Καλησπέρα.

Καλησπέρα.

Είναι 12 Δεκεμβρίου του 2019. Το όνομά σου;

Με λένε Ολυμπία Γκογκέ.

Ωραία. Σήμερα η Ολυμπία θα μοιραστεί μαζί μας πώς είναι να συμβιώνεις με τον διπολισμό. Ας ξεκινήσουμε καταρχήν από το τι σημαίνει διπολισμός.

Ναι, αρχικά για μένα διπολική διαταραχή, όπως διαγνώστηκα το 2012 ή '13 αν θυμάμαι καλά, γιατί κάπως έχω ξεχάσει την απαρχή όλου του ιστορικού αυτού. Πώς ξεκίνησε και πότε ακριβώς ξεκίνησε, για να πω την αλήθεια. Διπολική διαταραχή είναι μία διακύμανση συναισθηματική για μένα, που από τα πολύ χαμηλά, συναισθηματικές καταστάσεις πολύ χαμηλές, όπως ας πούμε κάποια δυσφορία ή κάποια κατάθλιψη ή κάτι οτιδήποτε, μπορώ να φτάσω σε μία ευφορία, υπερδιέγερση ή μια κατάσταση πιο ευχάριστη ας πούμε, αλλά σε υπερβολικό βαθμό. Πολύ γενικά μιλώντας και πολύ αφαιρετικά, δεν είναι μόνο αυτό. Υπάρχουνε πολλές μορφές, πολλές διακυμάνσεις.

Δηλαδή ξέρεις και ποιον τύπο έχεις;

Ναι, διπολική διαταραχή τύπου 2.

Τύπου 2. Που ποια είναι η διαφορά του με τον Τύπο 1;

Η διαφορά πρέπει να 'ναι στον βαθμό, δηλαδή ότι στο τύπου –δεν είμαι σίγουρη γι' αυτό, δηλαδή απ' όσο έχω καταλάβει–, η τύπου 1 είναι πιο ακραίας μορφής, δηλαδή εμφανίζεις μανιακά επεισόδια, τα οποία δεν είναι τόσο εύκολα διαχειρίσιμα και δεν μπορείς να καταστείλεις τόσο εύκολα, και καταθλιπτικά τα οποία επίσης είναι πιο δύσκολα στη διαχείριση. Δηλαδή είναι πιο ήπιας μορφής το τύπου 2. Και έχουνε βγει μέχρι τύπου 6 ας πούμε, το οποίο και κάποιο από αυτούς τους τύπους θεωρείται ως κυκλοθυμία, νομίζω η τύπου 3, αλλά αυτό δεν είμαι 100% σίγουρη. Δηλαδή διπολική διαταραχή τύπου 3 δεν την θεωρούνε σαν ψυχιατρική ασθένεια, είναι η λεγόμενη κυκλοθυμία. Απλώς είναι μια άλλη μορφή διακύμανσης, συναισθηματικής διακύμανσης, αυτό. Όπως το 'χω καταλάβει εγώ δηλαδή από τις συνεδρίες με τους γιατρούς και την όλη πορεία μέχρι τώρα.

Τότε δηλαδή, αν θυμάσαι, το '13-'14, τι ήταν το ερέθισμα το οποίο σε έκανε, εσένα ή την οικογένεια σου, να το ψάξετε παραπάνω;

Βρισκόμουνα στο Βέλγιο για Erasmus, ενώ σπούδαζα κοινωνική ανθρωπολογία στο Πάντειο, βρέθηκα σε μια άγνωστη να το πούμε κατάσταση για μένα. Δηλαδή έπρεπε να ζήσω μόνη μου, ενώ στην Αθήνα όπου –από Ρόδο είμαι– στην Αθήνα όπου διέμενα, ζούσα σε μια εστία, οπότε ήταν κάπως πιο προφυλαγμένα όλα. Και φεύγοντας από αυτό το safe zone και μένοντας μόνη μου πλέον στο Βέλγιο, κάπως ήταν σαν ενηλικίωση για μένα, ήταν η ώρα της ενηλικίωσης. Οπότε βρέθηκα αντιμέτωπη μπροστά σε πολλές δυσκολίες και καταφέρνοντας ένα-ένα βήματα να τις ξεπερνάω τις δυσκολίες, ένιωθα όλο και πιο χαρούμενη, πιο σίγουρη για τον εαυτό μου. Οπότε αυτό κάπως ανέβαινε και δεν υπήρχε κάτι ανησυχητικό μέχρι τότε. Ξαφνικά αποφασίζω ένα Πάσχα, σε εκείνο το εξάμηνο που ήμουνα στο Erasmus, το Πάσχα του εξαμήνου αυτού Φεβρουάριο με Ιούνιο, ότι θέλω να γυρίσω πίσω στην Ελλάδα, να δω τους φίλους μου, αλλά είχα κάνει στην ουσία ένα σχέδιο, ένα πλάνο στο κεφάλι μου ότι θα πάω να δω τους φίλους μου με τα λιγότερα λεφτά, ας πούμε, θα ξοδέψω πολύ λίγα λεφτά για να το κάνω αυτό. Και στην ουσία έκανα μια υπέρβαση, γιατί έχοντας μαζέψει όλο αυτό, τη χαρά, το ότι τα καταφέρνω, το ότι είμαι καλά, πάνε όλα καλά στη ζωή μου, σπουδάζω κάτι που μ' αρέσει, έχω ενδιαφέροντα, έχω τους φίλους μου στο Βέλγιο αλλά έχω και τους φίλους μου που τους αγαπώ στην Ελλάδα. Είχα μαζέψει πολλά συναισθήματα ανάμεικτα. Φτάνοντας λοιπόν στη Θεσσαλονίκη που ήταν ο πρώτος προορισμός... γιατί εγώ είχα κλείσει ένα ταξίδι το οποίο ήτανε λίγο ανθρωπίνως αδύνατο να γίνει. Από Λιέγη να πάω Charleroi, να πάρω το αεροπλάνο, να πάω στη Σαλονίκη, μετά να πάω στην Αθήνα, να πάω στον Βόλο και να γυρίσω μέσα σε μία βδομάδα. Απλώς είχα βρει φτηνά εισιτήρ[00:05:00]ια, εντάξει, και εκείνη την περίοδο είχα χαρεί πολύ. Ξεκινάω, πάω Θεσσαλονίκη και κάπως όλο αυτό, η ευφορία άρχισε να μου γυρνάει μπούμερανγκ. Δηλαδή δεν κοιμόμουνα, έκανα πολλές σκέψεις, δηλαδή είχα συνδέσει κάπως το ανθρωπολογικό το οποίο το σπούδαζα με το ότι θα δω όλους τους ανθρώπους και ότι όλοι είναι συνδεδεμένοι, και άρχισε αυτό να ανεβαίνει. Δεν μπορούσα να κοιμηθώ το πρώτο βράδυ από την πολλή υπερένταση και υπερδιέγερση. Γίνανε κάποια συμβάντα στην Αθήνα τα οποία αυτό το διογκώσανε, την υπερένταση, όπως κάποιοι τσακωμοί. Και όλο αυτό άρχισε και ανέβαινε, ανέβαινε, ανέβαινε, με διάφορα μικροπράγματα, τα οποία όμως αν ένας άνθρωπος έχει να κοιμηθεί ουσιαστικά 5 μέρες... Με το αποκορύφωμα, ήμασταν σπίτι της θείας μου και έγινε κάτι σαν ύπνωση, έκανα εγώ ύπνωση στη θεία μου. Και το 'νιωσα κάτι σαν μαγικό. Μετέπειτα κατάλαβα ότι απλώς σάστισε με το πώς συμπεριφερόμουνα. Αλλά εγώ άρχισα να το παίρνω πάνω μου ότι έχω υπερδυνάμεις, ότι μπορώ να τα καταφέρω και εκεί πηγαίνοντας πίσω στη Ρόδο, γιατί όλο αυτό το έλεγα κιόλας, το εξέφραζα, τις σκέψεις μου και την ευφορία και την χαρά, και ότι εγώ ήρθα να σας σώσω και ότι εγώ είμαι εδώ για να σας βοηθήσω, γιατί αυτό ανέβαινε και πήγαινε προς τα εκεί, στο «Ήρθα, είμαι εδώ, είμαι καλά αλλά θέλω να 'στε και εσείς καλά» και κάπως έτσι όλο αυτό ανέβηκε. Και πηγαίνοντας στη Ρόδο, συζητώντας με τη μητέρα μου, δεν είναι τόσο απλό το θέμα, δηλαδή εννοώ έγιναν πολλά συμβάντα κατά τη διάρκεια και λέγοντάς της αυτό, ότι θεωρώ ότι έκανα ύπνωση στη θεία μου, ξεκίνησε να υπάρχει το ανησυχητικό κομμάτι από μεριάς της οικογένειάς μου. Δηλαδή εκεί κάτι δεν τους κολλούσε στο όλο ας πούμε ιστορικό της... Και έλειπα και πολύ καιρό, οπότε ανησύχησαν ακόμη πιο πολύ, δηλαδή ότι τι συνέβη όταν έλειπες στο Βέλγιο, τι έκανες. Αλλά σε λογικά πλαίσια, δεν ήταν πιεστικοί και ούτε εγώ ήμουν αρνητική στο να πάμε να δούμε κάποιον ειδικό. Συναίνεσα αμέσως, γιατί θεωρούσα ότι δεν είχα τίποτα. Δηλαδή θεωρούσα ότι η ευφορία, όλο αυτό, η έπαρση, η μεγαλομανία, οι υπερφυσικές δυνάμεις, αν θέλεις, που νόμιζα ότι είχα, είναι ένα κομμάτι που αρμόζει ας πούμε, που το καταλαβαίνει ο καθένας. Δηλαδή το να λέω σε κάποιον ας πούμε «Μπορώ να το κάνω, μπορώ να σε υπνωτίσω τώρα» και να το πιστεύω κιόλας, το θεωρούσα ας πούμε «φυσιολογικό» μέσα σε εισαγωγικά. Οπότε ναι, κάπως έτσι.

Άρα οι γονείς σου, επειδή ακριβώς έλειπες κιόλας, παρατήρησαν κάποια διαφορετική συμπεριφορά από ό,τι πριν φύγεις για Βέλγιο και μετά, και γι' αυτό δηλαδή κάπως ανησύχησαν;

Κυρίως ναι. Όχι στη συμπεριφορά, κυρίως το γεγονός αυτό, ότι όντως έγινε αυτό, όντως βρέθηκα σε μια κατάσταση με τη θεία μου την οποία κάπως εγώ θεώρησα εκείνη τη στιγμή μεταφυσικά, αλλά έπειτα μου εξήγησαν, προσπαθήσαν να το εντάξουν στη λογική, ότι ήταν σάστισμα. Ότι με είδε σε αυτή την κατάσταση, της είπα κάποια πράγματα, όπως «Δεν είμαι εγώ η τρελή, εσύ είσαι η τρελή» και κάπως έπαθε ένα σοκ και μπήκε σε αυτή την trance ας το πούμε. Οπότε αυτό τους ανησύχησε, όχι η συμπεριφορά μου αυτή καθαυτή.

Πιστεύεις ότι το κομμάτι, το γεγονός ότι το εξωτερίκευσες και το ότι όντως το επικοινωνούσες και στους γονείς σου και από ό,τι καταλαβαίνω και σε φίλους και τέτοια, ήταν κάτι το οποίο βοήθησε και εσένα; Γιατί μου αναφέρεις ότι στην αρχή κάπως ήσουνα αρνητική, στο ότι «εγώ μια χαρά, γι' αυτό και δέχομαι να πάω σε κάποιον γιατρό να το δούμε». Το ότι το εξωτερίκευσες, πιστεύεις ότι έπαιξε ρόλο;

Στην αρχή θεωρούσα ότι μου έκανε κακό. Δηλαδή περισσότερο κακό το ότι το εξωτερίκευα, γιατί επερχόταν η αυθυποβολή. Ότι δηλαδή εξωτερικεύω αυτό, κάποιος ακούγοντας το κατατάσσει σε μία ψυχιατρική ασθένεια, γιατί βλέπει όλα τα συμπτώματα που είναι της μανίας, αυτόματα μπαίνει η ταμπέλα του διπολικού και εγώ αυθυποβάλλομαι, και εκείνη τη στιγμή, ενώ τώρα το συνειδητοποιώ ότι ok κάποια συμπεριφορά δεν ήταν τόσο «φυσιολογική» μέ[00:10:00]σα σε εισαγωγικά πάλι, γιατί αυτό είναι μεγάλη κουβέντα. Για αυτό μετά επήλθε η κατάθλιψη. Δηλαδή εγώ είχα στο μυαλό μου ότι αφού τώρα είχα εδώ μανιακό επεισόδιο, θα έρθει και η κατάθλιψη μετά. Οπότε στην αρχή δεν μου έκανε καλό αυτό, το ότι το επικοινωνούσα τόσο πολύ, γιατί έπαιρνα και κάποια feedback από αυτό. Το οποίο ήτανε «Πρέπει να δεις έναν ειδικό, δεν είσαι καλά, δεν είσαι καλά». Που στην ουσία αυτό χωράει πολλή κουβέντα, το έχω συζητήσει με ψυχίατρους δηλαδή και μου λέγανε. Αναρωτιόμουνα ότι αν εκείνη την περίοδο που είχα κάνει όλο αυτό ταξίδι είχα κοιμηθεί, γιατί αυτό που μου έλειπε ήταν ύπνος, είχα κοιμηθεί όντως και δεν είχα τσακωθεί με όλες μου τις φίλες στην Αθήνα, γιατί απλά έψαχνα ένα μέρος να κοιμηθώ. Στην ουσία αυτό συνέβη. Υπερδιέγερση, υπερένταση, υπερδιέγερση σε μία μόνιμη... Έπαθε μία σύγχυση το κεφάλι και κάποιες παραισθήσεις και όλα μαζί. Οπότε αν είχα κοιμηθεί, τι θα έχει αλλάξει; Αυτό εκεί, αυτή ήταν η... Ή αν δεν είχα κάνει αυτό το ταξίδι. Μετέπειτα όμως επικοινωνώντας το, το αποδαιμονοποίησα κάπως. Είδα ότι δεν είναι κάτι το οποίο μπορεί να σου καταστρέψει τη ζωή ή ότι αυτό είσαι. Δεν είσαι αυτό. Είναι κομμάτι, έχεις κάποιες διακυμάνσεις συναισθηματικές που μαθαίνεις να ζεις με αυτές και να τις διαχειρίζεσαι, αν είσαι σε θέση να τις διαχειριστείς. Αλλά ναι, εγώ πιστεύω ότι προσωπικά στα 27 μου έχω φτάσει σε ένα σημείο που βλέπω απέξω τον εαυτό μου και όταν κάτι με ενοχλεί ας πούμε ή βλέπω ότι πάει να ανέβει συναισθηματικά, αλλά σε ακραίες μορφές όχι απλώς μία χαρά, προσπαθώ να το καταστείλω κάπως. Αυτό.

Μετά από τη διάγνωση, γιατί μου λες ότι υπήρχε μία περίοδος υπερδιέγερσης και πολλή χαράς και ευφορίας και λοιπά, επήλθε η κατάθλιψη; Επήλθε δηλαδή αυτό που λέμε το κλείνομαι στον εαυτό μου, στεναχωριέμαι ίσως, δεν είναι, δεν έχω διάθεση. Τώρα αυτό βέβαια δεν σημαίνει κατάθλιψη, αλλά εννοώ τα αντίθετα συναισθήματα.

Ναι, υπήρξε. Βεβαίως και υπήρξε. Και η μανία κράτησε κάπου στους, αν θυμάμαι καλά, δύο μήνες. Και η κατάθλιψη -δύο μήνες λέω πολύ μάλλον, ένα μήνα- γιατί συνήθως έτσι γίνεται. Η περίοδος της ευφορίας η οποία, οι περισσότεροι διπολικοί, ας βάλουμε την ταμπέλα λοιπόν διπολικοί. Γιατί και αυτό χωράει πολλή κουβέντα το κατά πόσο, τι σημαίνει διπολικοί; Όλοι κουβαλάμε μέσα τις διακυμάνσεις τις συναισθηματικές, απλά οι διπολικοί είναι αυτοί που έχουνε μάλλον πιο ακραίες μορφές αυτών των διακυμάνσεων. Μετά από τον έναν μήνα μανίας επήλθε 6 μήνες κατάθλιψη που στο μυαλό μου ήταν δύο χρόνια. Ήταν πολύ βαριάς μορφής κατάθλιψη και έπαιρνα και πολλά φάρμακα, οπότε αυτό με είχε σε καταστολή. Δηλαδή για να κατέβει όλο αυτό από εκεί πάνω, κοιμόμουνα 24 ώρες το εικοσιτετράωρο κυριολεκτικά. Μόνο την ηρεμία την έβρισκα στα όνειρα, δηλαδή εκεί ευχαριστιόμουν μόνο τις στιγμές ας πούμε, στα όνειρά μου. Ήταν αρκετά δύσκολο.

Άρα δηλαδή μετά τη διάγνωση οι γιατροί στους οποίους απευθύνθηκες, κατευθείαν σου πρότειναν φαρμακευτική αγωγή;

Ναι, κατευθείαν.

Η οποία τι αποτελέσματα έχει; Τι είχε σε σένα βασικά, τι αποτελέσματα είχε σε σένα;

Είχε αποτέλεσμα να κατέβω λίγο από την ευφορία αυτήν, όπως είπα και πριν, και να αρχίσω να κατεβαίνω όλο και πιο πολύ σε μία νορμοθυμική φάση. Νορμοθυμική ονομάζουμε τη φυσιολογικότητα ας στο πούμε, δηλαδή μία συναισθηματική κατάσταση όπου δεν έχεις τα πολύ up ούτε τα πολύ down. Και αυτό έχει επίπτωση ώστε να κατέβω ακόμα περισσότερο και να με καταστείλει, και να πέσω σε ένα λήθαργο, να 'μαι σαν ζόμπι, δηλαδή στην ουσία κινούμενο ζόμπι.

Άρα θεωρείς ότι δεν σε ισορρόπησε κατά κάποιον τρόπο;

Τώρα με ισορροπούν τα φάρμακα, τότε όχι. Αλλά δεν ξέρω και τι θα άλλο θα μπορούσε να έχει γίνει. Δηλαδή δεν ξέρω. Αν δεν έπαιρνα τα φάρμακα και δεν έπεφτε όλο αυτό, ίσως έκανα και κακό στον εαυτό μου. Γι[00:15:00]ατί στη μανία είσαι σε τόση έξαρση και σε τόση ανάγκη να δώσεις να μοιραστείς να, να, να, που έχεις άγνοια κινδύνου στην ουσία. Και αυτό μπορεί να κάνει κακό, στον εαυτό σου. Δηλαδή μπορεί να μην καταλαβαίνεις ότι αν περάσεις το δρόμο τώρα με κόκκινο, είναι επικίνδυνο και μπορεί να σκοτωθείς, τέτοια άγνοια κινδύνου έχεις. Γιατί θεωρείς ότι έχεις υπερφυσικές δυνάμεις, είσαι εσύ ο κυρίαρχος του σύμπαντος, δηλαδή όλα περιστρέφονται γύρω από σένα.

Αυτό το κομμάτι της συνειδητοποίησης, απ' την δική σου την πλευρά. Φοβήθηκες τότε ή μετά; Στη διάρκεια δηλαδή της έξαρσης ας πούμε. Γιατί απ' ό,τι καταλαβαίνω είναι στιγμές, έτσι; Συνειδητοποιείς εκείνη την ώρα τον φόβο; Υπάρχει φόβος; Ή είναι κάτι το οποίο μετά ίσως από κάποια ώρα, ίσως από κάποιες μέρες ή και κάποιο καιρό, λες «Ok, φοβάμαι».

Στην κατάθλιψη φοβόμουν. Στις φάσεις κατάθλιψης, της βαριάς κατάθλιψης, φοβόμουνα πάρα πολύ. Φοβόμουνα τα πάντα, δεν μπορούσα να συνυπάρξω με ανθρώπους γύρω μου, δεν μπορούσα να επικοινωνήσω με ανθρώπους γύρω μου. Αλλά τη διπολική διαταραχή αυτή καθαυτή σαν ασθένεια ας το πούμε έτσι, μπορώ να πω ότι ακόμα είμαι σε ένα σχοινί και ακροβατώ ανάμεσα στο φόβο και στο θα μου ξανασυμβεί και πώς θα το διαχειριστώ. Αλλά όχι φόβος αρνητικός, φόβος... Δεν ξέρω αν υπάρχει αρνητικός φόβος, αλλά είναι ένα συναίσθημα το οποίο...

Ανησυχίας;

Ναι, ίσως ανησυχία να 'ναι πιο σωστή λέξη. Ανησυχία, ότι αν ξαναγίνει, πώς θα το διαχειριστώ; Και όταν νιώθω κάποια συμπτώματα ας το πούμε έτσι, φοβάμαι, ότι θα ξεκινήσει πάλι όχι η μανία, η κατάθλιψη. Γιατί το ένα φέρνει το άλλο, κάπως είναι αλληλένδετα.

Αυτό τι ρόλο έπαιξε στην εμπιστοσύνη σου προς τους άλλους; Και όταν λέω άλλους, εννοώ σε όλες τις σχέσεις, δηλαδή και στη σχέση με την οικογένεια και με το φιλικό περίγυρο, αλλά και με τους γιατρούς. Δηλαδή την περίοδο της κατάθλιψης, που υπήρχε ο φόβος, η ανησυχία, επηρέασε και την εμπιστοσύνη σου προς αυτά τα άτομα;

Ναι, τα 'χα βάλει πάρα πολύ έντονα με τους ψυχιάτρους και ήμουνα πάρα πολύ αρνητική. Τώρα βρίσκομαι σε μία φάση όπου έχω βρει μία καλή γιατρό στη Ρόδο, συνεννοούμαι πολύ καλά και παίζει πάρα πολύ μεγάλο ρόλο αυτό. Να βρεις κάποιον άνθρωπο που κουμπώνεις, νιώθεις ότι σε καταλαβαίνει, τον εμπιστεύεσαι και τον ακολουθείς σε αυτό το ταξίδι ας πούμε ανακάλυψης του εαυτού σου στην ουσία. Αυτό. Αλλά είχα χάσει πολύ την εμπιστοσύνη μου γιατί είχα πέσει και σε ανθρώπους οι οποίοι δεν ενδιαφερόντουσαν καθόλου. Ας πούμε έχω ακούσει ένα σχόλιο από ψυχίατρο «Το να καταφέρεις να πας από τον καναπέ σου μέχρι την κουζίνα θα είναι το μεγαλύτερο κατόρθωμα που θα μπορείς να κάνεις και να το θεωρείς μεγάλο κατόρθωμα, να νιώθεις τον εαυτό σου σαν ανάπηρη» τέτοια σχόλια, τα οποία δηλαδή δεν τιμά ούτε αυτόν που το είπε έτσι. Και θεωρώ ότι αρχικά ο παραλληλισμός ήταν άστοχος, πρώτον, και δεύτερον θεωρώ ότι έχω καταφέρει πολύ περισσότερα από το να πηγαίνω πλέον από το κρεβάτι μέχρι τον καναπέ. Και το να υποτιμά τις δυνατότητές μου είναι λίγο, ξέρεις.

Εσύ κάνεις παράλληλα κάποια θεραπεία με ψυχίατρο και με ψυχολόγο;

Όχι, δεν κάνω τίποτα.

Τώρα δεν κάνεις κάτι;

Όχι, έκανα μόνο με ψυχιάτρους- ψυχοθεραπευτές, σε ψυχολόγο έκανα μία συνεδρία αλλά δεν απέδωσε καρπούς, δεν είχαμε καλή επαφή, καλή επικοινωνία, για αυτό λέω ότι είναι πολύ σημαντικό να βρεις έναν άνθρωπο που σε ακούει και είναι εκεί για σένα.

Η οικογένειά σου;

Ναι. Ο πατέρας μου δεν ζει πια, αλλά όσο ζούσε με στήριζε πάρα πολύ. Ναι, με βοηθήσ[00:20:00]αν να το ξεπεράσω πάρα πολύ και ήταν πολύ δίπλα μου, δηλαδή σε όλο το ταξίδι, και η μητέρα μου και ο πατέρας μου και ο αδερφός μου. Και ούτε κάποια στιγμή ας πούμε, ακόμα και στη βαριά την κατάθλιψη που έπαιρνα τη μητέρα μου κάθε μέρα και της έλεγα πόσο άχρηστη είμαι και πόσο δεν μπορώ να τα καταφέρω στη ζωή μου, κάθε μέρα μου το απαντούσε, 10 φορές την ημέρα το τηλέφωνο. Και κάθε φορά μου έλεγε ότι «Θα τα καταφέρεις». Όχι... αν πας από το κρεβάτι μέχρι τον καναπέ θα είναι ότι καλύτερο μπορείς να κάνεις τη ζωή σου ας πούμε. Εντάξει, αυτό.

Και μετά συνεχίζεις όμως τη ζωή σου, δηλαδή σπούδασες, συνέχισες, δεν αποτέλεσε τροχοπέδη ποτέ στην πορεία σου να σε ανακόψει στις επιλογές σου ας πούμε;

Όχι, γιατί είχα πολύ καλά στηρίγματα. Και τους φίλους μου και την οικογένειά μου και καλούς γιατρούς, οι οποίοι με στήριξαν πάρα πολύ σε αυτό και πίστεψαν σε μένα και αυτό αποτέλεσε τη δύναμή μου στην ουσία για να βγω από την κατάθλιψη. Γιατί ήταν αρκετά, ήτανε... Δεν περιγράφεται. Να θες να αυτοκτονήσεις δεν περιγράφεται, να μη θες τη ζωή σου δεν περιγράφεται. Δηλαδή είναι κάτι πολύ σκληρό και δύσκολο να περάσει αυτό. Αλλά όχι, γιατί όπως αποδείχτηκε, όχι όπως αποδείχτηκε, αλλά θα 'θελα πολύ να πάω σε αυτόν τον κύριο τον ψυχίατρο που μου το 'χε πει αυτό, να του δείξω το μεταπτυχιακό που πήρα χθες ας πούμε, ξέρεις. Κάτι που με ενδιαφέρει πάρα πολύ, συγνώμη, ε; Κάτι που με ενδιαφέρει πάρα πολύ, που είναι το ντοκιμαντέρ και η σκηνοθεσία, και πάντα με ενδιέφερε και από την αρχή σπουδάζοντας Ανθρωπολογία είχα στόχο να ασχοληθώ με τον κινηματογράφο. Οπτική Ανθρωπολογία και ντοκιμαντέρ. Δηλαδή ήταν συνειδητή απόφαση από τα 15 ας πούμε το ήθελα αυτό και το κατάφερα. Εννοώ εν μέρει γιατί εντάξει αποφοίτησα τώρα, υπάρχει ακόμα δρόμος για να γίνουνε κάποια πράγματα, αλλά τουλάχιστον είμαι στο δρόμο που έχω επιλέξει εγώ και όχι άλλοι. Ξέρεις. Αυτό.

Ενέταξες το ζήτημα αυτό το προσωπικό στη δουλειά σου;

Ναι. Η διπλωματική μου εργασία στο μεταπτυχιακό, που ήτανε παραγωγή ντοκιμαντέρ, παραγωγή πολιτιστικού ντοκιμαντέρ, ήταν πάνω στη διπολική διαταραχή και στον αποστιγματισμό. Πώς μπορούμε να μιλάμε για αυτό στην ουσία και να το συζητάμε πλέον, γιατί δεν το συζητάμε. Και ειδικά στη Ρόδο που βρίσκομαι εγώ αποτελεί –νομίζω σε πολλά μέρη στην Ελλάδα και στην Αθήνα– ένα ταμπού ακόμα. Δηλαδή δεν θα σου πει ο άλλος εύκολα «Έχω διαγνωστεί με σχιζοφρένεια» ή «Ακούω φωνές» ή «Είχα αυτή την εμπειρία την υπερφυσική και έκανα αυτό», γιατί θα μπει αμέσως η ταμπέλα ο τρελός, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό. Μιλάει μόνος του στο δρόμο, ο τρελός, ας μην του μιλήσουμε. Δηλαδή είναι κάποια πράγματα τα οποία συνεχίζουν και διαιωνίζονται και οπότε ήθελα να κάνω ένα ντοκιμαντέρ για αυτό. Οπότε ναι, ενέταξα όλη μου την εμπειρία αυτή, το βίωμά μου ας πούμε αν θέλεις, στη μετέπειτα προσπάθειά μου να το διερευνήσω και μόνη μου, όταν πια πατούσα πιο γερά στα πόδια μου. Δηλαδή όταν πια είχα συνειδητοποιήσει τι είχε συμβεί, το έβλεπα απέξω και το διαχειριζόμουνα λίγο πιο εύκολα. Αυτό.

Είχες ποτέ την ανάγκη να έρθεις σε επαφή και με άλλους ανθρώπους οι οποίοι έχουνε διαγνωστεί με διπολική διαταραχή και να δεις δηλαδή, όχι κατά κάποιο τρόπο να γνωρίσεις τον εαυτό σου, αλλά να δεις πως το βιώνουνε και οι άλλοι; Γιατί έχεις μόνο τη δική σου εμπειρία, αλλά όπως καταλαβαίνω από αυτά που μου λες υπάρχει ένα τεράστιο φάσμα εκφάνσεων συναισθηματικών, όπως σε όλους τους ανθρώπους. Συνεργάστηκες ή συναναστράφηκες με ανθρώπους που είχανε διαγνωστεί.

Τους αναζήτησα. Τους ψάχνω ακόμα, ψάχνω κόσμο που το έχει περάσει αυτό. Ναι, βεβαίως. Και για τη διπλωματική μου αλλά και για προσωπική διερεύνησ[00:25:00]η. Γιατί ας πούμε εγώ θεωρώ ότι ναι μεν είναι ένα κοινωνικό, προέρχεται από κοινωνικά ερεθίσματα η διπολική διαταραχή, αλλά ίσως υπάρχει και μία προδιάθεση. Αυτό δεν το έχω λύσει ακόμα μέσα μου. Κάποιους ανθρώπους με τους οποίους συνομίλησα, μου είπαν ότι δεν θεωρούν ότι υπάρχει το βιολογικό μέσα σε όλο αυτό, ότι είναι καθαρά κοινωνικό κατασκεύασμα. Ότι όπως έχεις μεγαλώσει, έχεις τα βιώματα αυτά, έχεις αυτά τα ερεθίσματα από τον περίγυρο, και όχι ότι έχεις κάτι προδιαγεγραμμένο να συμβεί. Έτυχε να εμφανίσεις κάποια σημάδια μανιακά και κάποια σημάδια καταθλιπτικά. Επίσης υπάρχει και το άλλο, ο αντίλογος, που οι ίδιοι, άτομα που έχουν διαγνωστεί ή που δεν έχουνε πάρει τη βούλα, δηλαδή τη βούλα του ψυχίατρου, ότι «είσαι διαγνωσμένος, πάρε και το χαρτί» και απλώς το γνωρίζουν οι ίδιοι, ότι έχουν αυτές τις φάσεις και το.... Κατάλαβες. Το λένε ας πούμε ότι έχω τις διακυμάνσεις μου τις συναισθηματικές, της πολύ μεγάλης ευφορίας και της κατάθλιψης, αλλά δεν μου το έχει πει κάποιος. Οπότε ναι, συνομίλησα με πάρα πολύ κόσμο. Δηλαδή ναι, όσους μπόρεσα να βρω ας πούμε από στόμα σε στόμα και να έρθω σε επαφή. Και επειδή συζητάω ανοιχτά και τη δικιά μου εμπειρία ήταν πιο εύκολο να μου ανοιχτούν και εκείνοι, και να δούμε μαζί κάποια κοινά στοιχεία ή να διαφωνήσουμε, να συμφωνήσουμε ή οτιδήποτε.

Αυτή η διάγνωση, το χαρτί που λες, η βούλα, έπαιξε ρόλο ή αναχαίτισε κάποιες φορές τις προσπάθειές σου; Π.χ. και σε επαγγελματικό χώρο. Δηλαδή η διαγνωσμένη διπολική διαταραχή αποτελεί, τουλάχιστον στην Ελλάδα που ζούμε, εμπόδιο;

Εμένα προσωπικά δεν αποτέλεσε εμπόδιο, γιατί... Ούτε στις σχέσεις μου. Εννοώ σε κάποιες σχέσεις που ανοίχτηκα πιο πολύ και το μοιράστηκα, γιατί προφανώς όπως οποιαδήποτε μορφή προβλήματος υγείας, θέματος υγείας, δεν το μοιράζεσαι με τον πρώτο άνθρωπο που θα συναντήσεις. Είναι κάτι προσωπικό το οποίο θέλει χρόνο για να συζητηθεί και αν θες το συζητάς. Οπότε δεν υπήρξε κάποιο θέμα, όχι. Από όσο θέλω να ξέρω, να πιστεύω δηλαδή. Κάποιος δεν μου είπε εμένα ότι δεν σε δεχόμαστε λόγω της βούλας αυτής, του χαρτιού αυτού. Ή δεν σε κάνω παρέα γιατί έχεις διαγνωστεί με διπολική διαταραχή ή δεν θέλω να είμαι σε σχέση μαζί σου γιατί θα εμφανίσεις μανία ή κατάθλιψη. Δηλαδή δεν είχα αυτό το feedback, αυτό. Εγώ προσωπικά. Αλλά έχω ακούσει πολλά περιστατικά που υπήρξε αυτό.

Σε προσωπικές σχέσεις ή σε επαγγελματικές;

Των ανθρώπων που...; Κοίτα επειδή εγώ δεν έχω μπει στο ψυχιατρείο, δεν είχα μπει μέσα σε κλινική και ήμουνα με ιδιώτες, δεν ξέρω αν αυτό είχε κάποια διαφορά, ότι η βούλα μπήκε η βούλα μπήκε, αλλά ας πούμε κάποιος άνθρωπος ο οποίος... Η μαρτυρία ήταν από ένα παιδί ο οποίος είχε εγκλειστεί πέντε φορές και στον οποίο ήταν πιο δύσκολο ας πούμε να το διαχειριστεί ο ίδιος και αποτελούσε πρόβλημα στις σχέσεις του λόγω της συμπεριφοράς του βασικά. Δηλαδή λόγω της έντονης διακύμανσης της συναισθηματικής. Αλλά για να είμαι ειλικρινής για δουλειά δεν έχω ακούσει κάποιον να μου έχει πει «Α, με απορρίψανε γιατί...» Δεν το έχω ακούσει. Αλλά σίγουρα υπάρχει, πιστεύω. Μπορεί και όχι, θέλω να ελπίζω.

Το κομμάτι της περίθαλψης επαφίεται στον κάθε έναν ξεχωριστά ή υπάρχει κάποιο ιατρικό-νομικό πλαίσιο το οποίο κατά κάποιον τρόπο βοηθάει θα λέγαμε ή καλύπτει κάποια έξοδα ας πούμε;

Αυτό με τα έξοδα δεν το γνωρίζω, απλώς είναι η οικογένειά βασικά πιο πολύ, που πώς θέλει να το διαχειριστεί. Υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι, οι οποίοι δεν θεωρούν ότι έχουν κάποιο θέμα, και καλά κάνουν και δεν το θεωρούν, γιατί δεν έχουν κάποιο θέμα Δηλαδή εννοώ, ίσως μπορούν να το διαχειριστούν μόνοι τους ή ίσως κάτι που νομίζει η κοινωνία ότι είναι παράλογο, τρελό, στην ουσία να είναι [00:30:00]για αυτούς τρελό και για τον ίδιο όχι. Οπότε να χρειάζεται να τους πάνε με τη βία, αν θεωρούν οι ίδιοι, στο ψυχιατρείο ας πούμε. Οπότε εκεί επέρχεται ο εγκλεισμός ο ακούσιος, δηλαδή που δεν θέλει ο άλλος να πάει, τον πάνε με τη βία και τον πάνε μέσα. Γιατί θεωρούν εκείνοι ότι πρέπει να εγκλειστεί για χ, ψ λόγους. Τώρα για το οικονομικό δεν γνωρίζω δηλαδή αν υπάρχει κάποια μέριμνα. Γιατί εμένα ήταν όπως σου είπα σε ιδιώτες, οπότε ήτανε από τους γονείς μου που εκείνοι το στήριξαν αυτό και εγώ δεν αρνήθηκα. Δηλαδή δεν είπα ποτέ «Ας μην πάμε». Αυτό. Επίσης όχι, ναι, και το Γεννηματά το νοσοκομείο έχει δωρεάν ας πούμε ψυχιατρική μέσω ΙΚΑ. Ναι, αυτό. Δωρεάν...

Στήριξη.

Ναι. Στήριξη. Όπως στα δημόσια νοσοκομεία, αυτό.

Εσύ τώρα παίρνεις κάποια αγωγή;

Ναι. Σταθεροποιητή διάθεσης, ένα σταθεροποιητικό, το οποίο είναι σε πάρα πολύ μικρή ποσότητα πλέον και ένα αντικαταθλιπτικό επίσης σε πολύ μικρή ποσότητα, το οποίο συζητώντας το με τη γιατρό μου στη Ρόδο, μου είπε ότι σε πέντε χρόνια θα το 'χω κόψει. Δηλαδή το να κόψει κάποιος τα φάρμακα, τα οποία θεωρούν ότι θα το παίρνεις εφ' όρου ζωής, είναι μεγάλο βήμα. Απλώς δεν έχεις τροχοπέδη μετά, δηλαδή δεν έχεις κάτι, δεν στηρίζεσαι από κάτι, είσαι εσύ και η θέλησή σου να το διαχειριστείς αυτό. Δεν έχεις κάποιο δεκανίκι, όχι τροχοπέδη, δεκανίκι ήθελα να πω.

Σε σένα πώς έχει λειτουργήσει; Ότι η φαρμακευτική αγωγή κάπως εμπόδισε κάποια στιγμή την καθημερινότητά σου;

Σε μεγάλο βαθμό. Σε μεγάλο βαθμό, αλλά δεν ξέρω αν δεν την έπαιρνα, πώς θα ήμουν τώρα. Σε πάρα πολύ μεγάλο. Η κατάθλιψη, εγώ θεωρώ ότι ήτανε θέμα φαρμάκων, ότι όλο αυτό το βάρος και όλο αυτό, ότι δεν μπορούσα να σηκωθώ από το κρεβάτι, δεν λέω για το συναισθηματικό, για το σωματικό αρχικά ξεκάθαρα, και μετά όλες οι αρνητικές σκέψεις και όλο αυτό. Ε, νομίζω ότι πολύ... Πολύ από αυτό που βίωνα προερχόταν και απ' τα φάρμακα.

Και σε πρακτικό επίπεδο;

Δηλαδή σε μεγάλες δόσεις όταν τα έπαιρνα. Στις πιο μικρές τώρα, έχω απλά κάποια συμπτώματα, ναι. Σε πρακτικό επίπεδο;

Σε πρακτικό επίπεδο, δηλαδή μέσα στη μέρα σου υπήρχαν πράγματα, λόγω της φαρμακευτικής αγωγής, είτε που δεν μπορούσες να κάνεις λόγω κούρασης ας πούμε ή κακής διάθεσης, είτε γιατί απαγορεύεται, για παράδειγμα το αλκοόλ με τα φάρμακα αυτά, το κάπνισμα ή κάτι άλλο; Δεν ξέρω.

Ναι, απαγορεύεται το αλκοόλ. Αλλά σε μικρή ποσότητα, επειδή παίρνω μικρή δοσολογία δεν επηρεάζει τόσο πολύ, έχω δει να μην με επηρεάζει. Τα ψυχότροπα, δηλαδή κάποιες ουσίες ναρκωτικές τις οποίες δεν κάνω, αλλά κάποιοι άνθρωποι το συνδυάζουν αυτό. Δηλαδή κάνουν χόρτο και παίρνουνε και φαρμακευτική αγωγή. Και αυτό δεν είναι, θεωρώ ότι μόνο κακό μπορεί να σου κάνει γιατί είναι και τα δύο ψυχότροπα, οπότε κάνεις μία χημική ένωση η οποία δεν είναι ό,τι καλύτερο, έως καταστροφικό δηλαδή. Μου το είχανε πει ότι αν κάνεις χρήση, ναι, δεν είναι ό,τι καλύτερο. Όχι δεν είναι ό,τι καλύτερο, είναι απαγορευτικό, είναι απαγορευτικό. Προφανώς αυτό το τήρησα, δηλαδή δεν ανακατεύω αυτά τα δύο πράγματα, και για μένα είναι απαγορευτικό. Το αλκοόλ όμως κάπως, ενώ πάλι δεν κάνει, κάπως το διαχειρίζομαι. Γιατί αν τα κόψουμε κι όλα απ' αυτή τη ζωή, τι θα απογίνουμε; Οπότε είχε και τέτοια με τα φάρμακα πράγματα που... Είχα κάποιες αρνητικές σκέψεις στις περιόδους καταθλίψεων. Σε περιόδους καταθλίψεων, ναι, αλλά νομίζω ότι και κάποια προέρχονται από τα φάρμακα, σαν παρενέργειες ας το πούμε. Αυτό είναι δικιά μου αίσθηση.

Δηλαδή ποιες μπορεί να είναι οι παρενέργειες;

Η αίσθησή μου είναι αυτή, δεν γνωρίζω. Δηλαδή δεν θέλω να πω κάτι το οποίο ίσως να μην ισχύει. Αλλά η αίσθησή μου ήταν ότι όταν έπαιρνα [00:35:00]μεγάλη δόση φαρμάκων ένιωθα πολύ κενή. Κενή. Δηλαδή ότι δεν καταλαβαίνω τι μου λένε, δεν επικοινωνώ με τον έξω κόσμο, κάθομαι σε ένα τραπέζι με κόσμο γύρω μου και είναι σαν να είμαι μόνη μου και να μην επικοινωνώ. Είχε αδειάσει το κεφάλι μου. Και αυτό δε θεωρώ ότι είναι... Είναι και από τα φάρμακα. Ότι δηλαδή είναι ένας τρόπος να φύγουν όλες οι σκέψεις που σε ταρακουνούσανε και σε ξυπνούσανε σε φάσεις μανίας και κάπως να επέλθει μία φυσιολογικότητα ας πούμε, μια νορμοθυμία.

Σε αυτές τις περιόδους ή τις στιγμές, σκέφτηκες ποτέ να σταματήσεις;

Ναι! Και το έχω κάνει. Έχω σταματήσει τα φάρμακα για 2 εβδομάδες το maximum, τελείως, και δεν ήταν καλό για μένα. Γιατί είχε συνηθίσει ο οργανισμός; Γιατί το 'χω ανάγκη εγώ και το έβλεπα σαν placebo ας πούμε, ότι το χρειάζομαι όντως; Δεν ξέρω γιατί. Αλλά ναι το έχω σκεφτεί πολλές φορές, ότι δεν θέλω να παίρνω άλλο φάρμακα, δεν τα χρειάζομαι. Καλά είμαι. Μα αφού είμαι καλά, γιατί να παίρνω φάρμακα; Αλλά συζητώντας το με κάποιον γιατρό τον οποίο εμπιστεύτηκα, κατάλαβα ότι για μένα προσωπικά στον οργανισμό μου, καλό κάνει. Προς το παρόν, και σε αυτή τη δόση. Κάποτε δεν μου ταίριαζε, δεν κούμπωνε. Και επίσης είναι να βρεις και το κατάλληλο φάρμακο, γιατί υπάρχουν πολλά φάρμακα για τη διπολική διαταραχή. Εννοώ αντικαταθλιπτικά υπάρχουν πολλά, σταθεροποιητικά υπάρχουν πολλά, κάποια κουμπώνουν, κάποια δεν κουμπώνουν. Υπάρχει και το λίθιο, το οποίο είναι το πιο βαρύ. Ας πούμε λίθιο, αγωγή λιθίου. Εκεί έχεις άλλες παρενέργειες, εγώ έπαιρνα ας το πούμε μια εφηβική αγωγή, για εφήβους, η οποία ήταν λίγο πιο ήπια. Ήπιας μορφής, δεν ήταν τόσο μαχαίρι ας πούμε, ναι. Και τώρα κουμπώνουν αυτά που παίρνω, οπότε δεν χάνω και τίποτα να τα παίρνω, δηλαδή δεν είναι κάτι. Δεν με ενοχλεί.

Αλλά εσύ το μείωσες; Δηλαδή είχες ξεκινήσει με άλλη δόση και μείωσες;

Ναι, ναι, ναι.

Το ζήτημα της εμπιστοσύνης και στον εαυτό σου σε σχέση με τους άλλους, και των άλλων σε σχέση με εσένα, σε απασχόλησε ποτέ;

Εμπιστοσύνης από ποια άποψη;

Δηλαδή το πόσο εσύ εμπιστεύεσαι τον εαυτό σου ότι θα ανταπεξέλθει σε όλες τις συνθήκες για παράδειγμα. Ή αν κλονίστηκε η εμπιστοσύνη σου και προς τον εαυτό σου και προς άλλους;

Ναι, είμαι τυχερή, έχω καλούς φίλους και έτυχε να... Αυτό. Να με στηρίξουν πολύ στην οικογένειά μου. Δεν εμπιστεύομαι τόσο πολύ εύκολα τους ανθρώπους ως γιατρούς, δηλαδή τους ψυχιάτρους. Δύσκολα. Εκεί κάπως δεν είχα εμπιστοσύνη, εκεί δεν είχα εμπιστοσύνη, είχα αλλάξει αρκετούς γιατρούς η αλήθεια μέχρι να βρω κάποιον που να ταιριάζω. Επίσης μου έχει περάσει και μερικές φορές από το μυαλό ότι όταν δενόμουνα με κάποιον άνθρωπο, όχι μόνο σύντροφο αλλά και φίλο-φίλη, είχα μία πιο κοντινή επαφή και έλεγα αυτό που έχω βιώσει, το εκμυστηρευόμουνα και μετά κάπως είχα μία απόρριψη, όχι απόρριψη, απλώς εντάξει ok, δεν έγινε και τίποτα. Πώς να το εξηγήσω; Όταν μοιραζόμουν ένα τόσο μεγάλο κομμάτι βιώματος που στην ουσία είναι πολύ μεγάλο κομμάτι, από τα 20 μου μέχρι τα 27 μου κουβαλάω αυτό το κομμάτι μαζί μου και με έχει αλλάξει πάρα πολύ, ως προς το πώς βλέπω τα πράγματα. Ναι, εκεί έχανα την εμπιστοσύνη μου σε ανθρώπους που ένιωθα ότι αυτό τους επηρέαζε. Αλλά λίγο. Αν είναι κατανοητό αυτό που λέω. Δηλαδή όταν ένιωθα ότι ο συνομιλητής μου επηρεάστηκε τώρα από αυτό που του είπα και άλλαξε βλέμμα απέναντι μου επειδή του είπα αυτό –που έγινε πολύ λίγες φορές προσωπικά σε μένα–, απλώς στεναχωριόμουν και έλεγα «Γιατί; Δεν είναι κάτι τόσο...» Ναι, αυτό.

Μίλησες προηγουμένως για το πόσο ταμπού είναι και στην επαρχία αλλά ίσως και στην Αθήνα, ίσως και σε [00:40:00]ολόκληρη την Ελλάδα. Πιστεύεις ή βιώνεις ότι συνεχίζει και είναι; Ότι έχει αλλάξει; Γιατί τώρα πάνε επτά χρόνια, έτσι; Κάπου. Αλλάζει; Πώς το βιώνεις εσύ;

Αυτό δεν έχω δει μεγάλη αλλαγή, όχι. Ειδικά στη Ρόδο, επειδή μένω τώρα τρία χρόνια, το τι θα πει κοινωνία και το τι θα πούνε για το γείτονα, αν το παιδί του έχει αυτό, αν το σκυλί του έχει αυτό, αν το οτιδήποτε, είναι ακόμα ταμπού, ναι. Δεν θα το συζητήσω. Ό,τι είναι μες στην οικογένεια, θα το κρατήσω. Θέματα ψυχιατρικά. Δηλαδή πιο εύκολα συζητάνε ένα θέμα υγείας το οποίο έχει αποδαιμονοποιηθεί πλέον, όπως είναι ας πούμε ο καρκίνος ή οτιδήποτε άλλο. Πιο εύκολα θα το πει ο άλλος ότι «Ξέρεις τι; Κάνω μια χημειοθεραπεία. Ναι, για αυτό και για αυτό το λόγο», παρά να πούνε για ένα ψυχιατρικό νόσημα. Αλλά ίσως η κατάθλιψη είναι πιο εύκολη, ευκολοχώνευτη πλέον. Δηλαδή πιο εύκολα θα πεις «Έχω κατάθλιψη, παίρνω αντικαταθλιπτικά». Γιατί το έχω κατάθλιψη είναι πλέον, το λένε όλοι «έχω κατάθλιψη». Αλλά «έχω διαγνωστεί με κατάθλιψη και παίρνω αντικαταθλιπτικά» πιο εύκολα απ' το «έχω διαγνωστεί με διπολική διαταραχή, άρα μανιοκατάθλιψη, άρα έχω μανιακές εκφάνσεις» που αυτό τρομάζει αρκετά. Γιατί η κατάθλιψη δεν τρομάζει. Η κατάθλιψη στην ουσία, εσύ αυτοτιμωρείσαι και αυτομαστιγώνεσαι. Στη μανία έχεις πιο εξωτερικευμένα συναισθήματα, οπότε τον άλλον μπορεί να τον τρομάξει αυτό. Αυτό. Οπότε ναι, θεωρώ ότι είναι ταμπού ακόμα και σήμερα. Ακόμη και εν έτει 2019 όπου υπάρχει τόση πληροφόρηση και τόσα ερεθίσματα και τόσους τρόπους να ενημερωθείς για οτιδήποτε και ότι ο άλλος δεν είναι μανιακός δολοφόνος. Δηλαδή εννοώ αυτό που έχει περάσει, ότι θα βάλω τον τίτλο μανιακός δολοφόνος, που υπάρχουνε πολλές ταινίες που το προμοτάρουνε αυτό ή οτιδήποτε και τα social media και οτιδήποτε. Τα ΜΜΕ ναι, ο μανιακός δολοφόνος, «Α, τον έπιασε η μανία του» ή «Πωωω σαν μανιακός κάνεις». Ε, αυτά είναι όλα... Ας πούμε του δίνουνε αρνητική χροιά, της κατάστασης. Οπότε μετά δεν θα το πεις προφανώς, δεν θα το συζητήσεις. Αυτό.

Εσύ βίωσες ποτέ σε κοινωνικό επίπεδο, της κοινωνίας της Ρόδου, έγινε κάποιο περιστατικό ή κάποιο σχόλιο; Ή δεν γνωρίζουν τίποτα;

Γνωρίζουνε κάποιοι κοντινοί μου άνθρωποι και κάποιοι φίλοι μου, και κάποιοι άνθρωποι στους οποίους ήθελα να ανοιχτώ για να το επικοινωνήσω. Τώρα αν έχει ειπωθεί κάτι που δεν το γνωρίζω για μένα πίσω απ' την πλάτη μου, θα μπορούσε. Αλλά κατάμουτρα δεν μου 'χει πει κάποιος κάτι, ένα αρνητικό σχόλιο του στυλ «Α, έχεις διαγνωστεί με διπολική διαταραχή, να σε φοβόμαστε» ή κάτι, κάτι, δεν το έχω βιώσει αυτό. Τώρα δεν ξέρω τι γίνεται στα πηγαδάκια, δεν ξέρω και δεν με απασχολεί κιόλας.

Και η ανάγκη σου να το επικοινωνείς από πού προκύπτει και πού στοχεύει;

Προκύπτει απ' το ότι θέλω να το συζητάμε, από αυτό που είπα πριν, ότι θεωρώ ότι είναι ένα ταμπού, γι' αυτό το κάνω και επώνυμα. Δηλαδή δεν θεωρώ ότι πρέπει να ντρέπομαι για κάτι ή ότι δεν θέλω να το επικοινωνήσω. Και στοχεύει στο ότι μη κρυβόμαστε πίσω απ' το δάχτυλό μας ή οτιδήποτε. Ωραία ναι, δεν σου λέω να διατυμπανίσεις κάτι το οποίο είναι κάτι προσωπικό δικό σου και να βγεις να το φωνάξεις, αλλά μην ντρέπεσαι γι' αυτό. Δηλαδή πήγα στον ψυχίατρο. Και; Πήγα στον ψυχίατρο, ναι, εντάξει. Εντάξει. Δηλαδή πολλοί άνθρωποι έχω παρατηρήσει ότι πάνε στον ψυχίατρο και αντί για ψυχίατρο τον ονομάζουν ψυχολόγο. Ακόμα και η λέξη ψυχίατρος, φοβίζει. Ή άλλο περιστατικό είναι ότι ήτανε ένα παιδί στο ψυχιατρείο και πήγανε κάποιοι φίλοι του να τον δούνε στο ψυχιατρείο, και οι γονείς των παιδιών αυτών φοβόντουσαν. Πού πας; Στο Ψυχιατρείο. Φοβίζει αυτή η λέξη ακόμα και σήμερα, ναι. Οπότε γι' αυτό το επικοινωνώ, γιατί θεωρώ ότι δεν θα έπρεπε. Όπως π[00:45:00]ας στον γυναικολόγο, όπως πας στον δερματολόγο, πας και στον ψυχίατρο για κάποια θέματα ψυχικής υγείας. Τελεία. Αυτό.

Ωραία. Σε ευχαριστώ πάρα πολύ που τα μοιράστηκες όλα αυτά μαζί μας και εύχομαι πραγματικά και μέσω της δουλειάς σου να καταφέρεις να το αποταμπουποιήσεις κατά κάποιον τρόπο, να βγάλεις αυτό το στίγμα και είναι πολύ σημαντικό.

Και εγώ ευχαριστώ.