνθρωπο, να αναπτύξει πραγματικά τα χαρίσματα που του έχει δώσει ο Θεός. Να πάρει αυτοπεποίθηση, να μπορέσει να αγωνιστεί στη ζωή. Γιατί η ζωή, όπως είπαμε, είναι ένας πόλεμος, έτσι; Να μη φοβόμαστε, λοιπόν, τον πόλεμο, αρκεί να αντιλαμβανόμαστε τις απειλές της εποχής που είπα είναι ποικιλόμορφες πλέον –δεν είναι με τουφέκια μόνο– και να είμαστε πάντοτε έτοιμοι να αντιμετωπίζουμε τις εκάστοτε προκλήσεις.

Κύριε Ανδρέα, ευχαριστώ πάρα πολύ για τη σημερινή συνέντευξη που μου παραχωρήσατε.

Και εγώ ευχαριστώ που μου δώσατε την ευκαιρία να μεταφέρω τις εμπειρίες μου που θεωρούσα εγώ ίσως είναι ασήμαντες, αλλά νομίζω ότι σήμερα τίποτα δεν πρέπει να πετάμε και αν κάτι μπορεί να ωφελήσει από την εμπειρία μας, έστω και έναν άνθρωπο, νομίζω ότι αξίζει τον κόπο. Ευχαριστώ πάρα πολύ που με τιμήσατε και μου δώσατε βήμα να εκφράσω τις προσωπικές μου εμπειρίες. Ευχόμαστε, όπως είπαμε, να πιάσουν τόπο, να καρπίσουν. Να είστε καλά.

Κι εμείς ευχαριστούμε πάρα πολύ.