Istorima Archive

[00:00:00]Είμαι ο Θόδωρος Τζαννετάκης, ερευνητής από το Istorima, είμαστε με την Κική Μπαλοπούλου στο σπίτι της στη Νέα Σμύρνη και ξεκινάμε. Πες μας, Κική, για το ταξίδι σου στα Ιμαλάια.

Το ταξίδι αυτό έγινε τον Σεπτέμβριο του 2004, το θρυλικό εκείνο καλοκαίρι των Ολυμπιακών στην Αθήνα. Ξεκίνησε από την ιδέα ενός πάρα πολύ καλού μου φίλου, του Hugo Dixon, που είμαστε μαζί στην Αγγλία πάρα πολλά χρόνια φίλοι, σχεδόν 30 χρόνια πλέον. Kαι πώς έγινε; Μία πολύ καλή του φίλη, η Justine Hardy, η οποία έχει γράψει βιβλία για την Ινδία και έχει ζήσει πάρα πολλά χρόνια στο Srinagar, που είναι η επίμαχη περιοχή μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν, και έγραφε τότε για τους «Financial Times», οργάνωνε αυτού του είδους τα ταξίδια, τα οποία βασικά είναι... Περπατάς, αρχίζεις από τους πρόποδες των Ιμαλαΐων, γύρω στα 3.000 μέτρα, που ήταν ο πρώτος μας σταθμός, η  Shimla, και μετά μπήκαμε σε τζιπ. Εκεί εγκλιματιστήκαμε για τρεις μέρες για να συνηθίσουμε με το υψόμετρο και μετά άρχισε η πορεία. Αλλά πώς ξεκίνησε αυτό; Ήμασταν μία παρέα εφτά φίλων, τελικά, η οποία όμως δεν ήταν άσχετη αναμεταξύ τους. Εγώ ήξερα μόνο τον φίλο μου τον Hugo. Η Justine με τον Hugo ήταν φίλοι, ο τρίτος στην παρέα ήταν ο θρυλικός Tom Colborn-Malpas, παλιός αξιωματικός του αγγλικού στρατού, ο οποίος είχε κάνει την πολιορκία του Σεράγεβο, είχε φοβερές ιστορίες, ήταν και πολύ φρέσκα τότε, και ήταν συμμαθητές απ’ το σχολείο με τον Hugo στην Αγγλία. Ήταν ο καταπληκτικός Johnny Foreman, και αυτός δημοσιογράφος από την Αγγλία, του οποίο ο πατέρας και αυτός είχε σχέση με την Ελλάδα, υπό την έννοια ότι ο πατέρας του είχε κάνει μεταξύ και πολλά άλλα φιλμ τα «Κανόνια του Ναβαρόνε». Μικρός ο κόσμος. Ο άλλος της παρέας, ο οποίος ήταν φίλοι από την εποχή της Νέας Υόρκης με τον Johnny Foreman, ήταν ο Michael Riedel, ο οποίος μάλλον, όχι μάλλον, είναι σίγουρα ο καλύτερος theater critic Της Νέας Υόρκης και έγραφε τότε για τη «Washington Post» και ήταν ο φόβος και ο τρόμος, αλλά με ένα φοβερό χιούμορ και με ένα ανεξάντλητο ρεπερτόριο. Και η τέταρτη της παρέας ήτανε η Amelia Harding, η οποία ήταν φίλη της Jastine, η οποία όμως και αυτή όμως έκανε NGO work στην Ινδία. Αυτή ήταν η παρέα. Φύγαμε, πετάξαμε οι τρεις μας –οι υπόλοιποι ήταν ήδη στην Αγγλία–, πετάξαμε από το Λονδίνο ο Hugo, ο Tom και εγώ για το New Delhi. Ο Michael Riedel ήρθε κατευθείαν από Νέα Υόρκη, φτάσαμε την ίδια μέρα στο Νέο Δελχί. Καταλήξαμε, με το που φτάσαμε, στο καταπληκτικό «Imperial Hotel», που έχει και πολύ μεγάλη ιστορία. Θυμάμαι, με το που φτάσαμε, θέλαμε τόσο πολύ να δούμε, γιατί είχαμε μόνο σκάρτες 24 ώρες. Και μία παρένθεση, ο φίλος μου ο Hugo ήξερε πάρα πολύ... Έχει ταξιδέψει πάρα πολύ στην Ινδία και έκανε το gap year μεταξύ σχολείου και πανεπιστημίου περπατώντας με έναν πολύ καλό του συμμαθητή, σχεδόν παντού, όλον τον χρόνο στην Ινδία. Οπότε, ξέρεις, αυτό, το οποίο εμένα με εντυπωσίασε και ήταν η είσοδός μου στον πολιτισμό αυτόν, ήτανε στο Old Delhi. Κάναμε μία βουτιά στην πισίνα και μετά ετοιμαστήκαμε και εξορμήσαμε στο Old Delhi, το οποίο αρχίζει απέναντι από το Red Fort. Και αυτό που δεν θα ξεχάσω ποτέ στη ζωή μου είναι… Εκεί καταλαβαίνεις τι σημαίνει έκρηξη πληθυσμιακή. Μία εντελώς άναρχη κυκλοφορία στον δρόμο, στον οποίον ήτανε τρίκυκλα. Πήραμε τρίκυκλο για να διασχίσουμε τον δρόμο, διαφορετικά θα ήταν επικίνδυνο να σε πατήσει κάποιος. Ήταν τρίκυκλα, ήταν ζώα και αυτοκίνητα. Και ανεβήκαμε σε ένα τέτοιο τρίκυκλο για να διασχίσουμε και, μπαίνοντας στο Παλιό Δελχί, ήταν σαν να περνάς δύο αιώνες πίσω. Πώς έχω διαβάσει στη λογοτεχνία πως θα πρέπει να ήταν ο Μεσαίωνας; Είδα έναν τέτοιον χώρο, που υπήρχαν βέβαια και όλες οι τέχνες και απίθανες μορφές, και τα σπίτια, πόσο οι άνθρωποι... Και ξαφνικά, επειδή εκεί [00:05:00]πέφτει το σκοτάδι απότομα πάρα πολύ νωρίς, το άλλο που θυμάμαι, το οποίο ήταν εντυπωσιακό, ήταν ξαφνικά, με το που άρχισε να πέφτει το σκοτάδι, που πέφτει απότομα σε όλον αυτήν τον μεσαιωνικό χώρο που βρισκόμουνα, ξαφνικά έβλεπα απίθανα όμορφα με τα σάρι τους γυναίκες. Αλλά, έβλεπες, ήταν εξαιρετικά φροντισμένες και παιδάκια εξαιρετικά καλοντυμένα, γιατί όλοι πήγαιναν στο mosque για την προσευχή. Και δεν θα ξεχάσω εκείνη τη σκηνή, γιατί μπήκαμε στα πρώτα σκαλιά του mosque, του τζαμιού, με ένα απίθανο φεγγάρι και ήτανε, ξέρεις, μία σκηνή που μου ’χει… Όσο και να ζω, θα τη θυμάμαι, γιατί ήτανε κάτι σχεδόν εξωπραγματικό, γιατί ήταν σαν είχα περάσει δύο αιώνες πίσω. Και εκείνο το βράδυ καταλήξαμε στους φοβερούς κήπους στο κέντρο του Νέο Δελχί, που συναντηθήκαμε όλη η παρέα, για να φάμε Alfresco. Η θερμοκρασία θα έπρεπε να ήτανε γύρω στους... Παρόλο που ήταν βράδυ, ένιωθες πάρα πολύ τη ζέστη, παρόλο που εγώ ερχόμουν από την Ελλάδα. Αλλά όλη αυτή η παρέα, που συναντηθήκαμε όλοι εκείνο το βράδυ, ήτανε… με το που αρχίσαμε να μιλάμε, ήταν σαν να γνωριζόμασταν. Υπήρχε μία αμεσότητα, ίσως γιατί είχαμε παρόμοια ενδιαφέροντα μιλώντας, και δεν ένιωσα περίεργα, γιατί με αυτούς τους ανθρώπους θα έπρεπε να περπατήσω και να κατασκηνώσω, έτσι; Και την επόμενη μέρα μπήκαμε στο τρένο στο Chandigarh Station, που εκεί είδα άλλη μία σκηνή φοβερή, γιατί όλοι οι φίλοι μου που είχαν πάει στην Ινδία με είχαν προετοιμάσει ότι θα με στενοχωρήσει πάρα πολύ αυτή η απίθανη φτώχεια που βλέπεις εκεί. Και η πρώτη σκηνή που είδα ήταν εκεί στον σταθμό, που λουζόντουσαν οι γυναίκες και πλέναν τα σάρι τους. Αλλά ήταν μία πάρα πολύ ωραία σκηνή. Δεν είχε τίποτα που να κάνεις να λυπηθούν, γιατί όλα αυτά τα κάναν οι άνθρωποι με απόλυτη φυσικότητα. Έβλεπες μία απίθανη καθαριότητα. Εγώ δεν είδα εξαθλίωση. Δηλαδή σε αυτή την απίθανη φτώχεια υπήρχε μία απόλυτη αξιοπρέπεια, που σπάνια τη συναντάω στη ζωή μου. Και μπήκαμε στο τρένο λοιπόν, στο οποίο ήταν... υπήρχε και πάρα πολύ στρατός, ινδικός, που πήγαιναν... Γιατί εμείς κατευθυνόμασταν… Η περιοχή που πηγαίναμε, που περπατήσαμε τελικά, ήτανε στα σύνορα με το Θιβέτ. Αυτή είναι η περιοχή που κάναμε. Οπότε μπήκαμε στο τρένο και σου φέρνουν τσάι, το οποίο είναι σε κούπες πήλινες, οι οποίες τις σπας μετά. Είναι για μία χρήση μόνο, αλλά είναι πάρα πολύ ωραίες φτιαγμένες κούπες, και μάλιστα, μία μικρή παρένθεση, βρήκα τις ίδιες, σχεδόν τις ίδιες, που τις κάνουνε στο χωριό της γιαγιάς μου, στην Αρκαδία, και αγόρασα τέτοιες κούπες. Το τρένο για τον πρώτο μας σταθμό, που μας περίμεναν τα τζιπ, ήτανε κάπου 6 ώρες. Και εκεί ο κόσμος όλος είναι πάρα πολύ... Σε αυτές τις καταστάσεις όλοι θέλουν να μιλάνε με όλους, οπότε υπήρχε… όλοι ήθελαν να μας μιλήσουν, να μας ρωτήσουν πού πάμε, τι θα κάνουμε. Όταν άκουσαν ότι πηγαίνουμε στη Shimla, μας είπαν να προσέχουμε πάρα πολύ τους πιθήκους, γιατί οι πίθηκοι στην Ινδία είναι ιερό ζώο, αλλά, επειδή είναι και φοβερά κακομαθημένοι και όλοι τους ταΐζουν, μας προειδοποίησαν ότι πρέπει να προσέχουμε τις τσέπες μας, τι θα έχουμε μέσα, γιατί αυτοί κλέβουνε, δηλαδή μπαίνουνε παντού. Και φτάσαμε μετά από ένα εξάωρο ταξίδι, στο οποίο βλέπεις… Ήμουνα μεταξύ να μιλάμε, να διαβάζουμε… Ξέρεις, διψάς για όλες αυτές τις εικόνες, γιατί είναι… πρωτοφανή πράγματα βλέπεις. Ήθελα να μιλήσω και όλοι μιλούσαμε με τους ανθρώπους. Και εκείνη την εποχή, το οποίο συνεχίζεται κιόλας, υπήρχε και πάρα πολύ μεγάλη ένταση μεταξύ Πακιστάν και Ινδίας, και Κίνας και Ινδίας, που ήταν ο προορισμός ο δικός μας. Και μετά από το εξάωρο αυτό ταξίδι μπαίνουμε στα τζιπ και είχαμε.. Βέβαια οι οδηγοί εναλλάσσονταν, μέχρι να φτάσουμε στη Shimla, αλλά ήταν όλοι εξαιρετικοί. Βασικά, μας περίμεναν δύο τζιν και μπήκαμε τρεις και τρεις, γιατί η άλλη κοπέλα ήταν ήδη στη Shimla, μας περίμενε. Και ήτανε πανέμορφα τα τοπία. Συναντούσες… Γιατί ανεβαίνουμε, έτσι; Είναι ανάβαση το να φτάσεις στα 3.000 μέτρα στη Shimla. Και ήτανε καταπληκτικά τα τοπία, δηλαδή περνούσες μέσα από έναν δρόμο που δεν θα ξεχάσω ποτέ. που ήτανε κάμποσα χιλιόμετρα, που ήτανε λες και είχανε κόψει, είχανε κάνει μία τομή στον βράχο του βουνού. Και βλέπεις από τη μία το [00:10:00]βάραθρο, από την άλλη βλέπεις ότι είσαι ένα με τον βράχο και, επειδή σε υψόμετρο, έχεις αυτά τα καταπληκτικά vistas. Και ανεβαίνοντας θυμάμαι ότι το τοπίο άρχισε να γίνεται αλπικό. Συναντούσαμε πάρα πολλά... Έχει πολλή κυκλοφορία ο δρόμος στην οροσειρά των Ιμαλαΐων, έχει απίθανη κυκλοφορία, γιατί είναι πάρα πολύ κατοικημένα οι πρόποδες. Και αυτό συνειδητοποίησα ακόμη πιο πολύ στον γυρισμό, όταν μπήκαμε σε ένα μικρό αεροπλάνο για να εξοικονομήσουμε χρόνο, όταν ήμασταν ακόμα πάνω σε υψόμετρο, για να γυρίσουμε στο New Delhi. Αλλά το πρώτο βράδυ που ήμασταν στα τζιπ κοιμηθήκαμε… που δεν θα το ξεχάσω... Βασικά, ήταν σπίτι, παλιό σπίτι, το οποίο ήτανε και για τον σκοπό αυτόν, να μείνουνε άνθρωποι που πρόκειται να ανέβουν παραπάνω. Και, δεν θα ξεχάσω, το δωμάτιο που είχα εγώ είχε μία απίθανη θεά, έβλεπες την οροσειρά. Και εκείνο το βράδυ είχε μακριά καταιγίδα και ήταν ένα καταπληκτικό θέαμα. Και υπήρχε ένα temple, κοντά σε αυτό το σπίτι που γινόταν η ινδουιστική όλη αυτή προσευχή με τα φαγητά που πήγαινε ο κόσμος, τα λουλούδια, όλα αυτά, και αυτό ήταν εισαγωγή μας εκεί. Και άρχισε να γίνονται… Όλη η παρέα είχε δέσει πάρα πολύ και αρχίσαμε να κάνουμε, ξέρεις, πολλές συζητήσεις, για θρησκεία, για πόλεμο, γιατί πηγαίναμε σε μία περιοχή που είναι πάντα φορτισμένη. Και το άλλο πρωί ξυπνάς εκεί πάρα πολύ πρωί, γιατί είχαμε και χιλιόμετρα να διανύσουμε. Ξαναμπαίνουμε στα τζιπ και μετά από σχεδόν ολόκληρη μέρα φτάσαμε στη Shimla, στα 3.200 σχεδόν είναι η Shimla, το υψόμετρο. Και καταλήξαμε σε αυτό το καταπληκτικό σπίτι που μείναμε για σχεδόν τρεις μέρες για να εγκλιματιστούμε στο υψόμετρο, στο περίφημο Chapslee, το οποίο ήτανε και στην ταινία, αν έχετε δει ποτέ, το «Jewel in the crown», με την Peggy Ashcroft. Ήτανε πολύ ωραία σειρά του BBC, είχε γυριστεί εκεί, με πάρα πολύ ωραίους κήπους. Και το σπίτι είναι πανέμορφο σπίτι μέσα. Και γνωρίσαμε εκεί… Ήρθανε λόγω της Justine, επειδή έχει δεσμούς με την περιοχή, ήρθαν διάφοροι ιστορικοί, λογοτέχνες Ινδοί, με τους οποίους είχαμε συζητήσεις στο τριήμερο αυτό, πώς επηρέασε η αγγλική κατοχή, το τι έκανε στη χώρα αυτή, για τη φοβερή διχοτόμηση της χώρας. Εξαιρετικές συζητήσεις. Πήγαμε στο θέατρο, μπήκαμε μέσα στο θέατρο, μας ξενάγησαν, της Shimla. Και αρχίσαμε να κάνουμε πορείες μέχρι την κορυφή, εκεί που είναι το τέμπλο το ινδουιστικό, το οποίο είναι γεμάτο βέβαια από τους πιθήκους που μας είχαν προετοιμάσει. Και τότε θυμάμαι την πρώτη φορά που πήγαμε, γιατί είναι μία πάρα πολύ απότομη κορυφή και σε βοηθάει στο να κάνεις… Και αυτό το κάναμε σχεδόν κάθε μέρα, για να εξασκηθούμε πώς αντιδρούμε, ας πούμε, έστω και σε μικρές κλίσεις. Ήτανε μεγάλη κλίση, αλλά για να δούμε πώς… Και ο γιατρός μου στο Λονδίνο μου είχε πει για το… Ο μεγάλος φόβος είναι το altitude sickness και πώς… ποια είναι τα σημάδια, ας πούμε, ήθελα περίπου να ξέρω. Αυτός ήτανε ο μόνος μου φόβος. Αλλά, όταν φτάσαμε, τέλος πάντων, στην κορυφή εκεί, στη Shimla, στο μεγαλύτερο ύψος, ας πούμε, της περιοχής, μας περικύκλωσαν όλα οι πίθηκοι, οι οποίοι παρεμπιπτόντως ήτανε παντού στο σπίτι. Δηλαδή ξυπνούσες από το ποδοβολητό στη σκεπή επάνω. Νόμιζες ότι θα γκρεμιστεί, ας πούμε, γιατί πραγματικά τους αφήνουν να κάνουν ό,τι θέλουν. Και εκεί μας περικύκλωσαν αμέσως. Μας είχανε δώσει βέβαια και μπαστούνια για να μην ανεβαίνουν πάνω μας. Τέλος πάντων, εμένα με είχε κρατήσει –και έχω φωτογραφία– ένα μωρό από το χέρι, το οποίο με παρακαλούσε. Ό,τι είχα βέβαια, φιστίκια είχαμε μαζί μας και φρούτα και δώσαμε. Αλλά αυτά είναι αδηφάγα και είναι πάρα πολλά και κάποια στιγμή ένα από αυτά έκλεψε τα γυαλιά του Michael, και ήταν και γυαλιά μυωπίας, ας πούμε, έτσι; Και έπρεπε, ξέρεις, να... Ευτυχώς, τα πήραμε, τα σώσαμε τα γυαλιά, γιατί θα ήταν μεγάλη ζημιά ο Michael να μην έχει τα γυαλιά του, αλλά αυτό ήταν ένα από τα απίθανα περιστατικά εκεί. Τέλος πάντων, ήταν πάρα πολύ ωραίο το τριήμερο στη Shimla και εκεί γνωρίσαμε… μας περίμενε και ο Paddy, ο οποίος είναι παλιός αξιωματικός του ινδικού στρατού, ο οποίος είχε οργανώσει όλη αυτή την εκδρομή. Ο Paddy είχε τους Sherpa, γιατί είχαμε δέκα Sherpas μαζί μας, γιατί χωρίς αυτούς για μας θα ήταν αδύνατο[00:15:00], και τα γαϊδούρια. Και έπρεπε να έχουμε... Βασικά, είχαμε μία πεζοπορία 12 ημερών για να φτάσουμε στο ψηλότερο σημείο. Και έπρεπε να είσαι πολύ λιτός στο τι θα πάρεις μαζί σου. Και όλοι είχαμε σάκους, τους οποίους θα φορτωνόντουσαν στα γαϊδούρια. Και εμένα…  Ξέρεις, πρέπει να είσαι πάρα πολύ περιεκτικός στο τι θα πάρεις, γιατί... μόνο τα εντελώς απαραίτητα. Οπότε είχα μαζί μου δύο παντελόνια, είχα... Η μόνη μου –πώς το λένε– πολυτέλεια είναι να έχω μία καθαρή φανέλα να φοράω την ημέρα, για να μην βρωμίσω. Εντάξει, τα εσώρουχά μου βέβαια, και η άλλη μεγάλη πολυτέλεια ήταν ότι χρειαζόμουν ένα ζευγάρι καθαρές κάλτσες την ημέρα, οι οποίες είναι και ειδικές κάλτσες που φοράς, πολύ χοντρές και πανάκριβες, και σε τέτοιο υψόμετρο δεν μπορείς να τις πλύνεις, δεν στεγνώνουνε. Οπότε χρειαζόμουνα... Βασικά αυτά ήταν τα αγαθά που είχα μαζί μου. Συν ένας πολύ καλός μου φίλος στο Λονδίνο με είχε ειδοποιήσει να βάζω κάθε μέρα… να πλένω τα πόδια μου με οινόπνευμα και να βάζω ταλκ, για να μην πάθω φουσκάλες από την πεζοπορία. Γιατί, άμα πάθεις φουσκάλες, μετά αλίμονό σου. Βασικά, αυτά ήταν τα αγαθά που είχα μαζί μου στον σάκο μου. Και μία καταπληκτική θήκη, που μου είχε δώσει η αγαπημένη μου φίλη, η Αλίκη Σεφεριάδη, που έχει κάνει τέτοια πράγματα στη ζωή της, για να βάζω μέσα στον σάκο μου, μία εξαιρετικά ωραία θήκη. Αυτά ήταν τα υπάρχοντά μου που πήρα μαζί μου, τις μπότες μου φυσικά. αυτά. Και όλα τα άλλα, τις προμήθειες δηλαδή, το φαγητό μας, ήταν φορτωμένα στα γαϊδούρια. Και, όταν ξεκινήσαμε, μετά την τρίτη μέρα, πάλι μπήκαμε σε δύο τζιπ για να φτάσουμε σε ψηλότερο σημείο για να αρχίσει η ανάβαση. Ήμασταν σε ένα καθαρά αλπικό τοπίο. Και το πρώτο βράδυ που μπήκαμε στις σκηνές… Γατί εγώ δεν είχα κατασκηνώσει ποτέ στη ζωή μου. Οι Sherpas…. Όλοι είχαμε... Ο καθένας μας είχε τη σκηνή. Υπήρχε μία σκηνή, η οποία στηνόταν κάθε μέρα, που ήταν η τραπεζαρία μας, που τρώγαμε πρωινό βασικά και βραδινό, και μία άλλη μεγαλύτερη σκηνή, που την είχανε οι Sherpas για να κοιμηθούν και ήταν και η κουζίνα μας, που μαγείρευαν. Και πρέπει να πω ότι πιο εκλεκτά δεν έχω φάει στη ζωή μου. Καταπληκτικό πρωινό, και έτρωγα τα πάντα, από porridge, φτιάξανε ciabattas που μοσχοβολούσανε, ψωμί ζεστό κάθε μέρα. Πρωινό, μέλι, φρούτα για να έχουμε ενέργεια, και μετά το μεσημέρι, όταν περπατούσαμε, αρχίσαμε την ανάβαση, ο Κάρμα, ο οποίος ήταν ο head Sherpa… Αυτός ήταν ο οδηγός μας. Βασικά, προχωρούσαμε αφ’ ενός ζύγου, όταν άρχισε η ανάβαση, γιατί είναι μονοπάτια, προχωράς ο ένας πίσω από τον άλλο. Που δεν θα το ξεχάσω ποτέ στη ζωή μου, αλλά θα σας πω τους λόγους που δεν θα τον ξεχάσω ποτέ. Αυτός ο άνθρωπος πραγματικά, στην κυριολεξία, με έμαθε να περπατάω και μου το έκανε όλο παιχνίδι. Γιατί αυτό που κατάλαβα… Παρεμπιπτόντως, περπατούσε με σαγιονάρες σε αυτά τα υψόμετρα, και όλοι τους με σαγιονάρες, αλλά αυτοί οι άνθρωποι είναι σαν να χορεύουν. Εγώ είχα εστιαστεί στα πόδια του, να παρακολουθώ πού βάζει τα πόδια του και είπα ότι θα βάζω το πόδι μου εκεί που το βάζει ο Κάρμα. Και έτσι ήταν σαν να χόρευε, είχε έναν ρυθμό. Και, ακολουθώντας αυτόν τον ρυθμό του και σκεπτόμενη… Πώς κάνουνε οι μαραθωνοδρόμοι, που παίρνουν τον ρυθμό του πρώτου; Έτσι έκανα και εγώ, για αυτό λέω ότι με έμαθε να περπατάω. Και μου το έκανε ακούραστο, στην κυριολεξία ακούραστο. Λοιπόν, ο Κάρμα είχε στο σακίδιό του το μεσημεριανό μας, το οποίο συνήθως ήταν λιτό γεύμα, ήτανε ciabattes από το πρωί που είχε μαζί του, και άνοιγε μία κονσέρβα, συνήθως τόνο, είχε τυρί μαζί του, βραστά αυγά και κανένα φρούτο. Και αυτό ήταν το μεσημεριανό μας. Περπατούσαμε συνήθως... Εκεί ξυπνάς πάρα πολύ πρωί, δηλαδή μπορώ να πω ότι ποτέ δεν ένιωσα σε τόσο καλή φυσική κατάσταση, από αρκετά νωρίς ανεβαίνοντας. Γιατί από την έλλειψη οξυγόνου αυξάνονται τα ερυθρά αιμοσφαίρια και νιώθεις μία εξαιρετική ευφορία. Μπορώ να πω ότι από τις 4:00 η ώρα, 4:00 παρά ήμουνα στα όπλα, δηλαδή ήμουνα... Και όχι μόνο εγώ, όλοι μας. 5:00 η ώρα ερχότανε ο Κάρμα έξω από τη σκηνή μας με μία λεκάνη με ζεστό νερό, οπότε… για να πλυθούμε. Και ένας από τους άλλους τους φόβους μου ήταν ότι θα νιώθω βρώμικη, αλλά ποτέ δεν ένιωσα βρώμικη στο ταξίδι, γιατί ερχότανε μία λεκάνη ζεστό νερά στον καθένα μας και το πρωί που ξυπνούσαμε και μετά, το βράδυ, όταν φτάναμε στον σταθμό μας, πριν από το φαγητό. Και αυτό[00:20:00], ξέρεις, σκεφτόμουνα και τις ιστορίες του πατέρα μου από την έρημο, ότι σε φτάνει ένα παγούρι και ένα σφουγγάρι για να πλυθείς, οπότε μόνο μία φορά πήγα στο ποτάμι, τα πρώτα δύο βραδιά, γιατί πάντα κατασκηνώναμε δίπλα στο ποτάμι για να έχουμε νερό και για να μαγειρέψουμε και για να πιούμε, να βράσουμε. Και το μόνο που είχα στην πεζοπορία –όλοι μας δηλαδή, όλα τα κουβαλούσε, τις προμήθειες, ο Κάρμα–, εγώ είχα ένα μικρό σακίδιο που είχα τη φωτογραφική μου μηχανή και δύο παγούρια νερό, τα οποία μας τα γέμιζαν το πρωί οι Sherpas και έβαζα, για να ’μαι σίγουρη, και μία ταμπλέτα μέσα. Δεν ήθελα να πάθω κάτι, ας πούμε, να το ευχαριστηθώ, και δόξα τω Θεώ δεν έπαθα τίποτα και ποτέ στη ζωή μου δεν ένιωσα πιο ωραία. Αυτό που γινόταν κάθε μέρα… Μιλούσαμε όλοι, διηγούμασταν... Είχαμε συζητήσεις, πιο πολύ πολιτικές συζητήσεις για το τι συμβαίνει στον κόσμο, ιστορίες από τον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας, που ήτανε πρόσφατος, συν τραγουδούσαμε. Με πρώτο επικεφαλής τον Michael Riedel, ο οποίος ήξερε όλα τα musical, «word for word», που λένε, και έδινε μία άλλη προέκταση σε όλο αυτό. Υπήρχε πάρα πολύς ενθουσιασμός, και το βράδυ, όταν φτάναμε, πάντα υπήρχε φωτιά, μας είχαν ένα τσάι, πριν κάνουμε αυτή το μπάνιο μας, και μετά ήτανε... Ετοιμάζανε αυτοί οι άνθρωποι πέντε-έξι ειδών κάρυ, το ένα ωραιότερο από το άλλο. Ήτανε όλα βέβαια vegetarian, αλλά εμένα… Πάντα υπήρχε φακή, ρύζι. Ήτανε εξαιρετικό το φαγητό και εμένα δεν με πείραζε κιόλας, γιατί ήμουν και vegetarian. Τρώγαμε εξαιρετικά. Δεν περίμενα ότι θα τρώω τόσο ωραία. Μαγείρευαν καταπληκτικά και έπαιρνα και συνταγές από τους Sherpa, τόσο ωραία πράγματα ετοιμάζανε! Και γινόντουσαν μεγάλες συζητήσεις βέβαια στη σκηνή, που ήταν η τραπεζαρία μας, μέχρι γινόντουσαν απαγγελίες ποιημάτων, γιατί όλοι είχαμε φέρει τα αγαπημένα μας βιβλία. Και ένας από την παρέα είχε φέρει Καβάφη, οπότε διαβάστηκε εκεί πέρα ένα βράδυ ο πηγαιμός στην Ιθάκη. Κάθε μία μέρα ήταν ωραιότερη από την άλλη. Είναι το μόνο που μπορώ να πω. Και άλλαζε συνέχεια το τοπίο. Από αλπικό τοπίο άρχισε να γίνεται... Και εκεί καταλαβαίνεις ότι τα Ιμαλάια βγήκανε από τη θάλασσα. Άρχισε να μην υπάρχει τίποτα. Αυτό το οποίο δεν θα ξεχάσω ποτέ στη ζωή μου, ήτανε, όταν ήμασταν πάνω σε μία σε μία μύτη, τέλος πάντων. Άρχισαν να πετάνε από πάνω μας οκτώ αετοί. Ο αετός των Ιμαλαΐων, ο οποίος από κάτω που τους βλέπαμε ήταν σαν μικρά αεροπλάνα και ήτανε σαν να μας χαιρετούσαν. Όλο αυτό. Βέβαια, ο Tom με τα κιάλια του είδε ότι υπήρχε κάποιο γιακ πτώμα πεθαμένο και αυτοί ακολουθούσαν τις θερμές μάζες, για αυτό ήταν από πάνω μας σαν να μας χαιρετούσαν, σαν να αιωρούνται, και μετά βέβαια κάνα δυο κατέληξαν στο γιακ, αλλά ήταν ένα θέαμα που δεν θα το ξεχάσω ποτέ στη ζωή μου. Αυτό. Σε αυτά τα υψόμετρα δεν συναντάς ανθρώπους, μόνο κάνα δυο φορές συναντήσαμε βοσκούς με γιακ, που το γιακ είναι το ζώο αυτό, από το οποίο παίρνουνε γάλα, βούτυρο. Οι βουδιστές μοναχοί το χρησιμοποιούν πάρα πολύ. Μόνο κάνα δύο βοσκούς συναντήσαμε, δεν συναντάς ανθρώπους. Το εκπληκτικό είναι βέβαια ότι, κάθε φορά που φτάναμε το βράδυ στον καταυλισμό μας, ήτανε όλα στημένα. Διότι, ενώ εμείς καμιά πορεία γύρω στις 10--11 ώρες την ημέρα, πάντοτε εκείνοι φτάνανε πολύ πιο πριν από μας, γιατί είναι συνηθισμένοι στο να περπατάνε πολύ πιο γρήγορα, και ήταν όλα στημένα, οι σκηνές μας, τα πάντα. Μία μέρα περάσαμε στο ψηλότερο σημείο. Μας είχαν προειδοποιήσει κιόλας. Το Babala ήταν το υψηλότερο σημείο της διαδρομής μας. Περάσαμε παγετώνα και εκεί δεθήκαμε, για να ’μαστε σίγουροι, να μην έχουμε κάποιο ατύχημα, και ο φοβερός Κάρμα είδε και μας έδειξε τα αποτυπώματα της άσπρης λεοπάρδαλης των Ιμαλαΐων που είχε περάσει από κει. Και μετά, περνώντας τον παγετώνα, ήτανε εντελώς ξερό το τοπίο, δηλαδή μόνο πέτρα και άμμος. Και εκεί ένας από την παρέα βρήκε ένα μικρό απολίθωμα ψαριού, το οποίο μου το χάρισε και το έχω ακόμα στο σπίτι στο Λονδίνο. Και μαζεύαμε γενικά όλοι πέτρες. Έχω έναν καρχαρία, μία πέτρα που είναι σαν καρχαρίας από κει, γιατί είναι… όλα είναι... Και εκεί καταλαβαίνεις ότι θα πρέπει να αναδύθηκαν από τη θάλασσα. Και ήταν οι άνθρωποι και όλα αυτά που βλέπαμε το τοπίο, το οποίο το κάνουνε για μένα το ωραιότερο πράγμα που έχω κάνει στη ζωή μου. Προς το τέλος της πορείας[00:25:00] είχαμε πέσει σε μία μεγάλη αμμοθύελλα και τότε καταλήξαμε... Δεν μπήκαμε στις σκηνές μας, μας περίμεναν τα τζιπ και καταλήξαμε σε ένα πανδοχείο, και ήταν το πρώτο τηλεφώνημα που έκανα στο σπίτι μου –γιατί ούτε κινητά πιάνανε από αυτά τα υψόμετρα ούτε τίποτα–, που έκανα το πρώτο τηλεφώνημα στη μητέρα μου. Και έκανα και το πρώτο μου κανονικό μπάνιο, δηλαδή Hindi shower. Υπήρχε μία βρύση στον τοίχο και κουβάδες και απλώς έριξα τους κουβάδες, αλλά λούστηκα, τέλος πάντων. Και αυτό που θυμάμαι πάρα πολύ είναι ότι με είχε πιάσει φοβερό τρέμουλο, σύγκρυο και, βγαίνοντας για να πάμε κάπου να τηλεφωνήσω, θυμάμαι ότι είπα στους φίλους μου: «Βρείτε μου ξηρούς καρπούς, βρείτε μου κάτι να φάω, γιατί τρέμω». Και μάλλον θα πρέπει να ήτανε από το ξαφνικά ότι έριξα τόσο πολύ νερό πάνω μου, υποθέτω. Και μετά, την άλλη μέρα, συνεχίσαμε με τα τζιπ στο Manali, το οποίο είναι ένας προορισμός για χιόνια στους Ινδούς, που ήταν και το σπίτι του Κάρμα, του head Sherpa μας, ο οποίος μας κάλεσε εκείνο το βράδυ να φάμε σπίτι του, και δεν θα το ξεχάσω ποτέ στη ζωή μου. Ο Tom είχε φέρει μαζί του και πίναμε κάθε βράδυ ένα shot ουίσκι, για να ’μαστε ζεστά, τέλος πάντων. Και αυτός ο άνθρωπος είχε αγοράσει ακόμα και ουίσκι για μας.  Δεν θα ξεχάσω ποτέ το σπίτι του, και όλη αυτή η πλαγιά ήταν πανέμορφη. Τα σπίτια ήταν πλίνθινα και, μπαίνοντας στο σπίτι, μας υποδέχτηκε η γυναίκα του και η κόρη του, οι οποίες ήτανε δύο καλλονές. Πανέμορφες γυναίκες. Και το σπίτι τι ήτανε; Ένα δωμάτιο, μικρός χώρος, κάτω ήταν χώμα, το οποίο όμως ήταν τόσο λείο και τόσο καθαρό, και τα στρώματά τους ήταν τυλιγμένα στον τοίχο, και χαμηλά τραπεζάκια που θα τρώγαμε. Οι γυναίκες μαγείρευαν έξω, η κουζίνα ήταν εκτός, και ήτανε… Θα πρέπει... Ήτανε συμπόσιο αυτό που είχαν ετοιμάσει. Δηλαδή ένα το ένα γεύμα ωραιότερο από το άλλο ό,τι είχαν ετοιμάσει. Και εκεί έβλεπες ότι αυτοί οι άνθρωποι… Εκεί έβλεπες αυτό που είπα στην αρχή, την απόλυτη απλοχεριά και αξιοπρέπεια και αρχοντιά που έχουνε. Από τα ωραιότερα βραδιά, που θα μου μείνει ανεξίτηλο στη ζωή μου. Και ο Κάρμα και η οικογένειά του ήταν όλοι βουδιστές, και το έβλεπες αυτό σε όλη τους την υποδοχή. Και είχαμε υποσχεθεί ο ένας στον άλλον πάντα να μνημονευόμαστε στις προσευχές μας. Εξαιρετική ψυχή ο Κάρμα και του χρωστάω ότι μου έμαθε να περπατάω, που δεν θα το ξεχάσω ποτέ στη ζωή μου. Με έμαθε να περπατάω, με παραπάνω έννοια από τη συνηθισμένη. Και μείναμε δύο βράδια στο Manali. Και μετά στο Manali μας περίμενε ένα μικρό αεροπλάνο, με το οποίο γυρίσαμε πίσω στο Νέο Δελχί. Και εκεί είναι που είδα, από την πτήση αυτή, το ποσό πυκνοκατοικημένα τελικά είναι αυτό που λέμε, αυτή η φοβερή οροσειρά, τα Ιμαλάια. Γιατί έβλεπες χωριά παντού σε αυτά τα φοβερά υψόμετρα. Και έχουν ζωή. Πολλή ζωή, πάρα πολλή ζωή. Και φτάνουμε λοιπόν στο Νέο Δελχί, η τελευταία μέρα, και εκείνο το βράδυ ο Paddy, που μας περίμενε ξανά… Απίθανη μορφή, με τον οποίον και με αυτόν συνεχίζουμε και είμαστε φίλοι, γιατί αυτός μένει τον μισό καιρό στο Λονδίνο. Μας πήγε στο club του, το περίφημο «Gymkhana Club», το οποίο και αυτό είναι σαν να μπαίνεις σε μία άλλη εποχή, έχει απίθανους κήπους και φάγαμε όλοι μαζί εκείνο το τελευταίο βράδυ. Και αυτό μου είναι αποτυπωμένο στο μυαλό, γιατί όλοι θυμόμασταν όλη τη διαδρομή, όλοι κρατήσαμε ημερολόγια. Μερικοί από την παρέα ζωγράφιζαν και ανταλλάξαμε όλοι ό,τι είχαμε μαζέψει, ούτως ώστε να μας μείνει αυτό. Και αυτό που απέμεινε τόσα χρόνια μετά είναι ότι όλη αυτή η παρέα θα παραμείνουμε και παραμένουμε φίλοι. Ο Michael έχει έρθει στην Ελλάδα πριν από αρκετά χρόνια και ταξίδεψε σχεδόν παντού στην Ελλάδα. Τον γνώρισα σε όλους τους καλούς μου φίλους, ούτως ώστε να του δείξουν την Ελλάδα όπως θα έπρεπε, γιατί εγώ έτυχα μόνο μία μέρα μαζί του στην Αθήνα, επειδή έπρεπε να γυρίσω στη δουλειά στο Λονδίνο. Και, παρόλο που μένει στη Νέα Υόρκη, πάντα μιλάμε, έρχεται στο Λονδίνο… Η συγκεκριμένη παρέα μαζευόμαστε όλοι και γίνονται dinners και συμπόσια και όλα αυτά και μας δένει αυτή η καταπληκτική α[00:30:00]νάβαση που κάναμε. Και γνώρισα αξέχαστους ανθρώπους και αξέχαστα τοπία και έναν πολύ παλιό πολιτισμό, που μας ταπεινώνει κάπως εμάς τους Έλληνες. Ό,τι θες άλλο ρώτα με.

Νομίζω, τα κάλυψες όλα τέλεια.

Ναι;

Ναι.

Ok.

Λοιπόν, σε ευχαριστώ πάρα πολύ για το–

Εγώ σε ευχαριστώ.